دارۋمەندەر - دەنساۋلىق كەپىلى
3 سىنىپ
تاقىرىبى: دارۋمەندەر دەنساۋلىق كەپىلى
ماقساتى: بالالارعا كوكونىستەر مەن جەمىس جيدەكتەردىڭ ادام دەنساۋلىعىنا پايداسى جايلى ءتۇسىندىرۋ. ولاردىڭ قۇرامى دارۋمەندەرگە باي ەكەندىگىن، تۇماۋ مەن سۋىق تيۋ اۋرۋىنا شالدىقپاۋداعى كۇرەسۋدىڭ جولى ەكەنىن كورسەتۋ. ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، سويلەۋ كەزىندە ءسوزدى انىق ايتقىزۋ، مانەرلى ايتىپ جاتتىقتىرۋ جانە ەڭبەككە باۋلۋ.
اشىق ساباق، دارۋمەندەر، ۆيتاميندەر، تاربيە ساعاتى دەنساۋلىق، كوكونىستەر تۋرالى
ۇيىمداستىرۋشىلىق كەزەڭى:
تاربيەشى: «بىلەر قازاق بالاسى،
سالەم ءسوزدىڭ اناسى» — دەگەندەي سالەمدەسىپ الايىق.
ءمۇعالىم: «قايىرلى تاڭ، بالالار!»
بالالار: قايىرلى تاڭ، ايناش اپاي!
قايىرلى تاڭ قۇرمەتتى قوناقتار!
باقشامىزعا بارامىز،
دوسىمىزدى تابامىز.
سالەمەت پە، مىنە مەن،
دوسپىن ەندى سەنىمەن.
ءمۇعالىم بالالارعا جىل مەزگىلى تۋرالى سۇراق قوياد
ءمۇعالىم:
— بالالار، ءقازىر قانداي جىل مەزگىلى؟
— قىس مەزگىلى.
— قىس ايلارىن اتاڭدارشى؟
— جەلتوقسان، قاڭتار، اقپان.
— قىستا اۋا رايىندا قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
— سۋىق بولادى، قار جاۋادى، بوران سوعادى.
— سۋىقتا توڭىپ اۋىرىپ قالماس ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
— قالىڭ كيىنىپ، دارۋمەندەر جەۋ كەرەك.
— بالالار سەندەر قىس مەزگىلى جايىندا جاقسى بىلەدى ەكەنسىڭدەر. ال دارۋمەندەردى قايدان الامىز؟
— كوكونىستەردەن، جەمىس - جيدەكتەردەن.
— جەمىستەر قايدا وسەدى؟
— جەمىس - جيدەكتەر اعاشتاردا وسەدى.
— كوكونىستەر قايدا وسەدى؟
— باقشادا وسەدى.
— بالالار بۇگىن ءبىزدىڭ وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدە، كوكونىس پەن جەمىستەردىڭ ادام دەنساۋلىعىنا پايداسى جايلى ءبىلىپ، قاجەتتىلىگىن ايتامىز.
— بالالار مىنا سۋرەتتەردەگى جەمىستەردى اتاڭدارشى؟ /كورسەتۋ/
— ال ەندى كوكونىستەردى اتاڭدار؟
— بۇل جەمىستەر مەن كوكونىستەردىڭ ءبىزدىڭ دەنساۋلىعىمىزعا اسىرەسە ءوسىپ كەلە جاتقان سەندەرگە وتە قاجەت، ويتكەنى بۇلاردا دارۋمەندەر كوپ.
— دارۋمەندەردىڭ ا، ۆ، س، د، ە دەگەن تۇرلەرى بولادى. ولاردى ءبىز كۇندەلىكتى ءىشىپ جۇرگەن تاعامدارىمىزدان كەزدەستىرەمىز.
مىسالى:
«ا» دارۋمەنى: قىزىل بۇرىشتا، سارىمساقتا، قىزاناقتا بار.
«ۆ» دارۋمەنى: قياردا، قىرىققاباتتا، سابىزدە كەزدەسەدى ەكەن.
«س» دارۋمەنى قاراقاتتا، ليموندا، مانداريندە كەزدەسەدى.
«د» دارۋمەنى: المادا، المۇرتتا، پيازدا، جۇزىمدە.
وسى دارۋمەندەردى كوپ جەسەڭدەر سۋىققا ءتوزىمدى بولاسىڭدار، سۇيەكتەرىڭ قاتايادى، بۇلشىق ەتتەرىڭە كۇش بەرەدى.
/تۇماۋ كەلەدى/
/بالالار بەت پەردە كيەدى./
تۇماۋ:
— سالەمەتسىڭدەر مە، مەنىڭ ءالسىز دە، كىشكەنتاي بالالارىم. مەن تۇماۋ دەگەن پاتشالارىڭ بولامىن. سەندەر مەنى توستىڭدار ما؟ مەن جەمىس - جيدەكتەردى جۋماي جەگەندى جاقسى كورەتىن بالالاردىڭ قاسىندا جۇرگەندى ۇناتامىن.
بالا: ءبىز سەنى كۇتكەن جوقپىز، ءارى شاقىرعان دا جوقپىز. ءبىز جەمىستەردى جاقسىلاپ
جۋىپ جەيمىز عوي بالالار.
بارلىق بالالار:
— يا! – يا!
تۇماۋ:
— سەندەر مەنىمەن قالاي كۇرەسۋ كەرەك ەكەنىن بىلەدى ەكەنسىڭدەر! مەن سەندەرمەن دوس بولعىم كەلەدى. دوس بولماساڭدار سيقىرلاپ تاستايمىن.
بالا: ءبىز سەنىڭ سيقىرىڭا سيقىرلانبايمىز، سەنىمەن كۇرەسۋدىڭ جولىن بىلەمىز،
بەتپەردە كيەمىز، دارۋمەندى كوپ جەيمىز. دەنساۋلىعىمىز كۇشتى.
تاربيەشى: تۇماۋ جامان اۋرۋ. ەگەر تۇماۋمەن اۋىرىپ قالساق، ءقالىمىز قانداي بولادى؟
باسىمىز اۋىرادى، ىستىعىمىز كوتەرىلەدى، دوستارىمىزبەن سەرۋەنگە شىقپاي قالامىز، مامامىز جۇمىستان قالادى، ءبىزدى دارىگەرگە اپارادى، بالاباقشاعا بارا الماي قالامىز.
تاربيەشى: مىنە كوردىڭدەر مە، تۇماۋ جۇرگەن جەر جاقسى ەمەس. بىزدەر اۋىرىپ قالماس ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
بالالار: كوكونىستەن جاسالعان تاعامدار جەۋىمىز كەرەك، جەمىس - جيدەكتەن جاسالعان شىرىندار ءىشۋىمىز كەرەك، سپورتپەن اينالىسۋىمىز كەرەك، تازالىق ساقتاۋ كەرەك.
تۇماۋ سەن وندا ءبىزدىڭ كوكونىستەر مەن جەمىستەردىڭ بالالاردىڭ دەنساۋلىعىنا قانشالىقتى پايدالى ەكەنىن تىڭدا.
/كوكونىستەر مەن جەمىستەردىڭ ايتىسى/
قىزاناق: مەن وتە ءدامدىمىن، ادامداردىڭ اس قورىتۋ مۇشەلەرىنە پايدالىمىن.
اسەم نازىك، كورىكتىمىن،
كوكتەي جەۋگە بولمايدى.
سالاتقا مەنى قوسقاندا،
قيار قاسىمنان قالمايدى.
قىپ - قىزىل بولىپ پىسەمىن،
جاشىككە لاقتىرىپ سالمايدى.
جارىلىپ قالام ويتكەنى.
قيار: سەن نەگە قىپ - قىزىل بولىپ ماقتانىپ تۇرسىڭ؟ مەنىڭ دە ادام دەنساۋلىعىنا پايدام كوپ.
سوپاقشا كوك ءونىم بار،
پايدالى ءمولدىر ءسولىم بار.
پىسكەن كەزدە جينايسىڭ،
مەنىڭ اتىم قيارمىن.
ءقازىر ۇزىن ساباعىم،
جان - جاعىنا تارايدى.
قول ۇستاسقان بالاداي،
باقشانى الىپ بارادى.
پياز: ەگەر كارتوپ ءوزىن - ءوزى پايدالىمىن، بارىنە قاجەتپىن دەسە وندا مەندە ماقتانايىن. بوسقا قاراپ تۇرامىن با!
مەنسىز استىڭ ءدامى جوق،
كۇلدىرە المايمىن، جىلايسىڭ.
اششى بولسام دا مەنى،
بازاردان ءجيى سۇرايسىڭ.
تۇشكىرسەڭ، پىسقىرساڭ
مەن شيپا بولامىن.
اقمولا وبلىسى، استراحان اۋدانى،
«قىزىلجار ورتا مەكتەبى» مم
وتكىزگەن: ديۋسەمبەكوۆا ك. ە.
دارۋمەندەر - دەنساۋلىق كەپىلى جۇكتەۋ
تاقىرىبى: دارۋمەندەر دەنساۋلىق كەپىلى
ماقساتى: بالالارعا كوكونىستەر مەن جەمىس جيدەكتەردىڭ ادام دەنساۋلىعىنا پايداسى جايلى ءتۇسىندىرۋ. ولاردىڭ قۇرامى دارۋمەندەرگە باي ەكەندىگىن، تۇماۋ مەن سۋىق تيۋ اۋرۋىنا شالدىقپاۋداعى كۇرەسۋدىڭ جولى ەكەنىن كورسەتۋ. ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، سويلەۋ كەزىندە ءسوزدى انىق ايتقىزۋ، مانەرلى ايتىپ جاتتىقتىرۋ جانە ەڭبەككە باۋلۋ.
اشىق ساباق، دارۋمەندەر، ۆيتاميندەر، تاربيە ساعاتى دەنساۋلىق، كوكونىستەر تۋرالى
ۇيىمداستىرۋشىلىق كەزەڭى:
تاربيەشى: «بىلەر قازاق بالاسى،
سالەم ءسوزدىڭ اناسى» — دەگەندەي سالەمدەسىپ الايىق.
ءمۇعالىم: «قايىرلى تاڭ، بالالار!»
بالالار: قايىرلى تاڭ، ايناش اپاي!
قايىرلى تاڭ قۇرمەتتى قوناقتار!
باقشامىزعا بارامىز،
دوسىمىزدى تابامىز.
سالەمەت پە، مىنە مەن،
دوسپىن ەندى سەنىمەن.
ءمۇعالىم بالالارعا جىل مەزگىلى تۋرالى سۇراق قوياد
ءمۇعالىم:
— بالالار، ءقازىر قانداي جىل مەزگىلى؟
— قىس مەزگىلى.
— قىس ايلارىن اتاڭدارشى؟
— جەلتوقسان، قاڭتار، اقپان.
— قىستا اۋا رايىندا قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
— سۋىق بولادى، قار جاۋادى، بوران سوعادى.
— سۋىقتا توڭىپ اۋىرىپ قالماس ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
— قالىڭ كيىنىپ، دارۋمەندەر جەۋ كەرەك.
— بالالار سەندەر قىس مەزگىلى جايىندا جاقسى بىلەدى ەكەنسىڭدەر. ال دارۋمەندەردى قايدان الامىز؟
— كوكونىستەردەن، جەمىس - جيدەكتەردەن.
— جەمىستەر قايدا وسەدى؟
— جەمىس - جيدەكتەر اعاشتاردا وسەدى.
— كوكونىستەر قايدا وسەدى؟
— باقشادا وسەدى.
— بالالار بۇگىن ءبىزدىڭ وقۋ ءىس - ارەكەتىمىزدە، كوكونىس پەن جەمىستەردىڭ ادام دەنساۋلىعىنا پايداسى جايلى ءبىلىپ، قاجەتتىلىگىن ايتامىز.
— بالالار مىنا سۋرەتتەردەگى جەمىستەردى اتاڭدارشى؟ /كورسەتۋ/
— ال ەندى كوكونىستەردى اتاڭدار؟
— بۇل جەمىستەر مەن كوكونىستەردىڭ ءبىزدىڭ دەنساۋلىعىمىزعا اسىرەسە ءوسىپ كەلە جاتقان سەندەرگە وتە قاجەت، ويتكەنى بۇلاردا دارۋمەندەر كوپ.
— دارۋمەندەردىڭ ا، ۆ، س، د، ە دەگەن تۇرلەرى بولادى. ولاردى ءبىز كۇندەلىكتى ءىشىپ جۇرگەن تاعامدارىمىزدان كەزدەستىرەمىز.
مىسالى:
«ا» دارۋمەنى: قىزىل بۇرىشتا، سارىمساقتا، قىزاناقتا بار.
«ۆ» دارۋمەنى: قياردا، قىرىققاباتتا، سابىزدە كەزدەسەدى ەكەن.
«س» دارۋمەنى قاراقاتتا، ليموندا، مانداريندە كەزدەسەدى.
«د» دارۋمەنى: المادا، المۇرتتا، پيازدا، جۇزىمدە.
وسى دارۋمەندەردى كوپ جەسەڭدەر سۋىققا ءتوزىمدى بولاسىڭدار، سۇيەكتەرىڭ قاتايادى، بۇلشىق ەتتەرىڭە كۇش بەرەدى.
/تۇماۋ كەلەدى/
/بالالار بەت پەردە كيەدى./
تۇماۋ:
— سالەمەتسىڭدەر مە، مەنىڭ ءالسىز دە، كىشكەنتاي بالالارىم. مەن تۇماۋ دەگەن پاتشالارىڭ بولامىن. سەندەر مەنى توستىڭدار ما؟ مەن جەمىس - جيدەكتەردى جۋماي جەگەندى جاقسى كورەتىن بالالاردىڭ قاسىندا جۇرگەندى ۇناتامىن.
بالا: ءبىز سەنى كۇتكەن جوقپىز، ءارى شاقىرعان دا جوقپىز. ءبىز جەمىستەردى جاقسىلاپ
جۋىپ جەيمىز عوي بالالار.
بارلىق بالالار:
— يا! – يا!
تۇماۋ:
— سەندەر مەنىمەن قالاي كۇرەسۋ كەرەك ەكەنىن بىلەدى ەكەنسىڭدەر! مەن سەندەرمەن دوس بولعىم كەلەدى. دوس بولماساڭدار سيقىرلاپ تاستايمىن.
بالا: ءبىز سەنىڭ سيقىرىڭا سيقىرلانبايمىز، سەنىمەن كۇرەسۋدىڭ جولىن بىلەمىز،
بەتپەردە كيەمىز، دارۋمەندى كوپ جەيمىز. دەنساۋلىعىمىز كۇشتى.
تاربيەشى: تۇماۋ جامان اۋرۋ. ەگەر تۇماۋمەن اۋىرىپ قالساق، ءقالىمىز قانداي بولادى؟
باسىمىز اۋىرادى، ىستىعىمىز كوتەرىلەدى، دوستارىمىزبەن سەرۋەنگە شىقپاي قالامىز، مامامىز جۇمىستان قالادى، ءبىزدى دارىگەرگە اپارادى، بالاباقشاعا بارا الماي قالامىز.
تاربيەشى: مىنە كوردىڭدەر مە، تۇماۋ جۇرگەن جەر جاقسى ەمەس. بىزدەر اۋىرىپ قالماس ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
بالالار: كوكونىستەن جاسالعان تاعامدار جەۋىمىز كەرەك، جەمىس - جيدەكتەن جاسالعان شىرىندار ءىشۋىمىز كەرەك، سپورتپەن اينالىسۋىمىز كەرەك، تازالىق ساقتاۋ كەرەك.
تۇماۋ سەن وندا ءبىزدىڭ كوكونىستەر مەن جەمىستەردىڭ بالالاردىڭ دەنساۋلىعىنا قانشالىقتى پايدالى ەكەنىن تىڭدا.
/كوكونىستەر مەن جەمىستەردىڭ ايتىسى/
قىزاناق: مەن وتە ءدامدىمىن، ادامداردىڭ اس قورىتۋ مۇشەلەرىنە پايدالىمىن.
اسەم نازىك، كورىكتىمىن،
كوكتەي جەۋگە بولمايدى.
سالاتقا مەنى قوسقاندا،
قيار قاسىمنان قالمايدى.
قىپ - قىزىل بولىپ پىسەمىن،
جاشىككە لاقتىرىپ سالمايدى.
جارىلىپ قالام ويتكەنى.
قيار: سەن نەگە قىپ - قىزىل بولىپ ماقتانىپ تۇرسىڭ؟ مەنىڭ دە ادام دەنساۋلىعىنا پايدام كوپ.
سوپاقشا كوك ءونىم بار،
پايدالى ءمولدىر ءسولىم بار.
پىسكەن كەزدە جينايسىڭ،
مەنىڭ اتىم قيارمىن.
ءقازىر ۇزىن ساباعىم،
جان - جاعىنا تارايدى.
قول ۇستاسقان بالاداي،
باقشانى الىپ بارادى.
پياز: ەگەر كارتوپ ءوزىن - ءوزى پايدالىمىن، بارىنە قاجەتپىن دەسە وندا مەندە ماقتانايىن. بوسقا قاراپ تۇرامىن با!
مەنسىز استىڭ ءدامى جوق،
كۇلدىرە المايمىن، جىلايسىڭ.
اششى بولسام دا مەنى،
بازاردان ءجيى سۇرايسىڭ.
تۇشكىرسەڭ، پىسقىرساڭ
مەن شيپا بولامىن.
اقمولا وبلىسى، استراحان اۋدانى،
«قىزىلجار ورتا مەكتەبى» مم
وتكىزگەن: ديۋسەمبەكوۆا ك. ە.
دارۋمەندەر - دەنساۋلىق كەپىلى جۇكتەۋ
You Might Also Like
