InfoHub Logo

قابانباي تۋرالى شىڭجاڭدا تاراعان اڭىز-اڭگىمەلەردىڭ ءبىرقىدىرۋىنا جانىبەك باتىر ارالاسىپ كەلەدى. ءبىر كۇنى قابانباي، بوگەنباي، جانىبەك ۇشەۋى جورىققا اتتانادى. بۇلاردىڭ كىم ەكەنىن بىلمەي ارتىنان ءبىر جالعىز اتتى ادام سالپاقتاپ ەرەدى دە وتىرادى. الگى ءۇش باتىر ءبىر جەرگە كەلىپ دامىلداپ بوتقا جاساپ ىشەدى دە، ەرىپ كەلە جاتقان جالعىز اتتى ادامعا جارتى شارا بوتقا الىپ قويىپ، وزدەرى ۇيىقتاپ قالادى. ارتتارىنان ەرگەن الگى ادام ولار ۇيىقتاپ جاتقاندا كەلىپ، بوتقانىڭ جارىمىن دا تاۋىسا الماي جاتىپ قالادى.

ۇيىقتاپ تۇرعان باتىرلار جالعىز اتتىنىڭ تاماق ىشكەنىنە قاراپ ىنجىق ەكەنىن اڭعارادى. ءۇش باتىر ەرتەڭىندە تاعى ءجۇرىپ، ءبىر شاتقالدىڭ باسىنا بارىپ تىنىعىپ جاتقاندا، جالعىز اتتى ادام دا كەلىپ جەتەدى. سالدەن سوڭ ءۇش باتىر اتتارىن الگى ادامعا تاپسىرادى دا، وزدەرى جاياۋ تەرەڭ شاتقا تۇسەدى. تۇسەرىندە: «شاتقالدان «جانىبەك، جانىبەك» دەگەن داۋىس شىقسا، اتتاردى اكەل، بولماسا وسى ورىننان قوزعالما!» — دەيدى.

اسىلىندە، بۇل شاتقال باس-اياعى تۇيىق، موڭعول باتىرىنىڭ ۇرلاعان جىلقىنى بەكىتەتىن جەرى ەكەن. ول ءدايىم قازاقتاردىڭ جىلقىسىن شاۋىپ اكەلىپ، وسى اراعا بەكىتىپ، ەشقانداي جانعا كۇش بەرمەي جاتادى ەكەن. تالاي رەت، تالاي ادام كەلىپ، بۇل شاتقالعا تۇسكەن جىلقىنى الا الماي قايتادى. قازاقتاردىڭ جىلقىسى ءۇشىن بۇل جەر — بەينە ءتۇبى جوق وپپا سياقتانادى. سونىڭ ءۇشىن بۇل جولى ءۇش باتىر باس قوسىپ، ادەيى كەلەدى. كەلىسىمەن بۇلار موڭعول باتىرىمەن جەكپە-جەككە شىعادى. سايىسقا ەڭ الدىمەن جاس باتىر جانىبەك تۇسەدى. ەكى باتىر ءبىرىن-بىرى الا الماي كوپ تىرەسەدى. اقىرى، موڭعول باتىرى جانىبەكتى الۋعا اينالادى. وسى كەزدە قابەكەڭ: «جانىبەك، جانىبەك!» دەپ ايعاي سالادى. جانىبەكتىڭ كوك ءبورىسى بار ادام ەكەن، «جانىبەكتەگەن» ايقاي شىعىسىمەن-اق ونىڭ تۇلا بويىنا سۇراپىل كۇش ءبىتىپ، قايراتى تاسىپ كەتەدى. قاپىسىن تاۋىپ جاۋ باتىرىن الىپ ۇرىپ، قىزىل قانعا بويايدى. وسى كەزدە الگى جالعىز اتتى ادام ءۇش باتىردىڭ اتىن الىپ شاتقالعا تۇسەدى.

باتىرلار بۇل اراعا بەكىتىلگەن قالىڭ جىلقىنى ايداپ ەلىنە قايتادى، جالعىز اتتىعا دا ءبىر ءۇيىر جىلقى بەرەدى. بوشالاڭ جىگىت وزىنە جىلقى ايداتقان ادامنىڭ كىم ەكەنىن دە سۇراماپتى. ءبىراق سونان بىلاي شىعا ءوزى دە كۇماندانىپ: «اكەۋ، بىرەۋلەر بۇل جىلقىنى قايدان الدىڭ دەسە نە دەيمىن. ەل ۇرلاپ اكەلدى دەپ قالماي ما؟ — دەپ ويلاپ، ارتىنا قايتا بۇرىلسا، الدىنان شاۋىپ جانىبەك شىعادى. جىگىت قايتىپ كەلە جاتقان ءجونىن ايتادى.

سوندا جانىبەك:

— جارايدى، جىلقىنى كىم بەرگەنىن بىلۋگە كەلە جاتقانىڭ ابزال بولىپتى. بولماسا، «وسىنى سۇراي الماعان جاماندى ءولتىرىپ تاستايىن» دەپ كەلە جاتىر ەدىم. ەلىڭە بۇل جىلقىنى قابانباي بەردى دە، — دەپ كەلگەن بەتىمەن قايتا جونەلە بەرىپتى.

* * *

جانىبەكتىڭ ايەلى قابانبايدىڭ ايەلىنەن بال اشىپ، قۇمالاق سالۋدى ۇيرەنىپ جۇرگەن كەزى ەكەن. ءبىر كۇنى جانىبەك جورىققا اتتانباق بولادى. ايەلى ونىڭ جولىن بولجاۋ ءۇشىن بال اشىپ كورسە، ءبىر قىرسىق تورۋىلداپ تۇرىپ الادى. نەشە قايتالاي سالسا دا: «تۇزگە شىقسا، جانىبەك ولەدى، ۇيدە بولسا، ايەلىنىڭ ءوزى ولەدى» بولىپ تۇسە بەرىپتى. مۇنىڭ بايىبىنا بارا الماعان ول قابانبايدىڭ ايەلىنە بارىپتى. ول كىسى بال اشىپ كورىپتى دە:

— سەن دەرەۋ ۇيىڭە بار دا، جانىبەك بوكتەرىنەتىن تەرى تۇلىپتىڭ ءتۇبىن جار، قۇمالاقتى سونان كەيىن سالىپ كور! — دەپتى. جانىبەكتىڭ ايەلى ۇيىنە قايتىپ كەلىپ تەرى تۇلىپتى جارسا، تۇبىنەن ۇلكەن قاراسۇر جىلان شىعادى. دەسە دەگەندەي، قىرسىق وسىندا تۇر ەكەن. جانىبەك ونى بوكتەرىنىپ تۇزگە شىقسا، باتىردىڭ ءوزىن شاعىپ ولتىرمەك، ال ۇيدە بولسا، ايەلىنە قاس قىلماق ەكەن. جىلاندى ولتىرگەننەن كەيىن قۇمالاق سالسا، جانىبەكتىڭ جولى وڭعارىلىپ، ۇلكەن ولجامەن قايتاتىندىعى ايان بولىپتى.

* * *
كونە كوز قاريالاردىن ايتۋىنا قاراعاندا، قابانباي جانىبەكتىڭ تالابىمەن قالىڭ قول باستاپ، التاي بەتىنە كەلگەن كەزدە ەرتىستىڭ سۋى تاسىپ، وتكەل بەرمەيتىن دارەجەدە ارناعا سىيماي جاتسا كەرەك. سونىمەن، ەل وتەتىن جەردى بىلە الماي، قاتتى داعدارىپتى. مۇنداي قيىن جاعدايدى ۇققان سوڭ، قابەكەڭ ءوزىنىڭ كادىمگى ءتورت الماجايى — كيەلى تۇلكىلەرىنە اقىل سالىپتى. بۇل كيەلى قىزىل تۇلكىلەر باتىرعا ايسىز قاراڭعى تۇندە، جولسىز دالادا جانە وسىنداي تاسقىن سۋعا كەزىككەندە كومەك كورسەتىپ، باعىت-باعدارىن تۇزەپ وتىرادى ەكەن. بۇل جولى دا قابانباي ءوزىنىڭ سول الماجايلارىنىڭ كومەگىمەن ەرتىستىڭ «اق يت» دەگەن جەرىنە كەلىپ، سول جەردەن ەسەن-ساۋ ءوتىپ شىعادى، سونان تارتىپ سول جەردىڭ اتى
«قابانباي وتكەلى» اتالىپتى. تاعى سول كونە كوزدەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، سول جولعى سۇراپىل سوعىستىڭ كەشىندە قابەكەڭ تاماقتانىپ وتىرىپ جانىنداعىلارعا:
 
— مەنىڭ باسىما تىكەن كىرىپ كەتكەن بە، ءبىر نارسە باتادى عوي، — دەپتى. سويتسە، باتىردىڭ باسىنا جاۋدىڭ ايبالتاسىنىن ءجۇزىنىڭ سىنىعى تۇرىپ قالعان، باتىر ونى ەت قىزۋدا ەلەمەگەن ءتارىزدى، تىنىعىپ وتىرعاننان كەيىن بارىپ وزىنە ءبىلىنىپتى. كەيىنگى ۇرپاق قابانبايدىڭ سول ءبىر ءتوزىمدى ەرلىگىن، ياعني ايبالتانىڭ سىنىعىن تىكەن قۇرلى كورمەگەن قاجىر-قايراتىن اۋىزدان-اۋىزعا تاراتىپ، اڭىزعا اينالدىرىپ جىبەرگەن ەكەن.

---