نۇكتەلى ءۇتىر
قىسقا مەرزىمدى ساباق جوسپارى
قازاق ءتىلى 9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: نۇكتەلى ءۇتىر
ماقساتى: نۇكتەلى ءۇتىردىڭ قويىلۋ ورىندارىن مەڭگەرەدى. وزىندىك وي - پىكىر ايتا بىلۋگە داعدىلانادى. شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتادى.
باسقالاردىڭ جانە ءوز پىكىرىن سىني تۇرعىدا باعالايدى. ادامعا ءتان قاسيەتتەردى بويىنا سىڭىرەدى. شىعارماشالىق قابىلەتتەرى بايقالادى. توپتا بىرلەسە جۇمىس جاسايدى.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ
قۇرال جابدىقتار: سۋرەت سالاتىن قاعاز، فلوماستەر، ماتىندەر جازىلعان قاعاز
ءادىس - تاسىلدەرى: «سىنىپتاعى زاتتار»،»قابىرعاداعى سۇراق»، «تۇجىرىمدامالىق كارتا»، «كورمە»، «بەس ساۋساقتى ەسسە»، «توعىسقان پىكىرتالاس»، «اقپاراتتىق كەش»
ءبىلۋ
1. سالەمدەسۋ. «سىنىپتاعى زاتتار» ويىنى ارقىلى جاعىمدى پسيحولوگيالىق احۋال ورناتۋ.
ماقساتى: وقۋشىلاردى اسەمدىككە باعىتتاۋ، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
2. «ءوز جۇبىڭدى تاپ!» ويىنى ارقىلى توپقا ءبولۋ:
ەرتەڭ ەل جايلاۋعا كوشەدى. /نۇكتە/
2. ەسەن – ساۋمىسىڭ؟ / سۇراۋلى/
3. قوش كەلدىڭ، اعاتاي! /لەپ/
4. تاقىر جەرگە سۋ توكسەڭ، تايعاق بولار جامانعا سىرىڭدى ايتساڭ، تار جەردە ايعاق بولار /نۇكتەلى ءۇتىر\
1. بالانىڭ دوبى دالادا قالدى /نۇكتە/
2. مال - جان امان با /سۇراۋلى/
3. الاقاي، اجەم كەلدى /لەپتى\
4. قۇبىلىپ بۋرىل گۋلەدى تاۋ مەن تاستى ورلەدى ءتورت اياقتى سەرمەدى / نۇكتەلى ءۇتىر/
- قانداي تىنىس بەلگىسىمەن سەندەر تانىس ەمەسسىڭدەر؟
- ەندەشە بۇگىنگى ءبىزدىڭ تاقىرىبىمىز قانداي؟
- ساباققا قانداي ماقسات قويامىز؟
جاڭا تاقىرىپ
نۇكتەلى ءۇتىر
سيفر نەمەسە ارىپتەر ارقىلى سانامالانىپ ايتىلعان سويلەمدەردەن كەيىن نۇكتە، نۇكتەلى ءۇتىر، كەيدە ءۇتىر قويىلادى. سانامالاپ ايتىلعان ءبىرىڭعاي سويلەمدەردىڭ ءارقايسىسىنان كەيىن نۇكتە قويىلسا، ءارقايسىسى باس ارىپتەن باستالىپ جازىلادى. مىسالى: بارلىق سىلتىلەردىڭ تومەندەگىدەي ورتاق. حيميالىق قاسيەتتەرى بولادى: 1) ولاردىڭ كونسەنتراسيالى ەرىتىندىسى جانۋارلار مەن وسىمدىكتەر تكانىن بۇزادى. 2) سىلتىلەر مايلاردى سابىنعا اينالدىرادى. 3) سىلتىلەر ەرتىندىلەرىندە لاكمۋستىڭ جانە فەنولفتالەيننىڭ ءتۇسى وزگەرەدى (“حيميا” وقۋلىعىنان). سانامالاپ ايتىلعان ءبىرىڭعاي قۇرىلىمداردىڭ (كونسترۋكسيالاردىڭ) اراسىنا نۇكتەلى ءۇتىر (نەمەسە ءۇتىر) قويىلسا، ولاردىڭ ءارقايسىسى كىشى ارىپتەن باستالىپ جازىلادى. مىسالى: جالپى جانرلار تەورياسىنان فولكلورلىق پروزا جانرلارى تەورياسىن ءبولىپ الاتىن بولساق، ونىڭ مىناداي باستى - باستى (تۇبەگەيلى) مىندەتتەرىن اتاپ كورسەتۋگە بولادى. ولار: ا) پروزالىق فولكلوردى باسقا قارا سوزدەردەن، كۇندەلىكتى جاي اڭگىمە جانە ادەبي كوركەم پروزادان اجىراتۋدىڭ عىلىمي نەگىزدەلگەن كريتەرييلەرىن انىقتاۋ؛ ءا) پروزالىق فولكلوردىڭ ولەڭ ۇلگىسىندەگى فولكلوردان ايىرماسىن بەلگىلەۋ؛ ب) حالىق پروزاسىنىڭ ءوز ىشىندەگى جانرلىق توپتار مەن بولشەكتەردى ايىرۋدىڭ پرينسيپتەرىن ايقىنداۋ (س. قاسقاباسوۆ). سانامالانىپ كەلەتىن كونسترۋكسيالار ءبىر - بىرىنەن ارىپتەر نەمەسە سيفرلار ارقىلى دارالانىپ كورسەتىلمەۋى دە مۇمكىن. مىسالى: شەشىم (ورىسشا رازۆيازكا) – شىعارما سيۋجەتىنىڭ دە شەشۋشى كەزەڭدەرىنىڭ ءبىرى؛ سۋرەتكەردىڭ ءوزى سۋرەتتەپ وتىرعان ءومىر شىندىعىنا شىعارعان “ۇكىمى”؛ ادامدار اراسىنداعى قاراما - قارسى تايتالاستاردىڭ، كۇردەلى كۇرەستەردىڭ ءبىتۋى؛ تۇرلىشە تاعدىرلار تارتىسىنان تۋعان ناقتى ناتيجە؛ وقيعاعا قاتىسۋشىلاردىڭ ەڭ اقىرعى حال - كۇيى؛ كۇللى قۇبىلىس - كورىنىستەردىڭ سوڭعى ساحناسى (ز. قابدولوۆ). پراكتيكادا سانامالاپ ايتىلعان قۇرىلىمداردىڭ ارالارىنا نۇكتەلى ءۇتىر قويىلىپ، كەلەسىلەرى باس ارىپتەن باستالىپ جازىلاتىندارى دا بولادى. سانامالانىپ ايتىلعان كونسترۋكسيالاردىڭ الدىندا قوس نۇكتە تۇرسا، ودان كەيىنگى سويلەم ەكى ءتۇرلى باستالادى: ەگەر ارالارىنا نۇكتەلى ءۇتىر (نەمەسە ءۇتىر) قويىلىپ، ءارقايسىسى كىشى ارىپتەن باستالاتىن بولسا، ءبىرىنشىسى دە كىشى ارىپتەن باستالادى، ال ارالارىنا نۇكتە (كەيدە نۇكتەلى ءۇتىر) قويىلىپ، ءارقايسىسى باس ارىپتەن باستالاتىن بولسا، ءبىرىنشىسى دە باس ارىپتەن باستالادى (جوعارىداعى مىسالداردى قاراڭىز). § 4. مازمۇنى اۋەندەس بولىپ كەلەتىن ءبىرىڭعاي سويلەمدەردىڭ ءارقايسىسىنان كەيىن نۇكتەلى ءۇتىر قويىلادى: 1) ءبىز الاتاۋداي ەل ەدىك، – تەڭەمەك بولدى ويعا جاۋ؛ 2) ءبىز تاسىعان تەڭىز سەل ەدىك،– تەڭەمەك بولدى شولگە جاۋ؛ 3) ءبىز اتىپ بولعان تاڭ ەدىك، – ءتۇن ەتپەكشى بولدى جاۋ؛ 4) ءبىز الەمگە جارىق كۇن ەدىك، – وشىرمەكشى بولدى جاۋ. جاۋ ما ءبىزدى بوگەيتىن؟! جاۋ ما ءبىزدى جەڭەتىن؟! (جامبىل) ءرابيعا سىزدىق. قازاق ءتىلىنىڭ انىقتاعىشى
نۇكتەلى ءۇتىر جۇكتەۋ
قازاق ءتىلى 9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: نۇكتەلى ءۇتىر
ماقساتى: نۇكتەلى ءۇتىردىڭ قويىلۋ ورىندارىن مەڭگەرەدى. وزىندىك وي - پىكىر ايتا بىلۋگە داعدىلانادى. شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتادى.
باسقالاردىڭ جانە ءوز پىكىرىن سىني تۇرعىدا باعالايدى. ادامعا ءتان قاسيەتتەردى بويىنا سىڭىرەدى. شىعارماشالىق قابىلەتتەرى بايقالادى. توپتا بىرلەسە جۇمىس جاسايدى.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ
قۇرال جابدىقتار: سۋرەت سالاتىن قاعاز، فلوماستەر، ماتىندەر جازىلعان قاعاز
ءادىس - تاسىلدەرى: «سىنىپتاعى زاتتار»،»قابىرعاداعى سۇراق»، «تۇجىرىمدامالىق كارتا»، «كورمە»، «بەس ساۋساقتى ەسسە»، «توعىسقان پىكىرتالاس»، «اقپاراتتىق كەش»
ءبىلۋ
1. سالەمدەسۋ. «سىنىپتاعى زاتتار» ويىنى ارقىلى جاعىمدى پسيحولوگيالىق احۋال ورناتۋ.
ماقساتى: وقۋشىلاردى اسەمدىككە باعىتتاۋ، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
2. «ءوز جۇبىڭدى تاپ!» ويىنى ارقىلى توپقا ءبولۋ:
ەرتەڭ ەل جايلاۋعا كوشەدى. /نۇكتە/
2. ەسەن – ساۋمىسىڭ؟ / سۇراۋلى/
3. قوش كەلدىڭ، اعاتاي! /لەپ/
4. تاقىر جەرگە سۋ توكسەڭ، تايعاق بولار جامانعا سىرىڭدى ايتساڭ، تار جەردە ايعاق بولار /نۇكتەلى ءۇتىر\
1. بالانىڭ دوبى دالادا قالدى /نۇكتە/
2. مال - جان امان با /سۇراۋلى/
3. الاقاي، اجەم كەلدى /لەپتى\
4. قۇبىلىپ بۋرىل گۋلەدى تاۋ مەن تاستى ورلەدى ءتورت اياقتى سەرمەدى / نۇكتەلى ءۇتىر/
- قانداي تىنىس بەلگىسىمەن سەندەر تانىس ەمەسسىڭدەر؟
- ەندەشە بۇگىنگى ءبىزدىڭ تاقىرىبىمىز قانداي؟
- ساباققا قانداي ماقسات قويامىز؟
جاڭا تاقىرىپ
نۇكتەلى ءۇتىر
سيفر نەمەسە ارىپتەر ارقىلى سانامالانىپ ايتىلعان سويلەمدەردەن كەيىن نۇكتە، نۇكتەلى ءۇتىر، كەيدە ءۇتىر قويىلادى. سانامالاپ ايتىلعان ءبىرىڭعاي سويلەمدەردىڭ ءارقايسىسىنان كەيىن نۇكتە قويىلسا، ءارقايسىسى باس ارىپتەن باستالىپ جازىلادى. مىسالى: بارلىق سىلتىلەردىڭ تومەندەگىدەي ورتاق. حيميالىق قاسيەتتەرى بولادى: 1) ولاردىڭ كونسەنتراسيالى ەرىتىندىسى جانۋارلار مەن وسىمدىكتەر تكانىن بۇزادى. 2) سىلتىلەر مايلاردى سابىنعا اينالدىرادى. 3) سىلتىلەر ەرتىندىلەرىندە لاكمۋستىڭ جانە فەنولفتالەيننىڭ ءتۇسى وزگەرەدى (“حيميا” وقۋلىعىنان). سانامالاپ ايتىلعان ءبىرىڭعاي قۇرىلىمداردىڭ (كونسترۋكسيالاردىڭ) اراسىنا نۇكتەلى ءۇتىر (نەمەسە ءۇتىر) قويىلسا، ولاردىڭ ءارقايسىسى كىشى ارىپتەن باستالىپ جازىلادى. مىسالى: جالپى جانرلار تەورياسىنان فولكلورلىق پروزا جانرلارى تەورياسىن ءبولىپ الاتىن بولساق، ونىڭ مىناداي باستى - باستى (تۇبەگەيلى) مىندەتتەرىن اتاپ كورسەتۋگە بولادى. ولار: ا) پروزالىق فولكلوردى باسقا قارا سوزدەردەن، كۇندەلىكتى جاي اڭگىمە جانە ادەبي كوركەم پروزادان اجىراتۋدىڭ عىلىمي نەگىزدەلگەن كريتەرييلەرىن انىقتاۋ؛ ءا) پروزالىق فولكلوردىڭ ولەڭ ۇلگىسىندەگى فولكلوردان ايىرماسىن بەلگىلەۋ؛ ب) حالىق پروزاسىنىڭ ءوز ىشىندەگى جانرلىق توپتار مەن بولشەكتەردى ايىرۋدىڭ پرينسيپتەرىن ايقىنداۋ (س. قاسقاباسوۆ). سانامالانىپ كەلەتىن كونسترۋكسيالار ءبىر - بىرىنەن ارىپتەر نەمەسە سيفرلار ارقىلى دارالانىپ كورسەتىلمەۋى دە مۇمكىن. مىسالى: شەشىم (ورىسشا رازۆيازكا) – شىعارما سيۋجەتىنىڭ دە شەشۋشى كەزەڭدەرىنىڭ ءبىرى؛ سۋرەتكەردىڭ ءوزى سۋرەتتەپ وتىرعان ءومىر شىندىعىنا شىعارعان “ۇكىمى”؛ ادامدار اراسىنداعى قاراما - قارسى تايتالاستاردىڭ، كۇردەلى كۇرەستەردىڭ ءبىتۋى؛ تۇرلىشە تاعدىرلار تارتىسىنان تۋعان ناقتى ناتيجە؛ وقيعاعا قاتىسۋشىلاردىڭ ەڭ اقىرعى حال - كۇيى؛ كۇللى قۇبىلىس - كورىنىستەردىڭ سوڭعى ساحناسى (ز. قابدولوۆ). پراكتيكادا سانامالاپ ايتىلعان قۇرىلىمداردىڭ ارالارىنا نۇكتەلى ءۇتىر قويىلىپ، كەلەسىلەرى باس ارىپتەن باستالىپ جازىلاتىندارى دا بولادى. سانامالانىپ ايتىلعان كونسترۋكسيالاردىڭ الدىندا قوس نۇكتە تۇرسا، ودان كەيىنگى سويلەم ەكى ءتۇرلى باستالادى: ەگەر ارالارىنا نۇكتەلى ءۇتىر (نەمەسە ءۇتىر) قويىلىپ، ءارقايسىسى كىشى ارىپتەن باستالاتىن بولسا، ءبىرىنشىسى دە كىشى ارىپتەن باستالادى، ال ارالارىنا نۇكتە (كەيدە نۇكتەلى ءۇتىر) قويىلىپ، ءارقايسىسى باس ارىپتەن باستالاتىن بولسا، ءبىرىنشىسى دە باس ارىپتەن باستالادى (جوعارىداعى مىسالداردى قاراڭىز). § 4. مازمۇنى اۋەندەس بولىپ كەلەتىن ءبىرىڭعاي سويلەمدەردىڭ ءارقايسىسىنان كەيىن نۇكتەلى ءۇتىر قويىلادى: 1) ءبىز الاتاۋداي ەل ەدىك، – تەڭەمەك بولدى ويعا جاۋ؛ 2) ءبىز تاسىعان تەڭىز سەل ەدىك،– تەڭەمەك بولدى شولگە جاۋ؛ 3) ءبىز اتىپ بولعان تاڭ ەدىك، – ءتۇن ەتپەكشى بولدى جاۋ؛ 4) ءبىز الەمگە جارىق كۇن ەدىك، – وشىرمەكشى بولدى جاۋ. جاۋ ما ءبىزدى بوگەيتىن؟! جاۋ ما ءبىزدى جەڭەتىن؟! (جامبىل) ءرابيعا سىزدىق. قازاق ءتىلىنىڭ انىقتاعىشى
نۇكتەلى ءۇتىر جۇكتەۋ
You Might Also Like
