وسىمدىك مۇشەسى. ساباق.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساباق
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىعا بەرىلەتىن تاقىرىپتى تەرەڭدەتە، جان – جاقتى ءارى جەڭىل تۇردە يگەرتۋ. ءار وقۋشىنىڭ سىنىپتاعى ساباقتان تىس ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنشە ىزدەنۋىن دامىتا وتىرىپ، پانگە جانە جالپى ءبىلىم الۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: تابيعاتتى سۇيۋگە، وعان قامقورلىق جاساۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار، پلاكاتتار.
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، تالداۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءپانارالىق بايلانىس: ءوزىن - ءوزى تانۋ، ماتەماتيكا، قازاق ءتىلى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
سالەمەتسىزدەر مە قوناقتار؟
قايىرلى كۇن، وقۋشىلار!
بەيسەنبىنىڭ ءساتى
ساتتىلىككە تولسىن.
بۇگىنگى العان باعاڭ
كىلەڭ بەستىك بولسىن.
ءمۇعالىمنىڭ سۇراعى: وقۋشىلار جاۋابى:
ءاربىر ادام؟ دوسىم، سىنىپتاسىم
ءاربىر ساباق؟ ۇيرەنۋ، وقۋ، ىزدەنۋ
ءاربىر ءىسىڭ؟ تىرلىك، تىرەك، ادامدىق
ءاربىر ءسوزىڭ؟ شىندىق، بىرلىك، ادالدىق
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
- ءبىز ءقازىر قانداي ءتىرى تابيعات يەسىمەن تانىسۋدامىز؟
- وسىمدىك الەمىمەن
- وسىمدىكتەر نەشە توپقا بولىنەدى؟
- 3 توپقا
- اعاش، بۇتا، ءشوپ
سۋرەتپەن جۇمىس.
بەرىلگەن سۋرەتتەردەن وسىمدىكتەردىڭ توبىن انىقتاۋ.
ويىن: «وسىمدىكتىڭ مۇشەلەرىن تاپ؟»
بەرىلگەن سوزدەردەن وسىمدىك مۇشەلەرىن تاۋىپ، ورنىنا ورنالاستىرۋ.
تامىر، ءشوپ، ساباق، گۇل، ەمەن، ءشوپ، جاپىراق، اعاش.
2 – 3 وقۋشىدان ءماتىننىڭ مازمۇنىن سۇراۋ.
5 مينۋتتىق ەسسە.
«تامىر» تاقىرىبىنا 5 مينۋتتىق ەسسە جازۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق.
جۇمباقتى شەشۋ.
وسىمدىكتىڭ بويلاپ وسەر تىرەگى،
كوپ مۇشەنىڭ ىشىندەگى ءبىرى ەدى.
جوعارى – تومەن تۇراتۇعىن تاراتىپ،
وسى مۇشە وسىمدىكتىڭ جۇرەگى.
(ساباق)
«ءببۇ» ستراتەگياسى.
بىلەمىن ----------------------بىلگىم كەلەدى ------------------------ۇيرەندىم
ساباق - وسىمدىكتىڭ مۇشەسى
1. ساباق وسىمدىككە نەگە كەرەك؟
2. ول قانداي مۇشە؟
ماتىنمەن جۇمىس.
ساباق - وسىمدىكتىڭ ماڭىزدى مۇشەسىنىڭ ءبىرى.
ساباقتىڭ اتقاراتىن قىزمەتى: 1) ول وسىمدىكتىڭ بارلىق مۇشەلەرىن ءبىر – بىرىمەن جالعاستىرىپ تۇرادى.
2) ول ءتىرى اعزانىڭ تىرشىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
3) ساباق تامىردىڭ توپىراقتان سىڭىرگەن قورەگىن جەر ءۇستى مۇشەلەرىنە جەتكىزەدى.
4) ساباقتا گۇلدەر، بۇرشىكتەر بەكيدى، جەمىستەر پايدا بولىپ، ءپىسىپ جەتىلەدى.
5) ساباق تىنىس الۋعا دا قاتىسادى.
تاڭقۋرايدىڭ ساباعى تىك، قاتتى. مۇنى تىك ساباقتى دەيدى. ال ءجۇزىمنىڭ ساباعى مۇرتشالارى ارقىلى ءىلىنىپ، ورمەلەپ وسەدى ءارى جۇمساق، يىلگىش كەلەدى. بۇل ورمەلەگىش ساباق.
ساباق - وسىمدىك تىنىس الادى – تامىر ارقىلى قورەك جەتكىزەدى
جالبىز — ەرىنگۇلدىلەر تۇقىمداسىنا جاتاتىن حوش ءيىستى، كوپ جىلدىق، كەيدە ءبىر جىلدىق شوپتەسىن وسىمدىك. نەگىزىنەن، سولتۇستىك قوڭىرجاي ايماقتاردا تارالعان. قازاقستاندا سۋارمالى جەرلەردە، بۇلاق، وزەن، كول ماڭىندا، ارىق بويىندا، شالعىندىقتا، توعايدا، تاۋلى ايماقتا وسەدى. ونىڭ بيىكتىگى 15 — 60 (110) سم. ساباعى تىك، بۇتاقتالعان، جاپىراعىنىڭ جيەگى ارا ءتىستى ۇشكىر، يرەك، قاراما - قارسى ورنالاسادى. گۇلدەرى شار ءتارىزدى بولادى. ودان جاسالاتىن دارىلەر جۇرەك، ءوت جولدارىن ەمدەۋدە، سونداي - اق، جاعىمدى ءيىس بەرەتىن ءارى انتيسەپتيكالىق زات رەتىندە سۇيىق دارىلەردىڭ، ءتىس تازالاعىش ۇنتاقتاردىڭ قۇرامىنا كىرەدى. جالبىزدىڭ قۇرامىنداعى ەفير مايى پارفيۋمەريادا جانە تاماق ونەركاسىبىندە پايدالانىلادى. گۇلىنەن ارا بال جينايدى.
جەر بەتىندە ەڭ العاش پايدا بولعان وسىمدىكتەردىڭ ءبىرى – ءجۇزىم. قازىرگى تاڭدا ءجۇزىم ەڭ كوپ وسىرىلەتىن ايماق – كىشى ازيا. ءجۇزىمنىڭ شامامەن ون مىڭداي ءتۇرى كەزدەسەدى. ءجۇزىم قۇرامىنداعى ماگنيي ادام دەنەسىنە دە، ميدىڭ دا تىنىعۋىنا دا ەرەكشە اسەر ەتەدى. ول باۋىر اۋرۋلارىن، قان ازدىقتى (انەميا) ەمدەۋدە كوپ قولدانىلادى. ءجۇزىم ادامنىڭ يممۋنيتەتىن كۇشەيتەدى، جۇيكەنى تىنىشتاندىرىپ، تەرىنىڭ تۇلەۋىن ارتتىرا تۇسەدى. ول سونداي - اق اللەرگيا مەن بۋىنداردا تۇز جينالۋىنىڭ الدىن الۋدا تاپتىرمايتىن جەمىس.
سۋرەتپەن جۇمىس.
سۋرەتتەگى وسىمدىكتەردىڭ قايسىسى تىك، قايسىسى يىلگىش ساباق ەكەنىن اجىراتىپ، اتتارىن اتاۋ.
سەرگىتۋ ءساتى
توپتىق جۇمىس.
ءار توپقا بەرىلگەن وسىمدىكتىڭ سۋرەتى بويىنشا ساباقتىڭ ءتۇرىن انىقتاۋ.
1 – توپ. قيار
2 - توپ. بامبۋك
3 - توپ. الوە
«بىلگەنگە مارجان»
بيدايىق — استىق تۇقىمداسىنا جاتاتىن كوپ جىلدىق شوپتەسىن وسىمدىك. قازاقستاننىڭ بارلىق جەرىندە كەزدەسەدى. ونىڭ 44 ءتۇرى بار. بۇلاردىڭ تامىر ساباقتارى ۇزىن، جەر استىندا 2 م - گە دەيىن كولبەي وسەدى. ساباعى تىك، وعان كەزەكتەسىپ ورنالاسقان جاپىراقتارى جىڭىشكە تاسپا ءتارىزدى، گ ۇلىنىڭ سىرتىن ءمولدىر نەمەسە جاسىل گۇل قابىرشاعى، ال ونىڭ تومەنگى جاعىن 2 جاسىل ماساقشا قابىرشاق قورشاپ تۇرادى.
كاكتۋس – شىرىن ساباقتى شوپتەسىن وسىمدىك؛ ادەتتە، جۋان، ەتجەندى، شىرىندى ساباقتارى تىكەنەكتى، تۇكتى، قىلتاناقتى بولادى. كاكتۋستىڭ بۇتا، اعاش، ليانا تارىزدەس تۇرلەرى دە كەزدەسەدى.
باقباق — كوپ جىلدىق، كەيدە ءبىر نە ەكى جىلدىق شوپتەسىن وسىمدىكتەر. قازاقستاندا 59 ءتۇرى بار، ولار شالعىندى، كوگالدى جەرلەردە، جول جيەگىندە، تاۋ بوكتەرلەرىندە وسەدى. بيىكتىگى 4 — 30 سم - دەي، ساباعى قۋىس، جاپىراقسىز، تىقىر، ءسۇتتى شىرىندى بولادى. جاپىراقتارى قاۋىرسىن پىشىندەس، جيەگى تەگىس، تامىر موينىنا اينالا شوعىرلانادى. باقباقتىڭ تامىرى مەن ساباعى دارىلىك ماقساتقا قولدانىلادى، سونداي - اق، مال ازىعىنا، تاعامعا پايدالانىلادى.
جۋسان - شوپتەسىن وسىمدىكتەر، شالا بۇتا. قازاقستاننىڭ بارلىق جەرىندە – ءشول - شولەيتتى دالادا، تاۋلى جەرلەردە وسەدى. جۋساننىڭ بيىكتىگى 10 – 60 سم، كەيدە 1، 5 – 2 م - دەي بولادى. ساباعى تىك نەمەسە جەرگە جايىلىپ وسەدى. جاپىراعى كەزەكتەسىپ ورنالاسقان، قاۋىرسىن ءتارىزدى، شەتى تىلىمدەنگەن، كەيدە ءبۇتىن جيەكتى. جۋسان – قۇنارلى مال ازىعى، دارىلىك، بوياۋىش، تاعامدىق، ءۆيتاميندى، ەفير مايلى وسىمدىك.
كارتوپ - جارىقسۇيگىش، ىلعالسۇيگىش (اسىرەسە، گۇلدەۋ جانە تۇينەكتۇزىلۋ كەزىندە)، سۋىققا ءتوزىمدى داقىل. بيىكتىگى 40 – 80 سم، كەيدە 150 سم - گە دەيىن جەتەدى. ءبىر تۇپتە 3 – 6 ساباق بولادى. گ ۇلى اق، قىزعىلت نە كوكشىل كۇلگىن ءتۇستى. جەمىسى ەكى ۇيالى، كوپ تۇقىمدى. جەر استىنداعى وركەن ساباعىنىڭ ۇشى تۇينەككە اينالادى.
پالما – نەگىزىنەن تروپيكتىك ورمانداردا، تەڭىز جاعالاۋلارىندا، ساۆاننالاردا، شولەيتتى جەرلەردەگى وازيستەردە، بيىك تاۋ باسىندا (3000 م - دەن بيىكتىكتە) تارالعان. پالمالاردىڭ 250 تۋىسى، 3400 - دەي (كەيبىر مالىمەتتەردە 2780) تۇرلەرى بار. بيىكتىگى 60 م - دەي، ءدىڭىنىڭ ديامەترى 1 م - گە دەيىن، كوبىنە بۇتاقتانباعان، جاپىراعى توپتانىپ، جوعارى جاعىندا ورنالاسقان. پالمانىڭ بۇتا ءتارىزدى، ساباعى ءدىڭىنىڭ قولتىق بۇرىنەن نە تامىر ساباقتان داميتىن، ساباعى بولمايتىن، جەر بەتىنە تەك جاپىراعى ءوسىپ شىعاتىن تۇرلەرى بار؛ ساباعى جىڭىشكە (ديامەترى 2 – 3 سم)، ۇزىن (300 م - دەي) شىرمالىپ وسەتىن تۇرلەرى دە كەزدەسەدى.
ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن جۇمىس.
1. ساباقتىڭ اتقاراتىن قىزمەتى تۋرالى ايت.
2. ساباقتىڭ بويىندا وسىمدىكتىڭ قانداي مۇشەلەرى ورنالاسقانىن اتا.
3. بيىك، جۋان ساباققا مىسال كەلتىر.
ساباقتى قورىتۋ
«ءببۇ» ستراتەگياسى.
بىلەمىن --------------------------------بىلگىم كەلەدى ----------------------------ۇيرەندىم
ساباق - وسىمدىكتىڭ مۇشەسى
3. ساباق وسىمدىككە نەگە كەرەك؟
4. ول قانداي مۇشە؟ ساباق - وسىمدىكتىڭ ماڭىزدى مۇشەسى. ول وسىمدىكتىڭ بارلىق مۇشەلەرىن جالعاستىرادى. تامىر ارقىلى قورەك جەتكىزەدى. ساباق تىنىس الادى.
بەس جولدى ولەڭ
نە؟ ---------------ساباق
قانداي؟ --------تىك، يىلگىش
نە ىستەيدى؟ -----تىنىس الادى، قورەك جەتكىزەدى، قامتاماسىز ەتەدى
سويلەم. ساباق وسىمدىكتىڭ مۇشەلەرىن جالعاستىرادى
سينونيم. ءدىڭ
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ءماتىننىڭ مازمۇنىن ايتۋ.
ءوزىڭنىڭ ءۇيىڭنىڭ ماڭىنداعى وسىمدىكتەردىڭ ساباقتارىن بايقاپ، سۋرەتىن سالىپ كەلۋ.
باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىعا بەرىلەتىن تاقىرىپتى تەرەڭدەتە، جان – جاقتى ءارى جەڭىل تۇردە يگەرتۋ. ءار وقۋشىنىڭ سىنىپتاعى ساباقتان تىس ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنشە ىزدەنۋىن دامىتا وتىرىپ، پانگە جانە جالپى ءبىلىم الۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: تابيعاتتى سۇيۋگە، وعان قامقورلىق جاساۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار، پلاكاتتار.
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، تالداۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءپانارالىق بايلانىس: ءوزىن - ءوزى تانۋ، ماتەماتيكا، قازاق ءتىلى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
سالەمەتسىزدەر مە قوناقتار؟
قايىرلى كۇن، وقۋشىلار!
بەيسەنبىنىڭ ءساتى
ساتتىلىككە تولسىن.
بۇگىنگى العان باعاڭ
كىلەڭ بەستىك بولسىن.
ءمۇعالىمنىڭ سۇراعى: وقۋشىلار جاۋابى:
ءاربىر ادام؟ دوسىم، سىنىپتاسىم
ءاربىر ساباق؟ ۇيرەنۋ، وقۋ، ىزدەنۋ
ءاربىر ءىسىڭ؟ تىرلىك، تىرەك، ادامدىق
ءاربىر ءسوزىڭ؟ شىندىق، بىرلىك، ادالدىق
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
- ءبىز ءقازىر قانداي ءتىرى تابيعات يەسىمەن تانىسۋدامىز؟
- وسىمدىك الەمىمەن
- وسىمدىكتەر نەشە توپقا بولىنەدى؟
- 3 توپقا
- اعاش، بۇتا، ءشوپ
سۋرەتپەن جۇمىس.
بەرىلگەن سۋرەتتەردەن وسىمدىكتەردىڭ توبىن انىقتاۋ.
ويىن: «وسىمدىكتىڭ مۇشەلەرىن تاپ؟»
بەرىلگەن سوزدەردەن وسىمدىك مۇشەلەرىن تاۋىپ، ورنىنا ورنالاستىرۋ.
تامىر، ءشوپ، ساباق، گۇل، ەمەن، ءشوپ، جاپىراق، اعاش.
2 – 3 وقۋشىدان ءماتىننىڭ مازمۇنىن سۇراۋ.
5 مينۋتتىق ەسسە.
«تامىر» تاقىرىبىنا 5 مينۋتتىق ەسسە جازۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق.
جۇمباقتى شەشۋ.
وسىمدىكتىڭ بويلاپ وسەر تىرەگى،
كوپ مۇشەنىڭ ىشىندەگى ءبىرى ەدى.
جوعارى – تومەن تۇراتۇعىن تاراتىپ،
وسى مۇشە وسىمدىكتىڭ جۇرەگى.
(ساباق)
«ءببۇ» ستراتەگياسى.
بىلەمىن ----------------------بىلگىم كەلەدى ------------------------ۇيرەندىم
ساباق - وسىمدىكتىڭ مۇشەسى
1. ساباق وسىمدىككە نەگە كەرەك؟
2. ول قانداي مۇشە؟
ماتىنمەن جۇمىس.
ساباق - وسىمدىكتىڭ ماڭىزدى مۇشەسىنىڭ ءبىرى.
ساباقتىڭ اتقاراتىن قىزمەتى: 1) ول وسىمدىكتىڭ بارلىق مۇشەلەرىن ءبىر – بىرىمەن جالعاستىرىپ تۇرادى.
2) ول ءتىرى اعزانىڭ تىرشىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
3) ساباق تامىردىڭ توپىراقتان سىڭىرگەن قورەگىن جەر ءۇستى مۇشەلەرىنە جەتكىزەدى.
4) ساباقتا گۇلدەر، بۇرشىكتەر بەكيدى، جەمىستەر پايدا بولىپ، ءپىسىپ جەتىلەدى.
5) ساباق تىنىس الۋعا دا قاتىسادى.
تاڭقۋرايدىڭ ساباعى تىك، قاتتى. مۇنى تىك ساباقتى دەيدى. ال ءجۇزىمنىڭ ساباعى مۇرتشالارى ارقىلى ءىلىنىپ، ورمەلەپ وسەدى ءارى جۇمساق، يىلگىش كەلەدى. بۇل ورمەلەگىش ساباق.
ساباق - وسىمدىك تىنىس الادى – تامىر ارقىلى قورەك جەتكىزەدى
جالبىز — ەرىنگۇلدىلەر تۇقىمداسىنا جاتاتىن حوش ءيىستى، كوپ جىلدىق، كەيدە ءبىر جىلدىق شوپتەسىن وسىمدىك. نەگىزىنەن، سولتۇستىك قوڭىرجاي ايماقتاردا تارالعان. قازاقستاندا سۋارمالى جەرلەردە، بۇلاق، وزەن، كول ماڭىندا، ارىق بويىندا، شالعىندىقتا، توعايدا، تاۋلى ايماقتا وسەدى. ونىڭ بيىكتىگى 15 — 60 (110) سم. ساباعى تىك، بۇتاقتالعان، جاپىراعىنىڭ جيەگى ارا ءتىستى ۇشكىر، يرەك، قاراما - قارسى ورنالاسادى. گۇلدەرى شار ءتارىزدى بولادى. ودان جاسالاتىن دارىلەر جۇرەك، ءوت جولدارىن ەمدەۋدە، سونداي - اق، جاعىمدى ءيىس بەرەتىن ءارى انتيسەپتيكالىق زات رەتىندە سۇيىق دارىلەردىڭ، ءتىس تازالاعىش ۇنتاقتاردىڭ قۇرامىنا كىرەدى. جالبىزدىڭ قۇرامىنداعى ەفير مايى پارفيۋمەريادا جانە تاماق ونەركاسىبىندە پايدالانىلادى. گۇلىنەن ارا بال جينايدى.
جەر بەتىندە ەڭ العاش پايدا بولعان وسىمدىكتەردىڭ ءبىرى – ءجۇزىم. قازىرگى تاڭدا ءجۇزىم ەڭ كوپ وسىرىلەتىن ايماق – كىشى ازيا. ءجۇزىمنىڭ شامامەن ون مىڭداي ءتۇرى كەزدەسەدى. ءجۇزىم قۇرامىنداعى ماگنيي ادام دەنەسىنە دە، ميدىڭ دا تىنىعۋىنا دا ەرەكشە اسەر ەتەدى. ول باۋىر اۋرۋلارىن، قان ازدىقتى (انەميا) ەمدەۋدە كوپ قولدانىلادى. ءجۇزىم ادامنىڭ يممۋنيتەتىن كۇشەيتەدى، جۇيكەنى تىنىشتاندىرىپ، تەرىنىڭ تۇلەۋىن ارتتىرا تۇسەدى. ول سونداي - اق اللەرگيا مەن بۋىنداردا تۇز جينالۋىنىڭ الدىن الۋدا تاپتىرمايتىن جەمىس.
سۋرەتپەن جۇمىس.
سۋرەتتەگى وسىمدىكتەردىڭ قايسىسى تىك، قايسىسى يىلگىش ساباق ەكەنىن اجىراتىپ، اتتارىن اتاۋ.
سەرگىتۋ ءساتى
توپتىق جۇمىس.
ءار توپقا بەرىلگەن وسىمدىكتىڭ سۋرەتى بويىنشا ساباقتىڭ ءتۇرىن انىقتاۋ.
1 – توپ. قيار
2 - توپ. بامبۋك
3 - توپ. الوە
«بىلگەنگە مارجان»
بيدايىق — استىق تۇقىمداسىنا جاتاتىن كوپ جىلدىق شوپتەسىن وسىمدىك. قازاقستاننىڭ بارلىق جەرىندە كەزدەسەدى. ونىڭ 44 ءتۇرى بار. بۇلاردىڭ تامىر ساباقتارى ۇزىن، جەر استىندا 2 م - گە دەيىن كولبەي وسەدى. ساباعى تىك، وعان كەزەكتەسىپ ورنالاسقان جاپىراقتارى جىڭىشكە تاسپا ءتارىزدى، گ ۇلىنىڭ سىرتىن ءمولدىر نەمەسە جاسىل گۇل قابىرشاعى، ال ونىڭ تومەنگى جاعىن 2 جاسىل ماساقشا قابىرشاق قورشاپ تۇرادى.
كاكتۋس – شىرىن ساباقتى شوپتەسىن وسىمدىك؛ ادەتتە، جۋان، ەتجەندى، شىرىندى ساباقتارى تىكەنەكتى، تۇكتى، قىلتاناقتى بولادى. كاكتۋستىڭ بۇتا، اعاش، ليانا تارىزدەس تۇرلەرى دە كەزدەسەدى.
باقباق — كوپ جىلدىق، كەيدە ءبىر نە ەكى جىلدىق شوپتەسىن وسىمدىكتەر. قازاقستاندا 59 ءتۇرى بار، ولار شالعىندى، كوگالدى جەرلەردە، جول جيەگىندە، تاۋ بوكتەرلەرىندە وسەدى. بيىكتىگى 4 — 30 سم - دەي، ساباعى قۋىس، جاپىراقسىز، تىقىر، ءسۇتتى شىرىندى بولادى. جاپىراقتارى قاۋىرسىن پىشىندەس، جيەگى تەگىس، تامىر موينىنا اينالا شوعىرلانادى. باقباقتىڭ تامىرى مەن ساباعى دارىلىك ماقساتقا قولدانىلادى، سونداي - اق، مال ازىعىنا، تاعامعا پايدالانىلادى.
جۋسان - شوپتەسىن وسىمدىكتەر، شالا بۇتا. قازاقستاننىڭ بارلىق جەرىندە – ءشول - شولەيتتى دالادا، تاۋلى جەرلەردە وسەدى. جۋساننىڭ بيىكتىگى 10 – 60 سم، كەيدە 1، 5 – 2 م - دەي بولادى. ساباعى تىك نەمەسە جەرگە جايىلىپ وسەدى. جاپىراعى كەزەكتەسىپ ورنالاسقان، قاۋىرسىن ءتارىزدى، شەتى تىلىمدەنگەن، كەيدە ءبۇتىن جيەكتى. جۋسان – قۇنارلى مال ازىعى، دارىلىك، بوياۋىش، تاعامدىق، ءۆيتاميندى، ەفير مايلى وسىمدىك.
كارتوپ - جارىقسۇيگىش، ىلعالسۇيگىش (اسىرەسە، گۇلدەۋ جانە تۇينەكتۇزىلۋ كەزىندە)، سۋىققا ءتوزىمدى داقىل. بيىكتىگى 40 – 80 سم، كەيدە 150 سم - گە دەيىن جەتەدى. ءبىر تۇپتە 3 – 6 ساباق بولادى. گ ۇلى اق، قىزعىلت نە كوكشىل كۇلگىن ءتۇستى. جەمىسى ەكى ۇيالى، كوپ تۇقىمدى. جەر استىنداعى وركەن ساباعىنىڭ ۇشى تۇينەككە اينالادى.
پالما – نەگىزىنەن تروپيكتىك ورمانداردا، تەڭىز جاعالاۋلارىندا، ساۆاننالاردا، شولەيتتى جەرلەردەگى وازيستەردە، بيىك تاۋ باسىندا (3000 م - دەن بيىكتىكتە) تارالعان. پالمالاردىڭ 250 تۋىسى، 3400 - دەي (كەيبىر مالىمەتتەردە 2780) تۇرلەرى بار. بيىكتىگى 60 م - دەي، ءدىڭىنىڭ ديامەترى 1 م - گە دەيىن، كوبىنە بۇتاقتانباعان، جاپىراعى توپتانىپ، جوعارى جاعىندا ورنالاسقان. پالمانىڭ بۇتا ءتارىزدى، ساباعى ءدىڭىنىڭ قولتىق بۇرىنەن نە تامىر ساباقتان داميتىن، ساباعى بولمايتىن، جەر بەتىنە تەك جاپىراعى ءوسىپ شىعاتىن تۇرلەرى بار؛ ساباعى جىڭىشكە (ديامەترى 2 – 3 سم)، ۇزىن (300 م - دەي) شىرمالىپ وسەتىن تۇرلەرى دە كەزدەسەدى.
ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن جۇمىس.
1. ساباقتىڭ اتقاراتىن قىزمەتى تۋرالى ايت.
2. ساباقتىڭ بويىندا وسىمدىكتىڭ قانداي مۇشەلەرى ورنالاسقانىن اتا.
3. بيىك، جۋان ساباققا مىسال كەلتىر.
ساباقتى قورىتۋ
«ءببۇ» ستراتەگياسى.
بىلەمىن --------------------------------بىلگىم كەلەدى ----------------------------ۇيرەندىم
ساباق - وسىمدىكتىڭ مۇشەسى
3. ساباق وسىمدىككە نەگە كەرەك؟
4. ول قانداي مۇشە؟ ساباق - وسىمدىكتىڭ ماڭىزدى مۇشەسى. ول وسىمدىكتىڭ بارلىق مۇشەلەرىن جالعاستىرادى. تامىر ارقىلى قورەك جەتكىزەدى. ساباق تىنىس الادى.
بەس جولدى ولەڭ
نە؟ ---------------ساباق
قانداي؟ --------تىك، يىلگىش
نە ىستەيدى؟ -----تىنىس الادى، قورەك جەتكىزەدى، قامتاماسىز ەتەدى
سويلەم. ساباق وسىمدىكتىڭ مۇشەلەرىن جالعاستىرادى
سينونيم. ءدىڭ
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ءماتىننىڭ مازمۇنىن ايتۋ.
ءوزىڭنىڭ ءۇيىڭنىڭ ماڭىنداعى وسىمدىكتەردىڭ ساباقتارىن بايقاپ، سۋرەتىن سالىپ كەلۋ.
باعالاۋ.
You Might Also Like
-
№42 حامزا اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەپ
