وقۋشىلاردىڭ قوزعالىس بەلسەندىلىگىن قالىپتاستىرۋ – جارقىن دامۋ ايعاعى
قازىرگى ۋاقىتتا الەۋمەتتىك – ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ تومەندەۋى جانە ەكولوگيالىق جاعدايدىڭ بۇزىلۋى بۇكىل حالىقتىڭ، اسىرەسە، جاس ۇرپاقتىڭ دەنساۋلىعىنا كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. ەلباسىنىڭ "قازاقستان - 2030" باعدارلاماسىندا قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعى، ءبىلىمى جانە ءال - اۋقاتى تارماعىندا ازاماتتارىمىزدىڭ ءوز ءومىرىنىڭ اياعىنا دەيىن ساۋ بولۋى، ولاردى قورشاعان ورتانىڭ تازا بولۋى ءۇشىن ازاماتتارىمىزدى سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا ازىرلەۋ قاجەتتىلىگى كورسەتىلگەن. ەگەمەن ەلدىڭ تۋىن كوككە كوتەرەتىن، ارينە، وركەنيەتتى ۇرپاق. ەندەشە سول ەلدىڭ ەلدىگىن تانىتاتىن بۇگىنگى ۇرپاق قانداي بولۋى كەرەك
وكىنىشكە وراي، قازىرگى كەزدە جاسوسپىرىمدەردىڭ ءبىر بولىگى سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا قايشى كەلەتىن ءىس - ارەكەتتەرگە باراتىنى بارلىعىمىزعا بەلگىلى جايت. سوندىقتان بۇگىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ەلىمىزدىڭ ءوسىپ وركەندەۋىنە ساي، قوعامدىق ومىرگە يكەمدەلگەن دەنى ساۋ ۇرپاق تاربيەلەۋ كەزەك كۇتتىرمەس مىندەت. سەبەبى مەكتەپتەگى بارلىق جۇمىستىڭ باعىتى سالاۋاتتى ءومىر سالتىنىڭ نەگىزگى قۇرالدارىن ورىنداۋ بولىپ تابىلادى، ياعني بالانىڭ
- دەنساۋلىققا دەگەن كوزقاراسىن تاربيەلەۋ
- جاس كەزدەن باستاپ دۇرىس تاماقتانۋى
- جاس كەزدەن باستاپ بەلسەندى دەمالىس مادەنيەتىن، قوزعالىستىڭ قاجەتتىگىن تاربيەلەۋ
- زياندى ادەتتەردىڭ الدىن – الۋ، وسى زاتتاردىڭ زيانىن ءتۇسىندىرۋ.
ەرتەدە گرەكتەر بىلاي ايتقان ەكەن:"ادەمى بولعىڭ كەلەمە - جۇگىر، دەنىڭ ساۋ بولعىڭ كەلەمە - جۇگىر، اقىلدى بولعىڭ كەلەمە - جۇگىر". شىنىندا دا، قازىرگى كۇنگى دالەلدەر بويىنشا ادامنىڭ اقىلدىلىعى ونىڭ قيمىل ارەكەتىمەن تۇسىندىرىلەدى. ءبىراق قازىرگى ادامداردا ساۋىعۋ جاتتىعۋىن جاساۋ كۇننەن - كۇنگە قيىن بولىپ بارادى. ادامدار كوپ ۋاقىتىن قوزعالىسسىز ياعني گيپوديناميا جاعدايىندا وتكىزەدى. گيپوديناميا - قازىرگى كەزدە كوپتەگەن اۋرۋلاردىڭ ءبىر سەبەبى. قازىرگى كۇنى فيزيكالىق اۋىرتپالىق ادام ءۇشىن ءبىرىنشى رەتتىك قاجەت بولىپ وتىر، ويتكەنى بۇلشىق ەتتەر جۇيەسى ءوزىنىڭ قىزمەتتىك كەمىستىگىنىڭ ءوسىپ وتىرعانىن سەزۋدە. قاندايدا ءبىر فيزيكالىق اۋىرتپالىقتا ورگانيزم تولىعىمەن بەلسەنەدى. جۇيكە جۇيەسى، جۇرەك جۇمىسى، رەتتەلۋ، وتتەگى جانە ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتىلۋ.
ال قوزعالىس بولماعان جاعدايدا بۇلشىق ەتپەن سۇيەك ۇلپالارى اتروفياعا ۇشىراپ، وكپە سيىمدىلىعى ازايادى، ەڭ باستىسى – قاڭقا بۇلشىق ەتتەرىمەن بايلانىستى جۇرەك تامىر جۇيەسى بۇزىلادى. قوزعالىس جۇيەسىندەگى قىزمەتتە تىنىس الۋدىڭ ماڭىزى دا وتە زور. سەبەبى ول اعزانى وتتەگىمەن قامتاماسىز ەتىپ قانعا وتكىزىپ وتىرادى. جۇرەك - تامىر جۇيەسى جانە تىنىس الۋ جۇيەسى دە شىنىعۋدى قاجەت ەتەدى، بۇل جەردە ءبىرىنشى ورىندى فيزيكالىق جۇكتەمە، ونىڭ ىشىندە جۇگىرۋ الادى. جاقسى تاماقتانعانمەن، فيزيكالىق جۇكتەمە از بولسا، اعزانىڭ ءوسۋى مەن دامۋى ناشارلايدى، نەمەسە توقتالادى. نەگىزىنەن ءوسۋ جانە دامۋ ءۇشىن تاماقتانىپ قانا قويماۋ كەرەك، وعان بەلسەندى فيزيكالىق جۇكتەمە كەرەك، سوندا عانا قابىلدانعان تاعامدىق زاتتار جاقسى قورىتىلادى. نەلىكتەن جۇگىرۋگە ءبىرىنشى رەتتى ءمان بەرىلەدى. سەبەبى، ول اعزانى بارلىق جۇكتەمەمەن قامتاماسىز ەتەدى. ءار ءتۇرلى فيزيكالىق جاتتىعۋلار بەلگىلى ءبىر بۇلشىق ەتتەر توبىن شىنىقتىرۋعا ارنالعان، ال جۇگىرۋدى جالپى اۋىرتپالىق دەپ ايتۋعا بولادى. جۇگىرۋ اعزاعا پايدالى. جۇرەك، قارىن، ىشەك، باۋىر، بۇيرەك جانە باسقادا مۇشەلەر ميلليون جىل بۇرىن قوزعالۋ، جۇگىرۋ بارىسىندا قالىپتاسقان. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى تەكسەرىلگەندەي جۇگىرەتىن ادامداردىڭ جۇرەك تامىرلارى باسقا قاراپايىم ادامدارعا قاراعاندا كەڭ بولاتىنىن انىقتاعان. ەشقانداي جەردە جۇگىرۋشىنىڭ جۇرەك تالماسىنان قايتىس بولعانى تىركەلمەگەن. جۇگىرۋ بارىسىندا جۇرەك جۇمىسى ەكى ەسە ۇنەمدەلەدى وتتەگىنىڭ ۇلپادا قولدانىلۋى وسەدى، قان قىسىمى تومەندەپ، پۋلس جيىلىگى 40جانە وداندا ازايادى. قيمىلدىڭ تاپشىلىعى جۇرەكتىڭ جۇمىس ىستەۋىنە كەدەرگى كەلتىرەدى. وسكەلەڭ ورگانيزمگە سىرتقى كۇشتىڭ ءار ءتۇرلى جاعىمسىز اسەرىنەن ومىرتقا جوتاسى، اياق، تابان قۇرلىسى، ءپىشىنى وزگەرىپ كەتەدى. ولار ىشتەن تۋا جانە جۇرە پايدا بولعان دەپ ەكىگە بولىنەدى.
وكىنىشكە وراي، قازىرگى كەزدە جاسوسپىرىمدەردىڭ ءبىر بولىگى سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا قايشى كەلەتىن ءىس - ارەكەتتەرگە باراتىنى بارلىعىمىزعا بەلگىلى جايت. سوندىقتان بۇگىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ەلىمىزدىڭ ءوسىپ وركەندەۋىنە ساي، قوعامدىق ومىرگە يكەمدەلگەن دەنى ساۋ ۇرپاق تاربيەلەۋ كەزەك كۇتتىرمەس مىندەت. سەبەبى مەكتەپتەگى بارلىق جۇمىستىڭ باعىتى سالاۋاتتى ءومىر سالتىنىڭ نەگىزگى قۇرالدارىن ورىنداۋ بولىپ تابىلادى، ياعني بالانىڭ
- دەنساۋلىققا دەگەن كوزقاراسىن تاربيەلەۋ
- جاس كەزدەن باستاپ دۇرىس تاماقتانۋى
- جاس كەزدەن باستاپ بەلسەندى دەمالىس مادەنيەتىن، قوزعالىستىڭ قاجەتتىگىن تاربيەلەۋ
- زياندى ادەتتەردىڭ الدىن – الۋ، وسى زاتتاردىڭ زيانىن ءتۇسىندىرۋ.
ەرتەدە گرەكتەر بىلاي ايتقان ەكەن:"ادەمى بولعىڭ كەلەمە - جۇگىر، دەنىڭ ساۋ بولعىڭ كەلەمە - جۇگىر، اقىلدى بولعىڭ كەلەمە - جۇگىر". شىنىندا دا، قازىرگى كۇنگى دالەلدەر بويىنشا ادامنىڭ اقىلدىلىعى ونىڭ قيمىل ارەكەتىمەن تۇسىندىرىلەدى. ءبىراق قازىرگى ادامداردا ساۋىعۋ جاتتىعۋىن جاساۋ كۇننەن - كۇنگە قيىن بولىپ بارادى. ادامدار كوپ ۋاقىتىن قوزعالىسسىز ياعني گيپوديناميا جاعدايىندا وتكىزەدى. گيپوديناميا - قازىرگى كەزدە كوپتەگەن اۋرۋلاردىڭ ءبىر سەبەبى. قازىرگى كۇنى فيزيكالىق اۋىرتپالىق ادام ءۇشىن ءبىرىنشى رەتتىك قاجەت بولىپ وتىر، ويتكەنى بۇلشىق ەتتەر جۇيەسى ءوزىنىڭ قىزمەتتىك كەمىستىگىنىڭ ءوسىپ وتىرعانىن سەزۋدە. قاندايدا ءبىر فيزيكالىق اۋىرتپالىقتا ورگانيزم تولىعىمەن بەلسەنەدى. جۇيكە جۇيەسى، جۇرەك جۇمىسى، رەتتەلۋ، وتتەگى جانە ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتىلۋ.
ال قوزعالىس بولماعان جاعدايدا بۇلشىق ەتپەن سۇيەك ۇلپالارى اتروفياعا ۇشىراپ، وكپە سيىمدىلىعى ازايادى، ەڭ باستىسى – قاڭقا بۇلشىق ەتتەرىمەن بايلانىستى جۇرەك تامىر جۇيەسى بۇزىلادى. قوزعالىس جۇيەسىندەگى قىزمەتتە تىنىس الۋدىڭ ماڭىزى دا وتە زور. سەبەبى ول اعزانى وتتەگىمەن قامتاماسىز ەتىپ قانعا وتكىزىپ وتىرادى. جۇرەك - تامىر جۇيەسى جانە تىنىس الۋ جۇيەسى دە شىنىعۋدى قاجەت ەتەدى، بۇل جەردە ءبىرىنشى ورىندى فيزيكالىق جۇكتەمە، ونىڭ ىشىندە جۇگىرۋ الادى. جاقسى تاماقتانعانمەن، فيزيكالىق جۇكتەمە از بولسا، اعزانىڭ ءوسۋى مەن دامۋى ناشارلايدى، نەمەسە توقتالادى. نەگىزىنەن ءوسۋ جانە دامۋ ءۇشىن تاماقتانىپ قانا قويماۋ كەرەك، وعان بەلسەندى فيزيكالىق جۇكتەمە كەرەك، سوندا عانا قابىلدانعان تاعامدىق زاتتار جاقسى قورىتىلادى. نەلىكتەن جۇگىرۋگە ءبىرىنشى رەتتى ءمان بەرىلەدى. سەبەبى، ول اعزانى بارلىق جۇكتەمەمەن قامتاماسىز ەتەدى. ءار ءتۇرلى فيزيكالىق جاتتىعۋلار بەلگىلى ءبىر بۇلشىق ەتتەر توبىن شىنىقتىرۋعا ارنالعان، ال جۇگىرۋدى جالپى اۋىرتپالىق دەپ ايتۋعا بولادى. جۇگىرۋ اعزاعا پايدالى. جۇرەك، قارىن، ىشەك، باۋىر، بۇيرەك جانە باسقادا مۇشەلەر ميلليون جىل بۇرىن قوزعالۋ، جۇگىرۋ بارىسىندا قالىپتاسقان. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى تەكسەرىلگەندەي جۇگىرەتىن ادامداردىڭ جۇرەك تامىرلارى باسقا قاراپايىم ادامدارعا قاراعاندا كەڭ بولاتىنىن انىقتاعان. ەشقانداي جەردە جۇگىرۋشىنىڭ جۇرەك تالماسىنان قايتىس بولعانى تىركەلمەگەن. جۇگىرۋ بارىسىندا جۇرەك جۇمىسى ەكى ەسە ۇنەمدەلەدى وتتەگىنىڭ ۇلپادا قولدانىلۋى وسەدى، قان قىسىمى تومەندەپ، پۋلس جيىلىگى 40جانە وداندا ازايادى. قيمىلدىڭ تاپشىلىعى جۇرەكتىڭ جۇمىس ىستەۋىنە كەدەرگى كەلتىرەدى. وسكەلەڭ ورگانيزمگە سىرتقى كۇشتىڭ ءار ءتۇرلى جاعىمسىز اسەرىنەن ومىرتقا جوتاسى، اياق، تابان قۇرلىسى، ءپىشىنى وزگەرىپ كەتەدى. ولار ىشتەن تۋا جانە جۇرە پايدا بولعان دەپ ەكىگە بولىنەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: يي دىبىسى مەن ءارپى. «يت» سۋرەتى بويىنشا اڭگىمە وتكىزۋ.
