پسيحيكا مەن سانانىڭ دامۋى
ءپانى: پسيحولوگيا جانە سپورت
ساباقتىڭ تاقىرىبى: پسيحيكا مەن سانانىڭ دامۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى جۇيكە جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسىمەن قىزمەتتەرىمەن تانىستىرۋ، تانىمدىق قابىلەتىن ارتتىرا وتىرىپ ميدىڭ قۇرىلىسىمەن پسيحيكا تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، ماعلۇمات بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: پسيحيكا مەن سانا تۇسىنىكتەرى جايلى مالىمەت بەرە وتىرىپ، بەلسەندىلىك پەن تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى توزىمدىلىككە، شاپشاڭدىققا، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ. تەوريالىق ءبىلىمدى بولاشاق كاسىبي ارەكەتىندە ءتيىمدى پايدالانا بىلۋگە باۋلۋ.
كورنەكىلىكتەر مەن قۇرالدار - جابدىقتار: تەست تاپسىرماسى، ساندىقتىڭ سۋرەتى.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ءپانارالىق بايلانىس: فيلوسوفيا، پسيحولوگيا تاريحى، اناتوميا جانە ت. ب.
پايدالانىلاتىن ادەبيەتتەر:
ق. جارىقبايەۆ «پسيحولوگيا».،
ءا. الدامۇراتوۆ«جالپى پسيحولوگيا»
ك. جۇماسوۆا «پسيحولوگيا».، استانا - 2010ج
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى 5 مين (9. 55 - 10. 00)
ءىى. ستۋدەنتتەردىڭ بىلىمدەرىن وزەكتەندىرۋ كەزەڭى 15 مين (10. 00 - 10. 15)
ءىىى. جاڭا ساباق 40 مين(10. 15 - 10. 55)
ءىV. جاڭا ماتەريالدى بەكىتۋ 10 مين(10. 55 - 11. 05)
V. باعالاۋ 3 مين(11. 05 - 11. 08 )
VI. ۇيگە تاپسىرما 1 مين(11. 08 - 11. 09)
VII. رەفلەكسيا 6 مين(11. 09 - 11. 15)
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. ەكى جاقتى سالەمدەسۋ
2. تۇگەندەۋ
3. اۋديتوريانىڭ ساباققا دايارلىعىن تەكسەرۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، پىسىقتاۋ:
«التىن ساندىق» جاتتىعۋى.
ساندىقتىڭ ىشىندەگى سارى التىن تيىنداردىڭ رەتتىك نومەرى بويىنشا تاڭداپ الىپ قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ قاجەت.
1. جۇيكە جۇيەسى قانداي جاسۋدان تۇرادى؟ (نەيرون)
2. نەيروننىڭ ۇزىن تارماعى قانداي؟ (اكسون)
3. جۇلىننىڭ جۋاندىعى قانشا سانتيمەتر؟ (1 سم)
4. جۇلىننىڭ تىكەلەي جالعاسى نە؟ (سوپاقشا مي)
5. يمپۋلس قاي ەلدىڭ ءسوزى؟ (لاتىن)
6. مي سىڭارى نەشە بولىكتەن تۇرادى؟( 2)
7. «رەفلەكس» تۋرالى القاش ايتقان كىم؟( ي. پ. پاۆلوۆ)
8. شارتتى، شارتسىز رەفلەكستەردى اشقان كىم؟ ( ي. پ. پاۆلوۆ)
9. «اففەرەنتتىك» ءسوزى قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟(جەتكىزۋشى)
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ: پسيحيكا مەن سانانىڭ دامۋى.
جوسپار:
1. جانۋارلار دۇنيەسىندە پسيحيكانىڭ تۋۋى جانە دامۋى.
2. جانۋارلار پسيحيكاسىنىڭ نەگىزگى تۇرلەرى.
ءتىرى ورگانيزمنىڭ پسيحيكالىق دامۋىنىڭ بۇكىل ۇزاق پروسەسى ۇلكەن ەكى كەزەڭنەن تۇرادى:
1. جانۋارلاردىڭ پسيحيكاسىنىڭ دامۋى (ول بيولوگيا زاڭدارىنا، تۇقىم قۋالاۋشىلىق، قۇبىلمالىلىق، تابيعي سۇرىپتالۋ زاڭدارىنا باعىنادى).
2. ادام ساناسىنىڭ دامۋى قوعامدىق - تاريحي زاڭدىلىقتارعا سايكەس داميدى.
جانۋارلاردىڭ پسيحيكاسىنىڭ دامۋى قورشاعان دۇنيەنى بەينەلەۋدىڭ جانە ونىڭ وزگەرۋىنە بەيىمدەلۋ، كۇردەلى پسيحيكالىق پروسەستەردىڭ پايدا بولۋىمەن بايلانىستى بولدى. جانۋارلاردىڭ تۇيسىكتەرىنىڭ دامۋىنىڭ ناتيجەسىندە ولاردا قابىلداۋ تۋادى. سونىمەن قاتار جانۋارلاردىڭ ەسى جەتىلە تۇسەدى. ماسەلەن، مايمىل تىعىپ قويعان ناناندى ىزدەي باستايدى.
ومىرتقالى جانۋارلاردا ويلاۋ نىشانى بار، ءبىراق ول ادام ويلاۋىنان الدەقايدا شامالى كەلەدى. پسيحيكانىڭ دامۋى ءۇشىن جانۋارلاردىڭ تۇرمىسىنىڭ، قورشاعان ورتاسىنىڭ ماڭىزى زور. باسقا جانۋارلارعا قاراعاندا ۇشاتىن قۇستار مەن بالىقتاردىڭ پسيحيكاسى ناشار دامىعان. بۇل جاعداي ولاردىڭ تىرشىلىك ەتەتىن ورتاسىنا بايلانىستى، ءبىراق تا قۇستىڭ كوزى جاقسى كورەدى. جەمىن الىستان كورۋىنە كوپ كومەك كورسەتەدى. مايمىلداردىڭ پسيحيكاسىنىڭ باسقا جانۋارلارمەن سالىستىرعاندا جوعارى دارەجەدە دامۋىنىڭ سەبەبى ورماندا ءومىر سۇرۋىگە بەيىمدەلۋىنەن. اعاش اراسىنداعى تىرشىلىك جاعدايىندا ءيىس ايىرۋدىڭ قاجەتى ازايىپ، كورۋ ءرولى ارتا تۇسەدى. اعاش بۇتاقتارىندا وتىرىپ تەڭسەلۋ، اعاشتان - اعاشقا سەكىرۋ، كوزبەن مولشەرلەۋگە جاتتىقتىرادى، دەنەنىڭ سەزىمتالدىعىن جەتىلدىرەدى، ءارى جىلدام قوزعالۋدى تالاپ ەتەدى. مايمىل جاڭعاقتىڭ ىشىندەگى ءدانىن، ءتۇرلى ميۋا اتاۋلىنى، ءشوپتىڭ ساباعىن تاۋىپ جەيدى. ول ءۇشىن ەپتىلىك كەرەك. مايمىل قولىن ءجۇرۋ قىزمەتىنە دە، ۇستاۋ قىزمەتىنە دە قولدانا الادى. مايمىلداردىڭ پسيحيكاسىنىڭ دامۋ ساتىسىن اڭعارۋعا نەگىز بولاتىن ماڭىزدى ءبىر فاكت - كوز باقىلاۋى مەن ەپتىلىكتىڭ پايدا بولۋى. بۇل بەيىمدىلىك بۇتاقتان - بۇتاققا سەكىرىپ، تاماق تاۋىپ جەۋىنە كومەكتەسەدى. جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ دامۋىندا ءۇش ءتۇرلى ارەكەت بار.
ولار:
1. ينستينكت
2. داعدى
3. ينتەللەكت
1. جانۋارلاردىڭ ينستينكتى.
ينستينكت دەپ جانۋارلاردىڭ بيولوگيالىق ومىرىندە تۇقىم قۋالاي وتىرىپ، بويىنا بىتكەن مىنەزىنىڭ پايدالى تۋما ءتۇرىن ايتادى.
ينستينكتىڭ مىناداي وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى بار:
1) امالدىق - تۇتاستىق ەگەردە قاراپايىم رەفلەكس ورگانيزمنىڭ جەكە مۇشەلەرىنىڭ از ۋاقىت ىشىندە ءبىر رەت قانا جاۋاپ قايىرۋى بولسا، ينستينكت ۇزاققا سوزىلىپ جانۋار ءۇشىن بيولوگيالىق ءمانى زور، كۇردەلى ارەكەت تۇرىندە وتەدى (ءىن قازۋ، ءۇيا سالۋ، اڭ اۋلاۋ، ۇياسىنا، ىنىنە تاماق جيناۋ).
2) تۋا پايدا بولۋ. ءبۇل جانۋاردىڭ نەرۆ جۇيەسىنىڭ بويىنا بىتكەن تۇقىم قۋۋ ارقىلى بەرىلگەن قاسيەتى. ءبۇل ينستينكت قايتالاپ وتىرۋدى تىلەمەيدى.
3) ساناسىزدىق. سىرت قاراعاندا سانالى سياقتى بولىپ جانۋارلاردىڭ "اقىلىنا" بايلانىستى كورىنگەنىمەن، جانۋارلار ىسىندە سانالىلىق دەگەن بولمايدى.
ماسەلەن، بال اراسىنىڭ بالاۋىزىن تەسىپ قويساڭ دا بال اراسى وعان بۇرىنعىسىنشا بال كەلتىرە بەرەدى. ۇيادا جۇمىرتقا باسىپ وتىرعان قاسقالداق جەم ىزدەپ ۇشىپ كەتكەن كەزدە، ونىڭ جۇمىرتقالارىن باسقا ورىنعا كورسەتىپ اۋىستىرىپ قويساق، قاسقالداق ونى بايقاماي ۇيرەنشىكتى ورنىنا وتىرا كەتەدى. جۇمىرتقانىڭ جوق ەكەندىگىندە قاسقالداقتىڭ جۇمىسى بولمايدى، قاسىندا كورىنىپ جاتقان جۇمىرتقالارىنىڭ ۇستىنە قونۋعا اقىلى جەتپەيدى، ويتكەنى ونىڭ بۇل اتقارىپ وتىرعان ءىس - قيمىلدارى تەك قانا ينستينكت.
پسيحيكا مەن سانانىڭ دامۋى جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: پسيحيكا مەن سانانىڭ دامۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى جۇيكە جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسىمەن قىزمەتتەرىمەن تانىستىرۋ، تانىمدىق قابىلەتىن ارتتىرا وتىرىپ ميدىڭ قۇرىلىسىمەن پسيحيكا تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، ماعلۇمات بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: پسيحيكا مەن سانا تۇسىنىكتەرى جايلى مالىمەت بەرە وتىرىپ، بەلسەندىلىك پەن تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى توزىمدىلىككە، شاپشاڭدىققا، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ. تەوريالىق ءبىلىمدى بولاشاق كاسىبي ارەكەتىندە ءتيىمدى پايدالانا بىلۋگە باۋلۋ.
كورنەكىلىكتەر مەن قۇرالدار - جابدىقتار: تەست تاپسىرماسى، ساندىقتىڭ سۋرەتى.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ءپانارالىق بايلانىس: فيلوسوفيا، پسيحولوگيا تاريحى، اناتوميا جانە ت. ب.
پايدالانىلاتىن ادەبيەتتەر:
ق. جارىقبايەۆ «پسيحولوگيا».،
ءا. الدامۇراتوۆ«جالپى پسيحولوگيا»
ك. جۇماسوۆا «پسيحولوگيا».، استانا - 2010ج
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى 5 مين (9. 55 - 10. 00)
ءىى. ستۋدەنتتەردىڭ بىلىمدەرىن وزەكتەندىرۋ كەزەڭى 15 مين (10. 00 - 10. 15)
ءىىى. جاڭا ساباق 40 مين(10. 15 - 10. 55)
ءىV. جاڭا ماتەريالدى بەكىتۋ 10 مين(10. 55 - 11. 05)
V. باعالاۋ 3 مين(11. 05 - 11. 08 )
VI. ۇيگە تاپسىرما 1 مين(11. 08 - 11. 09)
VII. رەفلەكسيا 6 مين(11. 09 - 11. 15)
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. ەكى جاقتى سالەمدەسۋ
2. تۇگەندەۋ
3. اۋديتوريانىڭ ساباققا دايارلىعىن تەكسەرۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، پىسىقتاۋ:
«التىن ساندىق» جاتتىعۋى.
ساندىقتىڭ ىشىندەگى سارى التىن تيىنداردىڭ رەتتىك نومەرى بويىنشا تاڭداپ الىپ قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ قاجەت.
1. جۇيكە جۇيەسى قانداي جاسۋدان تۇرادى؟ (نەيرون)
2. نەيروننىڭ ۇزىن تارماعى قانداي؟ (اكسون)
3. جۇلىننىڭ جۋاندىعى قانشا سانتيمەتر؟ (1 سم)
4. جۇلىننىڭ تىكەلەي جالعاسى نە؟ (سوپاقشا مي)
5. يمپۋلس قاي ەلدىڭ ءسوزى؟ (لاتىن)
6. مي سىڭارى نەشە بولىكتەن تۇرادى؟( 2)
7. «رەفلەكس» تۋرالى القاش ايتقان كىم؟( ي. پ. پاۆلوۆ)
8. شارتتى، شارتسىز رەفلەكستەردى اشقان كىم؟ ( ي. پ. پاۆلوۆ)
9. «اففەرەنتتىك» ءسوزى قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟(جەتكىزۋشى)
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ: پسيحيكا مەن سانانىڭ دامۋى.
جوسپار:
1. جانۋارلار دۇنيەسىندە پسيحيكانىڭ تۋۋى جانە دامۋى.
2. جانۋارلار پسيحيكاسىنىڭ نەگىزگى تۇرلەرى.
ءتىرى ورگانيزمنىڭ پسيحيكالىق دامۋىنىڭ بۇكىل ۇزاق پروسەسى ۇلكەن ەكى كەزەڭنەن تۇرادى:
1. جانۋارلاردىڭ پسيحيكاسىنىڭ دامۋى (ول بيولوگيا زاڭدارىنا، تۇقىم قۋالاۋشىلىق، قۇبىلمالىلىق، تابيعي سۇرىپتالۋ زاڭدارىنا باعىنادى).
2. ادام ساناسىنىڭ دامۋى قوعامدىق - تاريحي زاڭدىلىقتارعا سايكەس داميدى.
جانۋارلاردىڭ پسيحيكاسىنىڭ دامۋى قورشاعان دۇنيەنى بەينەلەۋدىڭ جانە ونىڭ وزگەرۋىنە بەيىمدەلۋ، كۇردەلى پسيحيكالىق پروسەستەردىڭ پايدا بولۋىمەن بايلانىستى بولدى. جانۋارلاردىڭ تۇيسىكتەرىنىڭ دامۋىنىڭ ناتيجەسىندە ولاردا قابىلداۋ تۋادى. سونىمەن قاتار جانۋارلاردىڭ ەسى جەتىلە تۇسەدى. ماسەلەن، مايمىل تىعىپ قويعان ناناندى ىزدەي باستايدى.
ومىرتقالى جانۋارلاردا ويلاۋ نىشانى بار، ءبىراق ول ادام ويلاۋىنان الدەقايدا شامالى كەلەدى. پسيحيكانىڭ دامۋى ءۇشىن جانۋارلاردىڭ تۇرمىسىنىڭ، قورشاعان ورتاسىنىڭ ماڭىزى زور. باسقا جانۋارلارعا قاراعاندا ۇشاتىن قۇستار مەن بالىقتاردىڭ پسيحيكاسى ناشار دامىعان. بۇل جاعداي ولاردىڭ تىرشىلىك ەتەتىن ورتاسىنا بايلانىستى، ءبىراق تا قۇستىڭ كوزى جاقسى كورەدى. جەمىن الىستان كورۋىنە كوپ كومەك كورسەتەدى. مايمىلداردىڭ پسيحيكاسىنىڭ باسقا جانۋارلارمەن سالىستىرعاندا جوعارى دارەجەدە دامۋىنىڭ سەبەبى ورماندا ءومىر سۇرۋىگە بەيىمدەلۋىنەن. اعاش اراسىنداعى تىرشىلىك جاعدايىندا ءيىس ايىرۋدىڭ قاجەتى ازايىپ، كورۋ ءرولى ارتا تۇسەدى. اعاش بۇتاقتارىندا وتىرىپ تەڭسەلۋ، اعاشتان - اعاشقا سەكىرۋ، كوزبەن مولشەرلەۋگە جاتتىقتىرادى، دەنەنىڭ سەزىمتالدىعىن جەتىلدىرەدى، ءارى جىلدام قوزعالۋدى تالاپ ەتەدى. مايمىل جاڭعاقتىڭ ىشىندەگى ءدانىن، ءتۇرلى ميۋا اتاۋلىنى، ءشوپتىڭ ساباعىن تاۋىپ جەيدى. ول ءۇشىن ەپتىلىك كەرەك. مايمىل قولىن ءجۇرۋ قىزمەتىنە دە، ۇستاۋ قىزمەتىنە دە قولدانا الادى. مايمىلداردىڭ پسيحيكاسىنىڭ دامۋ ساتىسىن اڭعارۋعا نەگىز بولاتىن ماڭىزدى ءبىر فاكت - كوز باقىلاۋى مەن ەپتىلىكتىڭ پايدا بولۋى. بۇل بەيىمدىلىك بۇتاقتان - بۇتاققا سەكىرىپ، تاماق تاۋىپ جەۋىنە كومەكتەسەدى. جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ دامۋىندا ءۇش ءتۇرلى ارەكەت بار.
ولار:
1. ينستينكت
2. داعدى
3. ينتەللەكت
1. جانۋارلاردىڭ ينستينكتى.
ينستينكت دەپ جانۋارلاردىڭ بيولوگيالىق ومىرىندە تۇقىم قۋالاي وتىرىپ، بويىنا بىتكەن مىنەزىنىڭ پايدالى تۋما ءتۇرىن ايتادى.
ينستينكتىڭ مىناداي وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى بار:
1) امالدىق - تۇتاستىق ەگەردە قاراپايىم رەفلەكس ورگانيزمنىڭ جەكە مۇشەلەرىنىڭ از ۋاقىت ىشىندە ءبىر رەت قانا جاۋاپ قايىرۋى بولسا، ينستينكت ۇزاققا سوزىلىپ جانۋار ءۇشىن بيولوگيالىق ءمانى زور، كۇردەلى ارەكەت تۇرىندە وتەدى (ءىن قازۋ، ءۇيا سالۋ، اڭ اۋلاۋ، ۇياسىنا، ىنىنە تاماق جيناۋ).
2) تۋا پايدا بولۋ. ءبۇل جانۋاردىڭ نەرۆ جۇيەسىنىڭ بويىنا بىتكەن تۇقىم قۋۋ ارقىلى بەرىلگەن قاسيەتى. ءبۇل ينستينكت قايتالاپ وتىرۋدى تىلەمەيدى.
3) ساناسىزدىق. سىرت قاراعاندا سانالى سياقتى بولىپ جانۋارلاردىڭ "اقىلىنا" بايلانىستى كورىنگەنىمەن، جانۋارلار ىسىندە سانالىلىق دەگەن بولمايدى.
ماسەلەن، بال اراسىنىڭ بالاۋىزىن تەسىپ قويساڭ دا بال اراسى وعان بۇرىنعىسىنشا بال كەلتىرە بەرەدى. ۇيادا جۇمىرتقا باسىپ وتىرعان قاسقالداق جەم ىزدەپ ۇشىپ كەتكەن كەزدە، ونىڭ جۇمىرتقالارىن باسقا ورىنعا كورسەتىپ اۋىستىرىپ قويساق، قاسقالداق ونى بايقاماي ۇيرەنشىكتى ورنىنا وتىرا كەتەدى. جۇمىرتقانىڭ جوق ەكەندىگىندە قاسقالداقتىڭ جۇمىسى بولمايدى، قاسىندا كورىنىپ جاتقان جۇمىرتقالارىنىڭ ۇستىنە قونۋعا اقىلى جەتپەيدى، ويتكەنى ونىڭ بۇل اتقارىپ وتىرعان ءىس - قيمىلدارى تەك قانا ينستينكت.
پسيحيكا مەن سانانىڭ دامۋى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ءوزىمدى تانىستىراتىن بولسام، مەنىڭ اتىم – ەراسىل. مەن 3 - سىنىپتا وقيمىن، وقۋ ۇزدىگىمىن. «وتان وتباسىدان باستالادى» دەگەن اقىلدى ءسوزدى كىتاپتان وقىدىم. وتاننىڭ ءبىر كىشكەنتاي بولشەگى - وتباسى. ءار ادا...
