ءمۇعالىم مانسابى: كاسىبيلىك جانە كوشباسشىلىق
كوۋچينگ تاقىرىبى: «ءمۇعالىم مانسابى: كاسىبيلىك جانە كوشباسشىلىق»
«كۇشتى ۇلت بولۋ ءۇشىن الدىمەن ىشكى
بىرلىك، ۇيىمشىلدىق پەن تاتۋلىق قاجەت.
ال سونداي ۇلتتى العا جەتەلەيتىن ءبىلىمدى،
پاتريوت، ەڭبەكشىل، ءوز سالت - ءداستۇرىن،
مادەنيەتىن، ءتىلىن، ءدىنىن،
ءدىلىن قۇرمەتتەيتىن ازامات
ناعىز كوشباسشى
بولۋعا لايىق»
(ن. ءا. نازاربايەۆ)
ماقساتى: وقۋعا باعىتتالعان كوشباسشىلىق پەن باسقارۋ يدەياسى تۋرالى مۇعالىمدەردىڭ كوزقاراستارىن قالىپتاستىرىپ، تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، مۇعالىمدەردىڭ تاجىريبەسىندەگى ءمۇعالىم كوشباسشىلىعى ۇعىمىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اشۋ؛ كوشباسشىلىق قىزمەتىندەگى كەدەرگىلەردى جويۋ جولدارىن انىقتاۋ؛ كاسىبي اقپاراتپەن الماسۋلاردى جۇزەگە اسىرۋ.
وقىتۋ ناتيجەلەرى: تoپتaca جۇمىc aتقaرa oتىرىپ، مۇعالىمدەر ارىپتەستەرى اراسىندا پەداگوگتىڭ ەڭ ماڭىزدى كاسىبي قاسيەتىنىڭ ءبىرى – كوشباسشىلىق ۇعىمى جونىندە اقپاراتپەن الماسىپ، وقىتۋشى كوشبacشىلىعى تۋرaلى ءتۇciنiك قaلىپتacىپ، ءوز تاجىريبەلەرىمەن بولىسەدى.
توپقا ءبولۋ: ءار ءتۇرلى جەمىستەر ارقىلى توپقا ءبولۋ
توپ ەرەجەسى: ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ، تىنىشتىق ساقتاۋ، ءسوزدى بولمەۋ، كەزەكتەسىپ سويلەۋ، ءار توپ ءوزىنىڭ توپ باسشىسىن سايلاۋ.
تaپcىرمaلaردىڭ ءتۇرلeرi: تaپcىرمaنى oرىندaۋ بaرىcىندa قoلدaنىلaتىن ءتاciلدeر (پocتeر جacaۋ، پiكiرلecۋ، oي ءبولicۋ)
ءجۇرىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. سەرگىتۋ ءساتى. «قىزىل ورىك» ءبيى (توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ)
III. «قۇمىرسقانىڭ ارەكەتى» تۋرالى بەينەبايان كورسەتۋ
بەينەباياندا سىزدەر نeءنى بaيقaدىڭىزدaر؟ ت. ب. (ءار تoپ ءوز oيىن oرتaعa caلaدى)
بەينەباياندا تاماشالاعانىڭىزداي بۇگىنگى كوۋچينگتە قانداي تاقىرىپ قاراستىرىلادى دەپ ويلايسىزدار؟
IV. توپقا ءبولىنۋ بويىنشا تاقىرىپتىڭ ماڭىزىن اشۋ (پوستەر قورعاۋ)
قۇرمەتتى ارىپتەستەر، مىنە ءبىز بۇگىنگى تاقىرىبىمىزدى تەرەڭىرەك تالداۋ ءۇشىن سىزدەرگە ارنايى ساۋالدار بەرىپ، توپتىق جۇمىس ارقىلى بىرگە تالقىلايتىن بولامىز. ەندى ءار توپتىڭ باسشىلارى ورتاعا كەلىپ سۇراقتاردى تاڭداپ، الۋىڭىزدى سۇرايمىز. وسى سۇراقتاردى توپتا تالقىلاپ، پوستەر دايىنداپ، ورتاعا كەلىپ قورعاۋىڭىز قاجەت.
سۇراقتار:
1. كوشباسشى دەگەن كىم؟
2. كوشباسشى بولۋ ءۇشىن قانداي قاسيەتتەرگە يە بولۋى كەرەك؟
3. كوشباسشىلىق: بۇل قاسيەت مۇعالىمگە قانشالىقتى قاجەت جانە ماڭىزى قانداي؟
4. ەڭ الدىمەن كوشباسشىنىڭ تۇلعالىق قاسيەتىن، سودان سوڭ وقىتۋشىنىڭ كاسىبي قاسيەتتەرىن رەتپەنەن جازىڭىز؟
5. ءوزىڭىزدى ۇجىمىڭىزدا كوشباسشىمىن دەپ سەزىنەسىز بە؟
6. ەگەر ءسىز كوشباسشى وقىتۋشى بولساڭىز ءمۇعالىم مانسابىن قالاي كوتەرەر ەدىڭىز؟
7. ءمۇعالىم ۇجىمىنداعى كوشباسشىلىق ءىس - ارەكەتىندە كەزدەسەتىن قانداي كەدەرگىلەر بار؟
8. پەداگوگتىڭ ەڭ ماڭىزدى كاسىبي قاسيەتىنىڭ ءبىرى – كوشباسشىلىق قابىلەتىندە دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
9. وقۋ - تاربيە ۇدەرىسىن جاقسارتۋ ماقساتىندا ءسىزدىڭ كوشباسشى رەتىندە ۇسىنىسىڭىز؟...
10. كوشباسشى رەتىندە ءمۇعالىمنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ءۇشىن نە ىستەر ەدىڭىز؟...
11. كوشباسشى وقىتۋشىعا ۇجىم تاراپىنان قولداۋ قاجەت دەگەن پىكىرگە قالاي قارايسىز؟
12. كوشباسشى وقىتۋشىعا ءوز تاراپىڭىزدان قانداي كومەك كورسەتەر ەدىڭىز؟
V. ءتۇيىن. كوشباسشى ۇعىمىنا انىقتاما بەرۋ (پرەزەنتاسيا سلايد)
قۇرمەتتى ارىپتەستەر ەندى كوشباسشى ۇعىمى بويىنشا ءسىزدىڭ پىكىرلەرىڭىزدى جيناقتاپ ءتۇيىن جاسايىق. سونىمەن كوشباسشى - وقىتۋشى دەگەنىمىز كىم؟
كوشباسشى (اعىلشىنشا leader – باسقارۋشى دەگەن ماعىنا بىلدىرەدى) - ناقتى فورمالدى جانە فورمالدى ەمەس ۇيىمداعى ءبىر ادامنىڭ باسقا ادامعا نەمەسە توپقا اسەر ەتۋ ارقىلى باسقارۋدىڭ كورىنىسى.
كوشباسشى – جول تابا بىلەتىن، وزگەلەرگە جول كورسەتە الاتىن، وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى سەزىنە بىلەتىن، اۋىرتپالىققا توزە بىلەتىن تۇلعا.
كوشباسشى وقىتۋشى - بۇل يدەيالار گەنەراتورى، ناعىز شەبەر، ول ءوزىنىڭ ارىپتەستەرىن بەلسەندىلىكپەن جۇمىس ىستەۋگە تارتا بىلەدى، سەندىرە بىلەدى.
كوشباسشى ءوزىنىڭ جاڭا يدەياسىمەن، العا قويعان ماقسات مۇددەسىمەن ەرەكشەلەنەدى. كوشباسشىلىق ادام بويىندا كەزدەسەتىن ەرەكشە قاسيەتتەردىڭ ءبىرى. بۇل قاسيەت ادام بويىندا بىركەلكى قالىپتاسپايدى، سەبەبى ءار تۇلعانىڭ وزىنە ءتان دامۋ ەرەكشەلىكتەرى بار.
ءبىزدىڭ عاسىرىمىز جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ءداۋىرى بولۋىمەن قاتار، ءوزىن - ءوزى تانۋ مەن بويىنداعى قاسيەتتەردى دامىتۋ عاسىرى بولىپ تابىلادى. زامانىمىز سەكۋند سايىن وزگەرىپ وتىرعاندىقتان، جەمىستى ءارى باقىتتى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ادام بالاسى ءومىر بويى ءتۇرلى داعدىلاردى ۇيرەنىپ، زامان تالابىنا ساي كوشباسشى بولۋعا ۇمتىلۋى قاجەت. كوشباسشىلىق – بۇل تالانت. ونى دامىتپاساڭ ول وشەدى.
كوشباسشى وقىتۋشىنى قىزمەت ورنىنا رەسمي تۇردە ەشكىم ۇسىنبايدى. ول باسشىلىق پوزيسيانى توپتىڭ اشىق نەمەسە جابىق كەلىسىمىمەن اتقارادى.
كوشباسشىلىق - بۇل ادامداردى جيناپ العا قويىلعان ماقساتقا باعىتتاۋ.
كوشباسشى وقىتۋشى مەن باسشى ماعىناسى ءبىر ەمەس.
باسشى – بۇل جۇمىستى بەرۋشى جانە سول جۇمىستارعا جاۋاپ بەرۋشى. جاقسى باسشى ورىندالعان جۇمىستى رەتتەپ قابىلداپ وتىرادى.
ال، كوشباسشى وقىتۋشى ادامداردى جانداندىرادى، ماقساتقا جەتۋدە بولاشاقتى كورۋ قاسيەتى ارقىلى ادامداردى ورتاق ماقساتقا باعىتتايدى. كوشباسشى وقىتۋشى بولۋ ءۇشىن سىزگە ءوزىڭىزدىڭ دامۋىڭىزعا، جۇمىستاعى قۇلشىسىڭىزعا كوپ كوڭىل ءبولۋ كەرەك.
كوشباسشى وقىتۋشىنىڭ كودەكسى
• وزىڭنەن جوعارىداعىلارعا قاراپايىم بول، ءبىراق ءوزىڭدى تومەندەتپە.
• وزىڭمەن تەڭدەستەرگە قىسقا، ءبىراق سىيلاستىقتا بول.
• وزىڭنەن تومەندەرگە مەيىرىمدىلىك تانىتىپ، دوستىق قارىم - قاتىناستا بول.
كوشباسشىنىڭ بويىندا كوپ قاسيەت بار دەسەك تە، ىشىنەن ەڭ نەگىزگىسىن اتاپ كورسەتۋگە بولادى. ولار – تاباندىلىق، تاۋەكەلگە بارۋ، اقىل، جىلدامدىق جانە مىنەزى جاقسى بولۋى ءتيىس.
«كۇشتى ۇلت بولۋ ءۇشىن الدىمەن ىشكى
بىرلىك، ۇيىمشىلدىق پەن تاتۋلىق قاجەت.
ال سونداي ۇلتتى العا جەتەلەيتىن ءبىلىمدى،
پاتريوت، ەڭبەكشىل، ءوز سالت - ءداستۇرىن،
مادەنيەتىن، ءتىلىن، ءدىنىن،
ءدىلىن قۇرمەتتەيتىن ازامات
ناعىز كوشباسشى
بولۋعا لايىق»
(ن. ءا. نازاربايەۆ)
ماقساتى: وقۋعا باعىتتالعان كوشباسشىلىق پەن باسقارۋ يدەياسى تۋرالى مۇعالىمدەردىڭ كوزقاراستارىن قالىپتاستىرىپ، تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، مۇعالىمدەردىڭ تاجىريبەسىندەگى ءمۇعالىم كوشباسشىلىعى ۇعىمىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اشۋ؛ كوشباسشىلىق قىزمەتىندەگى كەدەرگىلەردى جويۋ جولدارىن انىقتاۋ؛ كاسىبي اقپاراتپەن الماسۋلاردى جۇزەگە اسىرۋ.
وقىتۋ ناتيجەلەرى: تoپتaca جۇمىc aتقaرa oتىرىپ، مۇعالىمدەر ارىپتەستەرى اراسىندا پەداگوگتىڭ ەڭ ماڭىزدى كاسىبي قاسيەتىنىڭ ءبىرى – كوشباسشىلىق ۇعىمى جونىندە اقپاراتپەن الماسىپ، وقىتۋشى كوشبacشىلىعى تۋرaلى ءتۇciنiك قaلىپتacىپ، ءوز تاجىريبەلەرىمەن بولىسەدى.
توپقا ءبولۋ: ءار ءتۇرلى جەمىستەر ارقىلى توپقا ءبولۋ
توپ ەرەجەسى: ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ، تىنىشتىق ساقتاۋ، ءسوزدى بولمەۋ، كەزەكتەسىپ سويلەۋ، ءار توپ ءوزىنىڭ توپ باسشىسىن سايلاۋ.
تaپcىرمaلaردىڭ ءتۇرلeرi: تaپcىرمaنى oرىندaۋ بaرىcىندa قoلدaنىلaتىن ءتاciلدeر (پocتeر جacaۋ، پiكiرلecۋ، oي ءبولicۋ)
ءجۇرىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. سەرگىتۋ ءساتى. «قىزىل ورىك» ءبيى (توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ)
III. «قۇمىرسقانىڭ ارەكەتى» تۋرالى بەينەبايان كورسەتۋ
بەينەباياندا سىزدەر نeءنى بaيقaدىڭىزدaر؟ ت. ب. (ءار تoپ ءوز oيىن oرتaعa caلaدى)
بەينەباياندا تاماشالاعانىڭىزداي بۇگىنگى كوۋچينگتە قانداي تاقىرىپ قاراستىرىلادى دەپ ويلايسىزدار؟
IV. توپقا ءبولىنۋ بويىنشا تاقىرىپتىڭ ماڭىزىن اشۋ (پوستەر قورعاۋ)
قۇرمەتتى ارىپتەستەر، مىنە ءبىز بۇگىنگى تاقىرىبىمىزدى تەرەڭىرەك تالداۋ ءۇشىن سىزدەرگە ارنايى ساۋالدار بەرىپ، توپتىق جۇمىس ارقىلى بىرگە تالقىلايتىن بولامىز. ەندى ءار توپتىڭ باسشىلارى ورتاعا كەلىپ سۇراقتاردى تاڭداپ، الۋىڭىزدى سۇرايمىز. وسى سۇراقتاردى توپتا تالقىلاپ، پوستەر دايىنداپ، ورتاعا كەلىپ قورعاۋىڭىز قاجەت.
سۇراقتار:
1. كوشباسشى دەگەن كىم؟
2. كوشباسشى بولۋ ءۇشىن قانداي قاسيەتتەرگە يە بولۋى كەرەك؟
3. كوشباسشىلىق: بۇل قاسيەت مۇعالىمگە قانشالىقتى قاجەت جانە ماڭىزى قانداي؟
4. ەڭ الدىمەن كوشباسشىنىڭ تۇلعالىق قاسيەتىن، سودان سوڭ وقىتۋشىنىڭ كاسىبي قاسيەتتەرىن رەتپەنەن جازىڭىز؟
5. ءوزىڭىزدى ۇجىمىڭىزدا كوشباسشىمىن دەپ سەزىنەسىز بە؟
6. ەگەر ءسىز كوشباسشى وقىتۋشى بولساڭىز ءمۇعالىم مانسابىن قالاي كوتەرەر ەدىڭىز؟
7. ءمۇعالىم ۇجىمىنداعى كوشباسشىلىق ءىس - ارەكەتىندە كەزدەسەتىن قانداي كەدەرگىلەر بار؟
8. پەداگوگتىڭ ەڭ ماڭىزدى كاسىبي قاسيەتىنىڭ ءبىرى – كوشباسشىلىق قابىلەتىندە دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
9. وقۋ - تاربيە ۇدەرىسىن جاقسارتۋ ماقساتىندا ءسىزدىڭ كوشباسشى رەتىندە ۇسىنىسىڭىز؟...
10. كوشباسشى رەتىندە ءمۇعالىمنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ ءۇشىن نە ىستەر ەدىڭىز؟...
11. كوشباسشى وقىتۋشىعا ۇجىم تاراپىنان قولداۋ قاجەت دەگەن پىكىرگە قالاي قارايسىز؟
12. كوشباسشى وقىتۋشىعا ءوز تاراپىڭىزدان قانداي كومەك كورسەتەر ەدىڭىز؟
V. ءتۇيىن. كوشباسشى ۇعىمىنا انىقتاما بەرۋ (پرەزەنتاسيا سلايد)
قۇرمەتتى ارىپتەستەر ەندى كوشباسشى ۇعىمى بويىنشا ءسىزدىڭ پىكىرلەرىڭىزدى جيناقتاپ ءتۇيىن جاسايىق. سونىمەن كوشباسشى - وقىتۋشى دەگەنىمىز كىم؟
كوشباسشى (اعىلشىنشا leader – باسقارۋشى دەگەن ماعىنا بىلدىرەدى) - ناقتى فورمالدى جانە فورمالدى ەمەس ۇيىمداعى ءبىر ادامنىڭ باسقا ادامعا نەمەسە توپقا اسەر ەتۋ ارقىلى باسقارۋدىڭ كورىنىسى.
كوشباسشى – جول تابا بىلەتىن، وزگەلەرگە جول كورسەتە الاتىن، وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى سەزىنە بىلەتىن، اۋىرتپالىققا توزە بىلەتىن تۇلعا.
كوشباسشى وقىتۋشى - بۇل يدەيالار گەنەراتورى، ناعىز شەبەر، ول ءوزىنىڭ ارىپتەستەرىن بەلسەندىلىكپەن جۇمىس ىستەۋگە تارتا بىلەدى، سەندىرە بىلەدى.
كوشباسشى ءوزىنىڭ جاڭا يدەياسىمەن، العا قويعان ماقسات مۇددەسىمەن ەرەكشەلەنەدى. كوشباسشىلىق ادام بويىندا كەزدەسەتىن ەرەكشە قاسيەتتەردىڭ ءبىرى. بۇل قاسيەت ادام بويىندا بىركەلكى قالىپتاسپايدى، سەبەبى ءار تۇلعانىڭ وزىنە ءتان دامۋ ەرەكشەلىكتەرى بار.
ءبىزدىڭ عاسىرىمىز جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ءداۋىرى بولۋىمەن قاتار، ءوزىن - ءوزى تانۋ مەن بويىنداعى قاسيەتتەردى دامىتۋ عاسىرى بولىپ تابىلادى. زامانىمىز سەكۋند سايىن وزگەرىپ وتىرعاندىقتان، جەمىستى ءارى باقىتتى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ادام بالاسى ءومىر بويى ءتۇرلى داعدىلاردى ۇيرەنىپ، زامان تالابىنا ساي كوشباسشى بولۋعا ۇمتىلۋى قاجەت. كوشباسشىلىق – بۇل تالانت. ونى دامىتپاساڭ ول وشەدى.
كوشباسشى وقىتۋشىنى قىزمەت ورنىنا رەسمي تۇردە ەشكىم ۇسىنبايدى. ول باسشىلىق پوزيسيانى توپتىڭ اشىق نەمەسە جابىق كەلىسىمىمەن اتقارادى.
كوشباسشىلىق - بۇل ادامداردى جيناپ العا قويىلعان ماقساتقا باعىتتاۋ.
كوشباسشى وقىتۋشى مەن باسشى ماعىناسى ءبىر ەمەس.
باسشى – بۇل جۇمىستى بەرۋشى جانە سول جۇمىستارعا جاۋاپ بەرۋشى. جاقسى باسشى ورىندالعان جۇمىستى رەتتەپ قابىلداپ وتىرادى.
ال، كوشباسشى وقىتۋشى ادامداردى جانداندىرادى، ماقساتقا جەتۋدە بولاشاقتى كورۋ قاسيەتى ارقىلى ادامداردى ورتاق ماقساتقا باعىتتايدى. كوشباسشى وقىتۋشى بولۋ ءۇشىن سىزگە ءوزىڭىزدىڭ دامۋىڭىزعا، جۇمىستاعى قۇلشىسىڭىزعا كوپ كوڭىل ءبولۋ كەرەك.
كوشباسشى وقىتۋشىنىڭ كودەكسى
• وزىڭنەن جوعارىداعىلارعا قاراپايىم بول، ءبىراق ءوزىڭدى تومەندەتپە.
• وزىڭمەن تەڭدەستەرگە قىسقا، ءبىراق سىيلاستىقتا بول.
• وزىڭنەن تومەندەرگە مەيىرىمدىلىك تانىتىپ، دوستىق قارىم - قاتىناستا بول.
كوشباسشىنىڭ بويىندا كوپ قاسيەت بار دەسەك تە، ىشىنەن ەڭ نەگىزگىسىن اتاپ كورسەتۋگە بولادى. ولار – تاباندىلىق، تاۋەكەلگە بارۋ، اقىل، جىلدامدىق جانە مىنەزى جاقسى بولۋى ءتيىس.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
