InfoHub Logo

كۇن تاس توبەدە. كۇيدىرىپ بارادى. دولبى جايلاۋىنىڭ، قاپىرىق ىستىقتان تىنىسى تارىلا تۇسكەندەي. الىستا ويناعان ساعىم قالانىڭ بەلدەۋدەن اق تەڭىزگە اينالدىرىپ جىبەرگەن. قالا اۋادا قالىقتاپ تۇر، بىرەسە جوق بولىپ كەتەدى، بىرەسە جارق ەتىپ كورىنىپ قالادى.

دولبى اۋلىنان شالعايلاۋ جەردە، قادالا قاراعان كۇن كوزىنەن توزاڭى بۇرقىراپ كورىنىپ جاتقان كەڭ دالادا، شىلبىرىنان قازىققا بايلاپ كەتكەن اتتاي ءبىر جالعىز اعاش تۇر.

جەتەكتەگەن جەتى جاسار بالاسى بار ايەل قارا جولمەن كەلە جاتىر. كۇننىڭ قايناتقان ىستىعىنا شىداي الماي، پانا ىزدەگەن ولار جالعىز اعاشقا بۇرىلدى. جالعىز اعاشتىڭ ساياسىندا عانا ءىلبي سوققان سامال بار. كۇننىڭ شاقىرايۋىنان زارەسى قالماعان دۇنيەدەن بار راقات پەن باقىت جالعىز اعاشتىڭ ساياسىنا تىعىلىپتى.

— اپا، سۋ...

— سۋ — دەپ زار قاقتى بالا. كوزدەن مونشاقتاپ جاس اقتى، تۇقىلىن ۇستاپ كەلە جاتقان ايەل، قاپىرىقتان تىنىسى تارىلىپ، قارمانارعا دارمەنى بولماي جاتقان ساحراعا مۇڭايا قاراي تۇرىپ:

— جىلاما، بالام، جىلاما! جىلاعانىڭدى ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ جايلاۋىن قونىس اۋدارىپ كەلگەندەرگە تارتىپ اپەرەمىن، ءوزىمىزدى قۋعان، ساقال-مۇرتىن كۇزەپ تاستاعان، ورىس ەستىپ قالار دا، سەنى الىپ كەتەر. جىلاي بەرسەڭ، ول كەلىپ قالادى — دەپ بالاسىن قورقىتا سويلەدى.

ءوزىنىڭ دە جىلاعىسى كەپ تۇر، ءبىراق قاپىرىق كەپتىرىپ جىبەرگەندەي-اق كوزدەن جاس شىقپايدى...

دولبى جايلاۋىنداعى توبەنىڭ قونىسقا جايلى بەتكەيىندە — كوستوماروۆكا پوسەلكەسى. وندا ورىس، قازاق كولحوزدارىنىڭ كولحوزشىلارى تۇرادى.

قاراڭعىلىق قويۋلانا ءتۇستى. تابيعات ۇيقىعا كىرىسكەنىمەن، كوستوماروۆكانىڭ تاڭى جاڭا اتىپ، كۇنى شىعىپ كەلە جاتقانداي قاۋىرت قيمىل ۇستىندە. ءومىر توقتالعان جوق، — قاراڭعىدا ءومىر ساۋلەسى ەرەكشە كوزگە تۇسپەي مە!

ءبىز پوسەلكەگە ءتۇن قاراڭعىلىعىن جامىلىپ، داعدارىسسىز ۇرلانا كىردى.

تۇنگى ساعات 11.

كومسومولداردىڭ جۇمىستان ورالۋىن توسىپ وتىرمىز. ءالى جوق.

— ولار جۇمىس ىستەپ جاتقانىندا، ءبىزدىڭ ءبۇيتىپ وتىرعانىمىز ءبىر ءتۇرلى جاراسىمسىزداۋ-اۋ — دەپ زارەڭدى متس-ىنىڭ پومپوليتى. ۆەليكانوۆ قىسىلىپ وتىرعانىن داۋىس رەڭىنەن تانىتتى.

ءبىز قىرمانعا بەت قويدىق. جول قىسقارتپاق جانە جاعدايمەن تانىستىرماق نيەتپەن ۆەليكانوۆ:

— كوكتەمگى ەگىستە «كىشكەنە دولبىنىڭ» كومسومولدارى تۇگەل بايگە الدى. استىقتى قىرماننان ەليەۆاتورعا دەيىن كومسومول دوزورلارىمەن قالاي جەتكىزەتىنىن ءوز كوزىمەن كورەتىن، ونىڭ نە ەكەنىن سوندا تۇسىنەسىڭ — دەپ ءبىر ءتۇيىپ قويدى.

تاڭدانارلىق بار جاي، «قىزىل اسكەرگە» كەلگەندە ءبىزدى كولحوزشىلار جان-جاعىمىزدان قورشاپ السا، ال مۇندا بىزگە ەشكىم نازار اۋدارمايدى، ءارقايسىسى جۇرت تۇرعان الىپ ماشينانىڭ تەتىگى سياقتى ءوزىنىڭ جۇمىسىن بىلۋدە. ءبىراز ايالداساق تا الاقتاپ، جۇمىس ادامدى نەمەسە بىرگە ىستەگەن جۇمىس قارقىنىن باسەڭدەتكەن ادامدى كورە المادىق. ءبارى دە قاۋىرت قيمىلدا.

ءالى كۇنگە دەيىن قىرمان باسىنداعى ءبىر قالىپتان تانباعان قۋانىشتى ەڭبەك شۋى قۇلاعىمنان كەتەر ەمەس.

ءبىز كومسومول توبىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىسىن تاۋىپ الىپ، اگىمەلەسكەنىمىزدە، ول:

— 1912 جىلى پاتشا وزبىرشىلارى ءبىزدى اتا-مەكەنىمىزدەن قۋىپ، ونى قونىس اۋدارۋشى ورىستارعا تارتتى. ءبىز بوساپ كەتتىك. سوۆەت وكىمەتى ورناعاننان كەيىن ءبىز تۋعان جەرگە قايتا ورالدىق، ورىستاردىڭ ءوزى شاقىردى. كولحوز ۇيىمداستىردىق. بىزدەن بۇرىن قۇرىلعان «جاڭا ءومىر» كولحوزى كوپ كومەكتەسىپ، جۇمىس جايىن تۇسىنۋگە، كولحوزدى نىعايتۋعا جاردەمدەستى تە بەردى، كۇنى بۇگىنگە دەيىن قولعابىستان تارتىنبايدى - دەپ رازى كوڭىلدى تيەگىن اعىتىپ، قوشەمەتىن سەزىپ تەۋىپ جىبەردى.

جينالىسقا ون ءۇش كومسومول جينالدى.

استىق ورۋ، ونى مەملەكەتكە تاپسىرۋ پروسەسى كومسومول كۇنىمەن باقىلاۋعا الىنعان. نۇرحان مەن ورىنبەك مايادان باۋ تاستايدى، ءابدىلدا كومباينعا جەم بەرەدى. قۇلتاي — قاراۋىل. بەردجۋل، ءومىرزاق — كومباينشى، ايماقان — استىق بريگاديرى. كۇلاش — مولوتيلكادا...

كومسومولدار وسىنداي قىزۋ جۇمىستا. ولاردىڭ تىرشىلىگىنىڭ تۇتقاسى — ەڭبەك. ولار قاس قارايىپ، كوز بايلانعاندا بەس مينۋتقا جينالىپ، كىمنىڭ نە جانە قانشا ىستەگەنىن تالقىعا سالادى. ارتىق-كەمدى ساراپتايدى.

— ءبىزدىڭ كومسومول ۇياسى — كولحوزداعى ەڭبەكتىڭ ۇيىتقىسى، جاۋىنگەر شتابى! ويتكەنى بىزدە پارتيا ۇياسى جوق - — دەيدى كولحوز باستىعى.

ءبىز دالاعا شىقساق، تاڭ اتىپ كەلەدى ەكەن. كومباينشى ءومىرزاقتىڭ قورا-قوپسىسى جالعىز اعاشقا جاپسارلاي سالىنىپتى.

— مەنىڭ ءومىرىم ەسىمنەن كەتپەيدى — دەپ باستادى ءوزىنىڭ جارقىن ءسوزىن كومباينشى — ول كەزدە بۇل اۋىل بولمايتىن. مىنا جالعىز اعاش كورىنگەن كەڭ دالانىڭ يەسىنە ۇقساپ جاپادان — جالعىز تۇرۋشى ەدى. ءالى ەسىمدە، 1912 جىلى مەن شەشەممەن جاياۋجالپى كەلە جاتىپ، قايناعان كۇن كەزىنەن تاسا ىزدەپ، وسى جالعىز اعاشتىڭ ساياسىنا تىعىلعانىم. ءقازىر مەن — كومباينشىمىن، ەكى بالام بار — دەپ كوكىرەگىن كەرە دەم الىپ، شاتتانا توقتادى.

— جۇرىڭدەر،بىزدىكىنەن سۋسىنداپ شىعايىق — دەدى ءابدىلدا.

— جوق، بىزدىكىنە بارايىق. قىمىز بىزدىكىندە دە بار عوي — دەدى كۇلتاي جايراڭداي ءتۇسىپ.

— كىمدە جوق دەيسىڭ قىمىز، ودان دا ءبىزدىڭ ءتۇتىن تۇتەتكەن جەرىمىزدى كورىڭدەر — دەدى بەردجۋل.

قىمىزدان تارتىلعان با قازاق بالاسى! ءۇي جاعالاپ اۋىلدى تۇگەل ارالاپ شىقتىق. ساۋىنسىز وتىرعان، بيە بايلاماعان ءۇي جوق. قوي-ەشكى، سيىر ورىسكە كەتكەنىمەن، ءىر ءۇيدىڭ ەسىگى الدىنداعى توق قوزى، لاق، بۇزاۋلار اۋىلدىڭ، تارىقپاي وتىرعاندىعى بەلگىلى سياقتى.

ءبىز ۇيدەن شىعۋعا ىڭعايلانعاندا. ءوز قۋانىشىمەن ءبىزدىڭ الدىمىزدى بوگەي بەردى.

— قاراعىم، اۋزىمىز اققا ءتيدى عوي. كولحوز بەرگەن قارا سيىرىمىز، جانۋار، اقتان تارىقتىرار ەمەس. بۇعان دا شۇكىرشىلىك.

قۋانىشى قوينىنا سىيماعان، باقىتتى ومىرگە ەڭكەيگەن شاعىندا كەز بولعان انا كوكىرەگىن كوتەرە ءتۇسىپ:

— بيىل العان تاعى دا ءۇش ساۋلىعىمىز بار — دەپ شىعۋعا جول بەرگەندەي بولدى.

جاستار ەڭبەككە اتتانعاندا، قارت انا تۇلەك تۇرلەرىنەن كوز الماي، ۇزاق قاراپ تۇردى.

ورىسشادان اۋدارعان — ت. كاكىشيەۆ.

كوكشەتاۋ — زەرەندى 1933.

---