ءومىرىڭدى ايالا!
اقتوبە قالاسى، №15 ورتا مەكتەبىنىڭ
الەۋمەتتىك پەداگوگى اۋەزوۆا ەلميرا مەرگەن قىزى
تاقىرىبى: ءومىرىڭدى ايالا!
ماقساتى:
ا) وقۋشىلاردىڭ ومىرگە دەگەن قۇشتارلىقتارىن، قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ.
ءا) ومىردەن ءوز ورنىن تابا ءبىلىپ، اينالاسىنا قۋانىش سىيلاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ب) قازىرگى ۋاقىتتا جاسوسپىرىمدەر اراسىندا كوپ ورىن الىپ جاتقان ءوز - وزىنە قول جۇمساۋدى الدىن - الۋ ماسەلەلەرىن قاراستىرۋ.
ەپيگراف: "ءومىر ويىن سياقتى، بىرەۋ كۇرەسۋ ءۇشىن كەلەدى، بىرەۋ ساۋدالاسۋ ءۇشىن، ال ەڭ باقىتتىلارى قاراپ تۇرۋ ءۇشىن". پيفاگور.
ءوتىلۋ ءتۇرى: ويتالقى
كورنەكىلىگى: پرەزەنتاسيا، بەينەبايان، ينتەراكتيۆتى تاقتا
قاتىسقاندار: 7، 8 كلاسس وقۋشىلارى
بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
II. نەگىزگى ءبولىم.
ناقىل سوزدەر:
- ءومىر دەگەن – بۇيىم ەمەس قولداعى، ءومىر دەيتىن – ۇلى بەكەت جولداعى. م. ماقاتايەۆ.
- «ءومىر — تەڭىز، ءوتىپ كەتەم دەمەڭىز، ىزگىلىكتەن جارالماسا كەمەڭىز» رۋداكي.
- «ءومىردىڭ قىزىعىن كورۋدىڭ ءبىر - اق جولى بار: باتىل بولىپ، جەڭىلىستەر مەن اۋىرتپالىقتاردان قورىقپاۋ» دج. نەرۋ.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى قوناقتار، وقۋشىلار جانە ۇستازدار!
بۇگىنگى كەزدەسۋىمىزدى ش. سارييەۆ اعامىزدىڭ ولەڭىمەن اشقىم كەلىپ وتىر. ال، سىزدەر وسى ولەڭدە اقىن اعامىز نە جايلى جىرلاعانىن مۇقيات تىڭداپ وتىرساڭىزدار
ءومىر دەگەن تۇرمايدى قاپ - قارادان
ش. سارييەۆ
ءومىر دەگەن تۇرادى: تاڭ مەن كەشتەن،
عۇمىرلى ەكى ارانى جانمەن كەشكەن.
قۇپيا، جۇمباق، سىرلى دۇنيەگە،
ادامدار ارمەن كەلىپ، ارمەن كوشكەن.
ءومىر دەگەن ەكى وزەن: مۇڭ - قۋانىش،
تولقىنى: شىندىق - جالعان، كۇلكى - نامىس.
ءبىر تايازداپ ومىردە، ءبىر تەرەڭدەپ،
ءبىر لايلانىپ، ومىردە ءبىر تۇنامىز.
كۇن دەسەڭ دە، تىرلىكتى ءتۇن دەسەڭ دە،
ومىردە وسىمدىكتەي بۇرلەسەڭدەر،
جولىندا جولىعاتىن قوس تاعدىر بار:
جۋسان - جانتاق، گۇل - تىكەن، گۇل مەن شەڭگەل.
ءومىر ءدامى، ەكى ءدام: اششى - ءتاتتى،
تاڭدايىڭا تيەدى: جۇمساق - قاتتى.
جولىندا جولىعاتىن ەكى تاعدىر،
كۇتەدى ادام ءۇشىن سىن ساعاتتى.
ءومىر ءدامى - ەكى ءدام: ۋلى – ۋسىز،
تىرلىك تاتىپ جاتادى شۋلى - شۋسىز.
كەز كەلىپ تاعدىرىنا كەلەدى ادام،
جۇمىر جەر قۇرلىعىندا سۋلى - سۋسىز.
قولعا تۇسپەس دۇنيە جۇرت تالاسقان،
كىتاپ - ءومىر پاراعىن قۇنتتاپ اشقان.
سەزىنەر جۇرەگىمەن، جانىمەنەن،
ءومىر ءار كەز اشىق كۇن، بۇلت تا باسقان.
ءومىر دەگەن تۇرمايدى: قاپ - قارادان.
ءومىر دەگەن تۇرادى: اق - قارادان،
اق - قارا، ەكى اراسىن اشىپ ءوتىپ،
ارىمەن ءوز باقىتىن تاپقان ادام!
III. ويتالقى
- اقىن «اق» جانە «قارا» دەپ نەنى مەڭزەپ وتىر؟
- قاي ۋاقىتتا ادام ءومىرى «اققا» تولى بولادى؟
- ادام ءوز باقىتىن تابۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
- ادام بالاسى نە ءۇشىن ءومىر سۇرەدى؟
- ءومىر دەگەن نەسىمەن قىمبات؟
IV. ماعىنانى تانۋ.
"اعارىپ اتقان ءاربىر تاڭ قيىندىقتان شىعۋ جولىن كورسەتەدى"، - دەگەن ومار حاييام ناۋرىز حاديستەرىندە.
دۇرىس پايدالانا بىلگەندەرگە ءومىر قىسقا ەمەس. دۇرىس پايدالانا بىلمەگەندەرگە ۋاقىت جەتپەي قالعان سياقتى بولادى. تىعىرىققا تىرەلدىم دەپ تۇڭىلگەندەر - وزىنە بەرىلگەن ۋاقىتتى وزدەرى قىسقارتىپ جۇرگەندەر.
ادامزات تاريحىنداعى ەڭ العاشقى فيلوسوفيالىق تراكتاتتاردىڭ ءبىرى - ەگيپەت پاپيرۋسىنا جازىلعان "ومىردەن تۇڭىلگەن ادامنىڭ ءوزىنىڭ رۋحىمەن اڭگىمەسى" دەپ اتالاتىن شىعارما. بۇندا ادام ءوزىنىڭ رۋحىمەن سويلەسىپ، وعان: بۇل ءومىر ناشار، سوندىقتان مەن وزىمە - ءوزىم قول جۇمساپ، تەزىرەك جوعارعى ومىرمەن قاۋىشسام، - دەيدى. وعان رۋحى: تومەندە قالاي بولسا، جوعارىدا دا سولاي، - دەپ جاۋاپ قاتادى. دەمەك، جوعارعى جاقتا جاقسى بولۋى ءۇشىن، تومەنگى جاق دامىعان بولۋى كەرەك. بۇل وتە ەرتە زامانعى اقىل. ونىڭ بەلگىلى بولعانىنا ءۇش مىڭداي جىل بولدى.
ومىردەگى باستى قۇندىلىق – ادامنىڭ ءومىرى ەكەنى بەلگىلى. ءبىر كۇننىڭ ىشىندە سان مىڭداعان ادام ومىرگە كەلىپ جاتسا، سول سەكىلدى سان مىڭداعان ادام باقيلىق بولادى. ونىڭ ىشىندە، تالقانى تاۋسىلىپ، جاراتۋشى قالاۋىمەن ومىردەن وزاتىندارىن ايتپاعاندا، ءوز ومىرىنە وزدەرى بالتا شاۋىپ، اجالىنان بۇرىن ومىرىمەن قوشتاساتىندارى قانشاما. اسىرەسە، ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ ارەكەتى جاستار اراسىندا ءجيى كورىنىس بەرەدى. مۇنداي كەلەڭسىزدىكتىڭ سىرى نەدە؟ «ءوز - وزىنە قول جۇمساپ، ومىردەن باز كەشەتىندەي باسىنا قانداي كۇن تۋدى ەكەن؟» دەگەن وي وسىندايدا سانانى تۇمشالايدى. ساۋ ادام تۇرماق، ناۋقاس ادامنىڭ ءوزى ءبىر شىبىن جانى ءۇشىن شىرىلداپ، دەرتىنە داۋا ىزدەپ زىر جۇگىرەدى ەمەس پە؟ ايدىڭ - كۇننىڭ امانىندا ءتورت قۇبىلاسى تەڭ كەيبىر جاستارىمىزدىڭ ءوز - وزىنە قول سالۋى بەيجاي قاراۋعا بولمايتىن ماسەلە.
الەۋمەتتىك پەداگوگى اۋەزوۆا ەلميرا مەرگەن قىزى
تاقىرىبى: ءومىرىڭدى ايالا!
ماقساتى:
ا) وقۋشىلاردىڭ ومىرگە دەگەن قۇشتارلىقتارىن، قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ.
ءا) ومىردەن ءوز ورنىن تابا ءبىلىپ، اينالاسىنا قۋانىش سىيلاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ب) قازىرگى ۋاقىتتا جاسوسپىرىمدەر اراسىندا كوپ ورىن الىپ جاتقان ءوز - وزىنە قول جۇمساۋدى الدىن - الۋ ماسەلەلەرىن قاراستىرۋ.
ەپيگراف: "ءومىر ويىن سياقتى، بىرەۋ كۇرەسۋ ءۇشىن كەلەدى، بىرەۋ ساۋدالاسۋ ءۇشىن، ال ەڭ باقىتتىلارى قاراپ تۇرۋ ءۇشىن". پيفاگور.
ءوتىلۋ ءتۇرى: ويتالقى
كورنەكىلىگى: پرەزەنتاسيا، بەينەبايان، ينتەراكتيۆتى تاقتا
قاتىسقاندار: 7، 8 كلاسس وقۋشىلارى
بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
II. نەگىزگى ءبولىم.
ناقىل سوزدەر:
- ءومىر دەگەن – بۇيىم ەمەس قولداعى، ءومىر دەيتىن – ۇلى بەكەت جولداعى. م. ماقاتايەۆ.
- «ءومىر — تەڭىز، ءوتىپ كەتەم دەمەڭىز، ىزگىلىكتەن جارالماسا كەمەڭىز» رۋداكي.
- «ءومىردىڭ قىزىعىن كورۋدىڭ ءبىر - اق جولى بار: باتىل بولىپ، جەڭىلىستەر مەن اۋىرتپالىقتاردان قورىقپاۋ» دج. نەرۋ.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى قوناقتار، وقۋشىلار جانە ۇستازدار!
بۇگىنگى كەزدەسۋىمىزدى ش. سارييەۆ اعامىزدىڭ ولەڭىمەن اشقىم كەلىپ وتىر. ال، سىزدەر وسى ولەڭدە اقىن اعامىز نە جايلى جىرلاعانىن مۇقيات تىڭداپ وتىرساڭىزدار
ءومىر دەگەن تۇرمايدى قاپ - قارادان
ش. سارييەۆ
ءومىر دەگەن تۇرادى: تاڭ مەن كەشتەن،
عۇمىرلى ەكى ارانى جانمەن كەشكەن.
قۇپيا، جۇمباق، سىرلى دۇنيەگە،
ادامدار ارمەن كەلىپ، ارمەن كوشكەن.
ءومىر دەگەن ەكى وزەن: مۇڭ - قۋانىش،
تولقىنى: شىندىق - جالعان، كۇلكى - نامىس.
ءبىر تايازداپ ومىردە، ءبىر تەرەڭدەپ،
ءبىر لايلانىپ، ومىردە ءبىر تۇنامىز.
كۇن دەسەڭ دە، تىرلىكتى ءتۇن دەسەڭ دە،
ومىردە وسىمدىكتەي بۇرلەسەڭدەر،
جولىندا جولىعاتىن قوس تاعدىر بار:
جۋسان - جانتاق، گۇل - تىكەن، گۇل مەن شەڭگەل.
ءومىر ءدامى، ەكى ءدام: اششى - ءتاتتى،
تاڭدايىڭا تيەدى: جۇمساق - قاتتى.
جولىندا جولىعاتىن ەكى تاعدىر،
كۇتەدى ادام ءۇشىن سىن ساعاتتى.
ءومىر ءدامى - ەكى ءدام: ۋلى – ۋسىز،
تىرلىك تاتىپ جاتادى شۋلى - شۋسىز.
كەز كەلىپ تاعدىرىنا كەلەدى ادام،
جۇمىر جەر قۇرلىعىندا سۋلى - سۋسىز.
قولعا تۇسپەس دۇنيە جۇرت تالاسقان،
كىتاپ - ءومىر پاراعىن قۇنتتاپ اشقان.
سەزىنەر جۇرەگىمەن، جانىمەنەن،
ءومىر ءار كەز اشىق كۇن، بۇلت تا باسقان.
ءومىر دەگەن تۇرمايدى: قاپ - قارادان.
ءومىر دەگەن تۇرادى: اق - قارادان،
اق - قارا، ەكى اراسىن اشىپ ءوتىپ،
ارىمەن ءوز باقىتىن تاپقان ادام!
III. ويتالقى
- اقىن «اق» جانە «قارا» دەپ نەنى مەڭزەپ وتىر؟
- قاي ۋاقىتتا ادام ءومىرى «اققا» تولى بولادى؟
- ادام ءوز باقىتىن تابۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
- ادام بالاسى نە ءۇشىن ءومىر سۇرەدى؟
- ءومىر دەگەن نەسىمەن قىمبات؟
IV. ماعىنانى تانۋ.
"اعارىپ اتقان ءاربىر تاڭ قيىندىقتان شىعۋ جولىن كورسەتەدى"، - دەگەن ومار حاييام ناۋرىز حاديستەرىندە.
دۇرىس پايدالانا بىلگەندەرگە ءومىر قىسقا ەمەس. دۇرىس پايدالانا بىلمەگەندەرگە ۋاقىت جەتپەي قالعان سياقتى بولادى. تىعىرىققا تىرەلدىم دەپ تۇڭىلگەندەر - وزىنە بەرىلگەن ۋاقىتتى وزدەرى قىسقارتىپ جۇرگەندەر.
ادامزات تاريحىنداعى ەڭ العاشقى فيلوسوفيالىق تراكتاتتاردىڭ ءبىرى - ەگيپەت پاپيرۋسىنا جازىلعان "ومىردەن تۇڭىلگەن ادامنىڭ ءوزىنىڭ رۋحىمەن اڭگىمەسى" دەپ اتالاتىن شىعارما. بۇندا ادام ءوزىنىڭ رۋحىمەن سويلەسىپ، وعان: بۇل ءومىر ناشار، سوندىقتان مەن وزىمە - ءوزىم قول جۇمساپ، تەزىرەك جوعارعى ومىرمەن قاۋىشسام، - دەيدى. وعان رۋحى: تومەندە قالاي بولسا، جوعارىدا دا سولاي، - دەپ جاۋاپ قاتادى. دەمەك، جوعارعى جاقتا جاقسى بولۋى ءۇشىن، تومەنگى جاق دامىعان بولۋى كەرەك. بۇل وتە ەرتە زامانعى اقىل. ونىڭ بەلگىلى بولعانىنا ءۇش مىڭداي جىل بولدى.
ومىردەگى باستى قۇندىلىق – ادامنىڭ ءومىرى ەكەنى بەلگىلى. ءبىر كۇننىڭ ىشىندە سان مىڭداعان ادام ومىرگە كەلىپ جاتسا، سول سەكىلدى سان مىڭداعان ادام باقيلىق بولادى. ونىڭ ىشىندە، تالقانى تاۋسىلىپ، جاراتۋشى قالاۋىمەن ومىردەن وزاتىندارىن ايتپاعاندا، ءوز ومىرىنە وزدەرى بالتا شاۋىپ، اجالىنان بۇرىن ومىرىمەن قوشتاساتىندارى قانشاما. اسىرەسە، ءوز - وزىنە قول جۇمساۋ ارەكەتى جاستار اراسىندا ءجيى كورىنىس بەرەدى. مۇنداي كەلەڭسىزدىكتىڭ سىرى نەدە؟ «ءوز - وزىنە قول جۇمساپ، ومىردەن باز كەشەتىندەي باسىنا قانداي كۇن تۋدى ەكەن؟» دەگەن وي وسىندايدا سانانى تۇمشالايدى. ساۋ ادام تۇرماق، ناۋقاس ادامنىڭ ءوزى ءبىر شىبىن جانى ءۇشىن شىرىلداپ، دەرتىنە داۋا ىزدەپ زىر جۇگىرەدى ەمەس پە؟ ايدىڭ - كۇننىڭ امانىندا ءتورت قۇبىلاسى تەڭ كەيبىر جاستارىمىزدىڭ ءوز - وزىنە قول سالۋى بەيجاي قاراۋعا بولمايتىن ماسەلە.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
