InfoHub Logo

قازاق ءتىلى 7 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مورفولوگيا. زات ەسىمنىڭ تۇرلەنۋى. كوپتىك جالعاۋ
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى:
زات ەسىمنىڭ تۇرلەنۋى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، زات ەسىمنىڭ قاسيەتتەرىن اشۋ؛
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىمەن ىزدەنۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، ەركىن سويلەۋگە باۋلۋ، ويلارىن ءدال، ناقتى ايتۋعا داعدىلاندىرۋ؛
تاربيەلىك ماقساتى:: ونەر - بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىقتارىن ارتتىرۋ، ادامگەرشىلىككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، وي قوزعاۋ، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىنداۋ، تالداۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى:
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، مۋزىكا
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
10 - 11 جاتتىعۋلاردىڭ ورىندالىسىن جەكە وقۋشىلاردان سۇراپ، تەكسەرۋ.

3. جاڭا ساباق.
مورفولوگيا (گرەك. «ءتۇر») - تىلدەگى سوزدەردىڭ فورمالارىن، سوزگە قاتىستى گارامماتيكالىق ماعىنالاردى تەكسەرەتىن سالا؛ تىلدەگى سوزدەردىڭ وزگەرۋى، تۇرلەنۋى تۋرالى ءتىل ءبىلىمىنىڭ سالاسى.
زات ەسىمنىڭ تۇرلەنۋى

وي قوزعاۋ
- زات ەسىمنىڭ ماعىنالىق ەرەكشەلىگى نەدە، ياعني زات ەسىم نەنى بىلدىرەدى؟
- جالقى ەسىم مەن جالپى ەسىمنىڭ ەرەكشەلىكتەرى نەدە؟
- جالقى ەسىمدەر قالاي جازىلادى؟
- قازاق تىلىندە نەشە جالعاۋ بار؟ تۇرلەرى

زات ەسىم
↓
ءسوز تابى
كىم؟ نە؟
باستاۋىش
جالپى ەسىم، جالقى ەسىم
زاتتىڭ اتىن بىلدىرەدى

زات ەسىمدى تۇرلەندىرەتىن تۇلعالار ونىڭ جالعاۋلارى بولىپ تابىلادى.
جالعاۋ
↓
كوپتىك
تاۋەلدىك
سەپتىك
جىكتىك

جالعاۋ:
1. ءوزى جالعانعان سوزگە بەلگىلى ءبىر گرامماتيكالىق ماعىنا ۇستەيدى؛
2. ءوزى جالعانعان ءسوزدى ەكىنشى سوزبەن بايلانىستىرادى.

زات ەسىم
↓
كوپتەلەدى
تاۋەلدەنەدى
سەپتەلەدى
جىكتەلەدى

(تەك ادامعا بايلانىستى)
مىسالى: مەن بالا - مىن، سەن بالا - سىڭ، ءسىز بالا - سىز، ول - بالا

• كەيدە سالىستىرۋ ءۇشىن ادام مانىندە قولدانىلعان زات ەسىمدەر دە جىكتەلەدى.
مىسالى: مەن اسقار تاۋمىن، سەن توبەسىڭ؛
سەن تەمىرسىڭ، مەن كومىرمىن، ەرىتكەلى كەلگەنمىن.

كوپتىك جالعاۋ 6 ءتۇرلى: - لار،- لەر،- دار،- دەر،- تار،- تەر

1. سوزگە (زات ەسىمگە) ۇندەستىك زاڭى بويىنشا وسىلاردىڭ بىرەۋى جالعانىپ، زاتتىڭ كوپتىگىن بىلدىرەدى.
مىسالى: وقۋشى - لار، ءۇي - لەر، قاز - دار، مەكتەپ - تەر ت. ب.
2. كوپتىك جالعاۋ ءوزى جالعانعان ءسو زاتتىڭ تەك كوپتىگىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە سول زات كوپكە ورتاق ەكەنىن دە بىلدىرەدى.
مىسالى: ۇيلەرىڭە قايتىڭدار، قوناقتار شايلارىن ءىشتى. زەينەپتەر ەسىك الدىندا تۇر (زەينەپتىڭ كوپتىگى ەمەس، زەينەپتىڭ قاسىندا بىرنەشە ادام بار ەكەندىگى تۋرالى وي جيناقتاۋ تۇرىندە)

جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ تاپسىرمالارى.
36 - جاتتىعۋ.
1. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقىپ، تونىكوك وزدەرىڭە بەلگىلى ورحون جازۋىنىڭ اۆتورى ەكەندىگىن ءبىلىپ الىڭدار.
2. زات ەسىمدەردى تاۋىپ، ولارعا جالعانعان جالعاۋلاردىڭ تۇرلەرىن اجىراتىڭدار.

37 - جاتتىعۋ.
تاپسىرما:
1. كوپ نۇكتە قويىلعان ورىنداردىڭ قاجەتتى دەگەن جەرىنە كوپتىك جالعاۋلارىنىڭ ءتيىستىسىن قويىپ جازىپ، قانداي ۇندەستىك زاڭىنا باعىنىپ جالعانعانىن تۇسىندىرىڭدەر.
2. «بوز ىڭگەن» كۇيىن تىڭداۋ، العان اسەرلەرىن جازباشا جازىپ شىعۋ.

دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ءى دەڭگەي تاپسىرماسى. كوپتىك جالعاۋىن قابىلدايتىن زات ەسىم قاتىسقان ءبىر سويلەم قۇرا جانە وعان مورفولوگيالىق تالداۋ جاسا.

ءىى دەڭگەي تاپسىرماسى. كوپتىك جالعاۋىن قابىلدايتىن زات ەسىمدەرى بار ولەڭ شۋماقتارىنان مىسال تاۋىپ ايت.
ۇلگى:
قازاقتىڭ ىرىلەرى،
ابايدىڭ ىنىلەرى -
ساكەن، ءىلياس، بەيىمبەت.

ءىىى دەڭگەي تاپسىرماسى. تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ جازىپ، بۇل كىسىلەر ساعان كىم بولاتىنىن جانە سول سوزدەر قاي ءسوز تابىنا جاتاتىنىن ايت.
بۇلار كىمدەر؟
1. اعالارىڭنىڭ جۇبايلارى ساعان كىمدەر؟
2. اپكەلەرىڭنىڭ كۇيەۋى شە؟
3. شەشەڭنىڭ تۋىستارى شە؟
4. اكەڭنىڭ بالدىزدارى شە؟
5. شەشەڭنىڭ ءسىڭلىسىنىڭ بالاسى شە؟

ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
- زات ەسىم قالاي جاسالادى؟
- كوپتىك جالعاۋ نەنى بىلدىرەدى؟
ۇيگە تاپسىرما.
1. كوپتىك جالعاۋىن قابىلدايتىن زات ەسىمدەردى قاتىستىرىپ، قازاقتىڭ سالت - داستۇرىنە بايلانىستى شاعىن شىعارما جازۋ.
2. 38 - جاتتىعۋ.
تاپسىرما. ماتىننەن كوپتەلىپ تۇرعان جانە كوپتەلمەيتىن زات ەسىمدەردى تاۋىپ، سەبەبىن ءتۇسىندىرۋ.
3. ەرەجەنى وقۋ.