InfoHub Logo

اقمولا وبلىسى، سەلينوگراد اۋدانى،
قابانباي باتىر اۋىلى، №41 ورتا مەكتەپتىڭ
11 سىنىپ وقۋشىسى كومەكباي ايگەرىم
جەتەكشىسى: قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
جايلاۋبەكوۆا قىمبات تۋماباي قىزى

تاقىرىبى: پوەزياداعى تابيعات بەينەسى
مازمۇنى

كىرىسپە
تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى. پوەزيا ادەبيەتتىڭ ەرتەدە قالىپتاسقان كونە سالاسى. قازاق ادەبيەتىندە تابيعاتتى جىرلاۋ اۋىز ادەبيەتىنەن باستاۋ الاتىندىعى بەلگىلى. ءتول ارنادا تامىر العان تابيعاتتى بەينەلەۋلەر ءوزىنىڭ دامۋ بارىسىندا جەكە "تابيعات ليريكاسى" دەپ اتالارلىق كۇيگە جەتتى."پوەزيا - ءسوز ونەرى، كوركەمدىك شەبەرلىكتىڭ تەڭدەسى جوق وزىق ۇلگىسى. ونىڭ ۇستىنە پوەزيانىڭ اسا ماڭىزدى الەۋمەتتىك، قوعامدىق قۇبىلىستاردى بەينەلەپ كورسەتە الاتىن زور مۇمكىنشىلىگى بار"[1، 3]- دەيدى ز. احمەتوۆ.

ال، پوەزياداعى تابيعات بەينەسى - ءبىزدى قورشاعان ورتاداعى، تىلسىم دۇنيەلەردىڭ، اعاشتاردىڭ، اسپان الەمىندەگى جارىق جۇلدىزدار مەن ايدىڭ، كۇننىڭ، سونىمەن قاتار جىل مەزگىلدەرىنىڭ، تابيعاتتىڭ تىلسىم سىرلارىن كوركەم سوزبەن، استارلى ماعىنادا، تىكەلەي ماعىنادا، سيمۆولدى تۇردە بەرىلۋى دەپ تۇسىنەمىز.
پوەزيا دەگەن ءسوزدىڭ ولەڭ، جىر دەگەن ماعىناسىنان باسقا، رەتىنە قاراي كوركەمدىك، اسەمدىك دەگەن ماعىنانى دا بەرەتىنى تەگىن ەمەس. پوەزيا نازىك، تەرەڭ سەزىمنەن تۋادى. ول كوڭىلدىڭ تولقىنىن، جۇرەكتىڭ ءلۇپىلىن بىلدىرەدى.

زەرتتەۋدىڭ ماقساتى مەن مىندەتى. عىلىمي جۇمىستىڭ ماقساتى - حح عاسىردىڭ باسىنداعى بەلگىلى قازاق اقىندارىنىڭ تابيعاتتى جىرلاۋداعى وزىندىك قولتاڭباسىن، ليريكالىق كەيىپكەر ەرەكشەلىگىن، ءتىلىنىڭ بەينەلىلىگى ارقىلى جالپى قازاق ادەبيەتىندەگى تابيعات ليريكاسىنىڭ الاتىن ورنىن، دامۋ باعىتىن ايقىنداۋ. وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن مىناداي ماقساتتار العا قويىلدى:
1. تاراۋ "پوەزيادا تابيعاتتىڭ بەينەلەنۋ تاسىلدەرى ( ابايدىڭ پوەزياسىنداعى تابيعات كورىنىستەرى جايىندا جانە تابيعاتتى جىرلاۋداعى ءداستۇر جالعاسى جانە جاڭاشىلدىق "

2. تاراۋ "تابيعات ليريكاسىنىڭ كوركەمدىك ارنالارى (سيمۆوليستىك پوەزياداعى تابيعات سۋرەتى جانە بەلگىلى ءبىر تابيعات قۇبىلىسىنىڭ سيمۆولدىق ماعىنادا قولدانىلۋى)"
زەرتتەۋ نىسانى. زەرتتەۋ جۇمىسىنا اباي، ماعجان، ساكەن، پوەزياسى الىندى.
زەرتتەۋدىڭ تەوريالىق - ءادىسنامالىق نەگىزدەرى. زەرتتەۋدىڭ تەوريالىق - ءادىسنامالىق نەگىزدەرىنە ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرىنىڭ زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى تاقىرىپتى زەرتتەۋدىڭ كوزىنە اينالدى. وعان ز. احمەتوۆتىڭ "پوەزيا شىڭى - دانالىق" ەڭبەگىن نەگىزگە الدىق. وسى اتالعان اقىنداردىڭ پوەزياسىنداعى تابيعات كورىنىستەرىن جانە ولاردىڭ كوركەمدىك قىزمەتىن

ايقىنداۋ ءۇشىن قازاق ادەبيەتتانۋىنداعى تەوريالىق ەڭبەكتەر، مونوگرافيالىق زەرتتەۋلەر باسشىلىققا الىندى. زەرتتەۋدىڭ ادىستەرى. تاقىرىپتى زەرتتەۋ بارىسىندا سالىستىرمالى تالداۋ، جۇيەلەۋ، تۇجىرىم جاساۋ ءادىس - تاسىلدەرى قولدانىلدى. عىلىمي جۇمىستىڭ قۇرىلىمى كىرىسپەدەن، نەگىزگى 2 تاراۋ جانە قورىتىندىدان تۇرادى.

I تاراۋ
پوەزيادا تابيعاتتىڭ بەينەلەنۋ تاسىلدەرى
1. 1 ابايدىڭ تابيعاتتى سۋرەتتەۋ تاسىلدەرى
"پوەزيا - بولمىستىڭ بەرەكەسى مەن مەرەكەسى، كۇتپەگەن ساتىمىزدە سيرەك سوعار ءومىردىڭ راقاتى، پوەزيا - ءۇمىت سەزىمى، جۇرەك ءورىمى، اشىنعان قۇمارلىق سەزىمنىڭ بورانى مەن تولقىنى، شەكسىز ماحاببات، ءتاتتى قامىعۋ، ءلاززات تابا ەگىلۋ، كوز جاسىنا كومىلۋ، شەگى جوققا تارىسا دا ىنتىق اتا ۇمتىلۋى، ءومىر باقي اينىماس، ەش مەزگىلدە توياتتاماس قۇمارلىق، بارلىعىن دا قۇشاعىما السام دەۋ، بارلىعىنا بىرىكسەم، بىتە قايناسسام دەۋ، ول جۇرەگىمىزدى بۇكىل الەم ىرعاعىمەن بىرگە سوقتىرار پافوس. بۇكىل الەم، گۇلدەر، بوياۋلار، دىبىستار بار جاراتىلىس، بارلىق ءومىر - پوەزيا دۇنيەسى. وسى قۇبىلىستارعا قۇپيا قۋات، ولارعا تىرشىلىك، ويناقى ءومىر بەرەتىن سىرلار پوەزيانىڭ تەتىگى مەن جانى. پوەزيا - الەمدىك ءومىردىڭ قان تامىرىنىڭ سوعۋى، سول ءومىردىڭ قانى مەن وتى، جارىعى مەن كۇنى"- دەپ باعالاعان ەكەن ۇلى سىنشى ۆ. گ. بەلينسكيي.

دۇنيەجۇزىلىك، وتاندىق پوەزيانىڭ قاي ءىرى وكىلدەرىنىڭ شىعارماشىلىعىنا، كوز جۇگىرتىپ وتىرساق، بارلىق اقىننىڭ سوقپاي وتپەيتىن مەجەلى نىساناسى بار ەكەنىن بىلەمىز. ول - تابيعات. پوەزيا تاريحىندا تابيعاتتى جىرلاماعان اقىن جوق. ونى قاي اقىن بولماسىن ءوزىنىڭ شاما - شارقىنشا جىر ەتۋگە ۇمتىلعان. ەندەشە تىرشىلىكتىڭ تىنىسىن تۇپتەن تارتىپ قوزعايتىن سۋرەتكەر نازارىنىڭ ۇنەمى اناسى - تابيعاتقا اۋۋى تابيعي قۇبىلىس.
تابيعات - پوەزيانىڭ وبەكتىسى عانا ەمەس، ونىڭ بويىنا قۋات بەرەتىن، ءوڭىن كىرگىزەتىن ارسەنەلى دا ءتارىزدى. ءتىپتى كوركەمدىكتىڭ بەينەلەۋ امالدارىنىڭ نەشە الۋان تۇرلەرىن اقىنداردىڭ تابيعاتتان الاتىنى بەلگىلى. ال، تابيعاتپەن ادامزاتتى ءبىر - بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. تابيعات ادامسىز جاساي بەرسە دە، ادام تابيعاتسىز ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس ەكەندىگى بەلگىلى. سوندىقتان ادامزات ومىرىندە تابيعات ۇلكەن ءمان اتقارادى. تابيعاتتى جىرلاۋ - سوناۋ اۋىز ادەبيەتىنەن باستاپ، كۇنى بۇگىنگى پوەزياعا دەيىن ەشقاشان ۇزىلمەي جالعاسىپ كەلە جاتقان ءداستۇرلى ءۇردىس. ءبىزدىڭ قازاق ءسوز ونەرىندە دە تابيعاتتى جىرلاۋ سوناۋ فولكلوردان باستالادى.