قۇستار – ءبىزدىڭ دوسىمىز
بەينەۋ اۋدانى ج.قالدىعارايەۆ اتىنداعى
ورتا مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
ساعىندىقوۆا بوتاگوز
تاقىرىبى: قۇستار – ءبىزدىڭ دوسىمىز
ماقساتى: وقۋشىلارعا جالپى قۇستاردىڭ پايداسى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرۋ. قۇستارعا قامقور بولۋعا، قۇستاردى ايالاۋعا، بەيىمدەۋ. وقۋشىلاردىڭ قۇستار تۋرالى وي – ءورىسىن، تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: قۇستار جايلى ماقال – ماتەلدەر، «قۇس – تابيعاتتىڭ بايلىعى» قۇستاردىڭ سۋرەتتەرى، ءسوزجۇمباق، جوسپار.
ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
ا) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
ءا) وقۋشىلاردى ساباققا دايارلاۋ.
2. كىرىسپە ءسوز. (ءمۇعالىم ءسوزى)
- تابيعاتتى قۇرايتىن بولىكتەردىڭ ءبىرى – قۇستار. حالىق ەجەلدەن – اق قۇستارعا اۋەس، ولارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن شەكسىز دارىپتەپ، ەڭ جاقسى كورەتىن ادامدى قۇسقا تەڭەۋ ارقىلى ول ىقىلاسىن كوپكە ايان ەتكەن. حالىق ءوز ورتالارىنان شىققان ساڭىلاق ۇلدارىن سۇڭقارعا تەڭەسە، توگىلتە ءان شىرقايتىن ءانشىسىن بۇلبۇلعا، ەل ءۇشىن، وتان ءۇشىن جانىن قياتىن باتىرلارىن – قىرانعا، ەلدەن اسقان سۇلۋدى – اققۋعا تەڭەگەن.
- قۇس – تابيعات بايلىعى. بايلىقتىڭ كوزى – قۇستاردى قورعاۋ. ولار تابيعات بايلىعىن اعاشتاردى، وسىمدىكتەردى زياندى جاندىكتەردەن تازارتادى. جەر بەتىندە 8600 – گە جۋىق قۇستاردىڭ ءتۇرى بار. ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇپكىر – تۇپكىرىنەن ولاردىڭ 474 ءتۇرىن كەزدەستىرۋگە بولادى.
- بالالار، ءبىز تابيعات دەگەن ءبىزدى قورشاعان ورتا، تاۋ، تاس، سۋ، اۋا، جەر، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار ەكەنىن بىلەمىز. ءبىز بۇگىن تابيعاتتىڭ ءبىر بولىگى – تابيعاتتىڭ كوركى، ءسانى، باقشانىڭ ءانى بولعان قۇستار تاقىرىبىنا توقتالامىز.
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- قىس مەزگىلى.
ءقازىر كوپتەگەن قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ كەتتى. ونىڭ باستى سەبەبى – جەمنىڭ ازايۋى. كۇن سالقىنداپ قۇرت – قۇمىرسقالار قۋىسقا تىعىلىپ قالادى. قۇستار توپ – توبىمەن جىلى جاققا ۇشىپ كەتەدى. كوكتەمدە ولار قايتا ورالادى. سەبەبى، ول جاق وتە ىستىق بولادى، جۇمىرتقالارى ءشىرىپ كەتەدى. سوندىقتان ول جەر قۇستارعا بالاپان باسىپ ورگىزۋگە قولايسىز.
از كۇندە ءبىزدىڭ «قاناتتى دوستارىمىز» تۋعان جەرگە قايتا ورالادى. ولاي بولسا سول قاناتتى دوستارىمىزعا ارنالعان ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «قۇستار – ءبىزدىڭ دوسىمىز» دەپ اتالادى. ءبىز بۇگىن قۇستار تۋرالى تولىعىراق تانىسا وتىرىپ، قۇستارعا قامقورلىق جاساۋعا، جىل قۇستارىن قارسى الۋعا دايارلانامىز.
ورتاعا قاناتتى دوستارىمىز قۇستاردى شاقىرايىق.
1. تورعاي: مەن تورعايمىن، تورعايمىن،
سۋىقتان دا توڭبايمىن.
قۇرت – قۇمىرسقا، شىركەيدەن،
باۋ – باقشانى قورعايمىن. (باۋىرجان)
2 – وقۋشى: ءۇيىمىزدىڭ ماڭىندا جۇرەتىن كىپ – كىشكەنە تورعايلاردىڭ ءبىر ءوزى عانا جىلىنا 4 ميلليونعا جۋىق جاندىك جەيدى ەكەن. (ەركەبۇلان)
3. ۇكى: ۇكى ەدىم تۇندە ۇشىپ قالىقتاعان،
قۇرتۋدان زيانكەستى جالىقپاعان.
ۇكىمدى ۇلپىلدەگەن كيەلى دەپ،
بۇرىننان – اق ادامدار تاعىپ العان. (شىنبولات)
4. جاپالاق: مەن جاپالاق قالىسپايمىن جارىستان،
قورەگىمدى ىزدەمەيمىن الىستان.
ىننەن باسى قىلت ەتسە – اق تىشقاننىڭ،
150 – ءىن ءار اي سايىن جالمايمىن. (ديلارا)
5. بۇلبۇل: مەن ەركىن باقىتتى بۇلبۇلمىن،
بۇلاعىن تاسىتقان ءان – جىردىڭ.
تاماشا تامىلجىتىپ شىرقايمىن،
شاتتىعىن تاۋسا الماي ءار كۇننىڭ. (ارايلىم)
6. ساۋىسقان: مەن ساۋىسقان، ساۋىسقان،
قالدىقتى جەپ تاۋىسقان.
زياندى جاندىك، قۇرتتاردى،
تىشقاندى جەپ تاۋىسام. (انەت)
7. اققۋ: قۇس cۇلۋى – اققۋمىن،
تابيعات كوركىن سىيلاعان.
مىلتىعىن كەزىپ ەش مەرگەن،
اتۋعا كوزى قيماعان. (اقمارال)
8 – وقۋشى: اققۋلار اڭىز كوپ قوي ولار جايلى،
كوزىڭمەن كورگەنىڭدەي بولا المايدى.
تەك قانا تىنىشتىقتا ۇيىقتايدى ولار،
شوشىسا ەكىنشى رەت ورالمايدى. (گۇلحانىم)
بي: اققۋ كۇيى. سايدا، گۇلدانا.
9. قاراتورعاي: ادامدارعا جىر، ءانمىن،
ال شىركەيگە قىر ءانمىن.
ءۇي سالىپ بەرگەن دوستارمەن،
كورشى بولىپ تۇرامىن؛
مەن – قاراتورعاي بولامىن. (دانيار)
10 – وقۋشى: قاراتورعايلاردىڭ ءبىر توبى بۇكىل بالاپاندارىمەن بىرگە 22 توننا ءمولدىر. شەگىرتكەنى ازىق ەتەدى. قاراتورعاي – ورمان قورعاۋشىلارى.
ورتا مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
ساعىندىقوۆا بوتاگوز
تاقىرىبى: قۇستار – ءبىزدىڭ دوسىمىز
ماقساتى: وقۋشىلارعا جالپى قۇستاردىڭ پايداسى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرۋ. قۇستارعا قامقور بولۋعا، قۇستاردى ايالاۋعا، بەيىمدەۋ. وقۋشىلاردىڭ قۇستار تۋرالى وي – ءورىسىن، تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: قۇستار جايلى ماقال – ماتەلدەر، «قۇس – تابيعاتتىڭ بايلىعى» قۇستاردىڭ سۋرەتتەرى، ءسوزجۇمباق، جوسپار.
ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
ا) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
ءا) وقۋشىلاردى ساباققا دايارلاۋ.
2. كىرىسپە ءسوز. (ءمۇعالىم ءسوزى)
- تابيعاتتى قۇرايتىن بولىكتەردىڭ ءبىرى – قۇستار. حالىق ەجەلدەن – اق قۇستارعا اۋەس، ولارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن شەكسىز دارىپتەپ، ەڭ جاقسى كورەتىن ادامدى قۇسقا تەڭەۋ ارقىلى ول ىقىلاسىن كوپكە ايان ەتكەن. حالىق ءوز ورتالارىنان شىققان ساڭىلاق ۇلدارىن سۇڭقارعا تەڭەسە، توگىلتە ءان شىرقايتىن ءانشىسىن بۇلبۇلعا، ەل ءۇشىن، وتان ءۇشىن جانىن قياتىن باتىرلارىن – قىرانعا، ەلدەن اسقان سۇلۋدى – اققۋعا تەڭەگەن.
- قۇس – تابيعات بايلىعى. بايلىقتىڭ كوزى – قۇستاردى قورعاۋ. ولار تابيعات بايلىعىن اعاشتاردى، وسىمدىكتەردى زياندى جاندىكتەردەن تازارتادى. جەر بەتىندە 8600 – گە جۋىق قۇستاردىڭ ءتۇرى بار. ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇپكىر – تۇپكىرىنەن ولاردىڭ 474 ءتۇرىن كەزدەستىرۋگە بولادى.
- بالالار، ءبىز تابيعات دەگەن ءبىزدى قورشاعان ورتا، تاۋ، تاس، سۋ، اۋا، جەر، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار ەكەنىن بىلەمىز. ءبىز بۇگىن تابيعاتتىڭ ءبىر بولىگى – تابيعاتتىڭ كوركى، ءسانى، باقشانىڭ ءانى بولعان قۇستار تاقىرىبىنا توقتالامىز.
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- قىس مەزگىلى.
ءقازىر كوپتەگەن قۇستار جىلى جاققا ۇشىپ كەتتى. ونىڭ باستى سەبەبى – جەمنىڭ ازايۋى. كۇن سالقىنداپ قۇرت – قۇمىرسقالار قۋىسقا تىعىلىپ قالادى. قۇستار توپ – توبىمەن جىلى جاققا ۇشىپ كەتەدى. كوكتەمدە ولار قايتا ورالادى. سەبەبى، ول جاق وتە ىستىق بولادى، جۇمىرتقالارى ءشىرىپ كەتەدى. سوندىقتان ول جەر قۇستارعا بالاپان باسىپ ورگىزۋگە قولايسىز.
از كۇندە ءبىزدىڭ «قاناتتى دوستارىمىز» تۋعان جەرگە قايتا ورالادى. ولاي بولسا سول قاناتتى دوستارىمىزعا ارنالعان ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «قۇستار – ءبىزدىڭ دوسىمىز» دەپ اتالادى. ءبىز بۇگىن قۇستار تۋرالى تولىعىراق تانىسا وتىرىپ، قۇستارعا قامقورلىق جاساۋعا، جىل قۇستارىن قارسى الۋعا دايارلانامىز.
ورتاعا قاناتتى دوستارىمىز قۇستاردى شاقىرايىق.
1. تورعاي: مەن تورعايمىن، تورعايمىن،
سۋىقتان دا توڭبايمىن.
قۇرت – قۇمىرسقا، شىركەيدەن،
باۋ – باقشانى قورعايمىن. (باۋىرجان)
2 – وقۋشى: ءۇيىمىزدىڭ ماڭىندا جۇرەتىن كىپ – كىشكەنە تورعايلاردىڭ ءبىر ءوزى عانا جىلىنا 4 ميلليونعا جۋىق جاندىك جەيدى ەكەن. (ەركەبۇلان)
3. ۇكى: ۇكى ەدىم تۇندە ۇشىپ قالىقتاعان،
قۇرتۋدان زيانكەستى جالىقپاعان.
ۇكىمدى ۇلپىلدەگەن كيەلى دەپ،
بۇرىننان – اق ادامدار تاعىپ العان. (شىنبولات)
4. جاپالاق: مەن جاپالاق قالىسپايمىن جارىستان،
قورەگىمدى ىزدەمەيمىن الىستان.
ىننەن باسى قىلت ەتسە – اق تىشقاننىڭ،
150 – ءىن ءار اي سايىن جالمايمىن. (ديلارا)
5. بۇلبۇل: مەن ەركىن باقىتتى بۇلبۇلمىن،
بۇلاعىن تاسىتقان ءان – جىردىڭ.
تاماشا تامىلجىتىپ شىرقايمىن،
شاتتىعىن تاۋسا الماي ءار كۇننىڭ. (ارايلىم)
6. ساۋىسقان: مەن ساۋىسقان، ساۋىسقان،
قالدىقتى جەپ تاۋىسقان.
زياندى جاندىك، قۇرتتاردى،
تىشقاندى جەپ تاۋىسام. (انەت)
7. اققۋ: قۇس cۇلۋى – اققۋمىن،
تابيعات كوركىن سىيلاعان.
مىلتىعىن كەزىپ ەش مەرگەن،
اتۋعا كوزى قيماعان. (اقمارال)
8 – وقۋشى: اققۋلار اڭىز كوپ قوي ولار جايلى،
كوزىڭمەن كورگەنىڭدەي بولا المايدى.
تەك قانا تىنىشتىقتا ۇيىقتايدى ولار،
شوشىسا ەكىنشى رەت ورالمايدى. (گۇلحانىم)
بي: اققۋ كۇيى. سايدا، گۇلدانا.
9. قاراتورعاي: ادامدارعا جىر، ءانمىن،
ال شىركەيگە قىر ءانمىن.
ءۇي سالىپ بەرگەن دوستارمەن،
كورشى بولىپ تۇرامىن؛
مەن – قاراتورعاي بولامىن. (دانيار)
10 – وقۋشى: قاراتورعايلاردىڭ ءبىر توبى بۇكىل بالاپاندارىمەن بىرگە 22 توننا ءمولدىر. شەگىرتكەنى ازىق ەتەدى. قاراتورعاي – ورمان قورعاۋشىلارى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
