وقۋشىلاردىڭ قازاقشا سويلەۋ تىلدەرىن دامىتۋ
وقۋ ورىس تىلىندە جۇرەتىن مەكتەپتەردە قازاق ءتىلى ءپانىنىڭ ماقساتى – وقۋشىلاردىڭ قارىم - قاتىناس بىلىكتىلىگىن قالىپتاستىرۋ، دامىتۋ، تىلدىك جانە تانىمدىق بىلىكتىلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ ەكەندىگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جالپى ءبىلىم بەرۋدىڭ مەملەكەتتىك ستاندارتىندا كورسەتىلگەن.
مەملەكەتتىك ءتىلدى يگەرۋ ءۇشىن ساباقتا جاڭاشا وقىتۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن تاۋىپ، اۋىزشا جانە جازىلىم ارقىلى وقۋشىنىڭ اۋىزەكى سويلەۋ ءتىلىن دامىتىپ، قازاق ءتىلىن ناتيجەلى ۇيرەتۋ ماقساتىمەن جان - جاقتى ءادىس تاسىلدەر قولدانىپ، ءمۇعالىم كوپ ىزدەنىس جۇمىسىن جۇرگىزەدى.
ساباقتا وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا ولاردى وزدىگىنەن سويلەۋگە يتەرمەلەيتىن - ءتىل دامىتۋ جۇمىستارى. ءتىل دامىتۋ دەگەنىمىز - وقۋشىنى تىلدىك تۇلعالاردى دۇرىس قولدانىپ، ويىن باسقا ادامعا تولىق جەتكىزۋگە داعدىرلاندىرۋ، باسقا ادامداردىڭ ءسوزىن جاقسى تۇسىنۋگە ۇيرەتۋ بولىپ تابىلادى. ءتىل دامىتۋدا قازاق تىلىنە ءتان دىبىستارىن دۇرىس ايتۋعا جاتتىقتىرۋ، قازاق سوزدەرىنىڭ ايتىلۋ نورماسىن قالىپتاستىرۋ، قازاق ءتىلىنىڭ ورفوەپياسى مەن ورفوگرافياسىن مەڭگەرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. ال بۇلار اۋىزشا سويلەۋ ءتىلىنىڭ نەگىزگى ماسەلەسى بولىپ تابىلادى.
وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرعاندا، جاتتىعۋلاردىڭ اتقاراتىن قىزمەتى زور. جاتتىعۋلار ەكىگە بولىنەدى: تىلدىك جانە سويلەسۋ جاتتىعۋلارى. تىلدىك جاتتىعۋلاردىڭ مىندەتى – ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق ماتەريالىن وقۋشىعا مەڭگەرتۋ. سويلەۋ جاتتىعۋلارى قارىم - قاتىناس جاساۋعا باعىتتالادى. وعان سۇراققا جاۋاپ بەرۋ، ءوزى سوزگە سۇراق قويا ءبىلۋ، تىلدىك جاتتىعۋلاردا مەڭگەرگەن سويلەم ۇلگىلەرىن سويلەۋدە ەركىن قولدانۋ، ورىسشادان قازاقشاعا اۋىستىرىپ، تاقىرىپ بويىنشا شىعارما جازۋ، جوسپارلانباعان، دايىندالماعان تاقىرىپتاردا سويلەۋ، ت. ب. جاتادى.
مەملەكەتتىك ءتىلدى يگەرۋ ءۇشىن ساباقتا جاڭاشا وقىتۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن تاۋىپ، اۋىزشا جانە جازىلىم ارقىلى وقۋشىنىڭ اۋىزەكى سويلەۋ ءتىلىن دامىتىپ، قازاق ءتىلىن ناتيجەلى ۇيرەتۋ ماقساتىمەن جان - جاقتى ءادىس تاسىلدەر قولدانىپ، ءمۇعالىم كوپ ىزدەنىس جۇمىسىن جۇرگىزەدى.
ساباقتا وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا ولاردى وزدىگىنەن سويلەۋگە يتەرمەلەيتىن - ءتىل دامىتۋ جۇمىستارى. ءتىل دامىتۋ دەگەنىمىز - وقۋشىنى تىلدىك تۇلعالاردى دۇرىس قولدانىپ، ويىن باسقا ادامعا تولىق جەتكىزۋگە داعدىرلاندىرۋ، باسقا ادامداردىڭ ءسوزىن جاقسى تۇسىنۋگە ۇيرەتۋ بولىپ تابىلادى. ءتىل دامىتۋدا قازاق تىلىنە ءتان دىبىستارىن دۇرىس ايتۋعا جاتتىقتىرۋ، قازاق سوزدەرىنىڭ ايتىلۋ نورماسىن قالىپتاستىرۋ، قازاق ءتىلىنىڭ ورفوەپياسى مەن ورفوگرافياسىن مەڭگەرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. ال بۇلار اۋىزشا سويلەۋ ءتىلىنىڭ نەگىزگى ماسەلەسى بولىپ تابىلادى.
وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرعاندا، جاتتىعۋلاردىڭ اتقاراتىن قىزمەتى زور. جاتتىعۋلار ەكىگە بولىنەدى: تىلدىك جانە سويلەسۋ جاتتىعۋلارى. تىلدىك جاتتىعۋلاردىڭ مىندەتى – ءتىلدىڭ گرامماتيكالىق ماتەريالىن وقۋشىعا مەڭگەرتۋ. سويلەۋ جاتتىعۋلارى قارىم - قاتىناس جاساۋعا باعىتتالادى. وعان سۇراققا جاۋاپ بەرۋ، ءوزى سوزگە سۇراق قويا ءبىلۋ، تىلدىك جاتتىعۋلاردا مەڭگەرگەن سويلەم ۇلگىلەرىن سويلەۋدە ەركىن قولدانۋ، ورىسشادان قازاقشاعا اۋىستىرىپ، تاقىرىپ بويىنشا شىعارما جازۋ، جوسپارلانباعان، دايىندالماعان تاقىرىپتاردا سويلەۋ، ت. ب. جاتادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
