InfoHub Logo

ماقالا اۆتورى: ارىكبايەۆا گ.ە.
جۇمىس ورنى: ەڭبەك ورتا مەكتەبى - باقشاسى
لاۋازىمى: باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
 

ۆ.ا.سۋحوملينسكيي:
وزىڭە-وزىڭ يە بول. وزىڭە-وزىڭ ءامىر ەتۋدى كىشكەنتايىڭنان ۇيرەن. موينىڭ جار بەرمەيتىن، ءبىراق ىستەۋگە كەرەك نارسەنى اتقارۋعا ءوزىڭدى-وزىڭ ۇيرەتە ءبىل.
وقۋعا بار ىنتا-جىگەرىڭدى سال – سەنىڭ بويىڭا سول جاراسادى.
ويسىز، كىتاپ وقۋسىز، اقىل-وي ەڭبەگىنسىز وتكەن كۇن – بوسقا وتكەن كۇن.
وزىڭە تاپسىرىلعاننان دا كوبىرەك ىستەۋگە تىرىس. ءوز الدىڭا مىندەت پەن تاپسىرما قويا ءبىل.

ءيا، قاي ادامدا بولسىن ءوزiنiڭ ارمانى بولادى. سول ارماندارىنا جەتكiسi كەلەدى. ارمانىنا جەتۋ ءۇشىن الدىنا ۇلكەن ماقساتتار قويادى. ەگەر، ادامنىڭ ارمانى بولماسا، ول العا ەشقاشان جىلجىمايدى. ارمانسىز ادام — قاناتى جوق قۇسپەن تەڭ دەگەندەي، قاناتسىز قۇس سەكiلدi ەشقاشان بيىككە ۇشا المايدى. ادام بالاسى ارمانداۋ ارقىلى عانا جەتىستىككە جەتەدى. ارماندايدى، ول ارمان ماقساتقا اينالادى، ماقسات تالاپتاندىرادى، ال تالاپ، ەڭبەك ناتيجە بەرەتىنى ءسوزسىز. سول سياقتى مەن دە «ارمان دەگەن كوپ بەلەس – بىرىنە شىقساڭ، ءبىرى بار» دەگەندەي بالا كەزدەن بەرگى ارماندارىمنىڭ ءبىرى – مۇعالىمدىك جولىن تاڭدادىم. نە سەبەپتى؟ سەبەبى، قاي قىز بالاسى بولماسىن ورتاعا جايلى، سىيلى، جەمىس بەرەتىن، مادەنيەتتىلىگى جوعارى مامان بولعانىن قالايدى.

وسى سوزدە قانشاما ءمان-ماعىنا جاتىر دەسەڭىزشى! «عالىم دا، شاحتەر دە باس يەتىن…» دەمەكشى ۇلاعاتتى وي يەلەرى دە، ارمان وتى جۇرەگىندە لاۋلاعان جەتكىنشەكتەر دە، پاراساتتى قوعام قايراتكەرلەرى دە ءبىر ادامعا قارىزدار. ول – ۇستاز! ول – ادامداردىڭ ومىرگە كوزقاراسىن، بىر-بىرىنە دەگەن سىي، قۇرمەت سەزىمىن قالىپتاستىراتىن، ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ ۇرىعى ن شاشاتىن، ادامگەرشىلىكتىڭ نۇرىن توگەتىن ادام. ۇلاعاتتى ۇستازدان تاربيە العان ادام جاقسى قوعامدىق قايراتكەر، ۇلى تۇلعا بولىپ وسەدى، ءومىرىن دۇرىس باعىتقا بەيىمدەپ، كوركەيتەدى. مەن دە ءوز ەلىمنىڭ پاتريوتى رەتىندە قازاق حالقىنىڭ ۇل-قىزدارىنا ونەگەلى تاربيە بەرىپ، ۇلاعاتتى  ۇرپاق تاربيەلەگىم كەلدى. ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتتىرىپ، جەتكىنشەكتەرمەن بىرگە كوپتەگەن جاڭالىقتار اشىپ، ءبىلىم شىڭىنا ولارمەن بىرگە جەتكىم كەلدى. سەبەبى، «ءبىز ءاربىر ادامنىڭ ابىرويىن، ادامگەرشىلىگى مەن بەدەلىن باعالايتىن، جوعارى ونەگەلى، ەستەتيكالىق ستاندارتتارى مەن رۋحاني قۇندىلىعى بار قوعام قۇرۋىمىز قاجەت» دەگەن پرەزيدەنتىمىز ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ ءسوزى بار. ال «ءوزىن-وزى تانۋ» باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى دا وسى: قوعامدى قۇرايتىن قازىرگى مەكتەپ وقۋشىلارىنا، بولاشاق ەلىمىزدىڭ ىرگەلەرىنە ماڭگىلىك جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتارىن، اقيقات، دۇرىس ارەكەت، سۇيىسپەنشىلىك، ىشكى تىنىشتىق، قيانات جاساماۋ سياقتى قاسيەتتەردى دارىتۋ. ال مەن وسى جاس بۋىنعا، قازاقستانىمىزدىڭ فۋندامەنتىن قۇراۋشى ازاماتشالارعا «ءوزىن-وزى تانۋ» ءپانى ارقىلى رۋحاني-ادامگەرشىلىك ازىق، ءبىلىم بەرىپ ءجۇرمىن. وسى ءپان ارقىلى جاس بۋىنعا ءوزىن-وزى تابۋعا، ءوزىنىڭ جاقسى ساپالارىن اشۋعا، ساتقىندىق جاساماۋعا، ار-نامىسىن ساقتاپ، ءارقاشان ادام قالپىنان تايماۋعا سەپتىگىمدى تيگىزىپ ءجۇرمىن.

ساباقتا «قۋانىش شەڭبەرىن» قۇرۋ ارقىلى اۋەندى اندەر مەن ماعىنالى ولەڭدەردى ورىنداتۋ ارقىلى بالالاردىڭ جاڭا كۇنىن شاتتىققا بولەپ، كوڭىل-كۇيىن كوتەرىپ، بىر-بىرىنە دەگەن كوزقاراستارىن، دوستىق نيەتتەرىن دامىتامىن، «اڭگىمەلەسۋ» ايدارى ارقىلى ءسوز ساپتاۋلارىن، ويىن ەركىن تۇردە جەتكىزە الۋىنا جاعداي جاسايمىن جانە جاڭا تاقىرىپقا ىڭعايمەن باعىتتايمىن. ال «ماتىنمەن جۇمىس» بولىمىندە وقۋشىلارعا ارنالعان ءارتۇرلى ءماندى دە ماعىنالى، قىزىقتى ماتىندەر مەن اڭگىمەلەر بەرىلگەن، ول ماتىندەردى جانداندىرىپ، بالانىڭ تاقىرىپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن ماتىندەردى رولدەرگە ءبولىپ وقىتىپ، ءار كەيىپكەردىڭ وبرازىنا ەنە الۋلارىنا بار كۇشىمدى سالامىن، سول سياقتى «دايەكسوز» بەن «جاڭا اقپارات» ايدارى ارقىلى وقۋشىنىڭ ءوزى تۋرالى، ءوزىنىڭ ىشكى ويلارى، كوزقاراسى، كەز كەلگەن جاعداياتقا قارسى نەمەسە وڭ كوزقاراسىن مەن پىكىرىن بىلدىرە الۋلارىنا، تەك ءوزى تۋرالى عانا ءبىلىپ قويماي، قوعام، ادامدار اراسىنداعى ءوز ورنىن تابا بىلۋگە، ءوزىنىڭ ىشكى پىكىرىن ەركىن تۇردە جەتكىزە الاتىن تۇلعا رەتىندە سەزىنۋگە، اقىلگوي، دانا تۇلعالارىمىزدىڭ دايەكتى، ناقىل سوزدەرىن مەڭگەرۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ جان دۇنيەسىن بايىتىپ، رۋحاني-ادامگەرشلىك ءبىلىمدى حالىقتىق ءداستۇر ارقىلى جەتكىزىپ، ءوزىنىڭ جانە وزگەنىڭ مادەنيەتىن، ءتىلىن، ءدىلىن قۇرمەتتەۋگە، سىيلاۋعا، ىزگىلىك، مەيىرىمدىلىك، قايىرىمدىلق، ادامگەرشىلىك سياقتى اسىل قاسيەتتەردى بويلارىنا دارىتۋعا ۇلەسىمدى قوسامىن، ال «شىعارماشىلىق تاپسىرما» كەزەڭىندە بىرلەسكەن شىعارماشىلىق ارەكەت ارقىلى ولاردىڭ شىعارماشىلىق مۇمكىندىكتەرىن اشىپ، ىنتىماقتاستىق، شىدامدىلىق، وزگەنىڭ وي-پىكىرىنە سىيلاستىقپەن قاراپ، «جۇمىلا كوتەرگەن جۇكتىڭ جەڭىل» بولاتىندىعىن بارىنشا ۇعىندىرۋعا تىرىسامىن، ساباقتىڭ ەرەكشە ەموسيونالدىق ءتۇيىنى «جۇرەكتەن جۇرەككە» ايدارى بولىپ تابىلادى. بالالارعا بىر-بىرىنە جىلى سوزدەر ايتقىزىپ، ىزگى نيەتى مەن تىلەگىن بىلدىرە الۋىنا جاعداي تۋعىزامىن. ءار ساباقتىڭ جيناقى، وقۋشىعا قىزىقتى ءارى پايدالى بولىپ ءوتۋى ءۇشىن ۇنەمى شىعارماشلىق ىزدەنىستە جۇرەمىن جانە بۇل ماعان ۇنايدى، كوڭىلىمدە ەرەكشە جادىراتارلىق سەزىم تۋادى. پەداگوگيكانىڭ اتاسى، كورنەكى عالىم ۆ.سۋحوملينسكييدى ۇلگى تۇتامىن، ونىڭ ءبىر سوزىندە: «ەگەر بالاعا قۋانىش پەن باقىت بەرە بىلسەك، ول بالا سولاي بولا الادى» دەلىنگەن. مىنە، ەگەر بىزدەر، ۇستازدار شاكىرتكە جان-جاقتى تەرەڭ ءبىلىم بەرىپ، سول ءبىلىمدى شىن كوڭىلدىڭ نۇرىن سەبە وتىرىپ دارىتىپ، ونىڭ جۇرەگىنە ادامگەرشىلىكتىڭ اسىل قاسيەتتەرىن ۇزدىكسىز ۇيالاتا بىلسەك، الدىمىزداعى بالاپاندارىمىز، ەرتەڭگى ەلىنىڭ ىرگەسىن ۇستايتىن ازامات، ازاماتشالارىمىز اينالاسىمەن ساناسارىنا ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز.

ويىمدى قورىتا كەلە، قازىرگى زامان تالابى بويىنشا ءار قوعامنىڭ، ءار ەلدىڭ، ورتانىڭ سۇرانىسى: ادامي قۇندىلىقتاردى بويىنا سىڭىرگەن، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارى قالىپتاسقان، رۋحاني باي، سانالى ۇرپاق. بۇل جولدا «ءوزىن-وزى تانۋ» ءپانىنىڭ بەرەرى مول. ال مەن بولسام وسى جولدا تالماي ەڭبەك ەتۋدەمىن، ماقساتىمدى بىرتە-بىرتە جۇزەگە اسىرۋدامىن، بۇل – ەڭ باستىسى، بۇل – باقىت. مەن ءوز ماماندىعىمدى، «ءوزىن-وزى تانۋ» ءپانىن سۇيەمىن!

اقمولا  وبلىسى، اقكول  اۋدانى،

ەڭبەك  اۋىلى، ەڭبەك ورتا مەكتەبى-باقشاسىنىڭ

باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ارىقبايەۆا گ.ە.

---