ناۋرىز ەرتەڭگىلىگى
«ناۋرىز» ەرتەڭگىلىگى
ماقساتى:
بالالارعا ناۋرىز مەرەكەسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ۇلتتىق كيىمدەر، ويىندار، تاعامدار، ويۋ - ورنەكتەر تۋرالى ۇعىمىن كەڭەيتۋ، باتا ايتقىزىپ ۇيرەۋ؛
بالالاردىڭ وي - ءورىسىن، سوزدىك قورلارىن دامىتۋ؛
ۇلتىمىزدىڭ ءداستۇرىن، مەرەكەسىن قۇرمەتتەۋگە، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ءوتۋ بارىسى:
- قۇرمەتتى اتا - انالار، قوناقتار! بۇگىنگى ءبىزدىڭ ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىنە ارنالعان «ءاز - ناۋرىز» اتتى ەرتەڭگىلىگىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر! مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن! ۇلىس بارشاڭىزعا باقىت، دەنساۋلىق، ىرىس، بەرەكە اكەلسىن!
بالالار، قانە شەڭبەر بولىپ تۇرايىق. قايىرلى تاڭ! مەن سەندەردى كورگەنىمە وتە قۋانىشتىمىن، مەن سەندەرگە دەنساۋلىق، اشىق اسپان تىلەيمىن. ءار اتقان تاڭدارىڭ قۋانىشقا، جىلۋعا تولى بولسىن! بالالار، قانە ءبارىمىز شەڭبەر قۇرىپ تۇرايىق.
جىلۋلىق شەڭبەرى «كوكتەم كەلدى»
بالالار قيمىل - قوزعالىس جاساي وتىرىپ، ءبارى بىرگە ايتادى.
كوكتەم كەلدى شۋاقتى،
بالالاردى قۋانتتى.
الاقاي - اۋ، الاقاي!
كوكتەم قانداي،
كوكتەم قانداي كوڭىلدى! – دەپ كوكتەم مەزگىلىنە
ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، قولدارىن شاپالاقتايدى. /بۇل ۋاقىتتا بارلىعى «دۋ قول» شاپالاقتايدى/.
- بالالار جىلدىڭ نەشە مەزگىلى بار؟
- ءتورت.
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- كوكتەم.
- كوكتەم ايلارىن اتاڭدارشى.
- ناۋرىز، ءساۋىر، مامىر.
- كوكتەمدە قانداي مەيرامدار بار؟
- انالار مەن ناۋرىز مەيرامى.
- جارايسىڭدار، بالالار. ورىندارىڭا وتىرا قويىڭدار.
ناۋرىز – باقىتتىڭ باستاماسى، ۇلىلىقتىڭ ۇيىتقىسى، جاقسىنىڭ جارشىسى، ىنتىماقتىڭ بەلگىسى، ومىرگە نۇر سىيلاعان، سەزىمگە گۇل سىيلاعان، حالىق قاستەرلەيتىن مەرەكە. ولاي بولسا كەزەكتى بالالارعا بەرەيىك.
البينا: ۋا، حالايىق، حالايىق!
مۇندا نازار سالايىق.
دۋمانداتىپ باقشامدا،
ناۋرىز تويىن تويلايىق!
ەلنارا: ناۋرىز تويىڭ ناۋرىز تويىڭ،
قۇتتى بولسىن، حالايىق.
كۇي توگىلسىن، كۇي توگىلسىن،
شىرقاپ انگە سالايىق.
سايات: ۇلىس باقىت اكەلسىن،
ءار كۇنىمىز جاقسى بولسىن.
دوستىعىمىز بەرىك بولسىن،
ءبىلىم، ونەر سەرىك بلسىن.
ۇلىس وڭ بولسىن
اق مول بولسىن!
ءان: «اپاتايىم - اناشىم».
بي: «قاماجاي».
ءان: «بالاپان».
انار: ناۋرىز ءداستۇرىم دەپ،
ادامدار ءان سالادى.
ناۋرىز تويىن ەلىمىز،
قۋانا قارسى الادى.
قايسار: جاقسى ما، ءحالىڭىز؟
مەنىڭ اتىم ناۋرىز.
بالداي ءتاتتى سارى ۋىز،
الىپ كەلدىم، الىڭىز.
جانسايا: اتا - بابام تويلاعان،
ناۋرىزىم ارمىسىڭ!
قىزىعىنا تويماعان،
دارحان دالا قارلى شىڭ.
ەرنار: ناۋرىز، ناۋرىز، جىل باسى،
جاسىل كوكتەم قۇرداسى،
ءتول مەرەكە، كەل مەرەكە.
نۇراي: كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى،
جەر شۋاققا كەنەلدى.
ءان: «اناشىم» - اسەم.
بي: «قارا جورعا» /نۇرتاس - اسەم، الشەر – جانسايا، ەرنار - نۇراي/
«جاي جانە جىلدام» سەرگىتۋ ءساتى
شاپالاقتاپ قولىڭدى،
جاي، جاي، جاي! مىنە، بىلاي!
شاپالاقتا قولىڭدى.
تەز - تەز - تەز! تەز - تەز - تەز!
العا قاراي ادىمدا،
جاي، جاي، جاي! مىنە، بىلاي!
جولىڭنان ەش جاڭىلما،
تەز - تەز - تەز! تەز - تەز - تەز!
- ناۋرىز - ءان - كۇي، بي، دوستىق، ىنتىماق مەرەكەسى. بۇل كۇندەرى ءبىر - بىرىنە قوشەمەت كورسەتىپ، تارتۋىن تاراتادى. ناۋرىز شىعىس ەلدەرى ءۇشىن بىرلىكتىڭ، ەڭبەكتىڭ، كوكتەمنىڭ، ىزگىلىكتىڭ، باقىتتىڭ مەرەكەسى رەتىندە تويلانادى. وسى كۇنگە بايلانىستى ناۋرىز كوجە، ناۋرىز باتا، ناۋرىز جۇمباق، ناۋرىز تىلەك، ناۋرىز كوك سياقتى ءجون - جورالعىلار بار.
ورتاعا اجەلەر شىعىپ، قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەيدى. ناۋرىز ءجون - جورالعىلارى جونىندە قىسقاشا بالالارعا تۇسىنىك بەرىپ وتەدى.
1 - اجە: ناۋرىز ايى – شىعىس كۇن ەسەبى بويىنشا جىلدىڭ العاشقى ايى. بۇل ايدا كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى، سول سەبەپتى ناۋرىز جىل باسى بولىپ سانالادى.
2 - اجە: ناۋرىز تويىندا – ۇلكەن بولسىن، كىشى بولسىن مەيرامعا كەلىپ، كوڭىلدى ويىن – ساۋىقتارعا قاتىسادى. تويدا ات جارىس، پالۋان كۇرەس، ايتىس، ءتۇرلى ويىندار ۇيىمداستىرىلادى.
3 - اجە: ناۋرىز كوجە – ناۋرىز تويىنا عانا ءتان كوپشىلىككە ارنالعان مەرەكەلىك تاعام. ونى ءار ءۇي جەتى ءتۇرلى تاعامنان پىسىرەدى. ناۋرىز كوجەگە ءسۇت، ەت، سۋ، تۇز، تارى، قۇرت، جەمىس تاعى باسقا تاعامداردى قوسىپ ءپىسىرىلىپ، كەلگەندەرگە ۇسىنىلادى.
4 - اجە: ناۋرىز كوك – ناۋرىز ايىندا ۇشىپ كەلەتىن كوكتەم قۇسى. قاراسى شاعىن عانا وسى قۇستى شىعىس ەلى كۇتىپ جۇرەدى. ونى العاش كەلگەندە «ناۋرىز كوگىم كەلدىڭ بە؟» - دەپ شاقىرىپ، جەم شاشادى.
5 - اجە: حالىقتا باتانىڭ تۇرلەرى كوپ، سونىڭ ءبىرى – ناۋرىز باتا. مۇندا ناۋرىز توي وتكىزگەندەرگە، تويدا ونەر كورسەتكەن اقىن، ءانشى، پالۋاندارعا، جاس تالاپكەرلەرگە ۇلكەندەر باتا بەرەدى.
- راحمەت، سىزدەرگە اجەلەر!
ءان: «قازاقتىڭ داستارحانى»
- بۇگىنگى ناۋرىز تويىندا اجەلەرىمىز بەسىككە سالۋ ءراسىمىن كورسەتەدى، ءبارىمىز تاماشالايىق.
- ەندى قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارىنا كەزەك بەرەيىك.
ويىن: «كۇش سىناسپاق».
ويىن: «ارقان تارتىس».
- قانەكەي، بالالار، اق داستارحانعا وتىرايىق.
سونىمەن، قورىتا كەلگەندە، ادەپتى، سىپايىلىقتى، كىشىپەيىلدىلىكتى ءبىز بويىمىزعا انا سۇتىمەن دارىتادى ەكەنبىز.
ودان كەيىن مەكتەپ، وسكەن ورتادان ۇيرەنەمىز.
كۇن مەن ايعا الەمنىڭ،
بەردىڭ ىستىق سالەمىن.
ۇلكەندەرگە سۇيەنىپ،
سالەم بەردىك ءيىلىپ،
ورىندالدى ويلارىڭ،
قۇتتى بولسىن بۇگىنگى
ناۋرىز اتتى تويلارىڭ، - دەپ بۇگىنگى تويعا كەلگەندەردەن باتا سۇرايىق.
باتا بەرۋ.
سۇراساڭ باتا بەرەيىن،
ۇستەم بولسىن مەرەيىن!
ىقىلاسپەن قول جايساڭ،
اق تىلەكتى توگەيىن.
قۇت اكەلسىن جەرىمە
بەيبىتشىلىك ەلدە بوپ،
ب ا ق - داۋلەت قونسىن ەلىمە.
بالالار اقىلدى بولىپ،
ەلىن - جەرىن قورعاسىن
ءاۋمين!!!
ماقساتى:
بالالارعا ناۋرىز مەرەكەسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ۇلتتىق كيىمدەر، ويىندار، تاعامدار، ويۋ - ورنەكتەر تۋرالى ۇعىمىن كەڭەيتۋ، باتا ايتقىزىپ ۇيرەۋ؛
بالالاردىڭ وي - ءورىسىن، سوزدىك قورلارىن دامىتۋ؛
ۇلتىمىزدىڭ ءداستۇرىن، مەرەكەسىن قۇرمەتتەۋگە، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ءوتۋ بارىسى:
- قۇرمەتتى اتا - انالار، قوناقتار! بۇگىنگى ءبىزدىڭ ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىنە ارنالعان «ءاز - ناۋرىز» اتتى ەرتەڭگىلىگىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر! مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن! ۇلىس بارشاڭىزعا باقىت، دەنساۋلىق، ىرىس، بەرەكە اكەلسىن!
بالالار، قانە شەڭبەر بولىپ تۇرايىق. قايىرلى تاڭ! مەن سەندەردى كورگەنىمە وتە قۋانىشتىمىن، مەن سەندەرگە دەنساۋلىق، اشىق اسپان تىلەيمىن. ءار اتقان تاڭدارىڭ قۋانىشقا، جىلۋعا تولى بولسىن! بالالار، قانە ءبارىمىز شەڭبەر قۇرىپ تۇرايىق.
جىلۋلىق شەڭبەرى «كوكتەم كەلدى»
بالالار قيمىل - قوزعالىس جاساي وتىرىپ، ءبارى بىرگە ايتادى.
كوكتەم كەلدى شۋاقتى،
بالالاردى قۋانتتى.
الاقاي - اۋ، الاقاي!
كوكتەم قانداي،
كوكتەم قانداي كوڭىلدى! – دەپ كوكتەم مەزگىلىنە
ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، قولدارىن شاپالاقتايدى. /بۇل ۋاقىتتا بارلىعى «دۋ قول» شاپالاقتايدى/.
- بالالار جىلدىڭ نەشە مەزگىلى بار؟
- ءتورت.
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- كوكتەم.
- كوكتەم ايلارىن اتاڭدارشى.
- ناۋرىز، ءساۋىر، مامىر.
- كوكتەمدە قانداي مەيرامدار بار؟
- انالار مەن ناۋرىز مەيرامى.
- جارايسىڭدار، بالالار. ورىندارىڭا وتىرا قويىڭدار.
ناۋرىز – باقىتتىڭ باستاماسى، ۇلىلىقتىڭ ۇيىتقىسى، جاقسىنىڭ جارشىسى، ىنتىماقتىڭ بەلگىسى، ومىرگە نۇر سىيلاعان، سەزىمگە گۇل سىيلاعان، حالىق قاستەرلەيتىن مەرەكە. ولاي بولسا كەزەكتى بالالارعا بەرەيىك.
البينا: ۋا، حالايىق، حالايىق!
مۇندا نازار سالايىق.
دۋمانداتىپ باقشامدا،
ناۋرىز تويىن تويلايىق!
ەلنارا: ناۋرىز تويىڭ ناۋرىز تويىڭ،
قۇتتى بولسىن، حالايىق.
كۇي توگىلسىن، كۇي توگىلسىن،
شىرقاپ انگە سالايىق.
سايات: ۇلىس باقىت اكەلسىن،
ءار كۇنىمىز جاقسى بولسىن.
دوستىعىمىز بەرىك بولسىن،
ءبىلىم، ونەر سەرىك بلسىن.
ۇلىس وڭ بولسىن
اق مول بولسىن!
ءان: «اپاتايىم - اناشىم».
بي: «قاماجاي».
ءان: «بالاپان».
انار: ناۋرىز ءداستۇرىم دەپ،
ادامدار ءان سالادى.
ناۋرىز تويىن ەلىمىز،
قۋانا قارسى الادى.
قايسار: جاقسى ما، ءحالىڭىز؟
مەنىڭ اتىم ناۋرىز.
بالداي ءتاتتى سارى ۋىز،
الىپ كەلدىم، الىڭىز.
جانسايا: اتا - بابام تويلاعان،
ناۋرىزىم ارمىسىڭ!
قىزىعىنا تويماعان،
دارحان دالا قارلى شىڭ.
ەرنار: ناۋرىز، ناۋرىز، جىل باسى،
جاسىل كوكتەم قۇرداسى،
ءتول مەرەكە، كەل مەرەكە.
نۇراي: كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى،
جەر شۋاققا كەنەلدى.
ءان: «اناشىم» - اسەم.
بي: «قارا جورعا» /نۇرتاس - اسەم، الشەر – جانسايا، ەرنار - نۇراي/
«جاي جانە جىلدام» سەرگىتۋ ءساتى
شاپالاقتاپ قولىڭدى،
جاي، جاي، جاي! مىنە، بىلاي!
شاپالاقتا قولىڭدى.
تەز - تەز - تەز! تەز - تەز - تەز!
العا قاراي ادىمدا،
جاي، جاي، جاي! مىنە، بىلاي!
جولىڭنان ەش جاڭىلما،
تەز - تەز - تەز! تەز - تەز - تەز!
- ناۋرىز - ءان - كۇي، بي، دوستىق، ىنتىماق مەرەكەسى. بۇل كۇندەرى ءبىر - بىرىنە قوشەمەت كورسەتىپ، تارتۋىن تاراتادى. ناۋرىز شىعىس ەلدەرى ءۇشىن بىرلىكتىڭ، ەڭبەكتىڭ، كوكتەمنىڭ، ىزگىلىكتىڭ، باقىتتىڭ مەرەكەسى رەتىندە تويلانادى. وسى كۇنگە بايلانىستى ناۋرىز كوجە، ناۋرىز باتا، ناۋرىز جۇمباق، ناۋرىز تىلەك، ناۋرىز كوك سياقتى ءجون - جورالعىلار بار.
ورتاعا اجەلەر شىعىپ، قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەيدى. ناۋرىز ءجون - جورالعىلارى جونىندە قىسقاشا بالالارعا تۇسىنىك بەرىپ وتەدى.
1 - اجە: ناۋرىز ايى – شىعىس كۇن ەسەبى بويىنشا جىلدىڭ العاشقى ايى. بۇل ايدا كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى، سول سەبەپتى ناۋرىز جىل باسى بولىپ سانالادى.
2 - اجە: ناۋرىز تويىندا – ۇلكەن بولسىن، كىشى بولسىن مەيرامعا كەلىپ، كوڭىلدى ويىن – ساۋىقتارعا قاتىسادى. تويدا ات جارىس، پالۋان كۇرەس، ايتىس، ءتۇرلى ويىندار ۇيىمداستىرىلادى.
3 - اجە: ناۋرىز كوجە – ناۋرىز تويىنا عانا ءتان كوپشىلىككە ارنالعان مەرەكەلىك تاعام. ونى ءار ءۇي جەتى ءتۇرلى تاعامنان پىسىرەدى. ناۋرىز كوجەگە ءسۇت، ەت، سۋ، تۇز، تارى، قۇرت، جەمىس تاعى باسقا تاعامداردى قوسىپ ءپىسىرىلىپ، كەلگەندەرگە ۇسىنىلادى.
4 - اجە: ناۋرىز كوك – ناۋرىز ايىندا ۇشىپ كەلەتىن كوكتەم قۇسى. قاراسى شاعىن عانا وسى قۇستى شىعىس ەلى كۇتىپ جۇرەدى. ونى العاش كەلگەندە «ناۋرىز كوگىم كەلدىڭ بە؟» - دەپ شاقىرىپ، جەم شاشادى.
5 - اجە: حالىقتا باتانىڭ تۇرلەرى كوپ، سونىڭ ءبىرى – ناۋرىز باتا. مۇندا ناۋرىز توي وتكىزگەندەرگە، تويدا ونەر كورسەتكەن اقىن، ءانشى، پالۋاندارعا، جاس تالاپكەرلەرگە ۇلكەندەر باتا بەرەدى.
- راحمەت، سىزدەرگە اجەلەر!
ءان: «قازاقتىڭ داستارحانى»
- بۇگىنگى ناۋرىز تويىندا اجەلەرىمىز بەسىككە سالۋ ءراسىمىن كورسەتەدى، ءبارىمىز تاماشالايىق.
- ەندى قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارىنا كەزەك بەرەيىك.
ويىن: «كۇش سىناسپاق».
ويىن: «ارقان تارتىس».
- قانەكەي، بالالار، اق داستارحانعا وتىرايىق.
سونىمەن، قورىتا كەلگەندە، ادەپتى، سىپايىلىقتى، كىشىپەيىلدىلىكتى ءبىز بويىمىزعا انا سۇتىمەن دارىتادى ەكەنبىز.
ودان كەيىن مەكتەپ، وسكەن ورتادان ۇيرەنەمىز.
كۇن مەن ايعا الەمنىڭ،
بەردىڭ ىستىق سالەمىن.
ۇلكەندەرگە سۇيەنىپ،
سالەم بەردىك ءيىلىپ،
ورىندالدى ويلارىڭ،
قۇتتى بولسىن بۇگىنگى
ناۋرىز اتتى تويلارىڭ، - دەپ بۇگىنگى تويعا كەلگەندەردەن باتا سۇرايىق.
باتا بەرۋ.
سۇراساڭ باتا بەرەيىن،
ۇستەم بولسىن مەرەيىن!
ىقىلاسپەن قول جايساڭ،
اق تىلەكتى توگەيىن.
قۇت اكەلسىن جەرىمە
بەيبىتشىلىك ەلدە بوپ،
ب ا ق - داۋلەت قونسىن ەلىمە.
بالالار اقىلدى بولىپ،
ەلىن - جەرىن قورعاسىن
ءاۋمين!!!
You Might Also Like
