ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرلىلىعى – ناتيجەلى ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزى
ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرلىلىعى – ناتيجەلى ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزى
ەلىمىزدەگى جاڭا ءبىلىم بەرۋ رەفورماسى 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋگە كوشۋ شىعارماشىلىق پەن دامىعان جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان جاڭا ۇلتتىق ۇلگىنى جاساۋدى، «جالپىعا ارنالعان بىلىمنەن»، «ءبىلىم اركىمگە ءومىر بويى» ۇلگىسىنە كوشۋدى ماقسات ەتەدى. قازىرگى زامانداعى ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان زاماندا ءومىر سۇرۋگە يكەمدى، قوعام پايداسىنا قاراي ءوزىن - ءوزى تولىق جۇزەگە اسىرۋعا دايىن ءبىلىمدى، شىعارماشىلىققا بەيىم، قۇزىرەتتى جانە باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعانى قالىپتاستىرۋ. بۇل مىندەتتى تەك كاسىبي ءبىلىمى جەتىك، قۇزىرەتتى، باسەكەگە قابىلەتتى ۇستازدار عانا اتقارا الادى. ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگى ونىڭ ءبىلىمىنىڭ جان - جاقتىلىعى، ۇستازدىق شەبەرلىگى، وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن، يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانى مەڭگەرۋىمەن ولشەنەدى. ءمۇعالىم قانشالىقتى ءبىلىمدى شىعارماشىل بولسا، ونىڭ قۇزىرەتتىلىك قابىلەتى دە كەڭ بولماق.
«قۇزىرلىق» ءسوزى تۋرالى قازاق ءتىلى تەرميندەرىنىڭ سالالىق عىلىمي تۇسىندىرمە سوزدىگىندە: «قۇزىر (كومپەتەنسيا) – جالپى العاندا ءقايسىبىر تاپسىرمانى ورىنداۋعا قابىلەتتىلىك نەمەسە ءبىر نارسەنى جاساۋ» دەپ بەرىلگەن. لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا «قۇزىرلىق – ءوز ءىسىن جەتىك ءبىلۋ، تانىمى مول، تاجىريبەلى» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بەلگىلى ءبىر سالاداعى قۇزىرلىلىقتى مەڭگەرگەن تۇلعا ءوز سالاسىنا سايكەس ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكپەن قارۋلانعان قانداي دا ءبىر نەگىزى بار وي - تۇجىرىم جاسايتىن جانە ءتيىمدى ارەكەت ەتە الاتىن ادامدى ەسەپتەۋگە بولادى. ەندى وسى ۇعىمداردىڭ ءمانىن تەرەڭىرەك تالدايتىن بولساق وندا «قۇزىر» - تۇلعانىڭ بەلگىلى ءبىر پاندەر شەڭبەرىنە قاتىستى ءبىلىمى، بىلىكتىلىگى، داعدىسى مەن ءىس - ارەكەتى سالاسىنا ساي قۇزىرلىقتاردى مەڭگەرۋى. قۇزىرلىلىق بەلگىلى سالا بويىنشا جان - جاقتى حاباردار، بىلگىر دەگەن ماعىنانى قامتي وتىرىپ، قانداي دا ءبىر سۇراقتار توڭىرەگىندە بەدەلدى شەشىم شىعارا الادى دەگەندى بىلدىرەدى. كاسىبي قۇزىرەتتىلىك دەپ پەداگوگتىڭ جەكە باس سالالارى مەن ونىڭ پسيحولوگيالىق – پەداگوگيكالىق جانە تەوريالىق ءبىلىمنىڭ، كاسىبي بىلىكتىلىگى مەن داعدىسىنىڭ، تاجىريبەسىنىڭ ءبىر ارنا توعىسۋى دەۋگە بولادى.
كاسىبي قۇزىرلىلىقتىڭ قاتارىنا كەلەسى قابىلەتتەر جاتادى:
• باعدارلى قۇزىرەتتىلىك (ازاماتتىق بەلسەندىلىك، ساياسي جۇيەنى ءتۇسىنۋ، باعا بەرە ءبىلۋ، ەلجاندىلىق)؛
• مادەنيەتتانىمدىلىق قۇزىرەتتىلىك (ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەردى تاني ءبىلۋ، ءوز حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن وزگە ۇلتتار، الەم مادەنيەتىن سالىستىرۋ، سارالاي ءبىلۋ قابىلەتى)؛
• وقۋ - تانىمدىق قۇزىرەتتىلىك (ءوزىنىڭ بىلىمدىلىك قابىلەتىن ۇيىمداستىرا ءبىلۋ، جوسپارلاي ءبىلۋ، ىزدەنۋشىلىك - زەرتتەۋشىلىك ارەكەت داعدىلارىن يگەرۋ، تالداۋ، قورىتىندى جاساي ءبىلۋ)؛
• كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرەتتىلىك (ادامدارمەن ءوزارا قارىم - قاتىناس تاسىلدەرىن ءبىلۋ، مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قازاق تىلىندە، حالىقارالىق قاتىناستا شەتەل تىلىندە قاتىناس داعدىلارى بولۋى)؛
• اقپاراتتىق - تەحنولوگيالىق قۇزىرەتتىلىك (اقپاراتتىق تەحنولوگيالارمەن، تەحنيكالىق وبەكتىلەر كومەگىمەن باعدارلاي ءبىلۋ، ءوز بەتىنشە ىزدەي ءبىلۋ، تاڭداي، تالداي ءبىلۋ، وزگەرتە ءبىلۋدى جۇزەگە اسىرا ءبىلۋ قابىلەتى)؛
• الەۋمەتتىك - ەڭبەك قۇزىرەتتىلىگى (الەۋمەتتىك - قوعامدىق جاعدايلارعا تالداۋ جاساي ءبىلۋ، شەشىم قابىلداي ءبىلۋ، ءتۇرلى ومىرلىك جاعدايلاردا جەكە باسىنا جانە قوعام مۇددەسىنە سايكەس ىقپال ەتە ءبىلۋ قابىلەتى)؛
• تۇلعالىق ءوزىن - ءوزى دامىتۋ قۇزىرەتتىلىگى (وتباسىلىق ەڭبەك، ەكونوميكالىق جانە ساياسي قوعامدىق قاتىناستار سالاسىنداعى بەلسەندى ءبىلىمى مەن تاجىريبەسىنىڭ بولۋ قابىلەتى).
ەلىمىزدەگى جاڭا ءبىلىم بەرۋ رەفورماسى 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋگە كوشۋ شىعارماشىلىق پەن دامىعان جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان جاڭا ۇلتتىق ۇلگىنى جاساۋدى، «جالپىعا ارنالعان بىلىمنەن»، «ءبىلىم اركىمگە ءومىر بويى» ۇلگىسىنە كوشۋدى ماقسات ەتەدى. قازىرگى زامانداعى ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان زاماندا ءومىر سۇرۋگە يكەمدى، قوعام پايداسىنا قاراي ءوزىن - ءوزى تولىق جۇزەگە اسىرۋعا دايىن ءبىلىمدى، شىعارماشىلىققا بەيىم، قۇزىرەتتى جانە باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعانى قالىپتاستىرۋ. بۇل مىندەتتى تەك كاسىبي ءبىلىمى جەتىك، قۇزىرەتتى، باسەكەگە قابىلەتتى ۇستازدار عانا اتقارا الادى. ءمۇعالىمنىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگى ونىڭ ءبىلىمىنىڭ جان - جاقتىلىعى، ۇستازدىق شەبەرلىگى، وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن، يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانى مەڭگەرۋىمەن ولشەنەدى. ءمۇعالىم قانشالىقتى ءبىلىمدى شىعارماشىل بولسا، ونىڭ قۇزىرەتتىلىك قابىلەتى دە كەڭ بولماق.
«قۇزىرلىق» ءسوزى تۋرالى قازاق ءتىلى تەرميندەرىنىڭ سالالىق عىلىمي تۇسىندىرمە سوزدىگىندە: «قۇزىر (كومپەتەنسيا) – جالپى العاندا ءقايسىبىر تاپسىرمانى ورىنداۋعا قابىلەتتىلىك نەمەسە ءبىر نارسەنى جاساۋ» دەپ بەرىلگەن. لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا «قۇزىرلىق – ءوز ءىسىن جەتىك ءبىلۋ، تانىمى مول، تاجىريبەلى» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بەلگىلى ءبىر سالاداعى قۇزىرلىلىقتى مەڭگەرگەن تۇلعا ءوز سالاسىنا سايكەس ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكپەن قارۋلانعان قانداي دا ءبىر نەگىزى بار وي - تۇجىرىم جاسايتىن جانە ءتيىمدى ارەكەت ەتە الاتىن ادامدى ەسەپتەۋگە بولادى. ەندى وسى ۇعىمداردىڭ ءمانىن تەرەڭىرەك تالدايتىن بولساق وندا «قۇزىر» - تۇلعانىڭ بەلگىلى ءبىر پاندەر شەڭبەرىنە قاتىستى ءبىلىمى، بىلىكتىلىگى، داعدىسى مەن ءىس - ارەكەتى سالاسىنا ساي قۇزىرلىقتاردى مەڭگەرۋى. قۇزىرلىلىق بەلگىلى سالا بويىنشا جان - جاقتى حاباردار، بىلگىر دەگەن ماعىنانى قامتي وتىرىپ، قانداي دا ءبىر سۇراقتار توڭىرەگىندە بەدەلدى شەشىم شىعارا الادى دەگەندى بىلدىرەدى. كاسىبي قۇزىرەتتىلىك دەپ پەداگوگتىڭ جەكە باس سالالارى مەن ونىڭ پسيحولوگيالىق – پەداگوگيكالىق جانە تەوريالىق ءبىلىمنىڭ، كاسىبي بىلىكتىلىگى مەن داعدىسىنىڭ، تاجىريبەسىنىڭ ءبىر ارنا توعىسۋى دەۋگە بولادى.
كاسىبي قۇزىرلىلىقتىڭ قاتارىنا كەلەسى قابىلەتتەر جاتادى:
• باعدارلى قۇزىرەتتىلىك (ازاماتتىق بەلسەندىلىك، ساياسي جۇيەنى ءتۇسىنۋ، باعا بەرە ءبىلۋ، ەلجاندىلىق)؛
• مادەنيەتتانىمدىلىق قۇزىرەتتىلىك (ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەردى تاني ءبىلۋ، ءوز حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن وزگە ۇلتتار، الەم مادەنيەتىن سالىستىرۋ، سارالاي ءبىلۋ قابىلەتى)؛
• وقۋ - تانىمدىق قۇزىرەتتىلىك (ءوزىنىڭ بىلىمدىلىك قابىلەتىن ۇيىمداستىرا ءبىلۋ، جوسپارلاي ءبىلۋ، ىزدەنۋشىلىك - زەرتتەۋشىلىك ارەكەت داعدىلارىن يگەرۋ، تالداۋ، قورىتىندى جاساي ءبىلۋ)؛
• كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرەتتىلىك (ادامدارمەن ءوزارا قارىم - قاتىناس تاسىلدەرىن ءبىلۋ، مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قازاق تىلىندە، حالىقارالىق قاتىناستا شەتەل تىلىندە قاتىناس داعدىلارى بولۋى)؛
• اقپاراتتىق - تەحنولوگيالىق قۇزىرەتتىلىك (اقپاراتتىق تەحنولوگيالارمەن، تەحنيكالىق وبەكتىلەر كومەگىمەن باعدارلاي ءبىلۋ، ءوز بەتىنشە ىزدەي ءبىلۋ، تاڭداي، تالداي ءبىلۋ، وزگەرتە ءبىلۋدى جۇزەگە اسىرا ءبىلۋ قابىلەتى)؛
• الەۋمەتتىك - ەڭبەك قۇزىرەتتىلىگى (الەۋمەتتىك - قوعامدىق جاعدايلارعا تالداۋ جاساي ءبىلۋ، شەشىم قابىلداي ءبىلۋ، ءتۇرلى ومىرلىك جاعدايلاردا جەكە باسىنا جانە قوعام مۇددەسىنە سايكەس ىقپال ەتە ءبىلۋ قابىلەتى)؛
• تۇلعالىق ءوزىن - ءوزى دامىتۋ قۇزىرەتتىلىگى (وتباسىلىق ەڭبەك، ەكونوميكالىق جانە ساياسي قوعامدىق قاتىناستار سالاسىنداعى بەلسەندى ءبىلىمى مەن تاجىريبەسىنىڭ بولۋ قابىلەتى).
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ماقساتى: جانۋارلار، حايۋاناتتار تۋرالى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ءبىلىم - داعدىلارىن تەكسەرۋ، قورىتىندىلاۋ، جالپى ويلاۋ، ويناۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ؛ تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
