پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. س.) وسيەتتەرى
دوڭگەلەك ۇستەل
تاقىرىبى: پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. س.) وسيەتتەرى
قاتىساتىندار: 8 - 9 - سىنىپ وقۋشىلارى
ماقساتى: تاربيە ەرەكشەلىكتەرىنىڭ حاديستەگى كورىنىسىن وقۋشىلارعا تانىستىرۋ؛ وتباسىنداعى بالالاردى تاربيەلەۋدەگى حاديستەردىڭ مازمۇنىن ناسيحاتتاۋ؛ ءومىردىڭ قيىنشىلىقتارىنا توزە ءبىلۋ، الداعى ۋاقىتتان ءۇمىتىن ۇزبەۋ، قولداعى باردى قادىرلەۋگە ۇيرەتۋ؛
ءادىسى: پىكىرلەسۋ، وي ءبولىسۋ، سۇراق - جاۋاپ، وي تۇجىرىمداۋ
بولىمدەرى: 1. كىرىسپە ءسوز (قوعامداعى بولاشاق ۇرپاق تاربيەسى جايلى)
2. نەگىزگى ءبولىم (1. پىكىرلەسۋ. 2. سۇراق - جاۋاپ)
3. قورىتىندى. (وسكەلەڭ جاس ۇرپاققا ايتار كەڭەس)
ءى. كىرىسپە ءسوز.
ادام جانى - اللا تاعالانىڭ ءبىر بولشەگى. ويتكەنى، ەت پەن تەرىدەن جاسالعان تاندەگى رۋحتى ءتاڭىرىمىز وزىنەن الىپ ۇرلەپتى دەسەدى. ال ءبىزدىڭ كونستيتۋسيامىز «مەملەكەتىمىزدىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ونىڭ ءومىرى» دەپ باستالادى. ەندەشە سول قىمبات قازىنانى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ەتىپ قورعاۋ ءاربىر ازا - ماتتىڭ الدىنداعى، سونداي - اق جالپى قوعامنىڭ الدىندا تۇرعان وزەكتى ماسەلە.
ەلىمىزدىڭ دەربەس مەملەكەت رەتىندە دامۋى قوعامنىڭ بولاشاق ۇرپاقتارىن ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرمەن تاربيەلەۋدى قاجەت ەتەدى. اتا - بابالارىمىزدىڭ حالىقتىق تاربيەسىنىڭ ناتيجەلى بولۋى يسلام دىنىمەن بايلانىستى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. سونىمەن قاتار پايعامبارىمىزدىڭ (س.ا.س) حاديستەرىنىڭ مازمۇنى دا ءتالىم - تاربيە بەرۋ جولىنداعى زور مۇمكىندىگى بار قۇرال بولىپ وتىر. ءحاديستى مۇحاممەد پايعامباردىڭ ءتىرى كەزىندەگى ايتقان وسيەتتەرى مەن اقىل - كەڭەستەرىن، ادەپ - يمانعا ۇندەيتىن اسىل سوزدەرىن، دۇرىس ءومىر سۇرۋگە باستايتىن جول، ۇلگى - ونەگە دەپ تۇسىنەمىز. پايعامبارىمىزدىڭ حاديستەرىندە ادامزات ارەكەتىنىڭ بارلىق تۇرلەرىنە قاتىستى ناسيحات - وسيەتتەر، سونىڭ ىشىندە بالا تاربيەسى، وتباسىنداعى ءتالىم - تاربيە، اتا - انالاردىڭ بالالارىمەن جانە ءوزارا قارىم - قاتىناستىڭ ءار قىرى قاراستىرىلادى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.(پىكىرلەسۋ)
ولاي بولسا، حاديستەن ۇزىندىلەر كەلتىرىپ، وي ءوربىتىپ، پىكىر الماسىپ كورەيىك.
1.«قىتايدا بولسا دا، ءبىلىم الۋعا ۇمتىلىڭدار، نەگە دەگەندە ءبىلىم الۋعا ارەكەتتەنۋ - ءاربىر مۇسىلماننىڭ پارىزى»- دەگەن ءحاديستىڭ تاربيەلىك مازمۇنى نەدە؟
2.«ءبىر ساعات ءىلىم ۇيرەنۋ ءبىر كەش بويى قۇلشىلىق ەتۋدەن جاقسى، ءبىر كۇن بويى ءدارىس الۋ - ءۇش اي ءناپىل ورازا تۇتقاننان جاقسى»- دەگەن حاديس نەنىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتكىسى كەلگەن؟
3.«كىمدە - كىم ءۇش قىز ءوسىرىپ، باعىپ - قاعىپ، دۇرىس تاربيە بەرىپ، قۇتتى ورنىنا قوندىرسا، وعان اللادان تيەر سىي - جاننات بولماق»- دەپ قىزداردىڭ تاربيەسىنە نەلىكتەن اسا زور ءمان بەرگەن؟
4«مۇسىلماندارعا بوقتاپ – سوگۋگە، بىلاپىت سويلەۋگە بولمايدى»دەپ نەندەي(كوركەم مىنەز - قۇلىق پەن تاربيەلى ارەكەت) ءىس - ارەكەتتى ناسيحاتتايدى؟
(سۇراق - جاۋاپ)
1. ادام بالاسى نە ءۇشىن ءومىر سۇرەدى؟
2. ءومىر ادامعا نەسىمەن قىمبات؟
3. سەندەردىڭ ومىردەگى ماقساتتارىڭ قانداي؟
4. ءومىر ءمانىن تۇسىنۋگە ۇمتىلۋ قانشالىقتى قاجەت؟
ءىىى. قورىتىندى
قىسقاسى، ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ەركىن بولاشاعىن تاربيەلەۋدە ونىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن، ءدىنىن جانە ءتىلىن ەسكەرۋ قاجەت. ال ۇلتتىق تاربيە بەرۋدىڭ دىڭگەگى مەن قانات جايار ءورىسى يسلام ءدىنىنىڭ قاعيدالارىنان باستاۋ الۋى ءتيىس. ولاي بولسا مىنا تومەندەگى كەڭەسكە قۇلاق ءتۇرىپ كورىڭىزدەر:
وسكەلەڭ جاس ۇرپاققا ايتارىمىز:
1. جاقسى ادام بولىپ ءوسۋ ءۇشىن اتا - اناڭدى سىيلا، ولاردىڭ ۇرىسىن كوڭىلىڭە الماي تۇسىنىستىكپەن قارا، وزدەرىڭە ءومىر سىيلاعان ارداقتى جانداردىڭ جۇرەگىنە جارا سالما، ارداقتى جاندارعا رەنجىپ ءوزىن - ءوزى جوق ەتۋ - اقىماق ادامنىڭ ءىسى.
2. ءومىر بولعان سوڭ قيىندىعى مەن قىزىعى قاتار جۇرەدى. قاتەلىكتەرگە ۇرىنۋ بارلىعىمىزدىڭ تابيعاتىمىز - دا بار نارسە. جول تاپپايتىن، شەشىمى بولمايتىن ءىستىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ءوزىڭدى سەرگەلدەڭ ومىرگە سالا بەرمەي سەرپىلىپ، ءوزىڭدى تىعىرىققا تىرەگەن ءىستىڭ شەشىمىن تابۋعا تىرىس. قانداي قاتەلىك جاساساق تا ءوز - وزىڭە قيانات جاساۋمەن شەشىمىن تابۋىمىز دۇرىس ەمەس. سۇرىنبەيتىن تۇياق جوق. اتا - اناسىنان نەمەسە قىسىم كورسەتۋشى ادامداردان قورقىپ ءوزىن ولىمگە قيۋ كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ جانداردىڭ ىستەيتىن ارەكەتى ەمەس، ءومىر وتە عاجاپ نارسە، سوندىقتان ءومىردىڭ بەرگەن سىيىن قابىلداپ ءومىر سۇرۋگە تىرىسۋ قاجەت.
3. ءوزىڭدى ءوزىڭ قانداي قيىندىقتارعا بولسا دا شىداۋعا، ونى جەڭىپ شىعۋ جولدارىن قاراستىرۋعا داعدىلاندىر. قارجىلىق جاعدايلاردىڭ كەرى اسەرى دە كەي ادامدار ءۇشىن وزىنە - ءوزى قول سالۋعا يتەرمەلەيتىن كۇش بولىپ تابىلاتىنى ايان. الايدا، قارجىلىق قيىندىقتار ءومىردىڭ باستى سەبەپتەرى ەمەس ەكەنىن جادىڭدا ۇستاۋعا تىرىس. قيىندىق كىمدە جوق دەيسىڭ؟ يمانى مەن ومىرگە كوزقاراسى دۇرىس ەمەس ادام عانا مۇنداي ۋاقىتشا قيىندىقتارعا توزە الماۋى مۇمكىن، ال سەن ونى بولدىرماۋعا تىرىس.
4. زالالدى ءىستىڭ سوڭى ارتتا قالعان ارداقتى جاندارعا قايعى - قاسىرەت اكەلەتىنىن، ولاردىڭ دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرەتىنىن ويلاۋ قاجەت. وزىڭە ەتەنە جاقىن ادامداردىڭ جۇرەگىنە ماڭگىگە ۇمىتىلماستاي قاسىرەت جاراسىن تۇسىرمەي، ولاردى باقىتتى ەتۋگە تىرىسۋ كەرەك. ول ءاربىر ادامزات بالاسىنىڭ باستى مىندەتى. سوندىقتان ءومىردى سۇيىڭدەر، قاتەلىك - شالىس ىستەن بويلارىڭدى اۋلاق ۇستاپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانىپ ءومىر سۇرۋگە تىرىسىڭدار!
تاقىرىبى: پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. س.) وسيەتتەرى
قاتىساتىندار: 8 - 9 - سىنىپ وقۋشىلارى
ماقساتى: تاربيە ەرەكشەلىكتەرىنىڭ حاديستەگى كورىنىسىن وقۋشىلارعا تانىستىرۋ؛ وتباسىنداعى بالالاردى تاربيەلەۋدەگى حاديستەردىڭ مازمۇنىن ناسيحاتتاۋ؛ ءومىردىڭ قيىنشىلىقتارىنا توزە ءبىلۋ، الداعى ۋاقىتتان ءۇمىتىن ۇزبەۋ، قولداعى باردى قادىرلەۋگە ۇيرەتۋ؛
ءادىسى: پىكىرلەسۋ، وي ءبولىسۋ، سۇراق - جاۋاپ، وي تۇجىرىمداۋ
بولىمدەرى: 1. كىرىسپە ءسوز (قوعامداعى بولاشاق ۇرپاق تاربيەسى جايلى)
2. نەگىزگى ءبولىم (1. پىكىرلەسۋ. 2. سۇراق - جاۋاپ)
3. قورىتىندى. (وسكەلەڭ جاس ۇرپاققا ايتار كەڭەس)
ءى. كىرىسپە ءسوز.
ادام جانى - اللا تاعالانىڭ ءبىر بولشەگى. ويتكەنى، ەت پەن تەرىدەن جاسالعان تاندەگى رۋحتى ءتاڭىرىمىز وزىنەن الىپ ۇرلەپتى دەسەدى. ال ءبىزدىڭ كونستيتۋسيامىز «مەملەكەتىمىزدىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ونىڭ ءومىرى» دەپ باستالادى. ەندەشە سول قىمبات قازىنانى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ەتىپ قورعاۋ ءاربىر ازا - ماتتىڭ الدىنداعى، سونداي - اق جالپى قوعامنىڭ الدىندا تۇرعان وزەكتى ماسەلە.
ەلىمىزدىڭ دەربەس مەملەكەت رەتىندە دامۋى قوعامنىڭ بولاشاق ۇرپاقتارىن ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرمەن تاربيەلەۋدى قاجەت ەتەدى. اتا - بابالارىمىزدىڭ حالىقتىق تاربيەسىنىڭ ناتيجەلى بولۋى يسلام دىنىمەن بايلانىستى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. سونىمەن قاتار پايعامبارىمىزدىڭ (س.ا.س) حاديستەرىنىڭ مازمۇنى دا ءتالىم - تاربيە بەرۋ جولىنداعى زور مۇمكىندىگى بار قۇرال بولىپ وتىر. ءحاديستى مۇحاممەد پايعامباردىڭ ءتىرى كەزىندەگى ايتقان وسيەتتەرى مەن اقىل - كەڭەستەرىن، ادەپ - يمانعا ۇندەيتىن اسىل سوزدەرىن، دۇرىس ءومىر سۇرۋگە باستايتىن جول، ۇلگى - ونەگە دەپ تۇسىنەمىز. پايعامبارىمىزدىڭ حاديستەرىندە ادامزات ارەكەتىنىڭ بارلىق تۇرلەرىنە قاتىستى ناسيحات - وسيەتتەر، سونىڭ ىشىندە بالا تاربيەسى، وتباسىنداعى ءتالىم - تاربيە، اتا - انالاردىڭ بالالارىمەن جانە ءوزارا قارىم - قاتىناستىڭ ءار قىرى قاراستىرىلادى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.(پىكىرلەسۋ)
ولاي بولسا، حاديستەن ۇزىندىلەر كەلتىرىپ، وي ءوربىتىپ، پىكىر الماسىپ كورەيىك.
1.«قىتايدا بولسا دا، ءبىلىم الۋعا ۇمتىلىڭدار، نەگە دەگەندە ءبىلىم الۋعا ارەكەتتەنۋ - ءاربىر مۇسىلماننىڭ پارىزى»- دەگەن ءحاديستىڭ تاربيەلىك مازمۇنى نەدە؟
2.«ءبىر ساعات ءىلىم ۇيرەنۋ ءبىر كەش بويى قۇلشىلىق ەتۋدەن جاقسى، ءبىر كۇن بويى ءدارىس الۋ - ءۇش اي ءناپىل ورازا تۇتقاننان جاقسى»- دەگەن حاديس نەنىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتكىسى كەلگەن؟
3.«كىمدە - كىم ءۇش قىز ءوسىرىپ، باعىپ - قاعىپ، دۇرىس تاربيە بەرىپ، قۇتتى ورنىنا قوندىرسا، وعان اللادان تيەر سىي - جاننات بولماق»- دەپ قىزداردىڭ تاربيەسىنە نەلىكتەن اسا زور ءمان بەرگەن؟
4«مۇسىلماندارعا بوقتاپ – سوگۋگە، بىلاپىت سويلەۋگە بولمايدى»دەپ نەندەي(كوركەم مىنەز - قۇلىق پەن تاربيەلى ارەكەت) ءىس - ارەكەتتى ناسيحاتتايدى؟
(سۇراق - جاۋاپ)
1. ادام بالاسى نە ءۇشىن ءومىر سۇرەدى؟
2. ءومىر ادامعا نەسىمەن قىمبات؟
3. سەندەردىڭ ومىردەگى ماقساتتارىڭ قانداي؟
4. ءومىر ءمانىن تۇسىنۋگە ۇمتىلۋ قانشالىقتى قاجەت؟
ءىىى. قورىتىندى
قىسقاسى، ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ەركىن بولاشاعىن تاربيەلەۋدە ونىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن، ءدىنىن جانە ءتىلىن ەسكەرۋ قاجەت. ال ۇلتتىق تاربيە بەرۋدىڭ دىڭگەگى مەن قانات جايار ءورىسى يسلام ءدىنىنىڭ قاعيدالارىنان باستاۋ الۋى ءتيىس. ولاي بولسا مىنا تومەندەگى كەڭەسكە قۇلاق ءتۇرىپ كورىڭىزدەر:
وسكەلەڭ جاس ۇرپاققا ايتارىمىز:
1. جاقسى ادام بولىپ ءوسۋ ءۇشىن اتا - اناڭدى سىيلا، ولاردىڭ ۇرىسىن كوڭىلىڭە الماي تۇسىنىستىكپەن قارا، وزدەرىڭە ءومىر سىيلاعان ارداقتى جانداردىڭ جۇرەگىنە جارا سالما، ارداقتى جاندارعا رەنجىپ ءوزىن - ءوزى جوق ەتۋ - اقىماق ادامنىڭ ءىسى.
2. ءومىر بولعان سوڭ قيىندىعى مەن قىزىعى قاتار جۇرەدى. قاتەلىكتەرگە ۇرىنۋ بارلىعىمىزدىڭ تابيعاتىمىز - دا بار نارسە. جول تاپپايتىن، شەشىمى بولمايتىن ءىستىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ءوزىڭدى سەرگەلدەڭ ومىرگە سالا بەرمەي سەرپىلىپ، ءوزىڭدى تىعىرىققا تىرەگەن ءىستىڭ شەشىمىن تابۋعا تىرىس. قانداي قاتەلىك جاساساق تا ءوز - وزىڭە قيانات جاساۋمەن شەشىمىن تابۋىمىز دۇرىس ەمەس. سۇرىنبەيتىن تۇياق جوق. اتا - اناسىنان نەمەسە قىسىم كورسەتۋشى ادامداردان قورقىپ ءوزىن ولىمگە قيۋ كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ جانداردىڭ ىستەيتىن ارەكەتى ەمەس، ءومىر وتە عاجاپ نارسە، سوندىقتان ءومىردىڭ بەرگەن سىيىن قابىلداپ ءومىر سۇرۋگە تىرىسۋ قاجەت.
3. ءوزىڭدى ءوزىڭ قانداي قيىندىقتارعا بولسا دا شىداۋعا، ونى جەڭىپ شىعۋ جولدارىن قاراستىرۋعا داعدىلاندىر. قارجىلىق جاعدايلاردىڭ كەرى اسەرى دە كەي ادامدار ءۇشىن وزىنە - ءوزى قول سالۋعا يتەرمەلەيتىن كۇش بولىپ تابىلاتىنى ايان. الايدا، قارجىلىق قيىندىقتار ءومىردىڭ باستى سەبەپتەرى ەمەس ەكەنىن جادىڭدا ۇستاۋعا تىرىس. قيىندىق كىمدە جوق دەيسىڭ؟ يمانى مەن ومىرگە كوزقاراسى دۇرىس ەمەس ادام عانا مۇنداي ۋاقىتشا قيىندىقتارعا توزە الماۋى مۇمكىن، ال سەن ونى بولدىرماۋعا تىرىس.
4. زالالدى ءىستىڭ سوڭى ارتتا قالعان ارداقتى جاندارعا قايعى - قاسىرەت اكەلەتىنىن، ولاردىڭ دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرەتىنىن ويلاۋ قاجەت. وزىڭە ەتەنە جاقىن ادامداردىڭ جۇرەگىنە ماڭگىگە ۇمىتىلماستاي قاسىرەت جاراسىن تۇسىرمەي، ولاردى باقىتتى ەتۋگە تىرىسۋ كەرەك. ول ءاربىر ادامزات بالاسىنىڭ باستى مىندەتى. سوندىقتان ءومىردى سۇيىڭدەر، قاتەلىك - شالىس ىستەن بويلارىڭدى اۋلاق ۇستاپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانىپ ءومىر سۇرۋگە تىرىسىڭدار!
You Might Also Like
