مەكتەپ پەن وتباسى اراسىنداعى بايلانىس
بايقوڭىر قالاسى،
№2 ك. ە. سيالكوۆسكيي اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن
ورتا مەكتەپتىڭ I ساناتتى باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
جاكۋپوۆا الماگۋل بايدۋللايەۆنا
مەكتەپ پەن وتباسى اراسىنداعى بايلانىس
كىرىسپە
قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى اتا-انالار، ۇستازدار! بۇگىنگى اتا-انالار جينالىسى وزگەشە وتكەلى وتىر. ورايى كەلگەن باسقوسۋدى پايدالانا وتىرىپ، مەن ءوزىم جۇرگىزىپ جۇرگەن «ءوزىن-وزى» تانۋ ءپانىنىڭ ەرەكشەلىگى، بالا تاربيەسىندەگى ۇلكەن پايداسى، اتا-انالارعا دا، بالالاردىڭ وزدەرىن وزدەرى تانىپ بىلۋىنە دە جانە اتا-انالاردىڭ ءوز بالالارىنىڭ مىنەز-قۇلىق ەرەكشەلىگى، ارمان-ماقساتىن تۇسىنە بىلۋدە تيگىزەتىن وراسان زور كومەگى جونىندە ايتقالى تۇرمىن.
«ءوزىن-وزى تانۋ» ءپانى ءبىزدىڭ مەكتەپتە 2010-2011 وقۋ جىلىنان باستاپ ەكسپەريمەنت تۇرىندە جۇرگىزىلە باستادى. يدەيانىڭ اۆتورى – رەسپۋبليكانىڭ ءبىرىنشى حانىمى سارا الپىس قىزى نازاربايەۆا. «بوبەك قورىنىڭ» ءتورايىمى سارا الپىس قىزىنىڭ باستاماسىمەن ومىرگە كەلىپ، 2001-2002 وقۋ جىلىنان الماتى قالاسىنداعى بالاباقشالار مەن مەكتەپتەردە جەكە ساباق رەتىندە وتكىزىلە باستاعان بولاتىن. ال 2002-2003 وقۋ جىلىنان باستاپ بۇل ءپاندى قازاقستاننىڭ بارلىق ايماقتارىندا ەكسپەريمەنتالدىق ايماقتاردا جۇرگىزۋ قولعا الىندى.
قازىرگى كەزەڭدە كوتەرىلىپ وتىرعان «ءوزىن-وزى تانۋ» رۋحاني ادامگەرشىلىك ءبىلىمىنىڭ ءتۇپ-تامىرى تەرەڭدە جاتىر. ول حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنان، رۋحاني مۇرالارىنان، دىلىنەن، تاعىلىمدىق وي-تولعاۋلارىنان باستاۋ الادى. ءوزىن-وزى تانىعان، ءومىردىڭ ءمانىن تۇسىنگەن ادام، ءوزىن-وزى قاداعالاپ، سىناپ، ءوزىن-وزى تاربيەلەۋگە، ومىردەن ءوز ورنىن، ءوز باقىتىن تابۋعا ۇمتىلادى. ءوزىن-وزى تانۋ – ادامنىڭ شىندىقتى وزىنشە ءتۇسىنۋ جاعىنان قاراستىراتىن عىلىم، ول ءوز بويىنداعى بىرەگەيلىككە سايكەس كەلەتىن ءوزىنىڭ جەكە قۇندىلىقتار جۇيەسىن جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار جۇيەسىمەن ءبىرتۇتاس قاراۋعا نەگىزدەلەدى.
قوعام دامۋىندا ءبىزدىڭ قاراپايىم كۇندەلىكتى تىرشىلىگىمىزدە سۇيىسپەنشىلىك پەن ىزگىلىك، مەيىرىمدىلىك پەن قايىرىمدىلىق، شىدامدىلىق پەن يماندىلىق، ادالدىق پەن يبالىق سىندى اسىل قاسيەتتەر قاجەت-اق.
«ءوزىن-وزى تانۋ» ءپانىن وقىتۋدىڭ بۇگىنگى زامان تالابىنان تۋىنداپ وتىرعانىنا كوزىمىز بارعان سايىن جەتۋدە. سەبەبى قازىرگى كەزەڭنىڭ ەڭ باستى قاجەتتىلىگى – ادامدار اراسىنداعى سىيلاستىق، ءبىرىن-بىرى قادىرلەۋ، ءبىرىن-بىرى قۇرمەتتەي ءبىلۋ مەن باعالاي الۋى، ياعني ادامداردىڭ ءوزىن-وزى، قورشاعان ورتانى، الەمدى تاني ءبىلۋى.
II نەگىزگى ءبولىم
اتا-انانىڭ قايسىسى بولسا دا، ءوز بالالارى قابىلەتتى، تاپقىر، تالانتتى بولىپ وسسە، باسقا بالالاردان وق بويى وزىق بولسا دەپ ارماندايدى. دۇرىس، اتا-انانىڭ ومىردەگى باستى مۇراتى - ءوزىنىڭ ءىزىن جالعاستىراتىن ۇرپاعىنىڭ ەرەكشە بولۋى، ونىڭ باقىتتى بولۋى. ءبىراق، ەڭ باستىسى، بالام جاقسى ادام بولسا ەكەن دەپ ارمانداۋ كەرەك. ول ەرجەتكەندە ادامدارعا پايدالى بولىپ، قوعامعا زارداپ كەلتىرمەيتىندەي بولىپ ءوسۋى قاجەت. ءوزىنىڭ بيىك «مەنىنە» ەشقاشان دا كىر كەلتىرمەي، قايتا ونى جاڭا بىلىمدەرمەن تولىقتىرىپ، ءومىر تاجىريبەسىن جەتىلدىرىپ، ءوزىن ماحابباتتىڭ قۇدىرەتتى كۇشىمەن ۇنەمى بايىتىپ وتىرۋى اسا ماڭىزدى قاسيەتتەر بولىپ ەسەپتەلەدى. (سارا الپىس قىزىنىڭ «ءومىر ادەبى» كىتابىنان).
قۇرمەتتى اتا-انالار! بۇگىنگى جينالىسىمىز ەرەكشە بولماق، سەبەبى مەن سىزدەرمەن «ءوزىن-وزى تانۋ» ءپانىنىڭ ءبىر ساباعىن تاجىريبە رەتىندە وتكەلى وتىرمىن.
وتكىزىلەتىن ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «ءومىر دەگەنىمىز نە؟» دەپ اتالادى.
ساباقتا العا قويىلاتىن ماقساتتار: اتا-انانىڭ ومىرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، سول ارقىلى بالانىڭ كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قاناتتى سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، سۋرەتتەر، سلايد، مۋزىكا اۋەنى، ويىن تۇرلەرىنە قولدانىلاتىن ۇلەستىرمەلى پاراقشالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. «شاتتىق شەڭبەرى» اتتى ترەنينگ وتكىزۋ.
ماقساتى: اتا-انالاردىڭ بىر-بىرىنە جاقسى قارىم-قاتىناسىن قالىپتاستىرۋ، جاعىمدى كوڭىل-كۇي تۋعىزۋ.
شارتى: اتا-انالار ءبىر-بىرىنىڭ قولىنان ۇستاپ، شەڭبەر قۇراپ تۇرادى، شەڭبەر كۇن ءتارىزدى، بىر-بىرىنە جىلۋ سىيلايدى.
قۇرمەتتى اتا-انالار! مەن سىزدەرمەن تانىسقانىما وتە قۋانىشتىمىن. قانە، ءبارىمىز ءبىر-بىرىمىزدىڭ قولىمىزدان ۇستاپ، شەڭبەر قۇراپ دوڭگەلەنە تۇرايىق. وسى دوڭگەلەك شەڭبەردى شاتتىق، جىلۋلىق شەڭبەرى دەپ اتايمىز. قالاي ويلايسىزدار؟ شەڭبەرگە تۇرۋدىڭ ۇلكەن ءبىر قاسيەتى بار. شەڭبەرىمىز - كوكتەگى جىلۋ بەرەتىن كۇن ءتارىزدى دوڭگەلەك. شەڭبەرگە تۇرىپ ءبىر-بىرىمىزدى جاقسى كورە الامىز، جاقسىلىق پەن جىلۋلىعىمىزدى بىر-بىرىمىزگە سىيلاي بىلۋگە ۇيرەنەمىز. مىنە، سوندىقتان دا بۇل شەڭبەردى جىلۋلىق، شاتتىق شەڭبەرى دەپ اتايمىز. ەندى ءبارىمىز جاقسىلىق تىلەپ، شاتتانا قۋانىپ، كۇلكىمىزدى سىيلايىق.
بالا – كەڭ الەمدەگى ەڭ پاك، ەڭ تازا اسىل جان. ونىڭ ويىنىڭ تازالىعى، ارىنىڭ تازالىعى ونى قورشاعان ورتاعا بايلانىستى بولماق. بالا وسى ورتانى قالاي قابىلداپ، تانىپ بىلسە، ونىڭ الدىنان كەڭ الەمنىڭ ەسىگى دە سولاي اشىلماق. «ءوزىن-وزى تانۋ» ساباقتارىندا ۇيىمداستىرىلاتىن «شاتتىق شەڭبەرى» ءاربىر بالادا ءوزى وزگەلەرگە سەنەتىن جانە ءوزى دە سەنىمگە يە بولاتىن ۇلكەن دوستىق شەڭبەرىنە قابىلدانۋى رەتىندە تۇيىندەلەدى. شەڭبەرگە تۇرىپ جەر-اناعا، اسپان اتاعا ءوز مەيىرىمىن توككەنى ءۇشىن ريزاشىلىعىن بىلدىرۋمەن بىرگە، بىر-بىرىنە دەگەن رياسىز شىن جۇرەگىنەن شىققان تىلەكتەرىن ايتۋى، جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىرۋى رۋحاني دامۋدىڭ نەگىزىن قالاۋعا ىقپال ەتەتىنىن بايقادىق.
كەلەسى ترەنينگ «شاڭىراق قۇرۋ».
ماقساتى: بىر-بىرىنە ءيىلىپ سالەم بەرۋ، بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋدىڭ ارتىقشىلىعىن ءتۇسىنۋ، ءبىر-بىرىن جاعىمدى كوڭىل-كۇي سىيلاۋ.
شارتى: دوڭگەلەنىپ تۇرىپ، ۋىق كوتەرىپ، شاڭىراق قۇرىپ، كەرەگەنى بەكىتكەندەي قيمىلدار جاساپ، ءيىلىپ بىر-بىرىنە سالەمدەسۋ.
شاڭىراق - بىرلىك پەن ىنتىماقتاستىق، باۋىرمالدىق بەلگىسى. ءبىز ءبىر ۇجىم ىشىندە بالالارىمىزدىڭ جاقسى وقۋى، ءتارتىپتى بولۋى، بىر-بىرىمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولۋىنا مۇددەلىمىز، سوندىقتان دا بىر-بىرىمىزگە جاعىمدى كوڭىل-كۇي، وي كوزقاراس سىيلاۋعا تىرىسايىق.
اتا-انالاردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن جىلى قارىم-قاتىناسىن ورناتۋ ارقىلى بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە، ءبىر-بىرىنىڭ پىكىرىن تىڭداۋعا، سىيلاستىققا، ءوزىن جانە وزگەنى قۇرمەتتەۋگە قولايلى جاعداي قالىپتاستىرۋدا «تانىسۋ» كەزەڭى دە ۇلكەن رول اتقارادى.
«تانىسۋ» ترەنينگى – اتا-انالار بىر-بىرىنە ءوز ەسىمدەرىن، ونىڭ الدىنا ءبىر سىن ەسىم قوسىپ ايتىپ تانىسۋلارى كەرەك. مىسالى: ايداي سۇلۋ ايسۇلۋمىن، كەرىم كۇلاشپىن، ت.ب. بارلىعىمىز دوڭگەلەنىپ وتىرامىز. تانىسىپ بولعان سوڭ، ومىرگە بايلانىستى سلايدتار، بەينەتاسپا كورسەتۋ ارقىلى ولاردىڭ پىكىرىن ءبىلۋ، ومىردە كەزدەسەتىن جاعداياتتاردى كورىپ، بىرگە تالقىلاۋعا شاقىرامىن. بەينەتاسپانى كورىپ بولعان سوڭ اتا-انالارعا سۇراقتار قويۋ ارقىلى پىكىرلەسۋ وتكىزەمىن.
سۇراقتار: 1. ومىردە نەنى قۇنتتايسىز؟
2. ءسىزدىڭ ومىرىڭىزدەگى ەڭ ماڭىزدى قادامىڭىز؟
3. وسى ومىردەگى ەڭ باقىتتى ءساتىڭىز؟
4. ومىردە نەنى قاتتى باعالايسىز؟
5. «ومىر-وزەن» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
6. نەگە ءومىردى وزەنگە تەڭەيمىز؟
7. ءار ادام نە ءۇشىن ءومىر سۇرەدى؟
ساباق بارىسىندا «تانىسۋ» كەزەڭىندە وقۋشىلاردىڭ وزدەرى تۋرالى جاعىمدى پىكىر، وي ايتۋى ولاردىڭ وزدەرىنە دەگەن سەنىمدىلىك، كۇش-جىگەر، كوتەرىڭكى كوڭىل كۇي سىيلايدى، ەرتەڭىنە زور ۇمىتپەن قارايتىن جەكە تۇلعالار قالىپتاسا باستايدى. اتا-انالار دا وتباسىندا بالالاردىڭ وزىنە دەگەن سەنىمدىلىك، وزىندىك «مەنىن» تۋدىراتىن جاعىمدى ەسىم، جىلى سوزدەردى بارىنشا مول قولدانۋى كەرەك.
كەلەسى ترەنينگ بويىنشا اتا-انالارعا ءتۇرلى-تۇستى فيگۋرالاردى بەرۋ.
قۇرمەتتى اتا-انالار! ءقازىر سىزدەرگە تاپسىرمالار بەرىلەدى. ءار قايسىسىڭىز ءتۇرلى-تۇستى ءبىر فيگۋرانى الىپ، سول تۇستەگى ستولعا بارىپ وتىراسىزدار. ستولداعى تاپسىرمالاردى ورىنداۋلارىڭىز كەرەك.
1. مەكتەپكە دەگەن ماحابباتىڭىزدى ءبىلدىرىپ گۇل شوعىن جاساڭىز.
2. بالاعا دەگەن ماحابباتىڭىزدى ءبىلدىرىپ گۇلگە جازىپ جاپسىرۋ.
3. اتا-انانىڭ بىر-بىرىنە دەگەن ماحابباتىن ءبىلدىرىپ كۇن شۋاعىنا جازۋ.
تاپسىرمالاردى ورىنداپ بولعان سوڭ، پىكىرلەرىن سۇراۋ، قورىتىندى جاساۋ، پىكىرلەرى بالالارىنىڭ پىكىرىمەن سايكەس كەلە مە، جوق پا، تالداۋ جاسالاتىنى ەسكەرتىلەدى.
سىزدەرگە ۇسىنىلاتىن كەلەسى ويىن-جاتتىعۋى – «تىنىشتىق ءساتى». اۋەن وينالادى، كوزدەرىڭىزدى جۇمىپ وتىرىپ تىڭدايسىزدار، اۋەندى تىڭداپ بولعان سوڭ، قانداي سەزىمدە بولدىڭىزدار، سول جونىندە پىكىرىمىزدى ورتاعا سالايىق.
بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن «تىنىشتىق ءساتى» ولارعا جاعىمدى ويلارعا بەرىلۋگە مۇمكىندىك جاسايدى. ولاردىڭ ويلارىنا ءتىپتى ەرەسەك ادامدار ويلامايتىن قىزىقتى بەينەلەر ەلەستەيتىنىن ايتا كەتەيىن. تىنىشتىق ءساتى اياقتالعاننان كەيىن بالالار وزدەرىنىڭ ساناسىندا، قيالىندا ويلاپ تاپقاندارى جايلى اڭگىمەلەپ، سۋرەتتەيدى. ولاردى تىڭداپ وتىرىپ، بالا قيالىنىڭ قانشالىقتى باي ەكەنىن كورەمىز. سىزدەر دە ۇيدە بالالارىڭىزبەن بىرگە قيالداپ، ەرتەگى قۇراستىرىپ، ولەڭ شىعارىپ كورىڭىز. جان-دۇنيەسى تازا، قيالعا باي، بىلىمگە ىنتىق ازاماتتىڭ قالىپتاسارى ءسوزسىز. «ءوزىن-وزى تانۋ» ساباعىندا كوزدەلگەن ماقسات ءاربىر بالانىڭ ءوز بويىنداعى شىعارماشىلىق الەۋەتىن تاني جانە اشا بىلۋگە، ءوزىنىڭ ەموسيالىق كوڭىل كۇيى مەن مىنەز-قۇلىق موتيۆتەرىن ۇعىنا بىلۋگە، باعالاي بىلۋگە مۇمكىندىك تۋعىزۋ بولىپ تابىلادى.
سىزدەرگە ۇسىنىلاتىن كەلەسى ويىن جاتتىعۋى – «جۇرەكتەن-جۇرەككە».
بۇل كەزەڭدە مەن سىزدەرگە «عاجايىپ ساندىق» تۋرالى شاعىن اڭگىمە ايتىپ بەرەمىن. بۇل اڭگىمە اتاسى مەن نەمەرەسى جايىندا. سىزدەر اڭگىمەنى تىڭداپ بولعاننان كەيىن، مەنىڭ قولىمداعى عاجايىپ ساندىقتى وسى ومىردە بالالارىڭىزعا ارنايتىن، ۇستازعا دەگەن تىلەكتەرمەن، جىلى سوزدەرمەن تولتىراسىزدار. بۇل كەزەڭدە بالالار ساباق ۇستىندە العان بىلىمدەرىن، جاڭا اقپاراتتارىن قورىتىندىلاي كەلە وي ءبولىسىپ، جىلى تىلەكتەر جۇرەكتەن-جۇرەككە ۇشتاسىپ جاتادى.
«ءوزىن-وزى تانۋ» ساباقتارىندا ۇسىنىلاتىن ويىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگى بالالاردى مەيىرىمدىلىككە، دوستىققا، سۇيىسپەنشىلىككە، سىيلاستىققا ۇيرەتۋدى كوزدەيدى، بۇنداي ويىنداردىڭ ءوزى بالا بويىنا جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرۋدى كوزدەيدى. اتا-انالاردىڭ بالامەن جۇرگىزىلەتىن ويىندار مەن جاتتىعۋلاردى وسىلاي جاساۋى ولاردىڭ بالا پسيحولوگياسىن تەرەڭىرەك تۇسىنۋگە، ولارعا سەنىممەن قاراۋعا، بالالاردىڭ ويىمەن، كوزقاراسىمەن ساناسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.
ادامزات – تابيعاتتىڭ اجىراماس ءبىر بولشەگى، ادام تابيعاتتا تىرشىلىك ەتەدى، ونىڭ مولدىرەگەن سۋىن، بيىك تاۋلارىن، اسەم بۇلتتارىن، ەرەكشە، وزىندىك اسەمدىگى مول جىل مەزگىلدەرىن تاماشالاي وتىرىپ، وسى كەڭ بايتاق جەرىمىزدى ايالاۋعا، كاۋسارداي ءمولدىر سۋىن لاستاماۋعا، ءار تابيعات جاراتىلىسىن قورعاۋعا باۋلۋىمىز كەرەك دەگەن تاربيەنىڭ قاينار كوزى وسى «ءوزىن-وزى تانۋ» پانىندە جاتىر دەسەك، قاتەلەسپەيمىز.
بالا – كەڭ الەمدەگى ەڭ پاك، ەڭ تازا، اسىل جان. ونىڭ ويىنىڭ تازالىعى، ارىنىڭ تازالىعى ونى قورشاعان ورتاعا بايلانىستى بولماق. بالا وسى ورتانى قالاي قابىلداپ، تانىپ بىلسە، ونىڭ الدىنان كەڭ الەمنىڭ ەسىگى دە سولاي اشىلماق.
سوندىقتان، قىمباتتى اتا-انالار، بالانىڭ وزىندىك «مەنىن» قالىپتاستىرۋ، ادامگەرشىلىك-رۋحاني الەۋەتىن كوتەرۋ، قازىرگى زامان تالابىنا ساي وزىندىك وي-كوزقاراسى قالىپتاسقان جەكە تۇلعا تاربيەلەپ شىعارۋ مەكتەپ پەن وتباسىنىڭ تاربيەسى ۇشتاسىپ، ورتاق ءبىر مۇددەگە باعىتتالعاندا عانا جان-جاقتى، تولىققاندى جۇزەگە اسادى.
سونىمەن بىرگە بالا تاربيەسىندە مەكتەپ پەن اتا-انا اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق، تىعىز بايلانىس ورناتۋدا دا بۇل ءپان ۇلكەن رول اتقارادى. سەبەبى، اتا-بابامىزدان كەلە جاتقان ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ۇيرەتۋ – اتا-انانىڭ دا باستى مىندەتى. سوندىقتان ءاربىر اتا-انا قولىنا «ءوزىن-وزى تانۋ» وقۋلىعىن الىپ، وندا ايتىلعان تاعىلىمدار مەن ونەگەلى وي-ۇعىمداردى بالالارىنىڭ وقىپ ۇيرەنۋىنە ىقپال ەتۋلەرى ءتيىس.
ال ۇستاز ءوز كەزەگىندە حالقىمىزدىڭ رۋحاني-ينتەللەكتۋالدى مۇرالارىن، مادەني قۇندىلىقتاردى جاڭعىرتىپ، تاربيەگە ۇلتتىق سيپات بەرۋگە ۇمتىلۋى ءتيىس.
قورىتىندى. ءوزىن-وزى تانۋ – كەز كەلگەن ادامنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن، قيىندىقپەن جۇزەگە اساتىن ءۇردىس. ءمۇعالىم «ءوزىن-وزى تانۋ» ساباقتارىندا ءار وقۋشىمەن جەكە تۇلعا رەتىندە قارىم-قاتىناسقا تۇسە وتىرىپ، بالانىڭ مىنەز-قۇلقىن، سەزىمىن، ادەت-داعدىسىن باقىلاي بىلۋگە، باسقارا بىلۋگە، سونىمەن بىرگە جانىنداعى ادامداردى تابيعي بولمىسىمەن قابىلداۋ، ىزگى نيەت، ىستىق ىقىلاس تانىتا بىلۋگە ۇيرەتەدى. اتا-انا دا وتباسىندا وسى ماقساتتاردىڭ جۇزەگە اسۋىنا باعىتتالعان تاربيە بەرۋى ءتيىس.
سوندا عانا بولاشاق ۇرپاقتىڭ بويىنا رۋحاني ادامگەرشىلىك قاينارىن ءسىڭىرىپ، مىنەز-قۇلقىن تاربيەلەۋگە، جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى، ادامگەرشىلىك پرينسيپتەر مەن مۇراتتاردى عۇمىر بويى باسشىلىققا الاتىن تۇلعا قالىپتاستىرا الامىز. جاس ۇرپاقتىڭ قابىلەتى مەن مۇمكىنشىلىگىن جان-جاقتى اشىپ، ادامگەرشىلىكتىڭ بيىگىنە كوتەرەتىن، ىزگىلىك پەن سۇلۋلىقتىڭ شىن ماعىناسىن تۇسىنۋگە، شىنايى مەيىرىمدىلىك پەن اقيقاتقا ۇمتىلۋعا، ءوز ءومىرىن جوعارى مانمەن وتكىزۋگە تاربيەلەيمىز.
ءار بالانى رۋحاني كەرەمەت كۇش يەسى دەپ قاراپ، ونىڭ شەتسىز شەكسىزدىكتى ۇيرەنسەم دەگەن ۇمتىلىسىنا ۋاقتىلى كوڭىل ءبولىپ، دەمەۋ جاساساق، قۋاتتاندىرساق، جۇرەگى نۇرعا تولى، جان-جاعىنا شۋاعىن شاشىپ تۇراتىن، مەيىرىمدى، ادامگەرشىلىگى مول، ۇنەمى تالپىنىپ تۇراتىن، ءوز ەلىن، جەرىن، ءتىلىن وتباسىن سۇيەتىن، ەڭبەكقور ادال ادام تاربيەلەپ شىعارامىز دەپ سەنەمىن. ونداي بالا باسقاعا جان جىلۋىن جەتكىزە الادى، بارىن ورتاعا س الادى، ءوزىن تانىتادى، وزگەنى دە بار كۇيىندە مويىندايدى، كەشىرىمدى بولادى. بالا تاربيەلەۋدە اتا-انانىڭ ىقپالى زور، بارلىق جاسىل جەلەكتەر كۇن كوزىنە قاراپ بوي تۇزەيدى. ولار كولەڭكەنى سۇيمەيدى. ارتىق بۇتاقتار مەن ارام شوپتەردى قىرقىپ، وتاپ وتىرساڭىزدار ەككەندەرىڭىز ءتۇزۋ، القابىڭىز جايناپ تۇرارى ءسوزسىز.
بالا دا سول. وعان اقىل-كەڭەس، ونەگەلى اڭگىمە، مەيىرىم كەرەك. ولاي بولسا، اعايىن، بالا تاربيەسى تەك وتباسىندا اتا-انالىق پارىمىز عانا ەمەس، وتان الدىنداعى بورىشىمىز ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق!
بۇگىنگى كەشتەن العان اسەرىمىزدەن ءارقايسىمىز ءوز ويىمىزبەن ءتۇيىن تۇيەيىك. ولاي بولسا، كەش سوڭىندا مەكتەپكە ءجيى كەلىڭىزدەر. اتاقتى پەداگوگ ۆ. سۋحوملينسكييدىڭ «جانۇيا مەن مەكتەپ تاربيەسى بىرىككەندە عانا تولىق تاربيە بولادى» دەگەن ءسوزىن ۇمىتپاڭىزدار دەگىمىز كەلەدى.
مىنە، وسىنداي ۇيلەسىمدىلىك بولعان جاعدايدا بۇگىنگىسىن عانا ەمەس، بولاشاعىن ساۋلەلى كۇيدە ەلەستەتىپ، العا ۇمتىلاتىن، ارمانشىل، قيالى اسقاق، رۋحى بيىك ازامات تاربيەلەيمىز دەپ سىزدەردى سەندىرۋگە بولادى.
№2 ك. ە. سيالكوۆسكيي اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن
ورتا مەكتەپتىڭ I ساناتتى باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
جاكۋپوۆا الماگۋل بايدۋللايەۆنا
مەكتەپ پەن وتباسى اراسىنداعى بايلانىس
كىرىسپە
قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى اتا-انالار، ۇستازدار! بۇگىنگى اتا-انالار جينالىسى وزگەشە وتكەلى وتىر. ورايى كەلگەن باسقوسۋدى پايدالانا وتىرىپ، مەن ءوزىم جۇرگىزىپ جۇرگەن «ءوزىن-وزى» تانۋ ءپانىنىڭ ەرەكشەلىگى، بالا تاربيەسىندەگى ۇلكەن پايداسى، اتا-انالارعا دا، بالالاردىڭ وزدەرىن وزدەرى تانىپ بىلۋىنە دە جانە اتا-انالاردىڭ ءوز بالالارىنىڭ مىنەز-قۇلىق ەرەكشەلىگى، ارمان-ماقساتىن تۇسىنە بىلۋدە تيگىزەتىن وراسان زور كومەگى جونىندە ايتقالى تۇرمىن.
«ءوزىن-وزى تانۋ» ءپانى ءبىزدىڭ مەكتەپتە 2010-2011 وقۋ جىلىنان باستاپ ەكسپەريمەنت تۇرىندە جۇرگىزىلە باستادى. يدەيانىڭ اۆتورى – رەسپۋبليكانىڭ ءبىرىنشى حانىمى سارا الپىس قىزى نازاربايەۆا. «بوبەك قورىنىڭ» ءتورايىمى سارا الپىس قىزىنىڭ باستاماسىمەن ومىرگە كەلىپ، 2001-2002 وقۋ جىلىنان الماتى قالاسىنداعى بالاباقشالار مەن مەكتەپتەردە جەكە ساباق رەتىندە وتكىزىلە باستاعان بولاتىن. ال 2002-2003 وقۋ جىلىنان باستاپ بۇل ءپاندى قازاقستاننىڭ بارلىق ايماقتارىندا ەكسپەريمەنتالدىق ايماقتاردا جۇرگىزۋ قولعا الىندى.
قازىرگى كەزەڭدە كوتەرىلىپ وتىرعان «ءوزىن-وزى تانۋ» رۋحاني ادامگەرشىلىك ءبىلىمىنىڭ ءتۇپ-تامىرى تەرەڭدە جاتىر. ول حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنان، رۋحاني مۇرالارىنان، دىلىنەن، تاعىلىمدىق وي-تولعاۋلارىنان باستاۋ الادى. ءوزىن-وزى تانىعان، ءومىردىڭ ءمانىن تۇسىنگەن ادام، ءوزىن-وزى قاداعالاپ، سىناپ، ءوزىن-وزى تاربيەلەۋگە، ومىردەن ءوز ورنىن، ءوز باقىتىن تابۋعا ۇمتىلادى. ءوزىن-وزى تانۋ – ادامنىڭ شىندىقتى وزىنشە ءتۇسىنۋ جاعىنان قاراستىراتىن عىلىم، ول ءوز بويىنداعى بىرەگەيلىككە سايكەس كەلەتىن ءوزىنىڭ جەكە قۇندىلىقتار جۇيەسىن جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار جۇيەسىمەن ءبىرتۇتاس قاراۋعا نەگىزدەلەدى.
قوعام دامۋىندا ءبىزدىڭ قاراپايىم كۇندەلىكتى تىرشىلىگىمىزدە سۇيىسپەنشىلىك پەن ىزگىلىك، مەيىرىمدىلىك پەن قايىرىمدىلىق، شىدامدىلىق پەن يماندىلىق، ادالدىق پەن يبالىق سىندى اسىل قاسيەتتەر قاجەت-اق.
«ءوزىن-وزى تانۋ» ءپانىن وقىتۋدىڭ بۇگىنگى زامان تالابىنان تۋىنداپ وتىرعانىنا كوزىمىز بارعان سايىن جەتۋدە. سەبەبى قازىرگى كەزەڭنىڭ ەڭ باستى قاجەتتىلىگى – ادامدار اراسىنداعى سىيلاستىق، ءبىرىن-بىرى قادىرلەۋ، ءبىرىن-بىرى قۇرمەتتەي ءبىلۋ مەن باعالاي الۋى، ياعني ادامداردىڭ ءوزىن-وزى، قورشاعان ورتانى، الەمدى تاني ءبىلۋى.
II نەگىزگى ءبولىم
اتا-انانىڭ قايسىسى بولسا دا، ءوز بالالارى قابىلەتتى، تاپقىر، تالانتتى بولىپ وسسە، باسقا بالالاردان وق بويى وزىق بولسا دەپ ارماندايدى. دۇرىس، اتا-انانىڭ ومىردەگى باستى مۇراتى - ءوزىنىڭ ءىزىن جالعاستىراتىن ۇرپاعىنىڭ ەرەكشە بولۋى، ونىڭ باقىتتى بولۋى. ءبىراق، ەڭ باستىسى، بالام جاقسى ادام بولسا ەكەن دەپ ارمانداۋ كەرەك. ول ەرجەتكەندە ادامدارعا پايدالى بولىپ، قوعامعا زارداپ كەلتىرمەيتىندەي بولىپ ءوسۋى قاجەت. ءوزىنىڭ بيىك «مەنىنە» ەشقاشان دا كىر كەلتىرمەي، قايتا ونى جاڭا بىلىمدەرمەن تولىقتىرىپ، ءومىر تاجىريبەسىن جەتىلدىرىپ، ءوزىن ماحابباتتىڭ قۇدىرەتتى كۇشىمەن ۇنەمى بايىتىپ وتىرۋى اسا ماڭىزدى قاسيەتتەر بولىپ ەسەپتەلەدى. (سارا الپىس قىزىنىڭ «ءومىر ادەبى» كىتابىنان).
قۇرمەتتى اتا-انالار! بۇگىنگى جينالىسىمىز ەرەكشە بولماق، سەبەبى مەن سىزدەرمەن «ءوزىن-وزى تانۋ» ءپانىنىڭ ءبىر ساباعىن تاجىريبە رەتىندە وتكەلى وتىرمىن.
وتكىزىلەتىن ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «ءومىر دەگەنىمىز نە؟» دەپ اتالادى.
ساباقتا العا قويىلاتىن ماقساتتار: اتا-انانىڭ ومىرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ، سول ارقىلى بالانىڭ كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قاناتتى سوزدەر جازىلعان پلاكاتتار، سۋرەتتەر، سلايد، مۋزىكا اۋەنى، ويىن تۇرلەرىنە قولدانىلاتىن ۇلەستىرمەلى پاراقشالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. «شاتتىق شەڭبەرى» اتتى ترەنينگ وتكىزۋ.
ماقساتى: اتا-انالاردىڭ بىر-بىرىنە جاقسى قارىم-قاتىناسىن قالىپتاستىرۋ، جاعىمدى كوڭىل-كۇي تۋعىزۋ.
شارتى: اتا-انالار ءبىر-بىرىنىڭ قولىنان ۇستاپ، شەڭبەر قۇراپ تۇرادى، شەڭبەر كۇن ءتارىزدى، بىر-بىرىنە جىلۋ سىيلايدى.
قۇرمەتتى اتا-انالار! مەن سىزدەرمەن تانىسقانىما وتە قۋانىشتىمىن. قانە، ءبارىمىز ءبىر-بىرىمىزدىڭ قولىمىزدان ۇستاپ، شەڭبەر قۇراپ دوڭگەلەنە تۇرايىق. وسى دوڭگەلەك شەڭبەردى شاتتىق، جىلۋلىق شەڭبەرى دەپ اتايمىز. قالاي ويلايسىزدار؟ شەڭبەرگە تۇرۋدىڭ ۇلكەن ءبىر قاسيەتى بار. شەڭبەرىمىز - كوكتەگى جىلۋ بەرەتىن كۇن ءتارىزدى دوڭگەلەك. شەڭبەرگە تۇرىپ ءبىر-بىرىمىزدى جاقسى كورە الامىز، جاقسىلىق پەن جىلۋلىعىمىزدى بىر-بىرىمىزگە سىيلاي بىلۋگە ۇيرەنەمىز. مىنە، سوندىقتان دا بۇل شەڭبەردى جىلۋلىق، شاتتىق شەڭبەرى دەپ اتايمىز. ەندى ءبارىمىز جاقسىلىق تىلەپ، شاتتانا قۋانىپ، كۇلكىمىزدى سىيلايىق.
بالا – كەڭ الەمدەگى ەڭ پاك، ەڭ تازا اسىل جان. ونىڭ ويىنىڭ تازالىعى، ارىنىڭ تازالىعى ونى قورشاعان ورتاعا بايلانىستى بولماق. بالا وسى ورتانى قالاي قابىلداپ، تانىپ بىلسە، ونىڭ الدىنان كەڭ الەمنىڭ ەسىگى دە سولاي اشىلماق. «ءوزىن-وزى تانۋ» ساباقتارىندا ۇيىمداستىرىلاتىن «شاتتىق شەڭبەرى» ءاربىر بالادا ءوزى وزگەلەرگە سەنەتىن جانە ءوزى دە سەنىمگە يە بولاتىن ۇلكەن دوستىق شەڭبەرىنە قابىلدانۋى رەتىندە تۇيىندەلەدى. شەڭبەرگە تۇرىپ جەر-اناعا، اسپان اتاعا ءوز مەيىرىمىن توككەنى ءۇشىن ريزاشىلىعىن بىلدىرۋمەن بىرگە، بىر-بىرىنە دەگەن رياسىز شىن جۇرەگىنەن شىققان تىلەكتەرىن ايتۋى، جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىرۋى رۋحاني دامۋدىڭ نەگىزىن قالاۋعا ىقپال ەتەتىنىن بايقادىق.
كەلەسى ترەنينگ «شاڭىراق قۇرۋ».
ماقساتى: بىر-بىرىنە ءيىلىپ سالەم بەرۋ، بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋدىڭ ارتىقشىلىعىن ءتۇسىنۋ، ءبىر-بىرىن جاعىمدى كوڭىل-كۇي سىيلاۋ.
شارتى: دوڭگەلەنىپ تۇرىپ، ۋىق كوتەرىپ، شاڭىراق قۇرىپ، كەرەگەنى بەكىتكەندەي قيمىلدار جاساپ، ءيىلىپ بىر-بىرىنە سالەمدەسۋ.
شاڭىراق - بىرلىك پەن ىنتىماقتاستىق، باۋىرمالدىق بەلگىسى. ءبىز ءبىر ۇجىم ىشىندە بالالارىمىزدىڭ جاقسى وقۋى، ءتارتىپتى بولۋى، بىر-بىرىمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولۋىنا مۇددەلىمىز، سوندىقتان دا بىر-بىرىمىزگە جاعىمدى كوڭىل-كۇي، وي كوزقاراس سىيلاۋعا تىرىسايىق.
اتا-انالاردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن جىلى قارىم-قاتىناسىن ورناتۋ ارقىلى بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە، ءبىر-بىرىنىڭ پىكىرىن تىڭداۋعا، سىيلاستىققا، ءوزىن جانە وزگەنى قۇرمەتتەۋگە قولايلى جاعداي قالىپتاستىرۋدا «تانىسۋ» كەزەڭى دە ۇلكەن رول اتقارادى.
«تانىسۋ» ترەنينگى – اتا-انالار بىر-بىرىنە ءوز ەسىمدەرىن، ونىڭ الدىنا ءبىر سىن ەسىم قوسىپ ايتىپ تانىسۋلارى كەرەك. مىسالى: ايداي سۇلۋ ايسۇلۋمىن، كەرىم كۇلاشپىن، ت.ب. بارلىعىمىز دوڭگەلەنىپ وتىرامىز. تانىسىپ بولعان سوڭ، ومىرگە بايلانىستى سلايدتار، بەينەتاسپا كورسەتۋ ارقىلى ولاردىڭ پىكىرىن ءبىلۋ، ومىردە كەزدەسەتىن جاعداياتتاردى كورىپ، بىرگە تالقىلاۋعا شاقىرامىن. بەينەتاسپانى كورىپ بولعان سوڭ اتا-انالارعا سۇراقتار قويۋ ارقىلى پىكىرلەسۋ وتكىزەمىن.
سۇراقتار: 1. ومىردە نەنى قۇنتتايسىز؟
2. ءسىزدىڭ ومىرىڭىزدەگى ەڭ ماڭىزدى قادامىڭىز؟
3. وسى ومىردەگى ەڭ باقىتتى ءساتىڭىز؟
4. ومىردە نەنى قاتتى باعالايسىز؟
5. «ومىر-وزەن» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
6. نەگە ءومىردى وزەنگە تەڭەيمىز؟
7. ءار ادام نە ءۇشىن ءومىر سۇرەدى؟
ساباق بارىسىندا «تانىسۋ» كەزەڭىندە وقۋشىلاردىڭ وزدەرى تۋرالى جاعىمدى پىكىر، وي ايتۋى ولاردىڭ وزدەرىنە دەگەن سەنىمدىلىك، كۇش-جىگەر، كوتەرىڭكى كوڭىل كۇي سىيلايدى، ەرتەڭىنە زور ۇمىتپەن قارايتىن جەكە تۇلعالار قالىپتاسا باستايدى. اتا-انالار دا وتباسىندا بالالاردىڭ وزىنە دەگەن سەنىمدىلىك، وزىندىك «مەنىن» تۋدىراتىن جاعىمدى ەسىم، جىلى سوزدەردى بارىنشا مول قولدانۋى كەرەك.
كەلەسى ترەنينگ بويىنشا اتا-انالارعا ءتۇرلى-تۇستى فيگۋرالاردى بەرۋ.
قۇرمەتتى اتا-انالار! ءقازىر سىزدەرگە تاپسىرمالار بەرىلەدى. ءار قايسىسىڭىز ءتۇرلى-تۇستى ءبىر فيگۋرانى الىپ، سول تۇستەگى ستولعا بارىپ وتىراسىزدار. ستولداعى تاپسىرمالاردى ورىنداۋلارىڭىز كەرەك.
1. مەكتەپكە دەگەن ماحابباتىڭىزدى ءبىلدىرىپ گۇل شوعىن جاساڭىز.
2. بالاعا دەگەن ماحابباتىڭىزدى ءبىلدىرىپ گۇلگە جازىپ جاپسىرۋ.
3. اتا-انانىڭ بىر-بىرىنە دەگەن ماحابباتىن ءبىلدىرىپ كۇن شۋاعىنا جازۋ.
تاپسىرمالاردى ورىنداپ بولعان سوڭ، پىكىرلەرىن سۇراۋ، قورىتىندى جاساۋ، پىكىرلەرى بالالارىنىڭ پىكىرىمەن سايكەس كەلە مە، جوق پا، تالداۋ جاسالاتىنى ەسكەرتىلەدى.
سىزدەرگە ۇسىنىلاتىن كەلەسى ويىن-جاتتىعۋى – «تىنىشتىق ءساتى». اۋەن وينالادى، كوزدەرىڭىزدى جۇمىپ وتىرىپ تىڭدايسىزدار، اۋەندى تىڭداپ بولعان سوڭ، قانداي سەزىمدە بولدىڭىزدار، سول جونىندە پىكىرىمىزدى ورتاعا سالايىق.
بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن «تىنىشتىق ءساتى» ولارعا جاعىمدى ويلارعا بەرىلۋگە مۇمكىندىك جاسايدى. ولاردىڭ ويلارىنا ءتىپتى ەرەسەك ادامدار ويلامايتىن قىزىقتى بەينەلەر ەلەستەيتىنىن ايتا كەتەيىن. تىنىشتىق ءساتى اياقتالعاننان كەيىن بالالار وزدەرىنىڭ ساناسىندا، قيالىندا ويلاپ تاپقاندارى جايلى اڭگىمەلەپ، سۋرەتتەيدى. ولاردى تىڭداپ وتىرىپ، بالا قيالىنىڭ قانشالىقتى باي ەكەنىن كورەمىز. سىزدەر دە ۇيدە بالالارىڭىزبەن بىرگە قيالداپ، ەرتەگى قۇراستىرىپ، ولەڭ شىعارىپ كورىڭىز. جان-دۇنيەسى تازا، قيالعا باي، بىلىمگە ىنتىق ازاماتتىڭ قالىپتاسارى ءسوزسىز. «ءوزىن-وزى تانۋ» ساباعىندا كوزدەلگەن ماقسات ءاربىر بالانىڭ ءوز بويىنداعى شىعارماشىلىق الەۋەتىن تاني جانە اشا بىلۋگە، ءوزىنىڭ ەموسيالىق كوڭىل كۇيى مەن مىنەز-قۇلىق موتيۆتەرىن ۇعىنا بىلۋگە، باعالاي بىلۋگە مۇمكىندىك تۋعىزۋ بولىپ تابىلادى.
سىزدەرگە ۇسىنىلاتىن كەلەسى ويىن جاتتىعۋى – «جۇرەكتەن-جۇرەككە».
بۇل كەزەڭدە مەن سىزدەرگە «عاجايىپ ساندىق» تۋرالى شاعىن اڭگىمە ايتىپ بەرەمىن. بۇل اڭگىمە اتاسى مەن نەمەرەسى جايىندا. سىزدەر اڭگىمەنى تىڭداپ بولعاننان كەيىن، مەنىڭ قولىمداعى عاجايىپ ساندىقتى وسى ومىردە بالالارىڭىزعا ارنايتىن، ۇستازعا دەگەن تىلەكتەرمەن، جىلى سوزدەرمەن تولتىراسىزدار. بۇل كەزەڭدە بالالار ساباق ۇستىندە العان بىلىمدەرىن، جاڭا اقپاراتتارىن قورىتىندىلاي كەلە وي ءبولىسىپ، جىلى تىلەكتەر جۇرەكتەن-جۇرەككە ۇشتاسىپ جاتادى.
«ءوزىن-وزى تانۋ» ساباقتارىندا ۇسىنىلاتىن ويىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگى بالالاردى مەيىرىمدىلىككە، دوستىققا، سۇيىسپەنشىلىككە، سىيلاستىققا ۇيرەتۋدى كوزدەيدى، بۇنداي ويىنداردىڭ ءوزى بالا بويىنا جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرۋدى كوزدەيدى. اتا-انالاردىڭ بالامەن جۇرگىزىلەتىن ويىندار مەن جاتتىعۋلاردى وسىلاي جاساۋى ولاردىڭ بالا پسيحولوگياسىن تەرەڭىرەك تۇسىنۋگە، ولارعا سەنىممەن قاراۋعا، بالالاردىڭ ويىمەن، كوزقاراسىمەن ساناسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.
ادامزات – تابيعاتتىڭ اجىراماس ءبىر بولشەگى، ادام تابيعاتتا تىرشىلىك ەتەدى، ونىڭ مولدىرەگەن سۋىن، بيىك تاۋلارىن، اسەم بۇلتتارىن، ەرەكشە، وزىندىك اسەمدىگى مول جىل مەزگىلدەرىن تاماشالاي وتىرىپ، وسى كەڭ بايتاق جەرىمىزدى ايالاۋعا، كاۋسارداي ءمولدىر سۋىن لاستاماۋعا، ءار تابيعات جاراتىلىسىن قورعاۋعا باۋلۋىمىز كەرەك دەگەن تاربيەنىڭ قاينار كوزى وسى «ءوزىن-وزى تانۋ» پانىندە جاتىر دەسەك، قاتەلەسپەيمىز.
بالا – كەڭ الەمدەگى ەڭ پاك، ەڭ تازا، اسىل جان. ونىڭ ويىنىڭ تازالىعى، ارىنىڭ تازالىعى ونى قورشاعان ورتاعا بايلانىستى بولماق. بالا وسى ورتانى قالاي قابىلداپ، تانىپ بىلسە، ونىڭ الدىنان كەڭ الەمنىڭ ەسىگى دە سولاي اشىلماق.
سوندىقتان، قىمباتتى اتا-انالار، بالانىڭ وزىندىك «مەنىن» قالىپتاستىرۋ، ادامگەرشىلىك-رۋحاني الەۋەتىن كوتەرۋ، قازىرگى زامان تالابىنا ساي وزىندىك وي-كوزقاراسى قالىپتاسقان جەكە تۇلعا تاربيەلەپ شىعارۋ مەكتەپ پەن وتباسىنىڭ تاربيەسى ۇشتاسىپ، ورتاق ءبىر مۇددەگە باعىتتالعاندا عانا جان-جاقتى، تولىققاندى جۇزەگە اسادى.
سونىمەن بىرگە بالا تاربيەسىندە مەكتەپ پەن اتا-انا اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق، تىعىز بايلانىس ورناتۋدا دا بۇل ءپان ۇلكەن رول اتقارادى. سەبەبى، اتا-بابامىزدان كەلە جاتقان ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ۇيرەتۋ – اتا-انانىڭ دا باستى مىندەتى. سوندىقتان ءاربىر اتا-انا قولىنا «ءوزىن-وزى تانۋ» وقۋلىعىن الىپ، وندا ايتىلعان تاعىلىمدار مەن ونەگەلى وي-ۇعىمداردى بالالارىنىڭ وقىپ ۇيرەنۋىنە ىقپال ەتۋلەرى ءتيىس.
ال ۇستاز ءوز كەزەگىندە حالقىمىزدىڭ رۋحاني-ينتەللەكتۋالدى مۇرالارىن، مادەني قۇندىلىقتاردى جاڭعىرتىپ، تاربيەگە ۇلتتىق سيپات بەرۋگە ۇمتىلۋى ءتيىس.
قورىتىندى. ءوزىن-وزى تانۋ – كەز كەلگەن ادامنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن، قيىندىقپەن جۇزەگە اساتىن ءۇردىس. ءمۇعالىم «ءوزىن-وزى تانۋ» ساباقتارىندا ءار وقۋشىمەن جەكە تۇلعا رەتىندە قارىم-قاتىناسقا تۇسە وتىرىپ، بالانىڭ مىنەز-قۇلقىن، سەزىمىن، ادەت-داعدىسىن باقىلاي بىلۋگە، باسقارا بىلۋگە، سونىمەن بىرگە جانىنداعى ادامداردى تابيعي بولمىسىمەن قابىلداۋ، ىزگى نيەت، ىستىق ىقىلاس تانىتا بىلۋگە ۇيرەتەدى. اتا-انا دا وتباسىندا وسى ماقساتتاردىڭ جۇزەگە اسۋىنا باعىتتالعان تاربيە بەرۋى ءتيىس.
سوندا عانا بولاشاق ۇرپاقتىڭ بويىنا رۋحاني ادامگەرشىلىك قاينارىن ءسىڭىرىپ، مىنەز-قۇلقىن تاربيەلەۋگە، جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى، ادامگەرشىلىك پرينسيپتەر مەن مۇراتتاردى عۇمىر بويى باسشىلىققا الاتىن تۇلعا قالىپتاستىرا الامىز. جاس ۇرپاقتىڭ قابىلەتى مەن مۇمكىنشىلىگىن جان-جاقتى اشىپ، ادامگەرشىلىكتىڭ بيىگىنە كوتەرەتىن، ىزگىلىك پەن سۇلۋلىقتىڭ شىن ماعىناسىن تۇسىنۋگە، شىنايى مەيىرىمدىلىك پەن اقيقاتقا ۇمتىلۋعا، ءوز ءومىرىن جوعارى مانمەن وتكىزۋگە تاربيەلەيمىز.
ءار بالانى رۋحاني كەرەمەت كۇش يەسى دەپ قاراپ، ونىڭ شەتسىز شەكسىزدىكتى ۇيرەنسەم دەگەن ۇمتىلىسىنا ۋاقتىلى كوڭىل ءبولىپ، دەمەۋ جاساساق، قۋاتتاندىرساق، جۇرەگى نۇرعا تولى، جان-جاعىنا شۋاعىن شاشىپ تۇراتىن، مەيىرىمدى، ادامگەرشىلىگى مول، ۇنەمى تالپىنىپ تۇراتىن، ءوز ەلىن، جەرىن، ءتىلىن وتباسىن سۇيەتىن، ەڭبەكقور ادال ادام تاربيەلەپ شىعارامىز دەپ سەنەمىن. ونداي بالا باسقاعا جان جىلۋىن جەتكىزە الادى، بارىن ورتاعا س الادى، ءوزىن تانىتادى، وزگەنى دە بار كۇيىندە مويىندايدى، كەشىرىمدى بولادى. بالا تاربيەلەۋدە اتا-انانىڭ ىقپالى زور، بارلىق جاسىل جەلەكتەر كۇن كوزىنە قاراپ بوي تۇزەيدى. ولار كولەڭكەنى سۇيمەيدى. ارتىق بۇتاقتار مەن ارام شوپتەردى قىرقىپ، وتاپ وتىرساڭىزدار ەككەندەرىڭىز ءتۇزۋ، القابىڭىز جايناپ تۇرارى ءسوزسىز.
بالا دا سول. وعان اقىل-كەڭەس، ونەگەلى اڭگىمە، مەيىرىم كەرەك. ولاي بولسا، اعايىن، بالا تاربيەسى تەك وتباسىندا اتا-انالىق پارىمىز عانا ەمەس، وتان الدىنداعى بورىشىمىز ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق!
بۇگىنگى كەشتەن العان اسەرىمىزدەن ءارقايسىمىز ءوز ويىمىزبەن ءتۇيىن تۇيەيىك. ولاي بولسا، كەش سوڭىندا مەكتەپكە ءجيى كەلىڭىزدەر. اتاقتى پەداگوگ ۆ. سۋحوملينسكييدىڭ «جانۇيا مەن مەكتەپ تاربيەسى بىرىككەندە عانا تولىق تاربيە بولادى» دەگەن ءسوزىن ۇمىتپاڭىزدار دەگىمىز كەلەدى.
مىنە، وسىنداي ۇيلەسىمدىلىك بولعان جاعدايدا بۇگىنگىسىن عانا ەمەس، بولاشاعىن ساۋلەلى كۇيدە ەلەستەتىپ، العا ۇمتىلاتىن، ارمانشىل، قيالى اسقاق، رۋحى بيىك ازامات تاربيەلەيمىز دەپ سىزدەردى سەندىرۋگە بولادى.
You Might Also Like
