InfoHub Logo

مۇحتار ومارحان ۇلى اۋەزوۆ قازىرگى سەمەي وبلىسىنىڭ اباي اۋدانىندا (بۇرىنعى شىڭعىس بولىسى) 1897 جىلعى 28 قىركۇيەكتە دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى ومارحان، اتاسى اۋەز – ەكەۋى دە حات تانيتىن ساۋاتتى، بالا تاربيەسىنە سالعىرت قارامايتىن سارابدال، ساليقالى ادامدار. ونىڭ ۇستىنە اۋەز دە، ومارحان دا ابايمەن كوڭىلدەس، اۋىلدارى ىرگەلەس، سوندىقتان اقىننىڭ اينالاسىمەن ارالاس-قۇرالاس تىرشىلىك كەشىپتى. مۇنىڭ ءوزى مۇحتاردىڭ قالامگەرلىك قىزمەتىندە، كەرەك دەسەڭىز، ءتىپتى، بۇكىل تالانتى مەن تالايىندا شەشۋشى ءرول اتقارعان.

1904 جىلى دۇنيەدەن اباي كەتىپ، «قازاق پوەزياسىنىڭ كۇنى تۇتىلعان» تۇستا، جەتىگە جاڭا تولعان جاس مۇقاتاردىڭ كۇللى ۇلتى مادەنيەتىنە ۇلى تۇلعا، التىن دىڭگەك بولار بولاشاق الىپ سۋرەتكەر ەكەنىن، البەتتە، ەشكىم بىلە قويعان جوق-تى. ەندى ويلاپ قاراساق، اباي مەن مۇحتاردىڭ بۇل ادەبي جالعاستىعىندا پۋشكين مەن لەرمونتوۆتىڭ رۋحاني تۋىستىعىنداي ءبىر تاماشا تۋىستىق بار ەكەن.

اسىلى، شىن مانىندەگى شىنايى تالانتتىڭ ادەبيەتكە، ياكي ونەرگە كەلۋ تاريحىندا جالپىعا ورتاق تابيعي زاڭدىلىقپەن قاتار، وزگەگە ۇقسامايتىن وقىس، وقشاۋ قۇپيالار دا بولادى. بۇل رەتتە بالا مۇحتاردىڭ العاشقى ساۋاتىن ادەتتەگى الىپپەمەن ەمەس اۋەز اتاسى ۇسىنعان مۇرسەيىت قولجازباسىنداعى اباي ولەڭدەرى ارقىلى اشۋى – ارنايى نازار اۋدارارلىق نارسە!

ون ءبىر جاسىندا اكەسى قايتىس بولادى دا، مۇحتار اۋىلدان قالاعا - نەمەرە اعاسى قاسىمبەكتىڭ تاربيەسىنە كوشەدى. وسىدان بىلاي قاراي ونىڭ ءوقۋ-بىلىم جولىنداعى ءبىرشاما ۇزاق (1908-1930) ساپارى باستالادى. الدىمەن، سەمەيدەگى ورىس گيمنازياسىندا بەس جىل، مۇعالىمدەر دايارلايتىن سەميناريادا ءتورت جىل وقيدى. بۇل مۇحتاردىڭ الاڭسىز كىتاپ سوڭىنا تۇسكەن – ورىس ادەبيەتىمەن، باتىس ەۋروپا كلاسسيكاسىمەن ەتەنە، كەڭ جانە تەرەڭ تانىسقان جىلدارى ەدى. ءوزى دە ءسوز ونەرىندەگى العاشقى ادىمىمەن وسى تۇستان باستاپ، قىسقا-قىسقا ولەڭ، شاعىن-شاعىن اڭگىمەلەر جازىپ جۇرەدى. وقۋدا وتە ىنتالى، قابىلەتتى، ىزدەنگىش، ەڭبەكقور، وزات شاكىرت بولادى. سەميناريادا ورىس تىلىنەن ساباق بەرگەن ۆاسيليي پوپوۆ بۇل تۋرالى بىلاي دەپتى:

- الدىمەن پارتادا وتىراتىن ون سەگىز جاسار سىپايى، سۇلۋ جاس قازاقتىڭ دەنەسى سىپتاي ءتۇزۋ، كيىمى تاپ-تازا، قويۋ شاشى قاپ-قارا، كەڭ ماڭدايى كەرە قارىس، قوڭىرقاي ءجۇزى بايسالدى، ماڭعاز، كوزىندە اقىل تۇنىپ تۇر. قادىر-قاسيەتى ءوز ورتاسىنان وزگەشە بولەك وسى جىگىت ورىسشاعا وتە-موتە جەتىك؛ ال ەرۋديسياسىنا ءبارىمىز تاڭ قالاتىنبىز.

بۇل قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن دۇنيەگە كەلگەن جاڭا وكىمەتتىڭ العاشقى جىلدارى ەدى. مۇحتار اۋەزوۆ قالامگەرلىك ەڭبەكپەن قاتار بىرنەشە جىل قوعام ومىرىنە ارالاسىپ، اۋەلى سەمەي وبلىستىق كەڭەسىندە، كەيىن ورىنبورداعى قازاقستان ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىندە رەسمي قىزمەتتەر اتقارادى دا، ودان ءارى وقۋىن قايتا جالعاستىرادى. 1922 جىلى تاشكەنت مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءوز بەتىمەن تىڭداۋشى بولىپ تۇسەدى، ءبىر جىلدان سوڭ سانكت-پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىندە اۋىسىپ ونىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىن 1928 جىلى بىتىرەدى،اقىر اياعىندا ورتا ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە شىعىس فاكۋلتەتىنىڭ اسپيرانتۋراسىن وقىپ اياقتاپ شىعادى (1930).