ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ. ولەڭدەرى. «باقىتسىز جامال» رومانى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ. ولەڭدەرى. «باقىتسىز جامال» رومانى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: XX عاسىردىڭ باسىندا قازاق حالقىنىڭ وتارشىلدىق ەزگىدەن قۇتىلىپ، رۋحاني ويانۋىنا ۇلەس قوسقان تۇلعالاردىڭ ءبىرى – ساياسي - قوعام قايراتكەرى، اقىن، جازۋشى، پۋبليسيست، اعارتۋشى، ۇستاز ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، تۇڭعىش رومان «باقىتسىز جامال» تۋىندىسىنىڭ تاقىرىبىن، ءمانىن ءتۇسىندىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق.: بىلىمگەرلەردىڭ ويلاۋ، سويلەۋ قابىلەتتەرىن بايىتۋ.
3. تاربيەلىك: شىعارمانى تالداۋ ارقىلى بىلىمگەرلەردىڭ بويىندا تانىمدىق تاربيەنى قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ، جيناقتاۋ
ساباقتىڭ قۇرال - جابدىقتارى: م. دۋلاتوۆ پورترەتى، تاقىرىپقا قاجەتتى كىتاپتار، بۇكتەمەلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
كۇتىلەتىن ناتيجە: ساباقتى تولىق مەڭگەرتۋ.
ساباق تىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: بىلىمگەرلەرمەن سالەمدەسۋ، كەزەكشى مالىمدەمەسى.
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: الدىڭعى وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ. ەپيكالىق جانردىڭ رومان دەپ اتالاتىن ءتۇرىن ەسكە تۇسىرەمىز.
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
ا) ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ ءومىر جولى، قوعامدىق قىزمەتى: ۇلتىنا «ويان قازاق!» دەپ ۇران سالعان قايراتكەر قازىرگى قوستاناي وبلىسى، جانكەلدين اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1897ج ەكى سىنىپتق ورىس - قازاق مەكتەبىنە وقۋعا تۇسەدى. 1905ج قارقارالىدا پاتشانىڭ ورتارلاۋ ساياساتىنا قارسى ەرەۋىلدى كورەدى. «سەركە» گازەتىنىڭ ءبىرىنشى سانىنا «جاستارعا» دەگەن ولەڭىن جاريالايدى. ەكىنشى سانىندا باسىلعان «ءبىزدىڭ ماقساتىمىز» ماقالاسى «قازاق حالقىن جەرگىلىكتى جانە وتارلىق وكىمەتكە قارسى قويۋ» رۋحىندا جازىلعان دەپ باعالانادى. قازاق حالقىنىڭ جاڭا ءومىر قۇرۋى ىسىنە ارالاسىپ جۇرگەن كەزىندە ەلىمىزدە دەموكراتيالىق پرينسيپتەردىڭ بۇزىلۋى تۇسىندا جازىقسىز جازاعا تارتىلادى. 1928ج قازاقستاندا ءىرى بايلاردى تاركىلەۋ تۇسىندا «سولارعا ءىش تارتتى، ساياساتتى قولدامادى» دەگەن ايىپ تاعىلىپ تۇرمەگە جابىلادى. بالتىق تەڭىزىندەگى سولوۆكي تۇتقىن لاگەرىنە جەر اۋدارىلىپ، سول جەردە 1935ج قايتىس بولادى.
ءا) شىعارمالارى: «قازاق جەرلەرى»، «شاكىرت»، «تازا بۇلاق» ولەڭدەرىندە اقىن ءوزىنىڭ ازاتتىق، ەركىندىك يدەيالارىن دامىتا تۇسكەن. م. دۋلاتوۆتىڭ داڭقىن قازاق دالاسىنا عانا ەمەس، رەسەيدەگى تۇرىك الەمىنە تۇتاس جايعان «ويان، قازاق!» كىتابى. بۇل شىعارماسى 1909ج ۋفا قالاسىندا شىعىپ، 1911ج ورىنبوردا ەكىنشى رەت باسىلدى. بۇل - قازاق ادەبيەتى تاريحىنداعى كوپ قۋدالانعان شىعارمالاردىڭ ءبىرى.
ب) «باقىتسىز جامال» رومانى – قازاق ادەبيەتى تاريحىنداعى تۇڭعىش رومان. بۇل – ۇلتتىق ادەبيەتتە رومان دەگەن اتپەن باسىلعان تۇڭعىش كىتاپ. "باقىتسىز جامال" رومانىنىڭ وقيعاسىنا ارقاۋ بولعان ماسەلە دە ەسكى ادەت - عۇرىپتىڭ قىسپاعىنا تۇسكەن قازاق قىزىنىڭ تاعدىرى. سۇيگەنىنە قوسىلىپ، باقىتتى ءومىر ءسۇرۋدى ارمانداعان بويجەتكەننىڭ تراگەديالىق جولى. شىعارما سول كەزەڭدەگى قازاق دالاسىنىڭ شىنايى تىنىس - تىرشىلىگىن كورسەتەتىن ەپيزودتان باستالادى. … جايلاۋعا جاڭا كوشىپ قونعان اۋىل. ساۋمالكول ماڭىنا جاعالاي تىگىلگەن كيىز ۇيلەر. بيە بايلاپ، قىمىز ساپىرعان جايما - شۋاق اۋىل ادامدارى. قىستاي ارالاسا الماي، ساعىنىسقان جۇرت ەندى ءبىرىن - ءبىرى قوناققا شاقىرىپ ءماز.
4. ساباقتى بەكىتۋ:
1 - توپقا. شىعارمادان اۆتوردىڭ جامال مەن عانيعا بەرگەن مىنەزدەمەلەرى مەن پورترەتتەرىن تاۋىپ جازىڭىز (تاقتامەن جۇمىس).
جامال بەينەسى
عاني بەينەسى
ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ. ولەڭدەرى. «باقىتسىز جامال» رومانى جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: XX عاسىردىڭ باسىندا قازاق حالقىنىڭ وتارشىلدىق ەزگىدەن قۇتىلىپ، رۋحاني ويانۋىنا ۇلەس قوسقان تۇلعالاردىڭ ءبىرى – ساياسي - قوعام قايراتكەرى، اقىن، جازۋشى، پۋبليسيست، اعارتۋشى، ۇستاز ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، تۇڭعىش رومان «باقىتسىز جامال» تۋىندىسىنىڭ تاقىرىبىن، ءمانىن ءتۇسىندىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق.: بىلىمگەرلەردىڭ ويلاۋ، سويلەۋ قابىلەتتەرىن بايىتۋ.
3. تاربيەلىك: شىعارمانى تالداۋ ارقىلى بىلىمگەرلەردىڭ بويىندا تانىمدىق تاربيەنى قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ، جيناقتاۋ
ساباقتىڭ قۇرال - جابدىقتارى: م. دۋلاتوۆ پورترەتى، تاقىرىپقا قاجەتتى كىتاپتار، بۇكتەمەلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
كۇتىلەتىن ناتيجە: ساباقتى تولىق مەڭگەرتۋ.
ساباق تىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: بىلىمگەرلەرمەن سالەمدەسۋ، كەزەكشى مالىمدەمەسى.
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: الدىڭعى وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ. ەپيكالىق جانردىڭ رومان دەپ اتالاتىن ءتۇرىن ەسكە تۇسىرەمىز.
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
ا) ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ ءومىر جولى، قوعامدىق قىزمەتى: ۇلتىنا «ويان قازاق!» دەپ ۇران سالعان قايراتكەر قازىرگى قوستاناي وبلىسى، جانكەلدين اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1897ج ەكى سىنىپتق ورىس - قازاق مەكتەبىنە وقۋعا تۇسەدى. 1905ج قارقارالىدا پاتشانىڭ ورتارلاۋ ساياساتىنا قارسى ەرەۋىلدى كورەدى. «سەركە» گازەتىنىڭ ءبىرىنشى سانىنا «جاستارعا» دەگەن ولەڭىن جاريالايدى. ەكىنشى سانىندا باسىلعان «ءبىزدىڭ ماقساتىمىز» ماقالاسى «قازاق حالقىن جەرگىلىكتى جانە وتارلىق وكىمەتكە قارسى قويۋ» رۋحىندا جازىلعان دەپ باعالانادى. قازاق حالقىنىڭ جاڭا ءومىر قۇرۋى ىسىنە ارالاسىپ جۇرگەن كەزىندە ەلىمىزدە دەموكراتيالىق پرينسيپتەردىڭ بۇزىلۋى تۇسىندا جازىقسىز جازاعا تارتىلادى. 1928ج قازاقستاندا ءىرى بايلاردى تاركىلەۋ تۇسىندا «سولارعا ءىش تارتتى، ساياساتتى قولدامادى» دەگەن ايىپ تاعىلىپ تۇرمەگە جابىلادى. بالتىق تەڭىزىندەگى سولوۆكي تۇتقىن لاگەرىنە جەر اۋدارىلىپ، سول جەردە 1935ج قايتىس بولادى.
ءا) شىعارمالارى: «قازاق جەرلەرى»، «شاكىرت»، «تازا بۇلاق» ولەڭدەرىندە اقىن ءوزىنىڭ ازاتتىق، ەركىندىك يدەيالارىن دامىتا تۇسكەن. م. دۋلاتوۆتىڭ داڭقىن قازاق دالاسىنا عانا ەمەس، رەسەيدەگى تۇرىك الەمىنە تۇتاس جايعان «ويان، قازاق!» كىتابى. بۇل شىعارماسى 1909ج ۋفا قالاسىندا شىعىپ، 1911ج ورىنبوردا ەكىنشى رەت باسىلدى. بۇل - قازاق ادەبيەتى تاريحىنداعى كوپ قۋدالانعان شىعارمالاردىڭ ءبىرى.
ب) «باقىتسىز جامال» رومانى – قازاق ادەبيەتى تاريحىنداعى تۇڭعىش رومان. بۇل – ۇلتتىق ادەبيەتتە رومان دەگەن اتپەن باسىلعان تۇڭعىش كىتاپ. "باقىتسىز جامال" رومانىنىڭ وقيعاسىنا ارقاۋ بولعان ماسەلە دە ەسكى ادەت - عۇرىپتىڭ قىسپاعىنا تۇسكەن قازاق قىزىنىڭ تاعدىرى. سۇيگەنىنە قوسىلىپ، باقىتتى ءومىر ءسۇرۋدى ارمانداعان بويجەتكەننىڭ تراگەديالىق جولى. شىعارما سول كەزەڭدەگى قازاق دالاسىنىڭ شىنايى تىنىس - تىرشىلىگىن كورسەتەتىن ەپيزودتان باستالادى. … جايلاۋعا جاڭا كوشىپ قونعان اۋىل. ساۋمالكول ماڭىنا جاعالاي تىگىلگەن كيىز ۇيلەر. بيە بايلاپ، قىمىز ساپىرعان جايما - شۋاق اۋىل ادامدارى. قىستاي ارالاسا الماي، ساعىنىسقان جۇرت ەندى ءبىرىن - ءبىرى قوناققا شاقىرىپ ءماز.
4. ساباقتى بەكىتۋ:
1 - توپقا. شىعارمادان اۆتوردىڭ جامال مەن عانيعا بەرگەن مىنەزدەمەلەرى مەن پورترەتتەرىن تاۋىپ جازىڭىز (تاقتامەن جۇمىس).
جامال بەينەسى
عاني بەينەسى
ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ. ولەڭدەرى. «باقىتسىز جامال» رومانى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن وسىمدىكتەر
