InfoHub Logo

الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانى،
اقتاستى اۋىلى "اقتاستى ورتا مەكتەبى"
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
بەكمۇراتوۆا دينا مالىك قىزى

"ءومىر، قىمباتسىڭ ماعان!" /وي – ءبولىسۋ، پىكىرلەسۋ، ترەنينگ،/
ماقساتى:
- ءومىر ادام بالاسىنا ءبىر اق رەت بەرىلەتىن قىمبات سىي ەكەنىنە ىقپال ەتۋ.
- ءومىر قۇندىلىقتارىنىڭ ءمانىن اشۋ ارقىلى ادام ءومىرىنىڭ سيپاتى مول تىرلىگى تۋرالى ۇعىمدارىن كەڭەيتۋ
- ءومىر سىرىن ءتۇسىنۋ، تىرشىلىك قيىندىقتارىن جەڭىپ شىعۋعا ۇيرەتۋ.
- ادام بويىندا بولاتىن اسىل قاسيەتتەردى، ادامگەرشىلىك، مەيىرىمدىلىك سەزىمدەرىن دامىتۋ.
- جاقسى قاسيەتتەردى ۇيرەتۋ، جامان قاسيەتتەردەن جيرەنتۋ.
- بالالاردىڭ ويىن اشۋ، ومىرگە دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىك: “ءومىر - قىمبات سىي”.
“... ءاربىر قيىن ماسەلەنىڭ شەشىلەتىن جولى بار.”
“ءوز ءومىرىڭ، ءوز الەمىڭ ءوز قولىڭدا.”
“... ءومىردىڭ بارلىق ساتسىزدىكتەرى باقىتسىزدىق ەمەس.” دەگەن ناقىل، ماعىنالى سوزدەر جازىلدى.
ءبىرىنشى ءبىز ءىس – شارامىزدى باستاماس بۇرىن ەرەجە قابىلداپ الايىق.
ەرەجە: - ءبىز تىنىشتىقتى ساقتايمىز؛
- ءبىر – ءبىرىمىزدى تىڭدايمىز؛
- ءوز ويلارىمىزبەن بولىسەمىز؛
- سەزىمدەرىمىزدى سىيلايمىز؛
- ءبىر – ءبىرىمىزدى مازاق ەتپەيمىز؛
- ۋاقىتىمىزدى ۇنەمدەپ، قىسقا دا نۇسقا جاۋاپ بەرەمىز؛
- تارتىپپەن، ءوز كەزەگىمىزبەن سويلەيمىز؛

پسيحولوگ ءسوزى: ادام شىر ەتىپ ءومىر اتتى كەڭىستىكتىڭ ەسىگىن اشادى.. كىندىگىن كەسىپ، شىلدەحاناسىن جاساپ، سابيگە ات قويادى. ءبىزدىڭ بارلىعىمىزدىڭ ءوز ەسىمدەرىمىز بار، ەندى سول ەسىمدەر سىرىنا ءۇڭىلىپ كورەيىكشى.
ەسىمدەر سىرى.
ءار وقۋشى ەسىمىن اتاي وتىرىپ كىم قويعانىن جانە قانداي ماعىنانى بىلدىرەتىنىن ايتادى.
ومىرشەڭدىك ەرەجەسىن ايتايىق.
جىگەر دەگەن – مەن
كۇش دەگەن – مەن
ماحاببات دەگەن – مەن
كەشىرىم دەگەن – مەن
قۇدىرەت دەگەن – مەن
ءجاسوسپىرىم دەگەن – مەن
دەنساۋلىق دەگەن – مەن
جاستىق شاق دەگەن – مەن
ادالدىق دەگەن – مەن
جارقىندىلىق دەگەن – مەن
بار عاجايىپ دەگەن – مەن
حورمەن؛ ءبارى ماعان بايلانىستى
ءبارى مەنىڭ قولىمدا
ءومىر - بۇل.......
ءومىر – وزەن
حالقىمىز ءومىردى اعىپ جاتقان وزەنگە تەڭەيدى. ويتكەنى ءومىر وزەن ءتارىزدى، توقتاۋسىز ەشكىمگە بىلىنبەي ارناسىمەن اعىپ جاتادى. سول وزەن اعىسىندا ءاربىر ادام ءوز ارناسىن تابا ءبىلۋ كەرەك.
ءومىر – قىمبات سىي
ءومىر ادامعا ءبىر - اق رەت بەرىلەتىن قىمبات سىي. وسىنداي سىيدى بىزگە سىيلاعان ەڭ قىمبات ادامدار، ولار اتا - انا، سوندىقتان ءبىز ولاردى قۇرمەتتەپ، قادىرلەۋىمىز كەرەك. ەگەر ساعان اناڭ وسىنداي باعا جەتپەس سىي سىيلاسا، سەن سوعان لايىقتى ءومىر سۇرۋگە ءتيىسسىڭ.
ءومىر - دەنساۋلىق
دەنساۋلىق – زور بايلىق. ءاربىر ادام ءوز دەنساۋلىعىن كۇتە ءبىلۋ كەرەك. قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا ومىردە زياندى ادەتتەردەن، ياعني اراق ىشۋدەن، تەمەكى تارتۋدان، ەسىرتكى قولدانۋدان اۋلاق بولۋىمىز كەرەك. زياندى ادەتتەر – ءومىردىڭ قاس جاۋى
ءومىر - كۇرەس
بۇل - تابيعات زاڭدىلىعى. ومىردەگى كەزدەسەتىن ساتسىزدىكتەردى ۋاقىتشا قيىندىق دەپ قابىلداۋ كەرەك. ءار نارسەنىڭ اقىرىن شىدامدىلىقپەن كۇتىپ، نە ىستەسەڭدە ويلانىپ ىستەۋگە ۇيرەنۋ كەرەك. سابىرلى، شىدامدى، ءتوزىمدى بولۋدى ۇيرەن. بىرەۋلەرگە قيىندىقتار كەزدەسۋى مۇمكىن، ال بىرەۋلەرگە كەزدەسپەۋى دە مۇمكىن. سونداي كەزدەردە بىرەۋلەرگە قىزعانشاقتىق، كورە الماۋشىلىق تانىتپا، ماقساتىڭ ءۇشىن كۇرەسە ءبىل. ءوزىڭنىڭ كۇشتى جاقتارىڭدى كورسەت، السىزدىك، شاراسىزدىق تانىتپا. سەن ءوز ءومىرىڭ ءۇشىن ءومىر سۇرۋگە ءتيىسسىڭ. / “ەكى باقا” اڭىزى مىسالعا كەلتىرىلەدى./
ءومىر – جەڭىس
ءومىر جەڭىس پەن جەڭىلىستەن، ساتتىلىك پەن ساتسىزدىكتەن، قۋانىش پەن قايعىدان قۇرالادى. بىلە بىلسەڭ - سونىسىمەن قىمبات.
ءومىر – ماحاببات
ومىردە ءبارى ماحابباتتان قۇرالعان. انانىڭ بالاعا دەگەن ماحابباتى، ەردىڭ ەلگە، تۋعان جەرگە دەگەن ماحابباتى، قىز بەن جىگىتتىڭ ماحابباتى، ءبارى - ءبارى ماحابباتتان قۇرالعان. ماحابباتسىز دۇنيە بوس.
پسيحولوگ ءسوزى؛ ەندى وسى ويلارىمىزدى اقىنداردىڭ سوزىمەن تولىقتىرساق.

“ەگەر سەن اعاش بولساڭ ” ترەنينگ. بالالار،(جاپىراق، دىڭگەك، تامىر) بىرەۋىن تاڭداۋلارى كەرەك، نەگە تاڭداعاندارىن ايتىپ تۇسىندىرۋلەرى قاجەت.
جاپىراق - ول كوكتەيدى، گۇلدەيدى؛
دىڭگەك - بارلىق اۋىرتپاشىلىقتى، جاۋاپكەرشىلىكتى كوتەرەدى؛
تامىر – ول ارقىلى بۇكىل اعاش قورەكتەنەدى؛

شىعارماشىلىق تاپسىرما
وقۋشىلار وزدەرى دايىنداعان « مەن ءومىردى سۇيەمىن» اتتى شىعارمالارىن وقيدى.

تىنىشتىق ءساتى «جىگەرلەندىرۋ»
باياۋ مۋزىكا اۋەنىمەن وقۋشىلار كوزدەرىن جۇمىپ، تىنىشتىق الەمىنە ەنەدى.
- قىمباتتى مەنىڭ دوسىم.
جولىڭدا كوپ كەدەرگى كەزدەسەدى، ال كەزدەسپەسە سەنىڭ ەشكىم بولماعانىڭ. كەدەرگىنى ۇساق دەپ قاراما. ءىرى ىستەردىڭ جۇزەگە اسۋى كوبىنەسە ۇساق نارسەلەرگە بايلانىستى. تاسىڭ ورگە دومالاسا تاسىما، تاۋىڭ شاعىلىپ وزگەلەردەن ۇستەمدىك كورسەڭ جاسىما.
ساعان جاقسى سويلەپ تۇرىپ، باسقالاردىڭ بارلىعىن جامانداپ وتىرعاندارعا سەنبە. كۇرەسكەندەر جەڭىلۋى مۇمكىن، كۇرەسپەگەندەر جەڭىلىپ قالعاندار. جەڭىلسەڭ مويىندا، ءوزىڭدى ءوزىڭ الداما. قۇلاماساڭ تۇرمايسىڭ. ساتسىزدىكتى سولاي باعالا. مەنىڭ قۇلاۋىم ورنىمنان تۇرىپ، تاعى ۇمتىلۋىم ءۇشىن كەرەك - دەپ ويلا. جوعالتپاساڭ تاپپايسىڭ. بولماسا جوعالتپايسىڭ! جەڭىستىڭ ءجۇز اكەسى بار، جەڭىلىس – جەتىم. شىڭعا ءبىر سەكىرىسپەن شىعام دەپ دامەلەنبە. وزدەرى ءبىر نارسە ىستەۋگە تىرىسقان ادامدارعا عانا تاعدىر وڭىنان كەلەدى. ءوزىڭدى - ءوزىڭ جىگەرلەندىر، جەتەكتە، ۇيرەنۋگە تالپىن، باسقا ادامدار مەنى قاشان جەتەلەيدى دەپ كۇتىپ وتىرما. جەتكەن جەتىستىگىڭ شەككەن بەينەتىڭنىڭ كورىنىسى. جەڭىسكە جەتسەڭ ءوزىم جەتتىم دەپ، جەڭىلىپ قالساڭ وزگەلەردى ايىپتى دەمە! ۇنەمى الدىڭا ماقسات قويىپ، ءوز ەرىك – جىگەرىڭدى جەتىلدىرىپ، شىڭداپ وتىر. ەرىك ومىردەگى باقىت پەن تابىس كىلتى، ويتكەنى ول ماقسات جولىنداعى قيىنشىلىقتاردى جەڭۋگە ادامعا مۇمكىندىك تۋعىزادى. ال ماقسات ادام ءومىرىنىڭ ءمانى مەن باعىتتىلىعىن ايقىندايدى. كەزدەسكەن قيىندىققا قينالما، ول جەڭۋ ءۇشىن بەرىلگەن! ساتسىزدىكتىڭ دە ءوز بەرەرى بار. ول ەركىڭدى شىنىقتىرىپ، ومىردەگى ۇلكەن قيىندىقتاردى جەڭۋگە كومەكتەسەدى. سەن باقىتتى بولۋعا مىندەتتىسىڭ. ءوز باقىتىڭدى ىزدەپ تاباتىن ءوزىڭسىڭ!