ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگى – ناتيجەگە باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ نەگىزى
ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگى – ناتيجەگە باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ نەگىزى
ءبىلىم - تەڭىز، ءتۇبى دە، شەگى دە جوق.
ءبىلىم - ادام بالاسىنىڭ ورتاق قازىناسى.
(ج. بالاساعۇن)
ن. ءا. نازاربايەۆ جولداۋىندا «ءبىز بۇكىل ەلىمىزدە ستاندارتتار دەڭگەيىنە ساپالى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىنە قول جەتكىزۋگە ءتيىسپىز» دەگەن بولاتىن
سوندىقتان دا بۇگىنگى وسكەلەڭ ۇرپاق ۋاقىت تالابىنا ساي ءبىلىم بەرۋدى ودان ءارى جەتىلدىرۋ ماسەلەسى، تولاسسىز كۇن سايىن وزگەرىپ تۇرعان الەممەن بىرگە قاتار جۇرەرى انىق. بالاباقشادا بەرىلگەن تاربيە - بارلىق تاربيەنىڭ باستاماسى ءارى جان - جاقتى تاربيەمەن دامىتۋ ءىسىنىڭ تۇپكى نەگىزىن قالايتىن ورىن.
جەكە تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىندا ەڭ ءتيىمدى جول جاڭا تۇلعانى قامتيتىن، قابىلەت ءبىلىم، يكەم، داعدى، تاجىريبە، كوزقاراس بولىپ تابىلادى.
بالالاردى جەكە تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋ، ولاردىڭ اقىل - ويىن جۇيەلەۋ، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ، دالدىككە ۇيرەتۋ، شىندىققا تاربيەلەۋ ماقساتىندا ساۋاتتىلىققا باۋلۋ – بۇگىنگى كۇن تالابى.
وسىعان وراي مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋدىڭ نەگىزگى مازمۇنى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىنىڭ ناتيجەسى رەتىندە بالانىڭ قۇزىرەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. ول ءۇشىن قۇزىرەتتىلىككە بەس ءبىلىم سالاسىن مەڭگەرىلۋى قاجەت.
دەنساۋلىق قۇزىرەتتىلىگى:
بالانىڭ فيزيكالىق دەنساۋلىعىن ويلاۋ، قوزعالىس داعدىلارىن مەڭگەرۋ.
دەنساۋلىق ساقتاۋ نەگىزدەرى مەن جەكە باس گيگيەناسىنىڭ داعدىلارىن مەڭگەرۋ.
تىلدىك قاتىناس قۇزىرەتتىلىگى:
ءتىلدىڭ دىبىستىق مادەنيەتى.
سوزدەردى ورىندى قولدانۋ، دىبىستاردى دۇرىس ايتۋ، اجىراتا ءبىلۋ.
بايلانىستىرا سويلەۋ، شىعارماشىلىق ءتىلدى مەڭگەرۋ، قاتىناس مادەنيەتىن ساقتاۋ.
تانىمدىق قۇزىرەتتىلىگى:
زاتتاردىڭ قاسيەتتەرىن باعدارلاۋ، قورشاعان ورتانى تانۋ، قۇراستىرىلىمدىق داعدىلار، قاراپايىپ ماتەماتيكالىق ۇعىمدار، ىزدەۋ جانە ەكسپەريمەنتالدى ءىس - ارەكەت.
الەۋمەتتىك قۇزىرەتتىلىگى:
مىنەز - قۇلىق داعدىلارى
ەرەسەكتەر مەن قۇرداستارىنىڭ ءوزارا ءىس - ارەكەتى
ادامگەرشىلىك شارالارى تۋرالى قازاق جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراتىن مادەني قۇندىلىقتارىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرۋ.
شىعارماشىلىق قۇزىرەتتىلىگى:
مۋزىكا، ونەر تۋرالى بىلىمدەر نەگىزىنە قىزىعۋشىلىق تانىتۋ
ناتيجەلى، كوركەمدىك ءىس - ارەكەت، (ءتۇس، ءپىشىن، كومپوزيسيا، بەينەلەۋ قۇرالدار ت. ب.)
قورشاعان ورتانى ەستەتيكالىق قابىلداۋ. (ەموسيونالدىق سەزىممەن)
جاڭا ءبىلىم مازمۇنىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن پايدالانادى.
تەحنولوگيا – ءبىلىم مازمۇنىن جۇزەگە اسىراتىن كەڭ ۇعىمدى ءادىس - تاسىلدەر جيىنتىعى.
وقۋ ءىس - ارەكەتتى جوسپارلاعاندا تاربيەشىنىڭ بىلىمدىلىگى، ىزدەنىمپازدىعى، مەڭگەرتۋى، پەداگوگيكالىق شەبەرلىگى اسا ماڭىزدى. بالالاردىڭ وقۋ ءىس - ارەكەت ۇستىندە كوڭىل - كۇيىن، زەيىنىن، ارەكەتتەرىن باقىلاۋ، قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، تاپقىرلىققا باۋلۋ، ويلاۋعا، تانىمدىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن پىكىر الىسۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن شىڭداۋ تاربيەشىگە بايلانىستى بولماق. تاربيەشى بالانى جىگەرلەندىرۋشى، قۋات بەرۋشى.
ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى ل. ن. تولستويدىڭ «بالانى ءوز اكە - شەشەسىنىڭ سەزىمىندەي جاقسى كورگەن ۇستاز عانا ناعىز ۇستاز» دەگەن دانالىق ءسوزىنىڭ ۇلكەن ءمانى بار.
تاربيەشىنىڭ اتقاراتىن ەڭ باستى العى شارتى سابيلەردى جاقسى كورە ءبىلۋ.
سوندىقتان تاربيەشىگە زور تالاپتار جۇكتەلەدى.
بالاباقشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىس باعىتى اتا - بابادان قالعان سالت - داستۇرلەرگە، ادامگەرشىلىككە بالالاردى باۋلي وتىرىپ، جاڭا ءداۋىر تەحنولوگياسىن تابىستى يگەرۋ.
وسىعان وراي بالا تاربيەسىنە جۇرگىزىپ وتىرعان ءىس - تاجىريبەنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنە توقتالا كەتسەك.
وسى مىندەتتەردى ورىنداۋ بارىسىندا بالاباقشادا كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىلۋدا ءارتۇرلى تاقىرىپتى قامتيتىن ءار ءبىلىم سالاسىنداعى وقۋ ءىس - ارەكەتتەردى ءىس - تاجىريبەدە الماسۋ ماقساتىندا كورسەتىلىپ، قامتىلادى.
ءتيىمدى وقىتۋ ادىستەرىنىڭ ءبىرى – وقىتۋدىڭ ينتەراكتيۆتى ادىستەرىن وقۋ ءىس - ارەكەتتەردە پايدالانۋ.
ينتەراكتيۆتى ءادىس دەپ وتىرعانىمىز بىرلەسە جوعارى دەڭگەيدە ارەكەت ەتۋ، ياعني، وعان ىسكەرلىك ويىندار، رولدەردى ورىنداۋ، ىسكەر تەاتر، دامىتۋشىلىق، لوگيكالىق ويىندار ت. ب. جاتادى. وسى ادىستەردى ءاربىر سالاسىنىڭ دەنساۋلىق، قاتىناس، تانىم، الەۋمەتتىك، شىعارماشىلىق قۇزىرەتتىلىكتەرىندە پايدالانا وتىرىپ، قوعامنىڭ تالابىنا ساي وركەنيەتتى، دامىعان ەلدەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنە جەتكىزۋگە، جەكە تۇلعانى جوعارى دەڭگەيدە قالىپتاستىرۋ ماقساتىنا باعىتتاپ، جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.
وسىعان وراي ويىندى الاتىن بولساق، ويىن – بالا تابيعاتىمەن ەگىز، ويتكەنى بالا ويىنسىز وسپەيدى، جان - جاقتى دامىماق ەمەس. ويىن – بالا ميىن جاتتىقتىراتىن ءارى تىنىقتىراتىن نەگىزگى جاتتىعۋ.
ۆ. ا. سۋحوملينسكيي «ويىنسىز اقىل - ويدىڭ قالىپتى دامۋى جوق جانە ولاي بولۋى مۇمكىن دە ەمەس. ويىن - دۇنيەگە اشىلعان ۇلكەن جارىق تەرەزە ىسپەتتەس، ول ارقىلى بالانىڭ رۋحاني بايلىعى جاسامپاز دۇنيە تۋرالى تۇسىنىك الادى. ويىن دەگەنىمىز – ۇشقىن، بىلۋگە قۇمارلىق پەن ەلىكتەۋدىڭ مازداپ جانار وتى» - دەگەن.
راسىندا، ويىن بالالاردىڭ شىنايى جانە ويلاپ تاپقان شىندىعىنا تەز، ەركىن ەنۋىنە، شىعارماشىلىققا، مىقتى بەلسەندىلىككە، ءوز - ءوزىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
رەسپۋبليكامىزعا بەلگىلى پەداگوگ ق. قايىم وقۋ تاربيە سالاسىندا قولدانىلاتىن ويىنداردى 3 توپقا بولگەن.
ءبىلىم سالاسىنىڭ ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتتەرىنە ۇستەل - ءۇستى، قيمىلدى، ءرولدى، كەيىپكەرلەندىرۋ، تانىمدىق ويىنداردى كوبىرەك قولدانامىن. مىسالى، ينتەللەكتۋالدى ويىن «وينا دا ويلاپ، بالاقاي!»
ءبىلىم - تەڭىز، ءتۇبى دە، شەگى دە جوق.
ءبىلىم - ادام بالاسىنىڭ ورتاق قازىناسى.
(ج. بالاساعۇن)
ن. ءا. نازاربايەۆ جولداۋىندا «ءبىز بۇكىل ەلىمىزدە ستاندارتتار دەڭگەيىنە ساپالى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىنە قول جەتكىزۋگە ءتيىسپىز» دەگەن بولاتىن
سوندىقتان دا بۇگىنگى وسكەلەڭ ۇرپاق ۋاقىت تالابىنا ساي ءبىلىم بەرۋدى ودان ءارى جەتىلدىرۋ ماسەلەسى، تولاسسىز كۇن سايىن وزگەرىپ تۇرعان الەممەن بىرگە قاتار جۇرەرى انىق. بالاباقشادا بەرىلگەن تاربيە - بارلىق تاربيەنىڭ باستاماسى ءارى جان - جاقتى تاربيەمەن دامىتۋ ءىسىنىڭ تۇپكى نەگىزىن قالايتىن ورىن.
جەكە تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىندا ەڭ ءتيىمدى جول جاڭا تۇلعانى قامتيتىن، قابىلەت ءبىلىم، يكەم، داعدى، تاجىريبە، كوزقاراس بولىپ تابىلادى.
بالالاردى جەكە تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋ، ولاردىڭ اقىل - ويىن جۇيەلەۋ، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ، دالدىككە ۇيرەتۋ، شىندىققا تاربيەلەۋ ماقساتىندا ساۋاتتىلىققا باۋلۋ – بۇگىنگى كۇن تالابى.
وسىعان وراي مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋدىڭ نەگىزگى مازمۇنى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىنىڭ ناتيجەسى رەتىندە بالانىڭ قۇزىرەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. ول ءۇشىن قۇزىرەتتىلىككە بەس ءبىلىم سالاسىن مەڭگەرىلۋى قاجەت.
دەنساۋلىق قۇزىرەتتىلىگى:
بالانىڭ فيزيكالىق دەنساۋلىعىن ويلاۋ، قوزعالىس داعدىلارىن مەڭگەرۋ.
دەنساۋلىق ساقتاۋ نەگىزدەرى مەن جەكە باس گيگيەناسىنىڭ داعدىلارىن مەڭگەرۋ.
تىلدىك قاتىناس قۇزىرەتتىلىگى:
ءتىلدىڭ دىبىستىق مادەنيەتى.
سوزدەردى ورىندى قولدانۋ، دىبىستاردى دۇرىس ايتۋ، اجىراتا ءبىلۋ.
بايلانىستىرا سويلەۋ، شىعارماشىلىق ءتىلدى مەڭگەرۋ، قاتىناس مادەنيەتىن ساقتاۋ.
تانىمدىق قۇزىرەتتىلىگى:
زاتتاردىڭ قاسيەتتەرىن باعدارلاۋ، قورشاعان ورتانى تانۋ، قۇراستىرىلىمدىق داعدىلار، قاراپايىپ ماتەماتيكالىق ۇعىمدار، ىزدەۋ جانە ەكسپەريمەنتالدى ءىس - ارەكەت.
الەۋمەتتىك قۇزىرەتتىلىگى:
مىنەز - قۇلىق داعدىلارى
ەرەسەكتەر مەن قۇرداستارىنىڭ ءوزارا ءىس - ارەكەتى
ادامگەرشىلىك شارالارى تۋرالى قازاق جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراتىن مادەني قۇندىلىقتارىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرۋ.
شىعارماشىلىق قۇزىرەتتىلىگى:
مۋزىكا، ونەر تۋرالى بىلىمدەر نەگىزىنە قىزىعۋشىلىق تانىتۋ
ناتيجەلى، كوركەمدىك ءىس - ارەكەت، (ءتۇس، ءپىشىن، كومپوزيسيا، بەينەلەۋ قۇرالدار ت. ب.)
قورشاعان ورتانى ەستەتيكالىق قابىلداۋ. (ەموسيونالدىق سەزىممەن)
جاڭا ءبىلىم مازمۇنىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن پايدالانادى.
تەحنولوگيا – ءبىلىم مازمۇنىن جۇزەگە اسىراتىن كەڭ ۇعىمدى ءادىس - تاسىلدەر جيىنتىعى.
وقۋ ءىس - ارەكەتتى جوسپارلاعاندا تاربيەشىنىڭ بىلىمدىلىگى، ىزدەنىمپازدىعى، مەڭگەرتۋى، پەداگوگيكالىق شەبەرلىگى اسا ماڭىزدى. بالالاردىڭ وقۋ ءىس - ارەكەت ۇستىندە كوڭىل - كۇيىن، زەيىنىن، ارەكەتتەرىن باقىلاۋ، قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، تاپقىرلىققا باۋلۋ، ويلاۋعا، تانىمدىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن پىكىر الىسۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن شىڭداۋ تاربيەشىگە بايلانىستى بولماق. تاربيەشى بالانى جىگەرلەندىرۋشى، قۋات بەرۋشى.
ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى ل. ن. تولستويدىڭ «بالانى ءوز اكە - شەشەسىنىڭ سەزىمىندەي جاقسى كورگەن ۇستاز عانا ناعىز ۇستاز» دەگەن دانالىق ءسوزىنىڭ ۇلكەن ءمانى بار.
تاربيەشىنىڭ اتقاراتىن ەڭ باستى العى شارتى سابيلەردى جاقسى كورە ءبىلۋ.
سوندىقتان تاربيەشىگە زور تالاپتار جۇكتەلەدى.
بالاباقشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىس باعىتى اتا - بابادان قالعان سالت - داستۇرلەرگە، ادامگەرشىلىككە بالالاردى باۋلي وتىرىپ، جاڭا ءداۋىر تەحنولوگياسىن تابىستى يگەرۋ.
وسىعان وراي بالا تاربيەسىنە جۇرگىزىپ وتىرعان ءىس - تاجىريبەنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنە توقتالا كەتسەك.
وسى مىندەتتەردى ورىنداۋ بارىسىندا بالاباقشادا كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىلۋدا ءارتۇرلى تاقىرىپتى قامتيتىن ءار ءبىلىم سالاسىنداعى وقۋ ءىس - ارەكەتتەردى ءىس - تاجىريبەدە الماسۋ ماقساتىندا كورسەتىلىپ، قامتىلادى.
ءتيىمدى وقىتۋ ادىستەرىنىڭ ءبىرى – وقىتۋدىڭ ينتەراكتيۆتى ادىستەرىن وقۋ ءىس - ارەكەتتەردە پايدالانۋ.
ينتەراكتيۆتى ءادىس دەپ وتىرعانىمىز بىرلەسە جوعارى دەڭگەيدە ارەكەت ەتۋ، ياعني، وعان ىسكەرلىك ويىندار، رولدەردى ورىنداۋ، ىسكەر تەاتر، دامىتۋشىلىق، لوگيكالىق ويىندار ت. ب. جاتادى. وسى ادىستەردى ءاربىر سالاسىنىڭ دەنساۋلىق، قاتىناس، تانىم، الەۋمەتتىك، شىعارماشىلىق قۇزىرەتتىلىكتەرىندە پايدالانا وتىرىپ، قوعامنىڭ تالابىنا ساي وركەنيەتتى، دامىعان ەلدەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنە جەتكىزۋگە، جەكە تۇلعانى جوعارى دەڭگەيدە قالىپتاستىرۋ ماقساتىنا باعىتتاپ، جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.
وسىعان وراي ويىندى الاتىن بولساق، ويىن – بالا تابيعاتىمەن ەگىز، ويتكەنى بالا ويىنسىز وسپەيدى، جان - جاقتى دامىماق ەمەس. ويىن – بالا ميىن جاتتىقتىراتىن ءارى تىنىقتىراتىن نەگىزگى جاتتىعۋ.
ۆ. ا. سۋحوملينسكيي «ويىنسىز اقىل - ويدىڭ قالىپتى دامۋى جوق جانە ولاي بولۋى مۇمكىن دە ەمەس. ويىن - دۇنيەگە اشىلعان ۇلكەن جارىق تەرەزە ىسپەتتەس، ول ارقىلى بالانىڭ رۋحاني بايلىعى جاسامپاز دۇنيە تۋرالى تۇسىنىك الادى. ويىن دەگەنىمىز – ۇشقىن، بىلۋگە قۇمارلىق پەن ەلىكتەۋدىڭ مازداپ جانار وتى» - دەگەن.
راسىندا، ويىن بالالاردىڭ شىنايى جانە ويلاپ تاپقان شىندىعىنا تەز، ەركىن ەنۋىنە، شىعارماشىلىققا، مىقتى بەلسەندىلىككە، ءوز - ءوزىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
رەسپۋبليكامىزعا بەلگىلى پەداگوگ ق. قايىم وقۋ تاربيە سالاسىندا قولدانىلاتىن ويىنداردى 3 توپقا بولگەن.
ءبىلىم سالاسىنىڭ ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتتەرىنە ۇستەل - ءۇستى، قيمىلدى، ءرولدى، كەيىپكەرلەندىرۋ، تانىمدىق ويىنداردى كوبىرەك قولدانامىن. مىسالى، ينتەللەكتۋالدى ويىن «وينا دا ويلاپ، بالاقاي!»
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
1. سەرگىتۋ ساتىندە قاتىسۋشىلاردىڭ كوڭىل - كۇيىن دامىتۋعا ارنالعان پسيحولوگيالىق جاتتىعۋ ماقساتى: قاتىسۋشىلاردىڭ ءبىر - بىرىمەن جاعىمدى قارىم - قاتىناستىقتى تۋعىزۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
-
تاقىرىبى: دەنە جاتتىعۋلارىنىڭ جەكە تۇلعانىڭ دەنساۋلىعى مەن سىمباتىنا اسەرى.
