وسىمدىك جاسۋشاسى
اقمولا وبلىسى، ەرەيمەنتاۋ اۋدانى،
"مالتابار ورتا مەكتەبى" كمم - ءى
بيولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
مۋكاشيەۆا اينۇر جاقيا قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وسىمدىك جاسۋشاسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. جاسۋشانىڭ تىرشىلىكتىڭ ەڭ كىشكەنتاي قۇرىلىمدىق بىرلىگى ەكەنىن ۇعىندىرا وتىرىپ، ونىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستىرۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ؛
3. ەڭبەكسۇيگىشتىككە، جاۋاپكەرشىلىكپەن جۇمىستى اتقارا بىلۋگە، قورشاعان ورتانى قورعاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق، زەرتحانالىق جۇمىس جاساۋ
ءادىسى:
كورنەكىلىك: ميكروسكوپ، وسىمدىك جاسۋشاسىنىڭ قۇرىلىسىنىڭ پلاكاتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، لۋپا، پرەپارات دايىنداۋعا ارنالعان زاتتىق شىنى، جابىن اينەك، قابىعى ارشىلعان پياز، ساپتى ينە
بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
ۇلعايتقىش قۇرالدار
1. وقۋشىلار، وتە ۇساق، كوزگە كورىنبەيتىن تىرشىلىك يەلەرىن نەمەسە جاسۋشانى قاراۋ ءۇشىن قانداي ۇلعايتقىش قۇرالدار قولدانامىز؟
2. وتكەن ساباقتا قانداي ميكروسكوپتىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستىق؟
3. جارىق ميكروسكوپىنىڭ قۇرىلىسىن ايتىندارشى، الدىمىزداعى ميكروسكوپتارعا قارايىق.
4. كورەتىن زاتتى نەشە ەسە ۇلكەيتەتىنىن ءبىلۋ ءۇشىن نە ىستەيمىز؟
5. پرەپاراتتى قالاي دايىندايمىز؟
6. وزدەرىن الدا تۇرعان زاتتاردى (زاتتىق شىنى، جابىن اينەك، سارىمساق، پيپەتكا، سۋ، ساپتى ينە) پايدالانىپ پرەپارات جاساندار
7. وسى پرەپاراتتى ميكروسكوپقا ورنالاستىرايىق
8. ورنالاسقان پرەپاراتتى قارايمىز، نە بايقادىق؟
3. جاڭا تاقىرىپ:
بۇگىن ءبىز پرەپاراتتان كورىپ وتىرعان جاسۋشانىڭ قۇرىلىسىمەن تانىسامىز. ينتەراكتيۆتى تاقتاعا نازا اۋدارىندار. مىنا سۋرەت وسىمدىك جاسۋشاسىنىڭ قۇرىلىسى. جاسۋشانىڭ وتە كىشكەنتاي ەكەنىن بىلەمىز، سول كىشكەنە عانا تىرشىلىكتىڭ ءقۇرىلىم بىرلىگىنىڭ قۇرىلىسى كۇردەلى بولادى ەكەن. جاسۋشانىڭ سىرتقى بولىگى قابىقشاسى دەپ اتالادى. ول وتە تىعىز، قالىڭ، قاتتى، ىستىق سۋدا، باسقا دا قوسىلىستاردا ەرىمەيتىن مىقتى بولادى. قابىقشا جاسۋنىقتان تۇرادى. ونىڭ وتە جۇقا جەرىن ساڭىلاۋ دەپ اتايدى. ساڭىلاۋ ارقىلى زا الماسادى. قابىقشا ىشكى بولىكتەردى زاقىمدانۋدان قورعاپ، جاسۋشاعا مىقتىلىق، بەرىكتىك قاسيەت بەرەدى. جاسۋشانىڭ ىشىندەگى قويمالجىڭ زات سيتوپلازما دەپ اتالادى. ونىڭ ىشىندە ءتۇرلى قىزمەت اتقاراتىن ورگانويدتار بولادى. ولار: يادرو، پلاستيدتەر، ۆاكۋول ت. ب.
ەڭ باستى ورگانويد ول، يادرو دەپ اتالادى. ول جاسۋشانىڭ كوبەيۋىنە قاتىسادى. سىرتىن ەكى قابات قابىقشا قاپتايدى. يادرو قابىقشاسىندا دا ساڭىلاۋلار بار. ياعني سيتوپلازما مەن يادرو اراسىندا دا زات الماسىپ تۇرادى. پلاستيدتەردىڭ وسىمدىك جاسۋشاسىندا ءۇش ءتۇرى بار، ولار: حلوروپلاست، حروموپلاست، لەيكوپلاست. حلوروپلاست – وسىمدىككە جاسىل ءتۇس بەرەدى، وندا جاسىل پيگمەنت حلوروفيلل بار. ورگانيكالىق زات تۇزۋگە قاتىسادى. حروموپلاست – گۇل كۇلتەلەرىنە، كۇزگى جاپىراقتارعا، پىسكەن جەمىستەرگە، جەمتامىرلارعا قىزىل، سارى ءتۇس بەرەدى. لەيكوپلاست – وسىمدىكتىڭ تۇقىمىندا، تامىرىندا، تۇينەگىندە كەزدەسەتىن ءتۇسسىز، ۇساق دەەشىكتەر. ۆاكۋول – وسىمدىكتىڭ قىسىمىن رەتتەپ وتىراتىن ورگانويد، ەگەر وسىمدىك جاسۋشاسىندا قىسىم وزگەرسە، وسىمدىك قۇراپ قالادى. ۆاكۋولدىڭ ءىشى شىرىنعا تولى بولادى.
4. ەندى الدىمىزداعى ميكروسكوپتان كورىپ وتىرعان پرەپاراتتىڭ سۋرەتىن ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سۋرەتپەن سالىستىرا وتىرىپ، سۋرەتتى داپتەرگە سالۋ كەرەك.
5. بيولوگيالىق ديكتانت
1. جاسۋشا............ جاسۋشانىڭ چىرتىن قاپتايدى.
2. قابىقشانىڭ جۇقارعان جەرىن.......... دەپ اتايدى.
3. جاسۋشانىڭ تىرشىلىگىنە قاجەتتى زاتتار.......... ورنالاسادى.
4......... كوبەيۋگە قاتىسادى.
5. قۇرامىندا بولاتىن بوياعىش زاتتاردىڭ تۇسىنە قاراي پلاستيدتەر.......،
.......، جانە....... دەپ بولىنەدى.
6. جاسۋشا ىشىندەگى قىسىمدى رەتتەۋگە قاتىساتىن ورگانويد ول -....... دەپ اتالادى.
6. جاڭا تاڭىسقان تەرمين سوزدەردى سوزدىك داپتەرگە جازىپ قويۋ:
جاسۋشا قابىقشاسى، سيتوپلازما، يادرو، پلاستيد، حروموپلاست، حلوروپلاست، لەيكوپلاست، ۆاكۋول
7. ۇيگە تاپسىرما: وقىپ كەلۋ، كەستە تولتىرۋ: جاسۋشانىڭ قۇرىلىسى جانە اتقاراتىن قىزمەتى
"مالتابار ورتا مەكتەبى" كمم - ءى
بيولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
مۋكاشيەۆا اينۇر جاقيا قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وسىمدىك جاسۋشاسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. جاسۋشانىڭ تىرشىلىكتىڭ ەڭ كىشكەنتاي قۇرىلىمدىق بىرلىگى ەكەنىن ۇعىندىرا وتىرىپ، ونىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستىرۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ؛
3. ەڭبەكسۇيگىشتىككە، جاۋاپكەرشىلىكپەن جۇمىستى اتقارا بىلۋگە، قورشاعان ورتانى قورعاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق، زەرتحانالىق جۇمىس جاساۋ
ءادىسى:
كورنەكىلىك: ميكروسكوپ، وسىمدىك جاسۋشاسىنىڭ قۇرىلىسىنىڭ پلاكاتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، لۋپا، پرەپارات دايىنداۋعا ارنالعان زاتتىق شىنى، جابىن اينەك، قابىعى ارشىلعان پياز، ساپتى ينە
بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
ۇلعايتقىش قۇرالدار
1. وقۋشىلار، وتە ۇساق، كوزگە كورىنبەيتىن تىرشىلىك يەلەرىن نەمەسە جاسۋشانى قاراۋ ءۇشىن قانداي ۇلعايتقىش قۇرالدار قولدانامىز؟
2. وتكەن ساباقتا قانداي ميكروسكوپتىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستىق؟
3. جارىق ميكروسكوپىنىڭ قۇرىلىسىن ايتىندارشى، الدىمىزداعى ميكروسكوپتارعا قارايىق.
4. كورەتىن زاتتى نەشە ەسە ۇلكەيتەتىنىن ءبىلۋ ءۇشىن نە ىستەيمىز؟
5. پرەپاراتتى قالاي دايىندايمىز؟
6. وزدەرىن الدا تۇرعان زاتتاردى (زاتتىق شىنى، جابىن اينەك، سارىمساق، پيپەتكا، سۋ، ساپتى ينە) پايدالانىپ پرەپارات جاساندار
7. وسى پرەپاراتتى ميكروسكوپقا ورنالاستىرايىق
8. ورنالاسقان پرەپاراتتى قارايمىز، نە بايقادىق؟
3. جاڭا تاقىرىپ:
بۇگىن ءبىز پرەپاراتتان كورىپ وتىرعان جاسۋشانىڭ قۇرىلىسىمەن تانىسامىز. ينتەراكتيۆتى تاقتاعا نازا اۋدارىندار. مىنا سۋرەت وسىمدىك جاسۋشاسىنىڭ قۇرىلىسى. جاسۋشانىڭ وتە كىشكەنتاي ەكەنىن بىلەمىز، سول كىشكەنە عانا تىرشىلىكتىڭ ءقۇرىلىم بىرلىگىنىڭ قۇرىلىسى كۇردەلى بولادى ەكەن. جاسۋشانىڭ سىرتقى بولىگى قابىقشاسى دەپ اتالادى. ول وتە تىعىز، قالىڭ، قاتتى، ىستىق سۋدا، باسقا دا قوسىلىستاردا ەرىمەيتىن مىقتى بولادى. قابىقشا جاسۋنىقتان تۇرادى. ونىڭ وتە جۇقا جەرىن ساڭىلاۋ دەپ اتايدى. ساڭىلاۋ ارقىلى زا الماسادى. قابىقشا ىشكى بولىكتەردى زاقىمدانۋدان قورعاپ، جاسۋشاعا مىقتىلىق، بەرىكتىك قاسيەت بەرەدى. جاسۋشانىڭ ىشىندەگى قويمالجىڭ زات سيتوپلازما دەپ اتالادى. ونىڭ ىشىندە ءتۇرلى قىزمەت اتقاراتىن ورگانويدتار بولادى. ولار: يادرو، پلاستيدتەر، ۆاكۋول ت. ب.
ەڭ باستى ورگانويد ول، يادرو دەپ اتالادى. ول جاسۋشانىڭ كوبەيۋىنە قاتىسادى. سىرتىن ەكى قابات قابىقشا قاپتايدى. يادرو قابىقشاسىندا دا ساڭىلاۋلار بار. ياعني سيتوپلازما مەن يادرو اراسىندا دا زات الماسىپ تۇرادى. پلاستيدتەردىڭ وسىمدىك جاسۋشاسىندا ءۇش ءتۇرى بار، ولار: حلوروپلاست، حروموپلاست، لەيكوپلاست. حلوروپلاست – وسىمدىككە جاسىل ءتۇس بەرەدى، وندا جاسىل پيگمەنت حلوروفيلل بار. ورگانيكالىق زات تۇزۋگە قاتىسادى. حروموپلاست – گۇل كۇلتەلەرىنە، كۇزگى جاپىراقتارعا، پىسكەن جەمىستەرگە، جەمتامىرلارعا قىزىل، سارى ءتۇس بەرەدى. لەيكوپلاست – وسىمدىكتىڭ تۇقىمىندا، تامىرىندا، تۇينەگىندە كەزدەسەتىن ءتۇسسىز، ۇساق دەەشىكتەر. ۆاكۋول – وسىمدىكتىڭ قىسىمىن رەتتەپ وتىراتىن ورگانويد، ەگەر وسىمدىك جاسۋشاسىندا قىسىم وزگەرسە، وسىمدىك قۇراپ قالادى. ۆاكۋولدىڭ ءىشى شىرىنعا تولى بولادى.
4. ەندى الدىمىزداعى ميكروسكوپتان كورىپ وتىرعان پرەپاراتتىڭ سۋرەتىن ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سۋرەتپەن سالىستىرا وتىرىپ، سۋرەتتى داپتەرگە سالۋ كەرەك.
5. بيولوگيالىق ديكتانت
1. جاسۋشا............ جاسۋشانىڭ چىرتىن قاپتايدى.
2. قابىقشانىڭ جۇقارعان جەرىن.......... دەپ اتايدى.
3. جاسۋشانىڭ تىرشىلىگىنە قاجەتتى زاتتار.......... ورنالاسادى.
4......... كوبەيۋگە قاتىسادى.
5. قۇرامىندا بولاتىن بوياعىش زاتتاردىڭ تۇسىنە قاراي پلاستيدتەر.......،
.......، جانە....... دەپ بولىنەدى.
6. جاسۋشا ىشىندەگى قىسىمدى رەتتەۋگە قاتىساتىن ورگانويد ول -....... دەپ اتالادى.
6. جاڭا تاڭىسقان تەرمين سوزدەردى سوزدىك داپتەرگە جازىپ قويۋ:
جاسۋشا قابىقشاسى، سيتوپلازما، يادرو، پلاستيد، حروموپلاست، حلوروپلاست، لەيكوپلاست، ۆاكۋول
7. ۇيگە تاپسىرما: وقىپ كەلۋ، كەستە تولتىرۋ: جاسۋشانىڭ قۇرىلىسى جانە اتقاراتىن قىزمەتى
You Might Also Like
