كەشەگى ەزىلگەن جارلى — بۇگىن اۋقاتتى، مادەنيەتتى كولحوزشى
دەمەقۇل بۇرىن كىم ەدى، ءقازىر كىم؟
1. بۇدان 66 جىل بۇرىن
دەمەقۇلدىڭ اكەسى تاڭسىق دەگەن كىسىنىڭ قىرىق تەسىك، ىرىمعا ءبىر ءبۇتىن جەرى جوق، كىشكەنە عانا قارا لاشىق ءۇيى بولادى ەكەن. ول كەزدە ەل مالدىڭ جانىنا جايلى، ەسەبى مول جەردى قۋالاي كوشىپ-قونىپ جۇرەتىن كەز. اكەسى تاڭسىق — بايسال بايدىڭ جالداپ العان مالايى. ۇنەمى بايسالدىڭ قويىن بارىپ، سولارعا قايتسەم جارام دەپ جۇرەتىن كوزى ەكىنشى جاعىنان، ارتىنان ەرگەن جان جولداسى — كەمپىرىمەن جالعىز دەمەقۇلىنا كيىم، تاماق تاۋىپ بەرۋدىڭ تىرشىلىگى.
دەمەقۇلدىڭ اكەسىنىڭ جامان ءۇيى كوكتەم مەن كۇزدىڭ قايعىلى قارا سۋىقتاردا، قورانىڭ شەتىندە، اۋىلدىڭ كۇنباتىس جاعىنا تۇسەتىن. اۋىلدىڭ شەتىنە قونىپ «الا» شىققانداي بولىپ شوشايىپ تۇرۋ ءبىر عانا ەمەس، كوپ كوشىپ — قونۋدىڭ بارىندە دە سولاي بولاتىن.
ەسىن ءبىلىپ قالعان دەمەقۇلعا قارت اكەسىنىڭ جامان لاشىعىن ونە بويى كۇنباتىسقا اپارىپ تىگەتىنى نەلىكتەن ەكەندىگى جۇمباق بولىپ كورىنەتىن. ويتكەنى دەمەقۇلدىڭ اكەسى — تاڭسىقتىڭ ءۇيى، بايسال بايدىڭ باسقا دا مالشىلارىنىڭ ۇيىنەن ەرەكشە بەلىنىڭ، اۋىلدىڭ كۇنباتىس جاعىنا قوناتىن.
بايدىڭ قويىنىڭ سوڭىندا كۇنى وتكەن قويشى اكەسىنەن بۇل قانداي جۇمباق ەكەنىن سۇراعاندا:
— ە، بالام، سەن جاسسىڭ ءالى، نە بىلەسىڭ، قۋ اكەڭ مەن جالماۋىز بايسالباي نە دەيسىڭ. كوبىنە بوران كۇنىن شىعىس جارىنان سورادى، ال قورا توڭىرەگىنە قاسقىر كۇنباتىس جاقتان كەلەدى. قاسقىر دا قۋ بولادى، بالام، قويعا كەلگەندە كۇنشىعىستان كەلسە يتتەر ءبىلىپ قويىپ، اۋىل توڭىرەگىنە جۋىتپايدى، كوبىنە يتتەرى تۇسەتىن ءۇيدىڭ جانىندا جاتادى، سوندىقتان بۇل سولاي. ەكىنشىدەن، بايى تۇسكىر ساق بولسىن دەيدى. مەنى كۇندىز-تۇنى قوي كۇزەتۋدەن شىعارعىسى كەلمەيدى. بالام، قوي كۇزەتەم، قويدى بوراننان امان ساقتاۋىم كەرەك، مىنە، سوندىقتان ءبىزدىڭ قارا لاشىعىمىزدىڭ قاشان دا كۇنباتىس جاقتا بولاتىندىعى وسىدان — دەيدى.
جەت! جاسار دەمەقۇل اكەسىمەن بىرگە ۇيىقتاماي تاڭ اتقانشا توستاعانداي جىرتىق ءۇيىنىڭ جامان، قيراپ تۇرعان شاڭىراعىنا قاراپ كىرپىك قاقپايدى.
قارا لاشىق ءۇيىنىڭ ءتوسىن تۋىرلىعىنىڭ اراسىنان جازدىڭ اشىق تۇنىندەگى جۇلدىزدار ادەيى دەمەقۇلعا قاراپ كوزىن المايتىنداي بولىپ كورىنەدى.
سونىڭ بارلىعى دا 66 جاستاعى دەمەقۇل شالدىڭ، ءالى دە جادىنان شىققان جوق، ول جاي ەسىندە قالعان، ويتكەنى بۇل ءداۋىر — دەمەقۇلدىڭ مالايلىق ومىرىنە جەتۋ ءۇشىن، جەتى جاسىنان باستاپ-اق قارت اكەسىنىڭ ىزىنە ءتۇسىپ، بايسال قوستاي ۇلى دەگەن قاستەك اۋدانى، 9-اۋىلداعى اتىشۋلى سارى بالاق بايدىڭ قوزىسىن باققان ايتەۋىر.
2. 40 جىل ۇڭگىمە قويشى بولدى
دەمەقۇل اكەسىمەن ەكەۋى بايسال بايدىڭ قويىن باققان. دەمەقۇل ءوزى 40 جىل بويى سول بايدىڭ مالىنىڭ سوڭىندا مالشى بولدى. ءبىراق سونشالىق ىستەگەن ەڭبەگىنە دەمەقۇل بايسالدان ءبىر قويدىڭ دا موينىنان ۇستاپ، مىنا قوي مەنىكى دەپ قۇلاعىنا ەن سالعان ادام ەمەس.
— بۇل قالايشا، ول ۋاقىتتا بايلار مالشىسىنا 296 اقى بەرمەۋشى مە ەدى؟ — دەپ ءبىز سۇراي باستاعاندا دەمەقۇل شال ءبىر كۇرسىنىپ الىپ، «بالالارىم، تىڭداڭدار» دەپ اڭگىمەسىن اعىتتى.
— بارلىق ءۇي ءىشىمىز بايدىڭ جۇمىسىن وتەدى، سونىڭ مالايى بولدىق. اكەمىز جىلقى باقتى، مەن ءوزىم قويىنا شىقتىم. ال ايەلىم سول بايدىڭ كۇلىن شىعارىپ، سۋىن قۇيىپ، قوزىسىن الدى، قازانىن استى. وسىلاردىڭ بارلىعى دا سول ەڭبەگىنە اقى المادى. ءبىراق تا بايسال بايدىڭ ىستەگەن «جاقسىلىعى» 4-5 ساۋىن قوي بەرەدى، سونىڭ ءسۇتىن ءىشىپ، ءجۇنىن پايدالانادى. وسىنداي تۇك الماي مالىن باققان ءبىر ءبىز ەمەس، باسقا ءبىز سياقتى قاراشولاق كەدەيلەر ءبىرقاتار-اق شىعار دەيمىن — دەدى دەمەقۇل.
بايسال بايدىڭ 3000 قولى، 500 جىلقىسى بار ەدى. دەمەقۇل وسى قويدىڭ ارتىندا نەشە جىلدار بويى ءبىر كۇن دەم الماي ءومىرىن وتكىزەتىن. دەمەقۇل قوي ارتىندا امالسىز شارشايدى. دىمى قۇرىعان سوڭ اۋىق-اۋىق وتىرادى. وتىرسا، كوزى ۇيقىعا كەتەدى.
ۇزىندى كۇنى ىستىققا قامالىپ، سۋساپ جۇرگەن قورالى قوي، ارتىنداعى باقتاشىسى تىنىشتالعاندا اۋىلعا، قۇدىققا سۋعا تارتىپ كەتەدى. باي مۇنى ءبىلىپ قويشىعا ايىپ سالادى. ايىبى — ۋاقىتشا پايدالانعان قويىن قايتىپ الادى، ءسويتىپ، ونىڭ بالا-شاعاسىن اقتان قارادى. يا بولماسا ابايسىزدا ءبىر قويىن قاسقىر جەپ كەتسە، باياعىسىن تاعى قولدانادى. بۇرىنعى جۇرگەن كۇننىڭ ۇستىنە بىرەر جىلدار قوسىپ قويادى. مۇنى دەمەقۇل جاقسى بىلەدى. ومىرىندە جىلى ءسوز ەستىمەي، بايدىڭ قارعىسىنا كىرىپ، ءۇي ىشىنەن تىنىشتىقسىز قورلىقتا، ەزىلۋدە ءومىر سۇرەدى. وسىدان ءبىر قالىپتان اۋماستان 40 جىل ۇنەمى مالاي بولادى. بۇل جىلدىڭ اربىرەۋى وعان قايعى-شەر قوسىپ وتىرادى.
«شەپاۋىز» — جۇقانا كەدەيلەر مەن بايلاردىڭ ەسىندە جۇرگەن مالايلاردىڭ جۇرەگىنە وقتاي قادالاتىن ءسوز. «ءشوپاۋىز» — ول اقشالاي الاتىن پاتشا ۇكىمەتىنىڭ سالىعى. بۇل سالىق ۇيگە بولىنەدى دە، بارلىق تۇتىننەن باي، كەدەي دەمەي بىردەي جيىلادى.
وعان تولەيتىن مالشىنىڭ اقشاسى قايدان بولسىن! پاتشا بۇيرىعىنان باس تارتۋعا زاڭ جوق. وندا دەمەقۇل سياقتى كەدەيگە تىرشىلىك جوق. دەمەقۇل امالسىزدان بايدان قارىز اقشا الادى. بۇل اقشا ءۇشىن دە دەمەقۇل بايسالدىڭ ەسىگىنە جالدانادى. ۇيىندە بار جاراعىن ءىشىپ — جەپ، بالا-شاعاسى دا جاستايىنان مالايلىققا جۇرەدى.
«ءشوپاۋىز» — دەمەقۇلدىڭ جۇلىنىن شىعاردى. ءومىر بويى بايسالدىڭ قويىنىن سوڭىندا جۇرۋىنە، ونىڭ ءۇرىم — بۇتاعى، بالا-شاعاسى اۋىر تۇرمىستان شىعا الماۋىنا ۇلكەن سەبەپ بولدى. ءمۇساپىر شالدى بايسالبايدىڭ بۇرىنعىسىنان ارمەن قاناي ءتۇسۋى نە «ءشوپاۋىز» قۇرال بولدى. «ءشوپاۋىز» دەمەقۇلدىڭ ءومىرى ەسىندە ۇيالاپ، داق قالدىرعان ءبىر ەرەكشە ءداۋىر بولدى.
4. ۇيىنەن ايرىلۋى
1911 جىلى (بۇل بۇرىنعىشا ايتقاندا «بارىس» جىلى) دەمەقۇلدىڭ ايەلى ءولدى. دەمەقۇلدىڭ ايەلى بايسالدىڭ ەسىگىندە اۋىر جۇمىستىڭ ازابىنان اۋىرىپ ءولدى. ول كىسى كۇندىز-تۇنى بايدىڭ قازانىن اسىپ، شايىن قايناتىپ، بايدىڭ وتىمەن كىرىپ، كۇلىمەن شىعىپ ءجۇرىپ ءولدى.
دەمەقۇل قۇدىقتان بايدىڭ قويىن سۋارىپ جۇرگەندە، ايەلى بۇكتەلىپ جانىندا قوينىنان ۇرشىعىن، شىناشاعىنان شۇيكەسىن تاستاماي، بايدىڭ مالشىلارىنىڭ شەكپەنىن، بايدىڭ استىق سالاتىن قابىن جاماپ، جابىعىپ، شارشاپ جۇرگەندە شالىنا قاراپ تىم بولماسا بالالارىن بايسالدىڭ مالايلىعىنان باسقاعا بەرۋدى كوپ ويلاۋشى ەدى.
بالالارى تىم بولماسا ىشۋگە جارىماي، بايدىڭ ۇيىنەن تىعىپ، جاسىرىپ العان تالقانىن بولار-بولماس اققا باسىن بىرىكتىرىپ، ۇيىندەگى ماڭدايىنا بىتكەن كىشكەنە عانا ەسكى سارى تاباعىنا سالىپ، جالعىز عانا شولاق ساپتى قاسىعىمەن الدىنا الىپ اۋقات ەتىپ وتىراتىن. مىنە دەمەقۇلدىڭ ءۇي ءىشى، بالا-شاعاسى وسىلاي كۇنەلتەتىن.
اقىرىندا دەمەقۇلدىڭ بۇل تۇرمىسى قابىرعاسىنا باتتى. ايەلىنىڭ باستاپقى ويلاعانى ورنىنا كەلدى. ۇلكەن ۇلىن بايبوسىن دەگەن بايعا قوزى باعۋعا بەردى. دەمەقۇلدىڭ ءوزى مەن ايەلى بايسالدىڭ قولىندا قالدى دا، 5 جاسار كىشى بالاسىن جاقىن ءبىر تۋىسقانىنا بالالىققا بەردى.
...ءبىر كۇندەرى اۋىلدىڭ كۇنباتىس جاعىندا ماڭىراعان قوي قوراسىنىڭ شەتىندەگى قالقيىپ تۇرعان دەمەقۇلدىڭ باس كولەڭكەسى (ءۇش)، ونىڭ ىشىندە بار مۇلىك: جالعىز قاسىق، تاباعى، قۇلاقتى باقىرى — بارلىعى دا توزىپ جوق بولىپ كەتتى. دەمەقۇلدىڭ ءۇيىنىڭ جوق بولۋىنا كەپىل بەرگەن ەشكىم دە بولمايدى، ءۇيى تۇرسىن ونىڭ بالالارىن دا ءسوز ەتكەن جان بولمادى. ءبىراق دەمەقۇل ىستىق كۇندە ۇيەزدەگەن قويدىڭ ورتاسىندا جامان شاپانىن كولەڭكەلەپ، ماڭدايىنان كۇن ەتىپ شولدەگەندە عانا قارا لاشىعىن ەسىنە ءتۇسىرىپ، جاس بالالارىن ويلاپ قامىعىپ، وكسىپ-وكسىپ الاتىن.
5. ءسويتىپ، وكتيابر توڭكەرىسى كەلدى.
دەمەقۇل 1918 جىلعا دەيىن قويشى بولاتىن. سول كەزدە قۇلاعىنا بولشيەۆيك دەگەندەردىڭ بارى ەمىس-ەمىس ەستىلەتىن. ءبىراق ونىڭ نە ەكەنىن، قانداي ادامدار ەكەنىن دەمەقۇل انىق تۇسىنگەن ەمەس.
بىرەۋلەر ايتادى: بولشيەۆيك دەگەن باندىلار ەكەن، ەندى بىرەۋلەرى: كەدەيلەرگە تەڭدىگىن اپەرەتىن جاقسى جۇرت ەكەن دەيدى تاعى باسقالارى باسقاشا ايتادى. ايتەۋىر، دەمەقۇلدىڭ ۇشى-قيىرىنا كوزى جەتپەي، سولاردىڭ قاراسىن نە دە بولسا كورۋدى كوپتەن-كوپ ويلادى.
ءبىر كۇندەرى دالاعا، اۋىل اراسىنا كوپ سولداتتار كەلدى. دەمەقۇل الدە بولشيەۆيكتەر سولار ما ەكەن دەپ تە ويلادى.
دەمەقۇلعا بۇلاردىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى جاقپادى. سولداتتار باعاناعى بولىس پەن ءبيدىڭ «شابارماندارىنان» دا ەلگە قاتاڭ ەدى، ەلدىڭ تىنىشتىعى كەتتى. كورىنگەننىڭ بەتىنە قاراپ ءسوز قاتقانداردى سابايدى. اقىرى سول سولداتتار دەمەقۇل ويلاعان بولشيەۆيكتەر ەمەس بولىپ شىعادى.
كۇزگى كەز. قاستەك اۋدانىنا وراز دەگەن بولشيەۆيك كەلدى دەدى. وراز كىم، نەلىكتەن كەلگەندىگى تۋرالى اۋىل-اۋىلدىڭ بارلىعى دا ەستىپ قالدى. ورازدىڭ كەلگەنىن بايسال دا ءبىلدى.
ءبىر كۇنى بايسال دەمەقۇلدى شاقىرىپ الىپ بولشيەۆيكتەردەن اۋلاق ءجۇرىپ، ولارعا اڭگىمە ايتىپ، بايلانىسۋدان ساق بولۋىن كۇن بۇرىن، الدىن الا ەسىنە سالىپ، پىسىقتاپ قويدى.
ارتىن الا كەشىكپەي-اق اۋىلعا وراز باستاعان بولشيەۆيكتەر ساۋىلداپ كەلىپ قالدى. بۇلار كەلگەننەن-اق: «كەدەي قايسى، مالاي كىم؟» — دەپ اۋىزدارىنا الا كەلدى. اۋىلداعى كەدەي، باتىراقتاردى جيناپ شاقىرتىپ الدى. بايلاردىڭ ەزۋىنەن مالايلاردىڭ قۇتىلۋ كۇنىنىڭ جەتكەنىن ايتتى.
مىنە بۇگىن دەمەقۇل:
— سوندا وراز بۇگىن مەنىڭ قۋانىشتى كۇشىمدى ءوز الدىما جان بولىپ، وزىمە-وزىم قوجا بولاتىنىمدى ايتتى — دەدى.
وراز كەدەيلەرگە بولشيەۆيك دەگەن كىمدەر، ولاردىڭ كوزدەگەن ماقساتى نە، كىمنىڭ جىرىن جىرلايدى، نەنى كوكسەيدى. كەڭەس ۇكىمەتى دەگەن نە، ول كىمنىڭ ۇكىمەتى؟ — وسىلاردىڭ بارلىعىنان تولىق تۇسىنىك ايتتى. دەمەقۇل سول كۇننەن باستاپ-اق ەرىپ، سولاردىڭ تاپسىرۋى بويىنشا ازىق-تۇلىك جيناۋعا جەرگىلىكتى بايلارعا قارسى كۇرەسكە بەلسەنە كىرىستى.
6. دەمەقۇل — كولحوز مۇشەسى.
قاستەكتىڭ وسى ايتىلعان 4-اۋلىندا 1929 جىلى كولحوز ۇيىمداستىرىلادى. دەمەقۇل كولحوزدىڭ سەنىمدى مۇشەسى بولادى. كولحوزعا 300-دەن استام شارۋالار مۇشە بولىپ كورەدى. ونىڭ اراسىنا ءىرى بايلار، اتقامىنەرلەر، بي-بولىستار دا كىرىپ كەتەدى. بۇلار ىشكە كىرىپ كولحوزدى ىدىراتىپ، قۇلاتۋعا بار قايراتىن جۇمسايدى. سول جىلدىڭ اياق شەنىندە بايلار كولحوزدا كوتەرىلىس جاسايدى. كوپ شارۋالار كولحوزدان شىعىپ، سول بايلارعا ەرىپ، كولحوز قۇرىلىسىنا، كولحوزدىڭ نىعايۋىنا قارسى شىعادى. كولحوز قۇلاۋعا اينالادى. نە بولعانى 170 ءتۇتىن بولىپ قالادى. سونىڭ ءبىرى بايسالدىڭ ەسىندە ەڭىرەۋمەن ءومىرىن وتكىزگەن دەمەقۇل بولادى. بۇل 1930 جىلدىڭ ءىشى ەدى.
كولحوزداعى تاپ جاۋلارىنىڭ زيانكەستىگىنىڭ بەتى اشىلىپ، ولار كولحوزدان الاستالعاننان سوڭ، بۇرىنعىسىنان الدەقايدا نىعايدى. ءبىراق بايلار ەندى بۇرىنعىسىنان الدەقايدا نىعايدى. ءبىراق بايلار ەندى بۇرىنعىداي ەمەس، كورىنە باس تارتىپ، كولحوزدى ىشىنەن ىرىتۋگە كىرىستى. بايلاردىڭ بۇل ارەكەتتەرىنە قارسى كۇرەستە دەمەقۇل الدىڭعى قاتاردا بولدى. كولحوزشىلار كوپشىلىك تاپ قىراعىلىعىن كۇشەيتىپ، بايلاردىڭ قۇيىرشىقتارىمەن تالماي، مىقتى كۇرەس اشۋدىڭ ناتيجەسىندە 30-31 جىلدارى كولحوزدان 70 جات ادامداردى قۋدى.
7. دەمەقۇل — اۋقاتتى كولحوزشى
دەمەقۇلدىڭ بالالارى، باسقا ءۇي ىشتەرىمەن ەڭبەك ەرلەرى، كولحوز ءوندىرىسىنىڭ الدىڭعى قاتارلى ەكپىندىلەرى. بۇلار اۋقاتتى كولحوزشىلار. بۇلار — ءبىر ۇيدە بەس باس. تورتەۋى جۇمىسقا جارايدى. تورتەۋى دە كوكتەمدە ەگىس سالادى، جازدا استىق باستىرۋ، وراق جۇمىسىندا بولادى. جۇمىستا كۇندىز، يا 5 كۇن-اق نورماسىن اسىرىپ ورىنداپ وتىرادى.
300 دەمەقۇلدىڭ ءۇي ءىشىن بيىلعى تابىسى قاستەك اۋدانىنىڭ جاعدايىندا ولاردان باسقادا كەمدە-كەم. بۇلاردا 1169 ەڭبەك كۇنى بار.
كولحوز استىق سالىعى، تۇقىم قورى، تاعى باسقا وسىنداي بەرىمسەكتەردەن قۇتىلعاننان كەيىن كولحوزشىلار سىباعاسىنا قولدا قالعان استىقتى بولگەندە، دەمەقۇلدىڭ ءۇي ءىشى ورتاشا ەسەپپەن 30،4 سەنتنەر استىق الادى. بۇل قارجىلاي، جاتتاي ۇلەستەن تىس.
بۇل — ولشەم قاستەكتىڭ بارلىق كولحوزدارىنان ەرەكشە كوزگە كورىنەتىن ۇلگى كورسەتەتىن.
— مەن وسى 66 جاسىمدا ءومىرىمنىڭ قۋانىشتىعىنا، ەڭبەكتىڭ تاتتىلىگىنە مەيىرىم جاڭا عانا قاندى. كەشەگى كۇن مەن بۇگىننىڭ ايىرماشىلىعىن سالىستىرسام، الدەنەلەر ويىنا تۇسەدى، ول وزىمەن كەتەتىن — دەيدى دەمەقۇل.
ءقازىر دەمەقۇل ءبىر سيىر الدى، كەلىنى ءۇش ساۋلىق الدى. ۇلكەن بالاسى دا ءبىر سيىر الدى. بۇلار قىسى-جازى كولحوز وندىرىسىندە تازا، ساپالى ەكپىندى بولدى. ۇشەۋىمەن ءبارى ەكپىندى «ەرنازاردىڭ» كولحوزىندا عانا ەمەس، بۇكىل قاستەك اۋدانى كولەمىندە ءوز پايداسىنا بۇلاردان كوپ مال العان جوق.
بۇرىنعى وزىنەن-وزى قۇرىپ كەتكەن قىرىق تەسىك قارا لاشىعى قازىردە كەڭ، جارىق ىشىنە كىرگەنى جىلى ءۇي بولىپ وزگەردى. دەمەقۇل كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ تۇسىندا عانا ءوز الدىنا ءۇي تىگىپ، بالالى-شاعالى ادام بولدى. سوندا عانا وزىمەن جارىق ءومىر سۇرە باستادى. بۇگىن ەش نارسەگە تارىقپايىق، بىلەتىن كۇنىممەن ويلاعانىن ورناتىپ الاتىن اۋقاتتىلىق تۇرمىسقا جەتتى.
8. مادەنيەتتى تۇرمىستا
دەمەقۇل بايسالدىڭ قولىندا مالايلىقتا جۇرگەندە ءۇي ىشىندە كوزگە تۇسەرلىك مۇلكىن جالعىز عانا سارى قاسىق ەدى. دەمەقۇلدىڭ بالا-شاعاسى سول جالعىز قاسىق، جالعىز تاباقتان اۋقاتتاناتىن. ال ءقازىر دەمەقۇل ول كەمشىلىكتىڭ نەلىكتەن ەكەنىن بىلەدى ءۇي ىشىندەگى جان باس سايىن كەسە، جان باس سايىن ءتۇرلى قاسىقتار. بۇرىن ءبىر اياقتىڭ شەتىنەن تاماعىن بارلىعى دا كەزەكپەن ۇرتتاپ ىشسە، ءقازىر ولار مادەنيەتتى تۇردە ستول ۇستىنە وزدەرىنە جەكە-جەكە ىدىس الىپ ىشەدى. ءسوز جوق، دەمەقۇلدىڭ ءۇي ءىشىنىڭ بۇل داعدىسى دا اۋقاتتى، ونەگەلى باقىتتى تۇرمىستىڭ نەگىزگى بولىگى بولىپ تابىلادى.
«بۇرىنعى زامانىمىزدى ايتىپ اۋىز اۋىرتپاي-اق قويالىق، ءۇي ىشىمىزبەن جامان تەكەمەتىمىزگە، جامان تونىمىزعا ورانىپ جاتاتىن ەدىك. ال قازىردە ءارقايسىمىزعا كورپە، جاستىق بار. كۇيەۋىمىزبەن ەكەۋىمىز كەرەۋەتتى دە بولدىق.
اتام ءۇيىنىڭ بالالارى مەن كەلگەندە ءبىر جامان كەتىك-كەتىك سارى قاسىق پەن سارى تاباققا تالقان شىلاپ جەپ وتىرۋشى ەدى. ءقازىر ءارقايسىسىندا قاسىق، ءارقايسىمىزعا بولەك-بولەك ىدىستارىمىز بار. جازدا كولحوزىمىزدىڭ دۇكەنىنە ءۇي جابدىقتارى كەلگەن ەكەن، جەتىسپەگەن ىدىستارىمىزدى سودان تولىقتاپ الدىم. بارجەن دە بۇرىن قول سۋرەتتەرىن الدىم، سابىن الدىم. ءالىمىزدىڭ كەلگەنىنشە تازالىق تۇرمىستى ورناتىپ كەلەمىز. قازىرگى ءبىز مادەنيەتكە جاقىنبىز» — دەيدى بۇرىنعى كۇن، قازىرگى ەكپىندى كۇمىسبالا جەڭگەي.
9. دەمەقۇل كولحوزدىڭ كولىگىن تازا كۇتىپ، كۇيلى ەتىپ ۇستايدى.
دەمەقۇلدىڭ ءۇي ءىشى وزدەرىنە بەرىلگەن مالعا وتە جاقسى قارايدى، كۇتەدى. مەزگىلىمەن سۋارىپ، شەپكە قويادى. سوندىقتان دا سول ءۇيدىڭ ۇستاعانى كەلگىسى كۇيلى. ۇقىپتىلىقتىڭ پايداسىن جازعى جۇمىستا كوردى. دەمەقۇلدىڭ بالاسى ءتىنالى باۋ تاسىدى. باسقالاردىڭ كولىكتەرى: بولدىرىپ، كۇنىنە ەكى اۋىستىرىپ وتىرسا، ءتىنالى جۇمىس اياقتاعانشا كەلىپ بولدىرتپاي، باسقالاردان جۇمىستى ساپالى ورىنداپ شىقتى. دەمەقۇل وسى تارتقىزۋ جۇمىسىندا ءجۇر. جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كىلت بۇعان كەلۋدەن بۇرىن بولدىرىپ ءجۇرۋشى ەدى. ءقازىر ودان مال شامالى. مىنە، مۇنىڭ ءبارى دامەقۇلدىڭ كولحوز مالىنا كوزقاراسىنىڭ جاقسىلىعى، ونىڭ ۇقىپتىلىعى، ونىڭ تازالاعى.
«ەرنازار» كولحوزى مالدىڭ قىس تۇراتىن قورالارىن تولىق دايىندادى. ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ «مال باسىن ءوسىرۋ تۋرالى» قاۋلىسىنان بۇرىن كولحوزدا ءۇش قانا ات بار ەدى. ءقازىر بۇل ءۇش ات ون جەتى ات بولدى. سيىر 145 بولسا، ءقازىر 192 باسقا جەتتى. جاس ءتولدىڭ شىعىنى كەمىگەن. مىنە، وسىنىڭ بارلىعى دا دەمەقۇل سياقتى ادال نيەتتى ەكپىندى كولحوزشىلاردىڭ كولحوز ءۇشىن مىقتى كۇرەس اشا بىلگەندىگى، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ قازاقستاندى شىعىستاعى مال شارۋاشىلىعىنىڭ الدىڭعى وتريادى ءوتۋ كەرەك دەگەن ۇرانىن ءبىلىپ، ونى شىن ورىنداۋ جولىندا ايانباي ەڭبەك ىستەدى.
ءسويتىپ، دەمەقۇل وكتيابرمەن جاساردى. دەمەقۇلدىڭ باسىنان اۋىر قارا تۋماڭدى ارىلتىپ، جارىق، قۋانىشتى تۇرمىسقا جەتكىزگەن وكتيابر توڭكەpici. دەمەقۇل وكتيابردىڭ جەمىسىن ساقتايدى. مىنە، بۇگىن — دەمەقۇلدىڭ قۋانىشتى كۇنى.
You Might Also Like
-
كۇن تاس توبەدە. كۇيدىرىپ بارادى. دولبى جايلاۋىنىڭ، قاپىرىق ىستىقتان تىنىسى تارىلا تۇسكەندەي. الىستا ويناعان ساعىم قالانىڭ بەلدەۋدەن اق تەڭىزگە اينالدىرىپ جىبەرگەن. قالا اۋادا قالىقتاپ تۇر، بىرەسە ج...
-
جارالعان جاقسى ءۇمىت پەن مۇراتتاردان، جانسىزدار الديلەگەن شۋاقتى ارمان. جاتتالسىن ەسىمدەرىڭ جان جۇرەكتە، ادامنىڭ اياۋلى ءانى سياقتالعان.
