پەرسپەكتيۆا. سىزىقتىق كورىنىس
بەينەلەۋ ونەرى 5 – سىنىپ
تاقىرىپ: پەرسپەكتيۆا. سىزىقتىق كورىنىس
ماقساتى پەرسپەكتيۆا زاڭدىلىقتارىنا سۇيەنە وتىرىپ سۋرەت سالۋ
بىلىمدىلىك پەرسپەكتيۆا تۋرالا تۇسىنىك بەرۋ
تاربيەلىك: اسەم سۇلۋلىقتى بايقاۋعا، ادەمىلىككە، سۇلۋلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ونەرگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ءادىس – تاسىلدەرى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، سۋرەت سالۋ.
كورنەكىلىگى پلاكاتتاعى سۋرەتتەر. تاقتادا سالۋ جولدارىن كورسەتۋ، ەلەكتروندى وقۋلىقتار، سلايد، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ
قۇرال – جابدىقتار: البوم، قارىنداشتار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ.
2. سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تەكسەرۋ.
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
4. بەكىتۋ.
5. سۋرەت سالۋ.
6. قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ.
7. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
جاڭا ساباقتى بايانداۋ
اينالاداعى قورشاعان ورتاداعى زاتتار مەن بۇيىمداردى مۇقيات باقىلاعان ءاربىر ادام زاتتاردىڭ بىزدەن قاشىقتاعان سايىن كىشىرەيە تۇسەتىنىن جاقسى بىلەدى. سۋرەت سالعاندا الىستان كورىنگەن زاتتاردى جاقىنداعىمەن سالىستىرعاندا كىشىرەيتىپ كورسەتۋ عانا ماڭىزدى ەمەس، سونىمەن قاتار ول قاعاز بەتىندە ۇلكەن دە، كىشى دە بولماۋى كەرەك. مىنە وسىنداي كەيبىر قىزعىلىقتى جاعدايلارعا پەرسپەكتيۆا ۇعىمى تولىق ماعلۇمات بەرەدى.
جالپى پەرسپەكتيۆا لاتىننىڭ "Perspicio" قازاقشا "ارعى - بەرگى جاقتى ايقىن كورۋ" دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ەرتەدە يتاليان جانە نەمىس سۋرەتشىلەرى ءوز تۋىندىلارىندا پەرسپەكتيۆالىق زاڭدىلىقتاردى قاراستىرعان. مىسالى، لەوناردا دا ۆينچي، پاولو ۋچەللو، البرەحت ديۋرەر ت. ب. سونىڭ ىشىندە پەرسپەكتيۆا زاڭدىلىعىن زەرتتەۋگە كەزىندە نەمىس سۋرەتشىسى البرەحت ديۋرەر زور ۇلەس قوسقان. پەرسپەكتيۆا زاڭدىلىقتارىن بەينەلەۋ ونەرىنىڭ بارلىق ساباق تۇرىندە كەزدەستىرۋگە بولادى. پەرسپەكتيۆا - سىزىقتىق، اۋا جانە جارىق پەن كولەڭكە پەرسپەكتيۆاسى بولىپ بىرنەشە توپقا بولىنەدى. قاي سۋرەتتى سالساق تا ەڭ الدىمەن كوكجيەك سىزىعىن نەمەسە كورۋ دەڭگەيىن انىقتاۋىمىز قاجەت.
سونىمەن، كورۋ دەڭگەيى - سۋرەتشىنىڭ كوز دەڭگەيىن بىلدىرەتىن ويشا الىنعان جازىقتىق. سىزىقتىق پەرسپەكتيۆادا باقىلاۋشىدان قاشىقتاعان سايىن زاتتاردىڭ بولشەكتەرى مەن سىزىقتارى كىشىرەيە بەرىپ كوكجيەك سىزىعىندا ءبىر نۇكتەگە ياعني شىعۋ نۇكتەسىندە بارىپ قوسىلادى. شىعۋ نۇكتەسى ءار ۋاقىتتا كوكجيەك سىزىعىندا جاتادى. كوكجيەك سىزىعىنا جاقىنداعان سايىن پاراللەل سىزىقتاردىڭ ارا قاشىقتىعى ءبىر - بىرىنە جاقىنداي تۇسەدى. كورۋشىدەن الىستاعان سايىن تىكە سىزىقتاردىڭ ارا قاشىقتىعى ءبىر - بىرىنە جاقىنداي تۇسەدى. كورۋشىدەن الىستاعان سايىن تىكە سىزىقتاردىڭ ارا قاشىقتىق ولشەمدەرى كىشىرەيە تۇسەدى. مىسالى، تەلەگراف باعانالارىنىڭ كوكجيەك سىزىعىنان تومەن ورنالاسقان سىزىقتارى تومەننەن جوعارى قاراي باعىتتالسا، كوكجيەك سىزىعىنان جوعارى ورنالاسقان سىزىقتار كەرىسىنشە جوعارىدان تومەنگە قاراي باعىتتالادى، ءبارى كوكجيەك سىزىعىنداعى شىعۋ نۇكتەسىندە تۇيىسەدى. سىزىقتىق پەرسپەكتيۆادا فرونتالدىق جانە بۇرىشتىق بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
فرونتالدىق پەرسپەكتيۆادا زاتتىڭ ءبىر جاعى عانا تولىق كورىنەدى دە، قالعان بەتى كورىنبەيدى. ال، بۇرىشتىق پەرسپەكتيۆادا باقىلاۋشىعا زاتتىڭ ءبىر بۇرىشى مەن ەكى نەمەسە ءۇش بۇرىشى تولىق كورىنەدى. اۋا پەرسپەكتيۆاسىندا كورۋشىگە جاقىن ورنالاسقان زاتتاردىڭ تۇستەرى اشىق، ايقىن، ال الىستاعىنىڭ تۇستەرى سولعىن تۇرىندە قابىلدانادى. سۋرەتشىگە جاقىن ورنالاسقان زاتتار ءتۇرى ايقىن، الىستاعىلار بۇلىڭعىر، ياعني شامالى كورىنەدى. اۋا پەرسپەكتيۆاسىنداعى بەينەلەنگەن كوركەم شىعارمانى 3 كەزەڭگە ءبولىپ قاراۋعا بولادى.
مىسالى: الدىڭعى قاتار، ورتاڭعى قاتار جانە ارتقى قاتار دەگەن ۇعىمدار پايدالانىلادى. جارىق پەن كولەڭكە پەرسپەكتيۆاسىندا - زاتتار جارىق كوزىنەن قاشىقتاعان كەزدە ونىڭ جارىق بەتى كومەسكى ال، كولەڭكە بەتى سولعىن بولىپ كورىنەدى. جارىق كوزىنەن الىستا تۇرعان زات بەتىنىڭ جارىعى ءوز دەڭگەيىنەن ارتىق بەينەلەنەدى. اۋا پەرسپەكتيۆاسىندا جارىق پەن كولەڭكەنىڭ قاراما قايشىلىعى، زاتتىڭ كولەمدىگى، تۇستىك بوياۋى سۋرەت سالۋشىدان قاشىقتاعان سايىن كۇرت وزگەرىپ وتىرادى. مۇنىڭ باستى ەرەكشەلىگى اۋا رايىنا بايلانىستى، اۋا ءمولدىر ەمەس، شاڭ - توزاڭ، ىلعال، تۇماندانىپ بۇلدىر كورىنەدى. سونىمەن قاتار بەينەلەنەتىن زاتتار مەن سۋرەتشىنىڭ كوز اراسىندا ويشا الىنعان تىكە باعىتتاعى جازىقتىق بولادى. ونى كارتينا جازىقتىعى نەمەسە سۋرەت سالۋ جازىقتىعى دەپ اتالادى. پەرسپەكتيۆا زاڭدىلىعى بويىنشا سۋرەت سالعاندا شارتتى كەڭىستىك مودۋلىنە سۇيەنگەن دۇرىس. سوندا عانا ساۋاتتى سۋرەت سالىپ، شىنايى كوركەم شىعارما بەرۋگە بولادى.
سىزىقتىق پەرسپەكتيۆانىڭ زاڭدىلىقتارى
بەلگىلى ءبىر بۇرىشپەن كوكجيەك سىزىعىنا قاراي باعىتتالعان پاراللەل سىزىقتار ءبىر نۇكتەگە بارىپ قوسىلادى. پاراللەل سىزىقتاردىڭ قوسۋ نۇكتەسى ءار ۋاقىتتا كوكجيەك سىزىعىندا جاتادى. كوكجيەك سىزىعىنا جۋىقتاعان سايىن پاراللەل سىزىقتاردىڭ ارا قاشىقتىعى ءبىر – بىرىنە جاقىن تۇسەدى. مىسالى، تەلەگراف باعانالارىنىڭ كوكجيەك سىزىعىنان تومەن ورنالاسقان سىزىقتارى تومەننەن جوعارى قاراي باعىتتالسا، كوكجيەك سىزىعىنان جوعارى ورنالاسقان سىزىقتار جوعارىدان تومەن قاراي باعىتتالادى، ءبارى كوكجيەك سىزىعىندى تۇيىسەدى.
تاقىرىپ: پەرسپەكتيۆا. سىزىقتىق كورىنىس
ماقساتى پەرسپەكتيۆا زاڭدىلىقتارىنا سۇيەنە وتىرىپ سۋرەت سالۋ
بىلىمدىلىك پەرسپەكتيۆا تۋرالا تۇسىنىك بەرۋ
تاربيەلىك: اسەم سۇلۋلىقتى بايقاۋعا، ادەمىلىككە، سۇلۋلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ونەرگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ءادىس – تاسىلدەرى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، سۋرەت سالۋ.
كورنەكىلىگى پلاكاتتاعى سۋرەتتەر. تاقتادا سالۋ جولدارىن كورسەتۋ، ەلەكتروندى وقۋلىقتار، سلايد، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ
قۇرال – جابدىقتار: البوم، قارىنداشتار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ.
2. سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تەكسەرۋ.
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
4. بەكىتۋ.
5. سۋرەت سالۋ.
6. قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ.
7. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
جاڭا ساباقتى بايانداۋ
اينالاداعى قورشاعان ورتاداعى زاتتار مەن بۇيىمداردى مۇقيات باقىلاعان ءاربىر ادام زاتتاردىڭ بىزدەن قاشىقتاعان سايىن كىشىرەيە تۇسەتىنىن جاقسى بىلەدى. سۋرەت سالعاندا الىستان كورىنگەن زاتتاردى جاقىنداعىمەن سالىستىرعاندا كىشىرەيتىپ كورسەتۋ عانا ماڭىزدى ەمەس، سونىمەن قاتار ول قاعاز بەتىندە ۇلكەن دە، كىشى دە بولماۋى كەرەك. مىنە وسىنداي كەيبىر قىزعىلىقتى جاعدايلارعا پەرسپەكتيۆا ۇعىمى تولىق ماعلۇمات بەرەدى.
جالپى پەرسپەكتيۆا لاتىننىڭ "Perspicio" قازاقشا "ارعى - بەرگى جاقتى ايقىن كورۋ" دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ەرتەدە يتاليان جانە نەمىس سۋرەتشىلەرى ءوز تۋىندىلارىندا پەرسپەكتيۆالىق زاڭدىلىقتاردى قاراستىرعان. مىسالى، لەوناردا دا ۆينچي، پاولو ۋچەللو، البرەحت ديۋرەر ت. ب. سونىڭ ىشىندە پەرسپەكتيۆا زاڭدىلىعىن زەرتتەۋگە كەزىندە نەمىس سۋرەتشىسى البرەحت ديۋرەر زور ۇلەس قوسقان. پەرسپەكتيۆا زاڭدىلىقتارىن بەينەلەۋ ونەرىنىڭ بارلىق ساباق تۇرىندە كەزدەستىرۋگە بولادى. پەرسپەكتيۆا - سىزىقتىق، اۋا جانە جارىق پەن كولەڭكە پەرسپەكتيۆاسى بولىپ بىرنەشە توپقا بولىنەدى. قاي سۋرەتتى سالساق تا ەڭ الدىمەن كوكجيەك سىزىعىن نەمەسە كورۋ دەڭگەيىن انىقتاۋىمىز قاجەت.
سونىمەن، كورۋ دەڭگەيى - سۋرەتشىنىڭ كوز دەڭگەيىن بىلدىرەتىن ويشا الىنعان جازىقتىق. سىزىقتىق پەرسپەكتيۆادا باقىلاۋشىدان قاشىقتاعان سايىن زاتتاردىڭ بولشەكتەرى مەن سىزىقتارى كىشىرەيە بەرىپ كوكجيەك سىزىعىندا ءبىر نۇكتەگە ياعني شىعۋ نۇكتەسىندە بارىپ قوسىلادى. شىعۋ نۇكتەسى ءار ۋاقىتتا كوكجيەك سىزىعىندا جاتادى. كوكجيەك سىزىعىنا جاقىنداعان سايىن پاراللەل سىزىقتاردىڭ ارا قاشىقتىعى ءبىر - بىرىنە جاقىنداي تۇسەدى. كورۋشىدەن الىستاعان سايىن تىكە سىزىقتاردىڭ ارا قاشىقتىعى ءبىر - بىرىنە جاقىنداي تۇسەدى. كورۋشىدەن الىستاعان سايىن تىكە سىزىقتاردىڭ ارا قاشىقتىق ولشەمدەرى كىشىرەيە تۇسەدى. مىسالى، تەلەگراف باعانالارىنىڭ كوكجيەك سىزىعىنان تومەن ورنالاسقان سىزىقتارى تومەننەن جوعارى قاراي باعىتتالسا، كوكجيەك سىزىعىنان جوعارى ورنالاسقان سىزىقتار كەرىسىنشە جوعارىدان تومەنگە قاراي باعىتتالادى، ءبارى كوكجيەك سىزىعىنداعى شىعۋ نۇكتەسىندە تۇيىسەدى. سىزىقتىق پەرسپەكتيۆادا فرونتالدىق جانە بۇرىشتىق بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
فرونتالدىق پەرسپەكتيۆادا زاتتىڭ ءبىر جاعى عانا تولىق كورىنەدى دە، قالعان بەتى كورىنبەيدى. ال، بۇرىشتىق پەرسپەكتيۆادا باقىلاۋشىعا زاتتىڭ ءبىر بۇرىشى مەن ەكى نەمەسە ءۇش بۇرىشى تولىق كورىنەدى. اۋا پەرسپەكتيۆاسىندا كورۋشىگە جاقىن ورنالاسقان زاتتاردىڭ تۇستەرى اشىق، ايقىن، ال الىستاعىنىڭ تۇستەرى سولعىن تۇرىندە قابىلدانادى. سۋرەتشىگە جاقىن ورنالاسقان زاتتار ءتۇرى ايقىن، الىستاعىلار بۇلىڭعىر، ياعني شامالى كورىنەدى. اۋا پەرسپەكتيۆاسىنداعى بەينەلەنگەن كوركەم شىعارمانى 3 كەزەڭگە ءبولىپ قاراۋعا بولادى.
مىسالى: الدىڭعى قاتار، ورتاڭعى قاتار جانە ارتقى قاتار دەگەن ۇعىمدار پايدالانىلادى. جارىق پەن كولەڭكە پەرسپەكتيۆاسىندا - زاتتار جارىق كوزىنەن قاشىقتاعان كەزدە ونىڭ جارىق بەتى كومەسكى ال، كولەڭكە بەتى سولعىن بولىپ كورىنەدى. جارىق كوزىنەن الىستا تۇرعان زات بەتىنىڭ جارىعى ءوز دەڭگەيىنەن ارتىق بەينەلەنەدى. اۋا پەرسپەكتيۆاسىندا جارىق پەن كولەڭكەنىڭ قاراما قايشىلىعى، زاتتىڭ كولەمدىگى، تۇستىك بوياۋى سۋرەت سالۋشىدان قاشىقتاعان سايىن كۇرت وزگەرىپ وتىرادى. مۇنىڭ باستى ەرەكشەلىگى اۋا رايىنا بايلانىستى، اۋا ءمولدىر ەمەس، شاڭ - توزاڭ، ىلعال، تۇماندانىپ بۇلدىر كورىنەدى. سونىمەن قاتار بەينەلەنەتىن زاتتار مەن سۋرەتشىنىڭ كوز اراسىندا ويشا الىنعان تىكە باعىتتاعى جازىقتىق بولادى. ونى كارتينا جازىقتىعى نەمەسە سۋرەت سالۋ جازىقتىعى دەپ اتالادى. پەرسپەكتيۆا زاڭدىلىعى بويىنشا سۋرەت سالعاندا شارتتى كەڭىستىك مودۋلىنە سۇيەنگەن دۇرىس. سوندا عانا ساۋاتتى سۋرەت سالىپ، شىنايى كوركەم شىعارما بەرۋگە بولادى.
سىزىقتىق پەرسپەكتيۆانىڭ زاڭدىلىقتارى
بەلگىلى ءبىر بۇرىشپەن كوكجيەك سىزىعىنا قاراي باعىتتالعان پاراللەل سىزىقتار ءبىر نۇكتەگە بارىپ قوسىلادى. پاراللەل سىزىقتاردىڭ قوسۋ نۇكتەسى ءار ۋاقىتتا كوكجيەك سىزىعىندا جاتادى. كوكجيەك سىزىعىنا جۋىقتاعان سايىن پاراللەل سىزىقتاردىڭ ارا قاشىقتىعى ءبىر – بىرىنە جاقىن تۇسەدى. مىسالى، تەلەگراف باعانالارىنىڭ كوكجيەك سىزىعىنان تومەن ورنالاسقان سىزىقتارى تومەننەن جوعارى قاراي باعىتتالسا، كوكجيەك سىزىعىنان جوعارى ورنالاسقان سىزىقتار جوعارىدان تومەن قاراي باعىتتالادى، ءبارى كوكجيەك سىزىعىندى تۇيىسەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: 1930 جىلدارداعى اشتىق، شارۋالار كوتەرىلىستەرى (پرەزەنتاسياسىمەن)
