وتباسى - ءومىر اياسى
بايقوڭىر قالاسى،
№2 ك. ە. سيالكوۆسكيي اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن
ورتا مەكتەپتىڭ I ساناتتى باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
جاكۋپوۆا الماگۋل بايدۋللايەۆنا
تاقىرىبى: وتباسى - ءومىر اياسى
ماقساتى: ا) «وتباسى» قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەردى وتباسى تۋرالى ۇعىمداردى كەڭەيتۋ، ونى سۇيە بىلۋگە، وتباسى يگىلىگى ءۇشىن تالماي ەڭبەك ەتۋگە ۇيرەتۋ؛
ب) وتباسىنىڭ نەگىزى ءومىردىڭ ۇيىتقىسى، كيەلى قاسيەتكە يە بولۋ سىرى، وتباسى ءتالىمىنىڭ ءمانى تۋرالى تۇسىنىكتەردى كەڭەيتۋ؛
ۆ) وتباسى تاربيەسىنىڭ ءمان-ماڭىزىن اشىپ كورسەتە وتىرىپ، ۇلتتىق سالتتى، ءداستۇردى ءتۇسىنىپ، قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ، الداعى ومىرگە دايارلاۋ.
بارىسى: 1. شاتتىق شەڭبەرى
كوڭىلگە قۋانىش سىيلايتىن، جانىمىزدى ىزگىلەندىرەتىن، ونەر اتاۋىنىڭ ىشىندەگى قۇدىرەتتىلەرىنىڭ ءبىرى - كۇي تىڭداۋعا شاقىرامىن.
2. ويلانايىق، پىكىرلەسەيىك
«وتباسى» سوزىنە اسسوسياسيا قۇرعىزۋ
• «وتباسى»، «وتاۋ»، «وتاعاسى»، «وتاۋ يەسى» دەگەن ۇعىمداردى قالاي تۇسىنەسىز؟
• وتباسى نەگىزى نەدە دەپ ويلايسىز؟
3. نازار اۋدارايىق
ق. تولىبايەۆتىڭ شىعارماسىنان ءۇزىندى وقىتۋ جانە وقۋشىنىڭ ەسىندە قالاتىن نەگىزگى ۇعىمداردى انىقتاتىپ، تاقتاعا جازعىزۋ.
4. ماتىنمەن جۇمىس
ش. ايتماتوۆتىڭ «مۇراپ» اڭگىمەسىنەن ءۇزىندى وقۋ.
ماتىننەن قانداي كورىنىستەردى ەلەستەتە الار ەدىڭدەر؟
• قاراتايدىڭ وتباسىنا قانداي سيپاتتاما بەرەر ەدىڭىزدەر؟
• وتباسىنىڭ بەرەكەلى بولۋى كىمگە بايلانىستى دەپ ويلايمىز؟
• وتباسىن قۇرۋ ءۇشىن اتا-انانىڭ كەلىسىمى كەرەك پە؟
• وتباسىن قۇرۋ ءۇشىن ادامدار قانشا ۋاقىت ءبىرىن-بىرى ءبىلۋى كەرەك دەپ ويلايسىز؟
5. دايەكسوز
ۇيلەنۋ دەگەنىمىز - ءوز قۇقىڭنىڭ جارتىسىن ازايتىپ، مىندەتتەرىڭدى ەكى ەسە كوبەيتۋ دەگەن ءسوز.
ارتۋر شوپەنگاۋەر
6. جاڭا اقپارات
وتباسى ادامعا باقىت، تولىق ءماندى تىنىس – تىرشىلىك اكەلەدى. «ۇيلەنۋ وڭاي – ءۇي بولۋ قيىن» دەيدى حالىق ماقالى. وتباسىنىڭ ىرگەتاسى ەر ازامات پەن ايەل ادامنىڭ اق نەكە قيىپ، وتاۋ تىگۋىنەن قۇرالادى. وتباسىنىڭ باستى قازىعى، التىن دىڭگەگى – بالا. بالانىڭ تاربيەلى جان-جاقتى بولىپ وسۋىنە بەرەكەلى، ونەگەلى، ىنتىماقتى وتباسىنىڭ ىقپالى مول. وتباسى اتا مەن بالانىڭ، كەلىن مەن ەنەنىڭ جانە باسقا دا وتباسى مۇشەلەرىنىڭ جىلى قارىم-قاتىناسىنان قۇرىلادى. وتباسى بەرەكەلى، تاتۋ بولۋ ءۇشىن سىيلاستىق، مەيىرىمدىلىك، جاناشىرلىق، باۋىرمالدىق قاسيەتتەر ءار ادامنىڭ جۇرەگىنەن ورىن الۋى كەرەك. وتباسىن قۇرعاندا ادام ومىرگە ۇرپاق اكەلىپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە وعان جالپى ادامزاتتىق جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى، اتا-باباسىنىڭ ءسالت-داستۇرىن، جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا سىڭىرتەدى. بالالارىن وزدەرىن قورشاعان ورتاعا جانە قوعامعا پايدالى ازامات ەتىپ ءوسىرۋ – اتا-انانىڭ ەڭ ماڭىزدى مىندەتى.
«وتان وتتان باستالادى» دەيدى حالقىمىز. ەلدىڭ، ۇلتتىڭ، جالپىادامزاتتىڭ بولاشاعى، دامۋ دەڭگەيى وسى وتباسىنان باستالادى.
7. بەينەماتەريال كورسەتۋ
8.شىعارماشىلىق جۇمىس
ا) وتباسىنا قاتىستى ماقالداردىڭ جالعاسىن تابۋ
ب) «قۇندىلىق قۇنىن ۇعىڭدار» (كارتوچكامەن جۇمىس)
قۇندىلىق قۇنىن ۇعىندار
وتباسىمدا ەڭ سىيلى ______________________________________
ەڭ قىمباتتى _____________________________________________
ەڭ اقىلدى _______________________________________________
ەڭ سۇيكىمدى ______________________________________________
ەڭ قۇرمەتتى ______________________________________________
ەڭ قۇندى ________________________________________________
ەڭ باعالى ________________________________________________
ەڭ قاجەتتى _______________________________________________
9. «مەنىڭ ويىمشا…….» نەمەسە «مەن ويلايمىن…….» ايدارىندا.
10.«باقىتتى وتباسى ءمودۋلىن» سالۋ.
11. ۇيگە تاپسىرما
1. وتىلگەن ماتىندەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ وتباسىن قۇرۋ ءۇشىن وزىڭىزگە قوياتىن تالاپتار تىزبەسىن جاساپ كەلىڭىزدەر.
2. ءوز وتباسىڭنىڭ ەلتاڭباسىن جاساپ كورىڭىزدەر
12. جۇرەكتەن-جۇرەككە
«ۇرپاققا وسيەت» ءانىن ايتقىزىپ اياقتاۋ
№2 ك. ە. سيالكوۆسكيي اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن
ورتا مەكتەپتىڭ I ساناتتى باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
جاكۋپوۆا الماگۋل بايدۋللايەۆنا
تاقىرىبى: وتباسى - ءومىر اياسى
ماقساتى: ا) «وتباسى» قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەردى وتباسى تۋرالى ۇعىمداردى كەڭەيتۋ، ونى سۇيە بىلۋگە، وتباسى يگىلىگى ءۇشىن تالماي ەڭبەك ەتۋگە ۇيرەتۋ؛
ب) وتباسىنىڭ نەگىزى ءومىردىڭ ۇيىتقىسى، كيەلى قاسيەتكە يە بولۋ سىرى، وتباسى ءتالىمىنىڭ ءمانى تۋرالى تۇسىنىكتەردى كەڭەيتۋ؛
ۆ) وتباسى تاربيەسىنىڭ ءمان-ماڭىزىن اشىپ كورسەتە وتىرىپ، ۇلتتىق سالتتى، ءداستۇردى ءتۇسىنىپ، قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ، الداعى ومىرگە دايارلاۋ.
بارىسى: 1. شاتتىق شەڭبەرى
كوڭىلگە قۋانىش سىيلايتىن، جانىمىزدى ىزگىلەندىرەتىن، ونەر اتاۋىنىڭ ىشىندەگى قۇدىرەتتىلەرىنىڭ ءبىرى - كۇي تىڭداۋعا شاقىرامىن.
2. ويلانايىق، پىكىرلەسەيىك
«وتباسى» سوزىنە اسسوسياسيا قۇرعىزۋ
• «وتباسى»، «وتاۋ»، «وتاعاسى»، «وتاۋ يەسى» دەگەن ۇعىمداردى قالاي تۇسىنەسىز؟
• وتباسى نەگىزى نەدە دەپ ويلايسىز؟
3. نازار اۋدارايىق
ق. تولىبايەۆتىڭ شىعارماسىنان ءۇزىندى وقىتۋ جانە وقۋشىنىڭ ەسىندە قالاتىن نەگىزگى ۇعىمداردى انىقتاتىپ، تاقتاعا جازعىزۋ.
4. ماتىنمەن جۇمىس
ش. ايتماتوۆتىڭ «مۇراپ» اڭگىمەسىنەن ءۇزىندى وقۋ.
ماتىننەن قانداي كورىنىستەردى ەلەستەتە الار ەدىڭدەر؟
• قاراتايدىڭ وتباسىنا قانداي سيپاتتاما بەرەر ەدىڭىزدەر؟
• وتباسىنىڭ بەرەكەلى بولۋى كىمگە بايلانىستى دەپ ويلايمىز؟
• وتباسىن قۇرۋ ءۇشىن اتا-انانىڭ كەلىسىمى كەرەك پە؟
• وتباسىن قۇرۋ ءۇشىن ادامدار قانشا ۋاقىت ءبىرىن-بىرى ءبىلۋى كەرەك دەپ ويلايسىز؟
5. دايەكسوز
ۇيلەنۋ دەگەنىمىز - ءوز قۇقىڭنىڭ جارتىسىن ازايتىپ، مىندەتتەرىڭدى ەكى ەسە كوبەيتۋ دەگەن ءسوز.
ارتۋر شوپەنگاۋەر
6. جاڭا اقپارات
وتباسى ادامعا باقىت، تولىق ءماندى تىنىس – تىرشىلىك اكەلەدى. «ۇيلەنۋ وڭاي – ءۇي بولۋ قيىن» دەيدى حالىق ماقالى. وتباسىنىڭ ىرگەتاسى ەر ازامات پەن ايەل ادامنىڭ اق نەكە قيىپ، وتاۋ تىگۋىنەن قۇرالادى. وتباسىنىڭ باستى قازىعى، التىن دىڭگەگى – بالا. بالانىڭ تاربيەلى جان-جاقتى بولىپ وسۋىنە بەرەكەلى، ونەگەلى، ىنتىماقتى وتباسىنىڭ ىقپالى مول. وتباسى اتا مەن بالانىڭ، كەلىن مەن ەنەنىڭ جانە باسقا دا وتباسى مۇشەلەرىنىڭ جىلى قارىم-قاتىناسىنان قۇرىلادى. وتباسى بەرەكەلى، تاتۋ بولۋ ءۇشىن سىيلاستىق، مەيىرىمدىلىك، جاناشىرلىق، باۋىرمالدىق قاسيەتتەر ءار ادامنىڭ جۇرەگىنەن ورىن الۋى كەرەك. وتباسىن قۇرعاندا ادام ومىرگە ۇرپاق اكەلىپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە وعان جالپى ادامزاتتىق جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى، اتا-باباسىنىڭ ءسالت-داستۇرىن، جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا سىڭىرتەدى. بالالارىن وزدەرىن قورشاعان ورتاعا جانە قوعامعا پايدالى ازامات ەتىپ ءوسىرۋ – اتا-انانىڭ ەڭ ماڭىزدى مىندەتى.
«وتان وتتان باستالادى» دەيدى حالقىمىز. ەلدىڭ، ۇلتتىڭ، جالپىادامزاتتىڭ بولاشاعى، دامۋ دەڭگەيى وسى وتباسىنان باستالادى.
7. بەينەماتەريال كورسەتۋ
8.شىعارماشىلىق جۇمىس
ا) وتباسىنا قاتىستى ماقالداردىڭ جالعاسىن تابۋ
ب) «قۇندىلىق قۇنىن ۇعىڭدار» (كارتوچكامەن جۇمىس)
قۇندىلىق قۇنىن ۇعىندار
وتباسىمدا ەڭ سىيلى ______________________________________
ەڭ قىمباتتى _____________________________________________
ەڭ اقىلدى _______________________________________________
ەڭ سۇيكىمدى ______________________________________________
ەڭ قۇرمەتتى ______________________________________________
ەڭ قۇندى ________________________________________________
ەڭ باعالى ________________________________________________
ەڭ قاجەتتى _______________________________________________
9. «مەنىڭ ويىمشا…….» نەمەسە «مەن ويلايمىن…….» ايدارىندا.
10.«باقىتتى وتباسى ءمودۋلىن» سالۋ.
11. ۇيگە تاپسىرما
1. وتىلگەن ماتىندەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ وتباسىن قۇرۋ ءۇشىن وزىڭىزگە قوياتىن تالاپتار تىزبەسىن جاساپ كەلىڭىزدەر.
2. ءوز وتباسىڭنىڭ ەلتاڭباسىن جاساپ كورىڭىزدەر
12. جۇرەكتەن-جۇرەككە
«ۇرپاققا وسيەت» ءانىن ايتقىزىپ اياقتاۋ
You Might Also Like
-
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋدىڭ ادىس-تاسىلدەرى
-
قىزىلوردا وبلىسى، قارماقشى اۋدانى،
