وزدىك ەتىس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وزدىك ەتىس
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ەتىستەردى تۇسىندىرە وتىرىپ، ەتىستىڭ ءبىر ءتۇرى وزدىك ەتىستى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، سويلەم ىشىنەن وزدىك ەتىستى تابا ءبىلۋ.
تاربيەلىك: ءوز ويىن دۇرىس ايتا ءبىلۋ نەگىزىندە ادەمى سويلەۋگە باۋلۋ، ادامگەرشىلىك تاربيەسىن بويىنا ءسىڭىرۋ.
ساباق ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ؛
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، كروسسۆورد.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
بۇگىنگى كۇننىڭ رەتىن جازۋ.
جاڭا ساباق:
قيمىلدىڭ، ءىس - ارەكەتتىڭ ورىنداۋشىعا، ياعني قيمىل يەسىنىڭ ىستەلەتىن ىسكە قاتىسىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر قوسىمشالار ارقىلى جاسالاتىن ەتىستىكتىڭ ءتۇرى ەتىس دەپ اتالادى. مىسالى: ول جۋىندى. ول بالاسىنا كىتاپ وقىتتى. دەگەن سويلەمدەردە جۋۋ قيمىلى ءىس يەسىنىڭ وزىنە قاراي باعىتتىلعانىن، وقۋ ءىس - ارەكەتى تىكەلەي قيمىل يەسى(ول) ارقىلى ەمەس، ەكىنشى ءبىر يەسى ارقىلى ورىندالعاندىعىن ءبىلدىرىپ، ول ماعىنالار تۇبىرگە
– ىن،- ت،- ىل،، ىس جۇرناقتارى ارقىلى بەرىلگەن.
ەتىستەر ءتورت تۇرگە بولىنەدى:
1. وزدىك ەتىس
2. وزگەلىك ەتىس
3. ىرىقسىز ەتىس
4. ورتاق ەتىس
بولىمسىز ەتىستىك جۇرناعى ەتىس جۇرناعىنان كەيىن جالعانادى: ايت - قىز - با، كي - ءىن - بە، سويلە - س - پە، ت. ب.
وزدىك ەتىس دەپ - قيمىل، ءىس ارەكەت ورىنداۋشىسىنا، ءىس يەسىنە باعىتتالىپ، تىكەلەي سوعان قاتىستىلىعىن ءبىلدىرىپ، ادەتتە ساباقتى ەتىستىكتەرگە - ىن،- ءىن،- ن جۇرناعى جالعانۋ ارقىلى جاسالاتىن ەتىستىكتىڭ ءتۇرىن ايتامىز. مىسالى: تاڭ اتقانشا تاراندىق (ماحامبەت). وقۋشىلار ەرتە تۇرىپ، جۋىندى. بالا ءوزى كيىندى دەگەن سويلەمدەردەگى تارانۋ، جۋىنۋ، كيىنۋ قيمىلدارى ءارى بەلگىلى ءبىر يەسى(ورىنداۋشى)- ءبىز (تاراندىق)، وقۋشىلار (جۋىندى)، بالا (كيىندى) ارقىلى ورىندالعاندىعىن، ءارى قيمىل سول يەسىنە باعىتتالعانىن ءبىلدىرىپ تۇر.
جاتتىعۋمەن جۇمىس:
238 - جاتتىعۋ. قاجەتتى جۇرناقتاردى جالعاپ، بەرىلگەن سوزدەردەن وزدىك ەتىس جاساڭدار.
ورا - ن - دى، كور - ءىن - ءدى، سەز - ءىن - ءدى، جاسىر - ىن - دى، قارا - ن - دى، سىلا - ن - دى، تازالا - ن - دى، ءسۇرت - ءىن - ءدى، كي - ءىن - ءدى، سال - ىن - دى...
239 - جاتتىعۋ. كوشىرىپ جازىپ، وزدىك ەتىستىڭ استىن سىزىڭدار.
ءسۇي - ءىن - ءدى، كي - ءىن - گەن، كي - ءىن - ءىپ، بۋ - ىن - ىپ، ءتۇر - ءىن - ءىپ.
240 - جاتتىعۋ. ولەڭدى وقىپ، وزدىك ەتىستەردىڭ قالاي جاسالعانىنا كوڭىل اۋدارىڭدار. ولاردى ماتىننەن تەرىپ جازىڭدار.
كور - ءىن - ءدى، ءبۇل - ءىن - ءدى، ءتۇي - ءىن - دىك، تارا - ن - دىق، قارا - ن - دىق، كي - ءىن - ءىپ، سىي - ىن - ىپ، بەز - ءىن - بەي، ۇر - ىن - باي، تاع - ىن - باي، جاستا - ن - باي، باستا - ن - باي...
ساباقتى بەكىتۋ:
1. ەتىستىڭ تۇرلەرىن اتا.
2. وزدىك ەتىستىڭ جۇرناقتارىن اتا.
3. مىسال كەلتىر.
قورىتىندىلاۋ.
ۇيگە تاپسىرما.
باعالاۋ.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ەتىستەردى تۇسىندىرە وتىرىپ، ەتىستىڭ ءبىر ءتۇرى وزدىك ەتىستى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، سويلەم ىشىنەن وزدىك ەتىستى تابا ءبىلۋ.
تاربيەلىك: ءوز ويىن دۇرىس ايتا ءبىلۋ نەگىزىندە ادەمى سويلەۋگە باۋلۋ، ادامگەرشىلىك تاربيەسىن بويىنا ءسىڭىرۋ.
ساباق ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ؛
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، كروسسۆورد.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
بۇگىنگى كۇننىڭ رەتىن جازۋ.
جاڭا ساباق:
قيمىلدىڭ، ءىس - ارەكەتتىڭ ورىنداۋشىعا، ياعني قيمىل يەسىنىڭ ىستەلەتىن ىسكە قاتىسىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر قوسىمشالار ارقىلى جاسالاتىن ەتىستىكتىڭ ءتۇرى ەتىس دەپ اتالادى. مىسالى: ول جۋىندى. ول بالاسىنا كىتاپ وقىتتى. دەگەن سويلەمدەردە جۋۋ قيمىلى ءىس يەسىنىڭ وزىنە قاراي باعىتتىلعانىن، وقۋ ءىس - ارەكەتى تىكەلەي قيمىل يەسى(ول) ارقىلى ەمەس، ەكىنشى ءبىر يەسى ارقىلى ورىندالعاندىعىن ءبىلدىرىپ، ول ماعىنالار تۇبىرگە
– ىن،- ت،- ىل،، ىس جۇرناقتارى ارقىلى بەرىلگەن.
ەتىستەر ءتورت تۇرگە بولىنەدى:
1. وزدىك ەتىس
2. وزگەلىك ەتىس
3. ىرىقسىز ەتىس
4. ورتاق ەتىس
بولىمسىز ەتىستىك جۇرناعى ەتىس جۇرناعىنان كەيىن جالعانادى: ايت - قىز - با، كي - ءىن - بە، سويلە - س - پە، ت. ب.
وزدىك ەتىس دەپ - قيمىل، ءىس ارەكەت ورىنداۋشىسىنا، ءىس يەسىنە باعىتتالىپ، تىكەلەي سوعان قاتىستىلىعىن ءبىلدىرىپ، ادەتتە ساباقتى ەتىستىكتەرگە - ىن،- ءىن،- ن جۇرناعى جالعانۋ ارقىلى جاسالاتىن ەتىستىكتىڭ ءتۇرىن ايتامىز. مىسالى: تاڭ اتقانشا تاراندىق (ماحامبەت). وقۋشىلار ەرتە تۇرىپ، جۋىندى. بالا ءوزى كيىندى دەگەن سويلەمدەردەگى تارانۋ، جۋىنۋ، كيىنۋ قيمىلدارى ءارى بەلگىلى ءبىر يەسى(ورىنداۋشى)- ءبىز (تاراندىق)، وقۋشىلار (جۋىندى)، بالا (كيىندى) ارقىلى ورىندالعاندىعىن، ءارى قيمىل سول يەسىنە باعىتتالعانىن ءبىلدىرىپ تۇر.
جاتتىعۋمەن جۇمىس:
238 - جاتتىعۋ. قاجەتتى جۇرناقتاردى جالعاپ، بەرىلگەن سوزدەردەن وزدىك ەتىس جاساڭدار.
ورا - ن - دى، كور - ءىن - ءدى، سەز - ءىن - ءدى، جاسىر - ىن - دى، قارا - ن - دى، سىلا - ن - دى، تازالا - ن - دى، ءسۇرت - ءىن - ءدى، كي - ءىن - ءدى، سال - ىن - دى...
239 - جاتتىعۋ. كوشىرىپ جازىپ، وزدىك ەتىستىڭ استىن سىزىڭدار.
ءسۇي - ءىن - ءدى، كي - ءىن - گەن، كي - ءىن - ءىپ، بۋ - ىن - ىپ، ءتۇر - ءىن - ءىپ.
240 - جاتتىعۋ. ولەڭدى وقىپ، وزدىك ەتىستەردىڭ قالاي جاسالعانىنا كوڭىل اۋدارىڭدار. ولاردى ماتىننەن تەرىپ جازىڭدار.
كور - ءىن - ءدى، ءبۇل - ءىن - ءدى، ءتۇي - ءىن - دىك، تارا - ن - دىق، قارا - ن - دىق، كي - ءىن - ءىپ، سىي - ىن - ىپ، بەز - ءىن - بەي، ۇر - ىن - باي، تاع - ىن - باي، جاستا - ن - باي، باستا - ن - باي...
ساباقتى بەكىتۋ:
1. ەتىستىڭ تۇرلەرىن اتا.
2. وزدىك ەتىستىڭ جۇرناقتارىن اتا.
3. مىسال كەلتىر.
قورىتىندىلاۋ.
ۇيگە تاپسىرما.
باعالاۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
