InfoHub Logo

اناۋ كۇنگi باستاپ قويعان پورترەتتi اياقتاي سالايىق دەپ ۇلان مەنi ءۇيiنە شاقىرعان. ءىسiمiز العا باسپاي بiراز قينالدىق. كەي تۇستارداعى كوركەمدiك شەشiمدەرگە كەلگەندە تالاسىپ قالىپ تا جاتتىق. ەكەۋمiز دە ءوز يدەيامىزدىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەپ باقتىق. كوپ جەرلەردە مەنiڭ ايتقانىم وندى بولدى. امالسىزدان كەلiسiپ، قينالسا دا مەنiڭ ايتقانىممەن جۇمىس iستەدi. كiم-كiمگە بولسا دا ءوز ويىنان دۇرىسى جوق. بۇل ءاسiرەسە جەكە پiكiرi بار، ويى مەن قيالىنىڭ قۇلىنا اينالعان ونەر ادامدارىنا ءتان قاسيەت. ۇلان نامىس وتىنا جانىپ، بۇرق-سارق قايناپ ءجۇر. مەن ءار ءتۇستi بوياقتاردى ەزiپ وتىرعام. وسى كەزدە ءار نارسەنi بiر سۇراپ مازامىزدى الىپ جۇرگەن iنiسi ۇستەلدi قاعىپ كەتiپ، دايىنداپ قويعان بوياقتاردى توگiپ الدى. ونسىز دا كۇيگەلەكتەنiپ جۇرگەن ۇلان ونى شاپالاقپەن ەكiء-ۇش قايتارا ۇرىپ جiبەردi. ءىنiسi جىلاعان كۇيi شەبەرحانادان شىعىپ كەتتi. الدەن كەيiن شەشەسi كەلiپ، ايقايدىڭ استىنا الدى. مىناداي جاعدايدا قالعىم كەلمەي، ونىڭ ءۇستiنە ۇلان ەكەۋمiزدiڭ ارامىزدا تۋىنداعان كيكiلجiڭ ءورشiمەي تۇرعاندا كەتەيiن دەپ شەشتiم. ءىنiسiنiڭ جىلاۋى دا شەشەسiنiڭ اشۋلانۋى دا سودان تۋىنداعانداي سەزiلدi. ءبارiنە سول سەبەپشi سياقتى. بiراق، مەنiڭ كiءنام جوق. ايتقاندارىمنىڭ ءبارi دۇرىس. ەگەر ول دۇرىس يدەيا ايتسا، كونەر ەدiم. بۇنداي تiرلiكپەن اركiمنiڭ جەكە اينالىسقانى جاقسى. ءوز وي-ارمانىمەن، تانىم-تەرەڭiمەن، پاراسات-پايىمىمەن جەكە قالعانى دۇرىس. بۇل جۇمىستا بiرiگۋدiڭ قانشالىقتى قيىن ەكەنiن بiلگەنمiن. قارسى دا بولعام. كۇرتەمدi كيiپ جاتىپ:

— مەن قايتايىن، — دەدiم. ءۇن-تۇنسiز مەڭiرەيiپ وتىر. — مىنا جۇمىستى ءوز ويىڭداعىداي ەتiپ اياقتا. مەن ەندi قاتىسپاي-اق قويايىن. مەن ۇيدەن شىعىپ بارا جاتقاندا شەشەسi وعان:

— سەن بە، سەن — قاتىگەزسiڭ. ادامعا تۇك جىلۋىڭ جوق. سەنiڭ ماعان حاراكتەرiڭ ۇنامايدى، — دەپ ۇرىسىپ جاتقان. ۇيگە كەلە جاتىپ ۇلان جايلى ويلادىم. شىندىعىندا ول قاتىگەز بە؟ مۇلدە قاتە پiكiر. قاي ورتادا جۇرسە دە اشىق-جارقىن قالپىنان اينىعان ەمەس. بiراق، بالاجاندىعىن بايقاماپپىن. قالتاسىنداعى ءتاتتiسiن دە ءوزi بەرمەي، ماعان بەرگiزەتiن. تۇك ءتۇسiنبەي باسىمدى شايقايتىنمىن. — ءوزiڭ بەرسەڭ قولىڭ سىنىپ قالا ما؟ — دەيمiن. ال، ول بولسا: — سەن-اق جاقسى كiسi بولشى، — دەيتiن سونداي كەزدە. بالا دەسە جىنىم بار دەيتiن تاعى دا. نەگە ەكەنi سابيلەرگە سۋىق قارايتىن.

باعاناعى ازاپتان قۇتىلۋ ءۇشiن ءوز ءلاززاتىما باس قويدىم. اياقتاۋعا از قالعان “اينا” اتتى پورترەتiمە كiرiستiم.

“اينادا” ۇلكەن كول بەينەلەنگەن. تۇتاستاي ەمەس. ايدىننىڭ ازعانتاي ءبولiگi عانا. ايناداي جارقىراپ جاتىر. ونىڭ ارعى جاعىندا باتىپ بارا جاتقان كۇن. وسى ەكەۋiنiڭ بەرگi جاعىندا ادەمi قىز تۇر. نەگiزگi پلان وسى بولعاندىقتان، بار كۇشiمدi سالدىم. قىزدىڭ بەت-بەينەسiندەگi سۇيكiم، ديدارىنداعى جىلىلىق، جانارىنداعى تەرەڭدiك پەن سۇلۋلىق، پاكتiك، قاباعىنداعى ءمۇڭنىڭ كولەڭكەسi — بارلىعى دا شەبەرلiكپەن سۋرەتتەلدi. قىزدىڭ ويلى ءجۇزiندە جۇمباق سىر بار. الدەنە دەۋگە وقتالىپ تۇرعانداي. ءمۇسiنi ءمارمار سياقتى. جارقىراعان دەنەسiن ادەيi جالاڭاش قالدىردىم… تەك، بوكسەسi سۇلگiمەن ورالدى.

ەرتەڭگi كۇنi بۇل سۋرەت كورمەگە قويىلادى. سول كەزدە ءار سۋرەتكە ات ءۇستi قاراپ كەلە جاتقان جۇرت وسى شىعارمانىڭ الدىندا اڭتارىلادى. ءبارi دە قارايدى. قىزىعادى. اركiمدە ءارقانداي وي پايدا بولادى. بiرەۋلەر تەك قىزىعا قارايدى. جاراتىلىسقا تاڭدانادى. سۇلۋلىققا ءسۇيسiنەدi. لەززاتتانادى، راحاتتانادى. تابىنادى. سۇلۋلىقتىڭ الدىنداعى ءالسiزدiكتەرiن مويىندايدى. سوسىن وسىنداي سۇلۋلىقتاردىڭ بايانسىز ەكەنiن، ءتۇپتiڭ ءتۇبiندە جوعالاتىنىن ەسكە الادى. ايۋاندىققا سالىنعان قولدىڭ ءبۇلدiرەتiنiن، ولار ءبۇلدiرمەگەن كۇننiڭ ءوزiندە بۇل سۇلۋلىقتىڭ قارتايىپ ءوز-وزiنەن ءبۇلiنەتiنiن ويلايدى. قارتايماۋى، ءبۇلiنبەۋi ءۇشiن ادام بوپ تۋىلماي، سۋرەت بوپ قانا قالاتىندىعىنا قۋانادى. ويتكەنi، ادامزات قوعامى قانداي دا بiر تۇنىقتى لاستاماي، پاكتiكتi بىلعاماي، عاجايىپتى قور قىلماي تىنبايدى. بۇل بۇلجىمايتىن زاڭ. قوعامدى تۇتاستاي كiءنالاۋعا بولماس. ءبارiنiڭ قولى كiر ەمەس شىعار. سول ادالداردىڭ اراسىندا بiرەن-ساران ايۋانداردىڭ دا بار ەكەنi راس. مiنە، سولار ءبارiن ءبۇلدiرەتiندەر. شولمەك مىڭ كۇندە سىنبايدى، بiر كۇندە سىنادى دەگەن دە ءسوز بار. سول شولمەكتi مىڭ تاس ەمەس، بiر تاس سىندىراتىنىن دا ويلاعان ءجون. سوندىقتان، قانشا اقىلدى دەسەڭ دە ادامزات قوعامىنا سەنبەۋ كەرەك.

وسى سۋرەتكە قاراعان ەكiنشi بiر توپتىڭ وكiلدەرi ونى الدەكiمنەن قىزعانادى. بەلگiسiز بiر زوبىر كۇشتەن قورعاعىسى كەلەدi. اياۋشىلىقپەن قارايدى. كيiندiرگiسi كەلەدi. ال، توپاستاردى “شiركiن-اي، مىنا سۇلۋدى بiر قۇشسا عوي… فيگۋراسىن-اي، ءا” — دەگەن ساسىق ارمان عانا مازالايدى. وسى سياقتى اركiم ءارتۇرلi ويدا قالادى. سوندىقتان، بۇل شىعارمانىڭ اتىن “اينا” دەپ قويدىم. ءوز ويى ارقىلى اركiم ءوزiن كورۋiنە، تانۋىنا بولادى.

مەنiڭ ويىمدى ءۇزدiكسiز شىرىلداعان قوڭىراۋ ءۇنi بۇزدى. تەلەفون تۇتقاسىن كوتەردiم. ۇلان ەكەن. كەزدەسەيiك دەيدi. امالسىزدان كەلiستiم. شارشاسا كەرەك. ەكەۋمiز بيلياردقا باردىق. ول قايتا-قايتا جەڭiلە بەردi. بايقاماعان ەكەم، دەمالىس iزدەپ كەلگەن دوسىمدى اشۋلاندىرىپ الىپپىن. كەلەسi ويىندا ادەيi جەڭiلدiم. ول مەنiڭ مۇنىمدى جاقتىرمادى.

— قورلاما، — دەدi.

ەكەۋمiز ويىندى دوعارىپ، ۇستەلگە كەلiپ وتىردىق. تورعىن سىرانى سىزدىقتاتا سiمiرiپ وتىرمىز. شاعىن الاڭقايدا ەكiء-ۇش جۇپ ۆالس بيلەپ ءجۇر. اناۋ بۇرىشتا تەمەكiسiنiڭ ءتۇتiنiن بۋداقتاتىپ بiر قىز ماعان ويسىز جانارىن قاداپ وتىر. مەن وعان نازار اۋدارماۋعا تىرىستىم. ءۇنسiزدiكتi ۇلان بۇزدى.

— شارشادىم.

— كiم جەتiسiپ ءجۇر ەكەن؟

— باعاناعى ءسوزدi ەستiدiڭ عوي. مەن شىنىمەن مەيiرiمسiزبiن بە؟ شەشەم مەنi ۇناتپاي ءجۇر. اش ادامنىڭ اشۋلانشاق كەلەتiنiن ءتۇسiنبەيدi. بۇنداي جاعدايدا جايدارى بولۋ ءۇشiن ساناسىزدىق كەرەك. ءتورت دۇنيەم تۇگەل بولسا، مەن دە جۇرەر ەدiم عوي جاقسى ادام بولىپ. ءوزiمە ءوزiمنiڭ كوڭiلiم تولمايدى. جاقىن ادامدارىڭنىڭ پەندەشiلiگi اشۋلاندىرماي قويمايدى. ولاردى باسقالاي كورگiم كەلەدi. سولاي كورە الماعان سوڭ اشۋلانامىن دا. ولاردى كەرەمەت ادامدار دەپ ۇعامىن. بiراق ولاي ەمەس ەكەندiگiن كورگەندە قينالىپ قالامىن. تاعى بiر ايتارىم، ەكەۋمiز دە تالانتتىمىز. ماقتانعانىم ەمەس، جاقسى سۋرەتشiمiز. بiراق بۇدان نە پايدا كوردiك؟ جان جۇرەگiمiزدi، جۇيكەمiزدi، قالا بەردi ۋاقىتىمىزدى ونەرگە بەردiك. نە قىزىعىن كوردiك؟ باسقا تiرلiكپەن اينالىسۋ كەرەك ەدi. اناۋ بازاردا، قۇرىلىستا جۇرگەن دوستاردى قاراشى. ءبارiنiڭ جاعدايى جاقسى. الدى كولiك مiنiپ تە ۇلگەردi. ال ەندi ەكەۋمiزگە قارا. قىل اياعى ءۇستiمiزدەگi كيiمدەرiمiزدiڭ دە جiبi ءتۇزۋ ەمەس. جارايدى، مۇنىڭ ءبارiن قويشى. وسىلاي-اق وتەرمiز. مەنiڭ جىنىمنىڭ كەلەتiنi، ءوزiمiزشە ونەر ءۇشiن ءجۇرمiز دەيمiز. ەي، دوستىم! سەن تىڭداشى، بۇل ونەرiڭ كiمگە كەرەك؟ ەشكiمگە پايداسى جوق، ەشكiم قىزىقپايتىن iسكە نە ءۇشiن باس قاتىرىپ ءجۇرمiز. قوعامىڭ سەنiڭ ونەرiڭدi كەرەك ەتپەيدi. ونەردi سۇيمەيدi. سۇلۋلىققا ءسۇيسiندiرە المايسىڭ.

— ءبارiن كiءنالاۋعا بولماس. باعالايتىندار دا بار. ءجۇزدiڭ، تiپتi بولماسا مىڭنىڭ بiرi بولار. ايتەۋiر، بار. سولار ءۇشiن-اق ەڭبەكتەنۋگە بولادى. سەن سۋرەتشiلiكتi ءانشiلiك سياقتى جەڭiل ونەرمەن شاتاستىرما. سۋرەتشiلiك قاي زاماندا دا جالپى حالىقتىق سيپات العان ەمەس. المايدى دا. اتاققۇمار ەكەنiڭدi بiلەمiن. دوسىم، ساعان بiر اقىل ايتايىن. اجەپتاۋiر داۋسىڭ بار عوي، ءانشi بولساڭ قايتەدi؟

ول كادiمگiدەي قىزىڭقىراپتى. ىزالانىپ قالدى. بەتiمە تەسiرەيiپ بiراز قاراپ وتىردى دا، كونياك تولى ستاقاندى قولىنا الدى. ىشەدi دەپ ويلادىم. مەن ۇستەل ءۇستiندەگi قوراپتان شىلىم الا بەرگەنiمدە كوز الدىم جارق ەتە قالدى. بەتiمنەن كونياك تامشىلارىمەن ارالاسىپ قان تاما باستادى. داياشى قىز ستاقان سىنىقتارىن جيناپ بولىسىمەن قول ءسۇرتۋ ءۇشiن قويىلعان جۇمساق قاعازبەن بەتiمدi ءسۇرتiپ جاتتى. مەن ۇلاندى ءتۇسiنەم. كەيiنگi كەزدە قينالىپ ءجۇر. وسىنداي كەزدە ءوشiن مەنەن الادى. باسقا كiمi بار دەيسiڭ. تۇك بولماعانداي وتىرا بەردiم.

— نەگە اشۋلاندى؟ — دەپ سۇرادى داياشى قىز.

— ءانشi بولعىسى كەلiپ ءجۇر، — دەپ ءازiلدەدiم.

— مەنiڭ كومپوزيتور اعام بار. بiر ءانiن الىپ بەرەيiن.

— قورلاماڭدار. ايتپەسە، مىناۋ تيەدi، — دەپ، قولىنا بوتەلكەنi الدى. سوسىن از-كەم ءۇنسiزدiككە بەرiلدi. كۇبiرلەپ بiردەڭەلەردi ەسەپتەپ كەتتi. بiر ۋاقىتتا iشكەن-جەگەنiمiزدi تiزبەلەپ ايتىپ بەردi دە:

— بارلىعى مىڭ جارىم بولىپتى. ەشكiمنiڭ اقشاسىن پايدالانعىم كەلمەيدi، — دەپ، داياشىعا بەس ءجۇز تەڭگە ۇستاتتى.

— مىڭ جارىمدى ەكiگە بولسەڭ، جەتi ءجۇز ەلۋ بولادى، — دەدiم ادەيi.

— سەن ماعان قاراعاندا كوبiرەك iشتiڭ.

بiز كۇلدiك. ول ودان ارى ىزالاندى. مەندە اقشا جوق ەكەنiن بiلەدi. ادەيi iستەپ وتىر. “بۇگiن سەنi مەن وتىرعىزامىن”، — دەگەن. ەندi كەپ… داياشىعا:

— قارىز بولايىن. ەرتەڭ تولەرمiن، — دەدiم. ول ءوزiنشە سويلەپ وتىرعان ادام قۇساپ:

— ەشكiمگە قارىزدانعىم كەلمەيدi. اقشام جوق بولسا دا، — دەدi. مەن دە اشۋلاندىم. بiراق، مەنi بۇل جاعدايدان داياشى قىز قۇتقارىپ قالدى.

— ىلعي كەلiپ جۇرەتiن كليەنتتەرگە بiز سكيدكا جاسايمىز. قالعان اقشالارىڭدى تولەمەي-اق قويىڭدار، — دەپ ارى قاراي كەتiپ قالدى. كۇندە كەلiپ جۇرگەندiكتەن ول بiزدiڭ سىرىمىزعا قانىق. ۇلان دا ءسۇرiنە-قابىنا سىرتقا شىعىپ بارا جاتتى.

ەكەۋمiز جەراستى جولىمەن ءوتiپ بارا جاتىپ دومبىرا شەرتiپ تۇرعان جiگiتتiڭ جانىنا ايالدادىق. “كوڭiل تولقىنى” مەن “اق جاۋىندى” قايتالاپ شەرتكiزدiك. ۇلان قالتاسىنان باعانا تولەمەي قويعان مىڭ تەڭگەسiن الىپ، جiگiتتiڭ الدىنا تاستادى دا، شاشىلىپ جاتقان تيىنداردىڭ iشiنەن جيىرما تەڭگەلiكتەردiڭ ەكەۋiن تەرiپ الدى.

— سداچاڭ با؟ — دەپ كۇلدiم. ول ۇندەمەدi. جiگiتكە اياۋشىلىقپەن قاراپ تۇردى دا:

— ەرiك، قاراشى. وسى دا ءادiلەتتiلiك پە؟ وسىنشا تالانتىمەن ون تەڭگەگە كۇنi قاراپ جەردiڭ استىندا تۇرعان مىنانى قارا. بۇنىڭ توبەسiمەن قولىنان تۇك كەلمەيتiن، اكە-كوكەسiنiڭ ارقاسىندا شiرەنiپ “مەرسەدەس-پەن” ءوتiپ بارا جاتقان بايدىڭ بالالارىن قارا، — دەدi.

— نەسi ءادiلەتسiز. ءبارi دە ءادiلەتتi. جاراتۋشى يەم بۇعان تالانت بەردi. بۇل سول تالانتىمەن ەلدi ءسۇيسiندiرiپ تۇر. باي بالاسىنا ماشينا بەردi. ول سول مەرسەدەسiمەن اينالاسىن قىزىقتىرىپ ءجۇر. بiر باسىڭا ءبارiن تiلەۋگە بولماس.

— مەن تەك قانا بiزدiڭ ەلدە ونەردەن بايلىقتىڭ جوعارى تۇراتىنىن ايتقىم كەلگەن…

— ءتۇسiنەم. باعانا سەن شەشەڭە رەنجiدiڭ. ونەردi ءتۇسiنبەيدi دەپ. ول كiسiلەردi كiءنالاۋعا بولمايدى. مەنiڭ دە اكەم قارسى بولعان. ءجونi ءتۇزۋ وقۋ وقى دەپ. “مەن سەنi ءوسiرگەندە ادەمi ايەلدەردi اسپەتتەسiن دەپ ءوسiرگەم جوق. جالاڭاش قاتىنداردىڭ سۋرەتiن سالعاننان باسقا نە تىندىردىڭ؟” — دەپ تە رەنجiگەن. ولاردىڭ ارمانى باسقادا عوي، ۇلان.

باعاناعى سداچاعا العان قىرىق تەڭگەمەن جاتاقحاناعا جەتiپ الدىق. مەنiڭ بولمەمە كەلiپ كiردiك. ول توسەككە قۇلاي كەتتi. مەن اس قامداۋعا كiرiستiم.

— بiتۋگە از عانا قالىپتى، — دەدi. “ايناعا” قاراپ تۇر ەكەن.

— اللا جازسا وسى اپتادا ءتامام بولادى.

— سەن بۇنى كورمەگە قويما.

— نەگە؟

— بۇنى سەن ماحابباتىڭمەن، مەيiرiمiڭمەن جاراتتىڭ. بۇل ءالi كۇنگە كەزدەسپەي جۇرگەن، تەك قيالىڭدا عانا ءومiر ءسۇرiپ كەلگەن عاشىعىڭ عوي. وسى كۇنگە دەيiن اڭسارىڭدى العان اسىلىڭدى قىزعانا بiلسەڭشi.

— مەن بۇنى ارباتقا قويسام با دەگەن ەدiم.

— ەسiڭ دۇرىس پا؟ ءويتiپ قورلاما، ايناڭدى. قانشا قىمبات بولسا دا مەن-اق الايىن. ماعان سات.

— وسىنشا سۇلۋلىقتى قاپاسقا قاماپ قويۋعا بولماس. تاماشالاسىن ەل-جۇرت.

— ءوزiڭ بiل. ءلاززاتتاندىرامىن دەيتiن شىعارسىڭ. قۇمارلىقتارىن، ءناپسiسiن قوزدىرارسىڭ بار بولعانى.

— قىزداردىڭ دا ما؟..

— ولاردىڭ قىزعانىشىن. اينانى كورگەندە قىزعانىشتان ءولiپ كەتەر. وزدەرiندە جوق سۇلۋلىقتى وزگەدەن كورگەندە قىزعانىشتان باسقا نە iستەيدi دەيسiڭ ولار.

— سەنiڭ كوڭiلiڭ قالعان ەكەن. اشىنىپ كەتكەنسiڭ. ءبارiن كiءنالايسىڭ. شەشەڭ دۇرىس ايتادى.

— سەن دە دۇرىس ايتاسىڭ. ءبارiنەن كوڭiلiم قالدى. ادامداردىڭ ءبارiن جەك كورەمiن. ءبارi بۇزىلعان، ازعان. كەيدە قايداعى بiر قيىرعا قاشىپ كەتiپ جالعىز ءومiر سۇرگiم كەلەدi. بالا كۇنiمدە ءومiردi عاجاپ قوي دەپ ويلاۋشى ەم. ەرتەگiدەي ەلەستەتەتiنمiن. قاتەلەسiپپiن. قۇددى بiر كۇرەسiندە جۇرگەندەي كۇندە جيرەنەسiڭ، جيiركەنەسiڭ. ءسابي كەزiمدە ءبارiنە ءسۇيسiنە قارايتىنمىن. ءومiرگە دەگەن سول ماحابباتىم سونبەي تۇرعاندا ءولiپ قالسام عوي. باعالىڭنىڭ قۇنسىزدانعانىنان ارتىق جامان نە بار. كەيدە مەن ادامداردىڭ ءبارi قىرىلىپ قالسا عوي دەپ تە تiلەيمiن. ءبارi قايتا باستالسا.

— ءوزiڭ ادام اتا بولسام دەيتiن شىعارسىڭ. بiر ايتارىم حاۋاعا الما جەگiزبەي، جاقسىلاپ قاداعالا. سوندا ءبارi دە دۇرىس بولادى.

— مەن ادام اتالىقتان باس تارتار ەدiم. سەبەبi مەن دە تازا ەمەسپiن. لاسپىن. بىلعاندىق قوي. بىلعانادى ەكەن، بiر-بiرiن بىلعايدى ەكەن ادامدار. بiر-بiرiنە سۇيكەنبەسە جۇرە المايتىن ادامدار كiرلەرiن تازالارىنا جۇقتىرادى ەكەن.

بالكونعا شىعىپ تەمەكi شەكتiك. باسىمنىڭ اۋىرلاپ بارا جاتقانىن سەزدiم. ەشتەڭەگە قىزىعا المادىم. ۇلان مەنiڭ جاعدايىمدى ءتۇسiندi.

— جارايدى، باسقا نارسە ايتايىن. باعانا شەشەڭدi قۇپتايمىن دەدiڭ بە؟

— تاعى باستادىڭ با؟

— جو-جوق، قورىقپا. مەن باسقا نارسە ايتامىن. بiراق سەن مەنi قاتىگەز دەدiڭ عوي. ال تىڭدا،.. — دەدi دە، جانارىن تىم الىسقا تiكتi.

* * *

— ول كەزدە اۋىلدا تۇراتىن ەدiك. توعىز-وندارعا كەلiپ قالعان كەزiم. ءوزiمدi ەرەسەك سەزiنەتiنمiن. بالا ەكەنبiز عوي. ءۇيدiڭ تۇڭعىشى بولعان سوڭ ەركەلەۋ ءوستiم. تاڭنىڭ اتىسى كۇننiڭ باتىسى ءۇي كورمەيمiن. كورشiنiڭ ءوزiممەن قاتارلاس بالاسى بولعان. سول ەكەۋمiز ەلدiڭ ەسەگiن ۇرلاپ مiنiپ، الاقانداي اۋىلدىڭ شاڭىن اسپانعا كوتەرۋشi ەدiك. ول ەكەۋمiز جاساماعان بۇزىقتىق قالدى ما؟ كۇنiگە نەشە سوعىسىپ، نەشە تاتۋلاساتىنبىز.

كۇندە تاڭەرتەڭگiسiن ويانا سالىپ، جۋىنباستان كوشەگە شىعاتىنبىز. “وسى سەنiڭ نە قىزمەتiڭ بار؟ كوزiڭدi تىرناپ اشىپ كوشەگە تۇرا جۇگiرەسiڭ. ساباق بولسا قالاي تۇرماس ەدiڭ؟” — دەپ، تاڭ قالاتىن شەشەم. باسقادان قۇرى قالساق تا، وسى بiر تاڭعى قىزىقتى جiبەرiپ الماۋعا تىرىسۋشى ەدiك. ويتكەنi مۇندا بiزدiڭ بالاڭ ارمانىمىز بەن اپپاق اڭسارىمىز جاتىر. ەكەۋمiز دە كەلiپ از عانا كۇتكەسiن وسى جولدىڭ بويىمەن قىرمىزى اپاي وتەتiن. قولىڭا ينە سۇعىپ، تiسiڭدi جۇلىپ، تiرiدەي شىرقىراتىپ جاتاتىن ءدارiگەر اپايدى كiم جاقسى كورسiن. ول كiسiنi كورۋگە قايبiر ەمەشەگiمiز ءۇزiلە قالدى دەيسiڭ. ماسەلە سوندا — ول كiسi جالعىز وتپەيتiن. ەكiنشi كلاستا وقيتىن مەرۋەرت دەگەن قىزىن جەتەكتەپ وتەتiن. تاڭعىسىن جۇمىسقا كەتكەندە پەرiشتەدەي قىزىن ءۇيiنە جالعىز قالدىرماي، اپاسىنىڭ ءۇيiنە اپارىپ سالاتىن. اپاسىنىڭ ءۇيiنە اپاراتىن جولدا كۇندەگi ادەتiمiزدەن جاڭىلماي بiز تۇراتىنبىز. شەشەسiنە ەرiپ بارا جاتقان مەرۋەرتكە كiرپiك قاقپاي قارايتىنبىز. ول دا بiزگە قاراپ وتەتiن. بiزدiڭ وسى قاراسىمىزدا ءسۇيiسپەنشiلiگiمiز دە، ساعىنىشىمىز دا، قيماستىعىمىز دا، اسپانداعى ايعا قول سوزعان اڭسارىمىز دا — ءبارiء-بارi بار ەدi. وسى بiر بايلانىستىڭ ءنازiك جiبi ەشقاشان ءۇزiلمەستەي ەدi. كەشكiسiن ءدارiگەر اپاي مەن بiزدiڭ عاشىعىمىز ۇيلەرiنە قايتىپ بارا جاتقاندا، تاعى دا وسى كورiنiس. قالىپتاسىپ قالعان.

بiر كۇنi ەرلiك ەكەۋمiز توبەلەسiپ قالدىق. ول ايتادى: “مەرۋەرت ماعان قارايدى”، — دەپ. مەن شىعامىن: “ساعان ەمەس، ماعان قارايدى”، — دەپ. ال كەپ تالاستىق. ول: “سەنiڭ قاي جەرiڭە قارايدى؟ مەنiكiندەي اق كراسسوۆكاڭ مەن اديداسىڭ جوق”، — دەيدi. مەن بولسام: “مەن ساعان قاراعاندا ادەمiمiن. سەنiڭ شاشىڭ بۇيرا، مۇرنىڭ ءداۋ”، — دەدiم. بiر-بiرiمiزدi مويىنداتا المادىق. اقىرىندا جالعىز-جالعىزدان تۇراتىن بولىپ كەلiستiك. ەكiنشiمiز سىرتتاي باقىلاپ تۇرامىز دەدiك. جالعىز تۇرعاندا كiمگە قاراماسا، سول جەڭiلدi دەپ شەشتiك. بiرiنشi كەزەك مەنiكi بولدى. كۇندەگi ورنىمدا شارباققا سۇيەنiپ تۇردىم. ەرلiك سىرتتاي باقىلاپ تۇر. مەرۋەرت شەشەسiنە ەرiپ كەلە جاتتى. جاقىنداعان سايىن جۇرەگiم ورەكپiدi. قازiر قارايدى دەپ ءۇمiتتەندiم. بiراق، مەرۋەرت ماعان قاراعان جوق. جالت ەتiپ بiر قارادى دا ەرلiكتiڭ جوق ەكەنiن كورiپ، قايىرىلماي كەتە باردى. مەنiڭ دەنەم دiرiلدەپ، iشiمە ۋ تولىپ بارا جاتتى. داۋسىم جارىقشاقتانىپ كەتتi. ەرلiكپەن سويلەسۋگە شامام جەتپەي، ۇيگە قاراي تۇرا جۇگiردiم. ونىڭ ماقتانشاق كۇلكiسi عانا مەنiڭ سوڭىمنان قۋدى. ۇيگە كەلە سالىپ ءار جەرi جاسىل شۇبەرەكپەن جامالعان قارا سىمىمدى (ەلەستەتiپ كور) شەشiپ تاستاپ جىلادىم. نامىسىمدى قورلاعان كەدەيلiگiمە نالىپ جىلادىم. ەرلiكتiڭ پاپاسى قۇساپ كەڭسەدە باستىق بوپ iستەمەي، تiراكتiر ايداپ جۇرگەن اكەمە وكپەلەپ جىلادىم. “اق كروسسوۆكا مەن اديداس الىپ بەرiڭدەر!”، — دەپ جەر تەپكiلەپ جىلادىم. ايتەۋiر، ۇزاق جىلادىم.

سودان كەيiن كوشەگە شىقپاي، قورشاۋدىڭ تەسiگiنەن سىعالاپ قاراپ ءجۇردiم. بiر كۇنi ەرلiك ۇيگە كەلiپ: “جالعىز تۇرىپ ەدiم، ماعان دا قاراماي قويدى. ەكەۋمiز بiرگە تۇرايىقشى”، — دەپ جالىندى. مەنiڭ كونگiم كەلمەدi. اقىرى كەلiستiم. ول ءۇشiن الەۋمەتتiك تەڭسiزدiكتi جويۋعا كوندiردiم. اديداسىن دا، اق كراسسوۆكاسىن دا كيمەيتiن بولدى.

ەرتەسi كۇنi ەكەۋمiز دە شورتيكتەن باسقا ەشتەڭە كيمەي، جالاڭ اياق، جالاڭ باس شىقتىق. بiزدiڭ بۇل سىقپىتىمىزدى كورiپ، ولار كەكەي كۇلدi. بiز دە كۇلدiك.

— ءۇستiلەرiڭە كيiم كيمەيسiڭدەر مە، اۋىراسىڭدار عوي. ايتپادى دەمەڭدەر، اۋىرساڭدار، ايامايمىن، — دەپ قىرمىزى تاتە قورقىتىپ كەتتi. ونىڭ ەرتەسi كۇنگi تۇرپاتىمىز مۇلدە كۇلكiلi ەدi. ەرلiك ەكەۋمiز پاپاسىنىڭ كوستيۋمiن كيiپ الدىق. ەتەگi تiزەمiزدەن اسادى. اياعىمىزدا سۇيرەتپە، موينىمىزدا گالستۋك. بۇل كۇنگi iسiمiز دە ءساتسiز اياقتالدى. ويتكەنi قىرمىزى تاتەمiز جۇمىسىنا بارعان جوق. دەمالىس ەكەن.

وسىلاي كۇندەر ءوتiپ جاتقان. بۇلجىماستاي زاڭىمىزدى بىت-شىت قىپ بiر كۇنi توبەمiزدەن جاي ءتۇستi. مەرۋەرتتiڭ اكە-شەشەسi اجىراساتىن بولىپتى. ءتۇننiڭ بiر ۋاعىندا ۇيگە ەرلiك كەلدi. اپتىعىن باسپاستان:

— قۇرىدىق! — دەدi.

— نە بولدى؟

— اجىراساتىن بولىپتى..

— كiم؟

— قىرمىزى تاتەلەر.

— نەگە؟ — دەدiم قاپەلiمدە اۋزىما ءجوندi ءسوز تۇسپەي.

— مەن قايدان بiلەيiن نەگە ەكەنiن.

— كiمنەن ەستiدiڭ؟

— جاڭا تاتەمدەر شاي iشiپ وتىرىپ ايتتى. ەستي سالا ساعان جۇگiردiم.

— ءوتiرiك شىعار، — دەدiم ونى دا، ءوزiمدi دە جۇباتىپ. ەكەۋمiز سولاردىڭ ۇيلەرi جاققا باردىق. انىعىن بiلگiمiز كەلدi. ەكەۋمiز دە جاقسى حابار كۇتتiك. قىرمىزى تاتە مەن قانات اعانىڭ قۇشاقتاسىپ تۇرعانىن، نە بولماسا كۇلiپ وتىرىپ شاي iشكەندەرiن كورگiمiز كەلەتiن سياقتى. قۇدايدان اجىراسپاسا ەكەن دەپ تiلەدiك.

ۇيلەرiنiڭ جارىعى جانىپ تۇر ەكەن. ەسiكتەرiنiڭ الدىندا ەشكiم جوق. قورىقساق تا تەرەزەلەرiنiڭ الدىنا بارىپ تىڭ تىڭدادىق. بويىمىزدىڭ قىسقالىعىنان تۇك تە كورە العان جوقپىز. بiزدi يتتەرi بايقاپ قويىپ، شابالانا جونەلدi. بايلاۋلى ەكەنiن كورiپ، قورىقپاي تۇرا بەردiك. يتتiڭ ۇرگەنiنەن سەزiكتەندi مە، قانات اعا دالاعا شىعىپ: “كiم-ەي بۇل؟” — دەدi. بiز قورشاۋدان سەكiرiپ ءتۇسiپ قاشىپ ەدiك، ول بiزدi تۇرا قۋدى. جۇرەگiمiز اتشا تۋلاپ جۇگiرiپ كەلەمiز. بiرiمiزدەن بiرiمiز وزىپ كەتپەس ءۇشiن قول ۇستاسىپ العانبىز. بiز قاشقان كۇيi قوراعا كەلiپ تىعىلدىق. قورىققانىمىز سونشا — قازiر كiرiپ كەلسە ەكەۋمiزدiڭ دە جۇرەگiمiز جارىلىپ كەتەردەي. بiراق، بiزدi iزدەپ تابا المادى. ەسەسiنە ەرلiكتiڭ شەشەسiنە: “ەرتەڭ بالاڭىزدى ەرتiپ مەكتەپكە كەلiڭiز”، — دەپ كەتتi. ول كiسi مەكتەپتiڭ دەرەكتiرi ەدi. ولەر جەرiمiز وسى ەكەن دەدiك. كەتiپ قالعانىن بiلسەك تە، سىرتقا شىعۋعا جۇرەگiمiز داۋالاماي ءۇنسiز وتىرا بەردiك. قاسىمىزدا بايلاۋلى تۇرعان ەسەك بiر-ەكi رەت اقىرىپ قويدى. سول كەزدە ەرلiك: “ەسەككە راحات، ءيا”، — دەدi. مەن نە ءۇشiن راحات ەكەنiن بiلگiم كەلiپ: — نەگە؟ — دەپ سۇرادىم.

— ەرتەڭ مەكتەپكە بارمايدى… — دەدi. ول ءالi سونى ويلاپ وتىر ەكەن. مەن بiزدi ءتارتiپكە شاقىرعانشا نەگە قىرمىزى تاتەمەن تاتۋلاسىپ المايدى دەپ ويلادىم. ءومiردەگi مىڭ سان كەرەعارلىق دەگەننiڭ بiرi وسى-اۋ.

…ەرلiكتiڭ شەشەسi بiزگە كوپ ۇرىستى. بiز ءمان بەرمەي قۇلىقسىز وتىرا بەردiك. الدەن كەيiن عانا ەرلiك:

— ەگەر قىرمىزى تاتەلەر اجىراسسا، مەرۋەرت پاپاسىمەن بiرگە قالا ما، ماماسىمەن بiرگە كەتە مە؟ — دەپ سۇرادى.

— قىرمىزى ونى ولسە دە قالدىرماس.

بiزدiڭ نە ءۇشiن قاڭعىپ جۇرگەنiمiزدi ءتۇسiندi-اۋ دەيمiن.

— “مەن الام، مەن الام” دەپ تالاسىپ ءجۇرۋشi ەدiڭدەر. ەندi ەكەۋiڭە دە جوق، — دەدi.

تاڭعىسىن كوشەگە ەرتە شىقتىق. تۇندە ۇيىقتاپ قالمايىق دەپ كەلiسكەنبiز. بiز كەلiپ تۇرعاننان سوڭ ءسۇت پiسiرiم ۋاقىت وتەر-وتپەستەن ولار بiزدiڭ كوشەمەن كەتiپ بارا جاتتى. بiراق، مەرۋەرت بiزگە قاراعان جوق. ۇيالعان شىعار. اۆتوبۋس ايالداماسىنا باردى. بiز دە ارتتارىنان ەرiپ باردىق. از-كەم ايالداعاسىن، اۆتوبۋسقا وتىردى دا، كەتiپ قالدى. بiزدiڭ بار قىزىعىمىز، قۋانىشىمىز — ءبارiء-بارi سول اۆتوبۋسپەن بiرگە كەتتi. كەۋدەمiز دە، اۋىلىمىز دا بوساپ، قاڭىراپ قالعانداي. سۇلۋ اۋىلىمىز دەمنiڭ اراسىندا جۇتاپ قالدى. اۆتوبۋستى قيماي ۇزاتىپ سالعان كوزiمiزدەگi جاستى بiر-بiرiمiزگە كورسەتۋدەن ۇيالىپ تەرiس بۇرىلىپ كەتتiك. كەيiن ۇلكەن اعا بوپ ۇيلەنگەندە ايەلiممەن اجىراسپايمىن دەپ ويلادىم. مەرۋەرت تە جىلاپ بارا جاتقان شىعار. شەشەسi دە. مەن ولاردى اياپ كەتتiم. مەن سول ساتتە تۇڭعىش رەت بiر ادامدى قاتتى جەك كوردiم. مەرۋەرتتiڭ پاپاسىنىڭ ءتۇرi جامان بوپ ەلەستەدi. ودان گورi ماس بولىپ الىپ قۋالايتىن باقىتقالي اعا جاقسىراق سياقتاندى. اشەيiندە تالاسىپ جۇرەتiن ەرلiك ماعان جانى اشىپ:

— ۇلان، جىلاماشى. كەيiن مەن باستىق بولعاندا، سەن مەنiڭ شوپىرىم بولاسىڭ عوي (بiز ىلعي وسىلاي ارمانداپ، وسىلاي وينايتىنبىز). سول كەزدە ماشينامەن iزدەپ ءجۇرiپ تاۋىپ الامىز، — دەدi. بiز سول ارمانعا سەندiك. بiراق قايسىمىزدىڭ الاتىنىمىزدى شەشكەن جوقپىز. تاۋىپ الساق، قالعانىن كورە جاتارمىز. سول كۇنi ەكەۋمiزدiڭ دە ويناعىمىز كەلگەن جوق. مەن ۇيگە كەلiپ شەشەمە:

— ماعان ەندi اديداس تا، اق كراسسوۆكا دا الماي-اق قويىڭدار، — دەدiم.

سوعان بولا قارا سيىردى ساتقىزعىم كەلگەن جوق. اقىرى ەندi اۋىلدا مەرۋەرت جوق قوي…

كوڭiلiم قۇلازىپ، جانىم جابىعىپ جۇرگەن سول كۇندەردە شەشەم بوسانىپ، تۇڭعىش قارىنداسىم دۇنيەگە كەلدi. اكەمە:

— اتىن مەن قويايىنشى، — دەدiم.

— باسقالارى از بوپ، ەندi سەن قالىپ ەدiڭ، — دەدi تۋىسقان اپايىم تالاسىپ. بiراق اكەم:

— وسىنىڭ بiر تiلەگiن ورىندايىقشى. قارىنداس وسىنiكi عوي. قويسا قويسىن، — دەدi.

— نە دەپ قوياسىڭ؟

— مەرۋەرت دە قويام.

— نەگە؟

— بiلمەيمiن. وسى ات ۇنايدى ءوزiمە، — دەپ الدادىم.

مەنiڭ بار ەرمەگiم سول بولدى. قاسىنان بiر ەلi الىستامايمىن. ۇيقتاپ جاتسا دا بەسiگiنiڭ جانىنا توسەك سالىپ، قۇشاقتاپ جاتاتىنمىن. مەن تىم-تىم بالاجان ەدiم. وعان دەگەن مەيiرiمiم شەكسiز-تiن. بiر مەرۋەرتتەن ايىرىلعانداعى جۇبانىشىم بولعان مەرۋەرتiم ەدi عوي… ەدi عوي دەگەنiمە تاڭدانىپ وتىرسىڭ با؟ ول دا مەنiڭ تار ماڭدايىما سىيمادى. التى-اق ايلىعىندا قاتتى اۋىرىپ شەتiنەپ كەتتi. سودان كەيiن سابيلەردi جاقسى كورگەن ەمەسپiن. سالقىن قاراۋعا، جەك كورۋگە تىرىسام. جاقسى كورسەم ءولiپ قالاتىن سياقتى بولادى دا تۇرادى. سول كiشكەنتاي مەرۋەرتiمدi مەيiرiمiممەن ءولتiرiپ العان سياقتىمىن. ولار كiشكەنتاي عوي، كوتەرە المايدى وندايدى. سەن دە ءسويت. سابيلەردi شەكتەن تىس جاقسى كورمە. ەندi ءتۇسiنگەن شىعارسىڭ مەنiڭ نەگە بالاجان ەمەس ەكەنiمدi. بالا دەسە، جىنىم بار دەگەنiمە دە سەنiپ ءجۇردiڭ عوي، سەن. ال ادامدارعا دەگەن جەككورۋشiلiگiم — قانات اعانى جەك كورۋدەن باستالدى. ءوستiپ بۇزىلدى عوي بiزدiڭ حاراكتەر، — دەپ، ۇلان اڭگiمەسiن اياقتادى.

***

— بۇرىننان بەرi نەگە ايتپاي جۇرگەنسiڭ؟

— اركiمگە ءتۇسiنiكتi بولعىم كەلمەيدi.

ۇلان، شىنىندا، جۇمباق ادام. بۇگiن دە اشىلىپ اڭگiمەلەسپەس ەدi، ماستىقپەن ايتىپ قويدى. ماعان ەشكiمگە ايتپا دەپ ەسكەرتتi.

— سودان كەيiن مەرۋەرتتi كوردiڭ بە؟ — دەپ سۇرادىم.

— كوردiك قوي،.. — دەدi دە قويدى.

ەكەۋمiز توسەك سالىپ ۇيقىعا جاتقاندا، تەلەفونىم شىرىلداپ قويا بەردi. اۋىلدان شەشەم حابارلاسىپ تۇر.

— ءدارi-دارمەك الىپ تەزiرەك جەت، — دەدi. ءىنiم اۋىرىپ ءجۇر ەدi، سول توسەك تارتىپ جاتىپ قالىپتى. مەندە اقشا جوق بولاتىن. ۇلان ءبارiن دە ءتۇسiندi. ەكەۋمiز تاكسي ۇستاپ سونىڭ ءۇيiنە باردىق. ول ءۇيiنەن قوماقتى قارجى الىپ شىعىپ، قولىما ۇستاتتى.

— مىناۋ كوپ قوي. ماعان جارتىسى دا جەتەر.

— الساڭشى. وپەراسيا جاساۋ كەرەك بوپ قالار.

— شەشەڭنەن الدىڭ با؟

— جوق. سول كiسiنi تۋعان كۇنiندە بiر قۋانتايىنشى دەپ جاسىرىن جيناپ جۇرگەم.

— ءوزiڭە دە كەرەك ەكەن عوي.

— ول كiسiنiڭ قۋانىشى iنiڭنiڭ جانىنان ارتىق ەمەس شىعار. امان بولساق ءالi تالاي قۋانتارمىز. قازiرشە جامان بالاسى بوپ جۇرە تۇرامىن. شەشەڭە مەنەن الدىم دەمە. قۋانىپ قالسىن، ءوز اقشام دە. قارىز ەمەس، — دەدi.

مەن راحمەت ايتىپ، ماشيناعا وتىرىپ ءجۇرiپ كەتتiم. ول بiزدi ۇزاتىپ ساپ قاراپ تۇر.

---