InfoHub Logo

بۇرىنعى زاماندا ءبىر كەدەي ادام ءومىر سۇرگەن ەكەن دەيدى. مال دەگەننەن ەشبىر مالى بولماي، ۇيىندە تەك سارى مىسىعى بولعان ەكەن. كەدەيدىڭ جالعىز ۇل بالاسى بولعان ەكەن دەيدى.

         كەدەيدىڭ بالاسىنىڭ ءبىر مىنەزى: دالاعا شىقپاي، پەش تۇبىندە سارى مىسىعى ەكەۋى وتىرادى ەكەن دەيدى.

         كۇندەردە ءبىر كۇن بالانىڭ اكەسى، شەشەسى دۇنيەدەن ءوتىپتى. بالانىڭ جاسى دا ون بەس-ون التىعا كەلىپ قالىپتى. ونى كورشىلەر پەشتىڭ تۇبىنەن شىقپاعان سوڭ «پەش كوسەسى» دەپ اتايدى. بالا پەشتىڭ تۇبىنەن شىقپاپتى، ءبىراق سارى مىسىعى وتە پىسىق ءارى كۇشتى بولىپ، بالانى اسىراپتى. دەمەك، ءتۇرلى اڭداردى ۇستاپ اكەلىپ تۇرىپتى.

         كۇندەردە ءبىر كۇن سارى مىسىق پەش كوسەسىنە كەلىپ: «سەن جىگىت بولىپ كەلەسىڭ، مەن ساعان ايەل الىپ بەرەيىن بە؟» – دەيدى. پەش كوسەسى: «جارايدى»، – دەپ ريزاشىلىعىن بەرەدى. سارى مىسىعى ورماننان بەس التىن تۇكتى تۇلكىنى الدىنا سالىپ الىپ وتىرىپ، الىستاعى ءبىر حاننىڭ ەلىنە بارادى. سارى مىسىق بەس التىن تۇكتى تۇلكىلەردى ءبىر سارايعا قاماپ تاستاپ، ءوزى حاننىڭ ورداسىنا بارادى. سارى مىسىق حانعا:

         — ال، حان، مەن «كوسەباي» دەگەن بايدىڭ ەلىنەن كەلدىم. «كوسەباي» وتە باي، توعىز توعاي جىلقىسى بار، التىندى سارايى بار، ءوزى جاس، سوعان قىزىڭىزدى ايتتىرۋعا كەلدىم، – دەيدى. حان:

         — قالىڭمالىن كوپ بەرسەڭ، بەرەيىن، – دەيدى. مىسىق:

         — قالىڭمالى قانشا؟ – دەيدى. حان:

         — مىنا ايداپ كەلگەن بەس التىن تۇلكىڭدى بەرسەڭ، جەتەر، – دەيدى.

         سونىمەن سارى مىسىق حانمەن قۇدا بولىپ، ءبىر ايدان كەيىن «كوسەبايدى» الىپ كەلۋگە كەلىسىپ، ەلىنە قايتادى.

         مىسىق ەلىنە كەلىپ، حال-جايدى تۇگەل پەش كوسەسىنە ايتادى. پەش كوسەسى دە رازى بولىپ، ءبىر ايدان كەيىن حان ەلىنە بارۋعا كەلىسەدى. مىسىق ءبىر ايدىڭ ىشىندە كورشىلەس ءداۋدى نەشە ءتۇرلى اڭدارمەن ريزالاپ، پەش كوسەسىن حان ەلىنە اپارۋعا ءۇش ات جەككەن كۇيمەلى ارباسىن، اسىل كيىمدەرىن سۇراپ الادى. ودان كەيىن مىسىق ءداۋدىڭ التىنداعان ءۇيىن دە قوناق كەلگەندە تۇسىرۋگە ون كۇنگە سۇراپ الادى. حان ەلىنە جۇرەر الدىندا مىسىق ءداۋدىڭ كۇيمەلى ارباسىن، اسىل كيىمدەرىن اكەلىپ پەش كوسەسىنە: «حاننىڭ ەلىنە بارعاندا، كيىمدەرىڭدى شەشىپ تاستاپ، پەش تۇبىنە جاقىنداپ جۇرمە! ۇيات بولار»، – دەيدى. پەش كوسەسى ونى ماقۇل الادى.

         كۇندەردە ءبىر كۇنى پەش كوسەسى، مىسىق ءۇش ات جەككەن كۇيمەلى اربامەن حاننىڭ ەلىنە اتتانىپتى دەيدى. جولدا كۇندەر، اپتالار ءجۇرىپ حان ەلىنە جەتەدى. حان قوناقتاردى قارسى الىپ، ەلىن جيىپ، توي جاساپ، ات شاپتىرىپتى.

         توي ۇستىندە پەش كوسەسى پەشكە جاقىنداپ، ۇستىندەگى كيىمدەرىن شەشۋگە ىڭعايلانا بەرەدى. ونى سەزگەن قۋلار مىسىقتان: «بۇ نەسى؟» – دەپ سۇرايدى. مىسىق: «باي ادام عوي، ۇيدەگى اسىل كيىمدەرىن جوقتاپ وتىر عوي»، – دەيدى. قۇدالار ۇستى-ۇستىنە پەش كوسەسىنە جىبەك، ماقپال تاعى باسقا اسىل كيىمدەر كيگىزەدى.

         توي بىتكەن سوڭ، بىرنەشە كۇندەردەن كەيىن، بۇلار حاننىڭ قىزىن الىپ ەلىنە قايتادى. سونىمەن قاتار حان قىزى قاسىنا بىرنەشە قارۋلى ادامدار دا ەرەدى. جولدا مىسىق جولاۋشىلاردان بۇرىن وزىپ، ءجۇرىپ وتىرادى. مىسىق الدىنان وزىپ كەتىپ، ءداۋدىڭ قويشىسىنا كەلىپ:

         — انا كەلە جاتقان جولاۋشىلارعا، مىنا قويلار كىمدىكى دەپ سۇراي قالسا، كوسەبايدىكى دە، ەگەر ايتپاساڭ، مىنا تىرناعىممەن تىرناپ الارمىن، – دەيدى. قويشى: «ماقۇل»، – دەيدى. سونداي-اق سيىرشىعا دا، جىلقىشىعا دا مىسىق وسى سوزدەردى ايتادى. مالشىلار مىسىق ءسوزىن قوش الادى.

         مىسىقتىڭ سوڭىنان ءجۇرىپ كەلە جاتقان جولاۋشىلار جەر قايىسقان قورالى قويلارعا دا، جەر قايىسقان جەلىنى جەر سىزعان سيىرلارعا دا، جالدارى سۋىلداعان جىلقىلارعا دا كەزدەسەدى، ءبارىنىڭ دە باقتاشىلارى: «كوسەبايدىڭ مالدارى»، – دەيدى. جولاۋشىلار، حان ادامدارى: «كوسەباي وتە باي ەكەن»، – دەپ تاڭ قالا بەرەدى.

         مىسىق بۇرىن كەلىپ، داۋدەن ءتورت ارىق قوي سۇراپ الىپ، سويىپ، ازىرلەپ، داۋلەرگە اعاشتىڭ باسىنا بارىپ، الا قارعا بولىپ وتىرۋلارىن سۇرايدى. ءداۋ رازى بولادى.

         قوناقتار كەلىپ جەتەدى. التىنداعان ءۇي اينالا جايناپ تۇر. شارشاپ كەلگەن قوناقتارعا پىسكەن تاباق-تاباق ەت تە اكەلىنەدى. قوناقتاردىڭ ىشىندەگى ءبىر مەرگەنى مىسىققا قاراپ: «قۇدا، بۇل قالاي، مانا مالدارىڭىز وتە سەمىز ەدى، ال پىسكەن مىناۋ ەتى اۋىزعا الۋعا جارامايدى عوي!» – دەيدى. مىسىق:

         — مىرزالار، قۇدالار، ايتۋلارىڭ راس، مالدارىمىز وتە سەمىز، ال قازانداعى ەتتىڭ سەمىزىن، مايىن سورىپ اكەتەتىن ءبىر ءۇش ءداۋ بار. انە، اعاشتاردىڭ باسىندا قارعا بولىپ وتىر، – دەيدى.

         — ونداي قۇزعىنداردى قۇرتۋعا رۇقسات ەت، – دەيدى مەرگەن قۇدا.

        — وندا ۇشەۋىن دە ات! – دەپ، مىسىق داۋلەردى نۇسقايدى. مەرگەن سارجاسىن الىپ، تابانعا سالىپ، ءۇش رەت اتادى. داۋلەردىڭ ۇشەۋى دە تاباندا ءولىپ تۇسەدى.

         بۇدان كەيىن ءداۋدىڭ بارلىق مالدارى، التىنداعان ءۇيى، دۇنيەسى پەش كوسەسىنە قالىپ، ول دۇنيەدەگى ەڭ باي ادام بولىپ، دۇنيەدەگى جەتىم-جەسىرگە مىنۋگە ات، كيۋگە كيىم بەرىپ تۇرعان ەكەن.

         بارلىق مۇراتىنا جەتكەن پەش كوسەسى سارى مىسىققا دا التىننان ءۇي سالدىرىپ بەرىپتى دەيدى.

---