بالىقتان جاسالاتىن تاعامدار
تەحنولوگيا ءپانى 7 - سىنىپ
تاقىرىپ: بالىقتان جاسالاتىن تاعامدار
ماقساتى: بالىق تاعامدارىنىڭ دايىندالۋ تەحنولوگياسىن ءبىلۋ.
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا بالىقتان جاسالاتىن تاماق ونىمدەرىن دايىنداۋ جولدارىن ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: تاعامداردى پايدالانىپ قانا قويماي، ۇقىپتىلىققا، ادەمىلىككە، تىندىرىمدى ىستەۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: تەحنولوگيا ساباعىنان بىلىمدەرىن كۇندەلىكتى العان داعدىلارىن، قابىلەتتەرىڭ، شەبەرلىكتەرىڭ، ىسكەرلىكتەرىن شىڭداپ دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ءادىس – تاسىلدەرى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساراماندىق ساباق.
كورنەكىلىگى: پلاكاتتاعى سۋرەتتەر، ەت پەن كوكونىستەرگە ارنالعان تاقتايشالار، كاسترولدەر، تابالار، اسحانالىق قۇرالدار، سلايد.
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ.
سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى جۋرنالمەن تەكسەرۋ.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
بەكىتۋ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
وتكەن ساباقتى قايتالاۋ
1 بالىقتىڭ قانداي پايداسى بار؟
2. ساپاسىز بالىقتى قالاي انىقتاۋعا بولادى؟
ساباقتى بايانداۋ
بالىقتار – نەگىزىنەن سۋداعى تىرشىلىككە بەيىمدەلگەن جانۋارلار. ءجۇزۋ جاعىنان ولار وزگە جانۋارلاردان اسىپ تۇسەدى؛ بالىقتار وكپە ارقىلى ەمەس، جەلبەزەك ارقىلى تىنىس الادى. بالىقتار تۇزدى سۋلاردا (مۇحيتتاردا)، نە بولماسا تۇششى سۋلاردا (وزەن – كولدەر مەن سۋ قويمالارى) تىرشىلىك ەتە الادى. جىلانبالىق سياقتى كەيبىر بالىقتار تۇزدى سۋدا دا، تۇششى سۋدا دا ءومىر سۇرەدى. تەڭىز بالىقتارى تۇششى سۋ بالىقتارىننان ادەتتە ىرىلەۋ بولىپ كەلەدى. بالىقتار (لات. Pءىsces) – حوردالىلار ءتيپىنىڭ جاقتىلار توبىنا جاتاتىن ومىرتقالى سۋ جانۋارلارى. بالىقتاردىڭ 22000 - نان استام ءتۇرى بار دەپ ەسەپتەلەدى. ولاردىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى تۇششى سۋدا ءومىر سۇرەدى. بالىقتار ءۇش توپقا بولىنەدى: جاقسىز (ميكسيناسياقتى)، شەمىرشەكتى (اكۋلالار جانە تۇتاسقاناتتار) جانە ەڭ ۇلكەن توپتى قۇرايتىن سۇيەكتى بالىقتار. 20 مىڭنان استام ءتۇرى بەلگىلى، ولاردىڭ 97 – 98%- ى سۇيەكتى بالىقتارعا جاتادى، قالعاندارى شەمىرشەكتى بالىقتار. قازاقستاندا 180 - دەي ءتۇرى مەن ءتۇر تارماقتارى كەزدەسەدى. بالىق – وتە باعالى ءونىم. بالىق ەتىندە اقۋىز، مينەرالدىق زاتتار، مايلار مەن دارۋمەندەر بار بالىق اقۋىزى بويعا تەز سىڭەدى. مايى از جاس بالىق پايدالى. مايلىلىعىنا قاراي بالىقتاردى 3 توپقا بولەدى.
- ارىقتاۋى؛ ءنالى بالىق (ترەسكا) حەك؛
- ورتاشا مايلى: تەڭىز الابۇعاسى، كامبالا، سكۋمبريا، ستاۆريدا؛
- مايلىسى؛ مايشاباقتار.
بالىقتاردىڭ مينەرالدىق قۇرامى ءار الۋان. تەڭىز بالىقتارى يودقا باي. بالىق تەز بۇزىلادى، سوندىقتان ونى توڭازىتقىشتا ۇستايدى، تۇزدايدى.
مۇزدالعان بالىقتار ءوزىنىڭ باستاپقى ساپاسىن جويمايدى. بالىقتى ساقتاۋ مەرزىمىن قاداعالاۋ.
بالىق تاعامدارىن جىلۋ ارقىلى وڭدەۋگە بايلانىستى ءۇش توپقا بولەدى.
- قايناتىلاتىن،
- قۋىرىلاتىن،
- كومىپ پىسىرىلەتىن. قايناتقاندا ءدامدى بولاتىن بالىقتار:
- تەڭىز الابۇعاسى،
- ستاۆريدا،
- كامبالا. قايناتقاندا بالىق ەزىلىپ كەتپەۋ ءۇشىن ونىڭ تەرىسىن ەكى جەردەن تەسەدى. بالىقتىڭ پىسكەنىڭ ءبىلۋ ءۇشىن شانىشقىمەن تەكسەرەدى، ەگەر ول بالىق ەتىنە ەركىن كىرسە – پىسكەنى. بالىق تەز سۋىپ قالماۋ ءۇشىن ونى ۇستەلگە سورپاسىمەن قوسا اكەلەدى.
بالىقتى بۋلاپ ءپىسىرۋ
بالىقتى ىدىستىڭ 1/3 بولىگىنە سۋ قۇيىپ، قاقپاعىن جاۋىپ قويىپ، قىزدىرادى. بالىقتىڭ جوعارعى جاعى بۋمەن وڭدەلەدى. بالىقتىڭ تەرىسىن الىپ تاستاپ، تەرىسى بولعان جاعىن تومەنگى جاقتا قالدىرىپ، ىدىسقا سالادى.
بالىقتى قۋىرۋ
1. بالىقتى ۇنعا نەمەسە دۇكەندەردە ساتىلاتىن ۇنعا اۋناتىلعان كەپكەن نانعا اۋناتادى. ساراماندىق جۇمىس
بالىقتى تۇزداۋ
بالىقتى 3 وپەراسيالىق كارتا بويىنشا تۇزداۋ.
ونىمدەر مولشەرى
جاس سكۋمبريا بالىعى – 500 گ. جاسىل كوك (اسكوك)، سارىمساق – 2 باس، تۇز – 1 اس قاسىق، دامدەۋىش.
سۇراقتار قويۋ
1 بالىقتى العاشقى وڭدەۋ دەگەن نە؟
2. بالىقتى نەلىكتەن باسقا ونىمدەردىڭ بارىنەن كەيىن وڭدەيسىڭ؟
3. بالىقتى توڭازىتقىشقا قويۋ ءۇشىن نەگە ورايسىڭ؟
4. بالىق تۇزداۋدا قانداي قۇرامدى دامدەۋىش قولدانادى؟
ۇيگە تاپسىرما
تاقىرىپتى وقۋ. بالىق تاعامدارىن ازىرلەپ ۇيرەنۋ
تاقىرىپ: بالىقتان جاسالاتىن تاعامدار
ماقساتى: بالىق تاعامدارىنىڭ دايىندالۋ تەحنولوگياسىن ءبىلۋ.
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا بالىقتان جاسالاتىن تاماق ونىمدەرىن دايىنداۋ جولدارىن ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: تاعامداردى پايدالانىپ قانا قويماي، ۇقىپتىلىققا، ادەمىلىككە، تىندىرىمدى ىستەۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: تەحنولوگيا ساباعىنان بىلىمدەرىن كۇندەلىكتى العان داعدىلارىن، قابىلەتتەرىڭ، شەبەرلىكتەرىڭ، ىسكەرلىكتەرىن شىڭداپ دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ءادىس – تاسىلدەرى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساراماندىق ساباق.
كورنەكىلىگى: پلاكاتتاعى سۋرەتتەر، ەت پەن كوكونىستەرگە ارنالعان تاقتايشالار، كاسترولدەر، تابالار، اسحانالىق قۇرالدار، سلايد.
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ.
سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى جۋرنالمەن تەكسەرۋ.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
بەكىتۋ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
وتكەن ساباقتى قايتالاۋ
1 بالىقتىڭ قانداي پايداسى بار؟
2. ساپاسىز بالىقتى قالاي انىقتاۋعا بولادى؟
ساباقتى بايانداۋ
بالىقتار – نەگىزىنەن سۋداعى تىرشىلىككە بەيىمدەلگەن جانۋارلار. ءجۇزۋ جاعىنان ولار وزگە جانۋارلاردان اسىپ تۇسەدى؛ بالىقتار وكپە ارقىلى ەمەس، جەلبەزەك ارقىلى تىنىس الادى. بالىقتار تۇزدى سۋلاردا (مۇحيتتاردا)، نە بولماسا تۇششى سۋلاردا (وزەن – كولدەر مەن سۋ قويمالارى) تىرشىلىك ەتە الادى. جىلانبالىق سياقتى كەيبىر بالىقتار تۇزدى سۋدا دا، تۇششى سۋدا دا ءومىر سۇرەدى. تەڭىز بالىقتارى تۇششى سۋ بالىقتارىننان ادەتتە ىرىلەۋ بولىپ كەلەدى. بالىقتار (لات. Pءىsces) – حوردالىلار ءتيپىنىڭ جاقتىلار توبىنا جاتاتىن ومىرتقالى سۋ جانۋارلارى. بالىقتاردىڭ 22000 - نان استام ءتۇرى بار دەپ ەسەپتەلەدى. ولاردىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى تۇششى سۋدا ءومىر سۇرەدى. بالىقتار ءۇش توپقا بولىنەدى: جاقسىز (ميكسيناسياقتى)، شەمىرشەكتى (اكۋلالار جانە تۇتاسقاناتتار) جانە ەڭ ۇلكەن توپتى قۇرايتىن سۇيەكتى بالىقتار. 20 مىڭنان استام ءتۇرى بەلگىلى، ولاردىڭ 97 – 98%- ى سۇيەكتى بالىقتارعا جاتادى، قالعاندارى شەمىرشەكتى بالىقتار. قازاقستاندا 180 - دەي ءتۇرى مەن ءتۇر تارماقتارى كەزدەسەدى. بالىق – وتە باعالى ءونىم. بالىق ەتىندە اقۋىز، مينەرالدىق زاتتار، مايلار مەن دارۋمەندەر بار بالىق اقۋىزى بويعا تەز سىڭەدى. مايى از جاس بالىق پايدالى. مايلىلىعىنا قاراي بالىقتاردى 3 توپقا بولەدى.
- ارىقتاۋى؛ ءنالى بالىق (ترەسكا) حەك؛
- ورتاشا مايلى: تەڭىز الابۇعاسى، كامبالا، سكۋمبريا، ستاۆريدا؛
- مايلىسى؛ مايشاباقتار.
بالىقتاردىڭ مينەرالدىق قۇرامى ءار الۋان. تەڭىز بالىقتارى يودقا باي. بالىق تەز بۇزىلادى، سوندىقتان ونى توڭازىتقىشتا ۇستايدى، تۇزدايدى.
مۇزدالعان بالىقتار ءوزىنىڭ باستاپقى ساپاسىن جويمايدى. بالىقتى ساقتاۋ مەرزىمىن قاداعالاۋ.
بالىق تاعامدارىن جىلۋ ارقىلى وڭدەۋگە بايلانىستى ءۇش توپقا بولەدى.
- قايناتىلاتىن،
- قۋىرىلاتىن،
- كومىپ پىسىرىلەتىن. قايناتقاندا ءدامدى بولاتىن بالىقتار:
- تەڭىز الابۇعاسى،
- ستاۆريدا،
- كامبالا. قايناتقاندا بالىق ەزىلىپ كەتپەۋ ءۇشىن ونىڭ تەرىسىن ەكى جەردەن تەسەدى. بالىقتىڭ پىسكەنىڭ ءبىلۋ ءۇشىن شانىشقىمەن تەكسەرەدى، ەگەر ول بالىق ەتىنە ەركىن كىرسە – پىسكەنى. بالىق تەز سۋىپ قالماۋ ءۇشىن ونى ۇستەلگە سورپاسىمەن قوسا اكەلەدى.
بالىقتى بۋلاپ ءپىسىرۋ
بالىقتى ىدىستىڭ 1/3 بولىگىنە سۋ قۇيىپ، قاقپاعىن جاۋىپ قويىپ، قىزدىرادى. بالىقتىڭ جوعارعى جاعى بۋمەن وڭدەلەدى. بالىقتىڭ تەرىسىن الىپ تاستاپ، تەرىسى بولعان جاعىن تومەنگى جاقتا قالدىرىپ، ىدىسقا سالادى.
بالىقتى قۋىرۋ
1. بالىقتى ۇنعا نەمەسە دۇكەندەردە ساتىلاتىن ۇنعا اۋناتىلعان كەپكەن نانعا اۋناتادى. ساراماندىق جۇمىس
بالىقتى تۇزداۋ
بالىقتى 3 وپەراسيالىق كارتا بويىنشا تۇزداۋ.
ونىمدەر مولشەرى
جاس سكۋمبريا بالىعى – 500 گ. جاسىل كوك (اسكوك)، سارىمساق – 2 باس، تۇز – 1 اس قاسىق، دامدەۋىش.
سۇراقتار قويۋ
1 بالىقتى العاشقى وڭدەۋ دەگەن نە؟
2. بالىقتى نەلىكتەن باسقا ونىمدەردىڭ بارىنەن كەيىن وڭدەيسىڭ؟
3. بالىقتى توڭازىتقىشقا قويۋ ءۇشىن نەگە ورايسىڭ؟
4. بالىق تۇزداۋدا قانداي قۇرامدى دامدەۋىش قولدانادى؟
ۇيگە تاپسىرما
تاقىرىپتى وقۋ. بالىق تاعامدارىن ازىرلەپ ۇيرەنۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بەينەلەۋ ونەرى 4 - سىنىپ
