InfoHub Logo

قابانباي باتىر جاس كەزىندە ۇلى ءجۇزدىڭ اتويشىل باتىرلارى حانكەلدى، ارالباي، مەرگەنباي، جاۋاتار، ىرىسكەلدى سياقتى ءىرى تۇلعالارمەن  تالاي رەت ۇزەڭگىلەس بولىپ، جوڭعارلارعا قارسى قاندى شايقاستار جۇرگىزگەنىن البان جۇرتى تاماشا اڭىز ەتىپ ايتادى. سول اڭىزداردىڭ بىرىندە بىلاي دەلىنەدى: حانكەلدى باتىر بالاسى رايىمبەكتى قابانبايدىڭ الدىنا اكەلىپ:

— باتىر، مەن قارتايدىم، مىنا رايىمبەككە باتاڭدى بەر، قولىڭا قابىلداپ، قاتارىڭا ال! — دەگەن ەكەن. قابانباي باتىر رايىمبەكتىڭ بويىنان ەرلىكتىڭ ۇلكەن بەلگىلەرىن تاۋىپ، كوزىن جەتكىزگەن سوڭ:

— قارسى كەلگەن جاۋىڭا بەت قاراتپاس بوران بول، قايقايا شاپقان ەلىڭە قايرات بەرەر ۇران بول! — دەپ باتا بەرىپ، ءوز قاسىنا الىپ باۋلىعان ەكەن. سونىمەن، كەيىنگى تالاي رەت جورىقتاردا رايىمبەك باتىر ەرەن ەرلىك كورسەتىپ، ءوزىنىڭ ۇران بولارلىقتاي قاجىر-قايراتىن بايقاتا بىلگەن. سول قاتاردا قابانباي باستاعان قالىڭ قولدىڭ قىرعىزدىڭ اتەكە جىرىعىنان كەك الۋ شايقاسىنا، سونداي-اق جوڭعار شاپقىنشىلارىن قازاق ساحاراسىنان قۋىپ، ىلەدەگى «قوي اسۋىن» اسىرا الاستاۋ جورىعىنا رايىمبەك باتىر ءوز قولىمەن قابانباي باتىرعا ۇلكەن كومەك كورسەتكەن. وسى سوڭعى رەتكى «قوي اسۋى شايقاسى» كەزىندە قابانباي باتىر مەن رايىمبەك باتىر ورتاسىندا مىناداي كەڭەس بولىپتى:

— ە، رايىمبەك، — دەپتى قابانباي باتىر، — ەرلىگىڭ ەل اۋزىنداعى اڭىزعا اينالىپ بارادى، داڭق-اتاعىڭ حانكەلدىدەن اسىپ، ەسىمىڭ ەلگە ۇران بولدى. ەندى الداعى كۇندەرى ماڭگىلىك ورنىڭ قايدا بولار دەپ مەجەلەيسىڭ؟

— مۇنىڭ ءبارى اتانىڭ ءارۋاعى، ءسىزدىڭ جەبەۋىڭىزبەن بولىپ تۇر عوي! — دەپ جاۋاپ بەرىپتى سوندا رايىمبەك باتىر، — ءارۋاقتىڭ اتىن ارقالاسام  بولعانى، ودان ارتىق اللادان تىلەيتىنىم جوق. ءبىراق ءبىر بولماشى ىزىڭ كۇندىز-تۇنى قۇلاعىمنان كەتپەيدى. سوعان قاراعاندا، ەڭ سوڭىندا سۇيەگىم ۋ-شۋدىڭ ورتاسىندا، قالىڭ ەلدىڭ اراسىندا قالاتىن ءتارىزدى.

راس، ايتسا ايتقانداي بولىپتى. رايىمبەك باتىر دۇنيە سالاردا:

— مەنىڭ سۇيەگىمدى قاسيەتتى اق اتانىما ارتىپ قويا بەرىڭدەر، سول اتان قاي جەرگە بارىپ شوكسە، سول جەرگە قويىڭدار! — دەگەن ەكەن. ۇرپاقتارى اتاسىنىڭ ايتقانىن ورىنداپ، سۇيەگىن سول اق اتان شوككەن جەرگە قويىپتى. بۇل جەر — بۇگىنگى الماتى قالاسىنداعى رايىمبەك داڭعىلىنىڭ بويى. اۋليە-باتىرىن قاستەرلەگەن حالىق بۇل كۇندە رايىمبەك كەسەنەسى الدىنا اق اتاننىڭ ءمۇسىنىن ورناتىپ، ارى-بەرى وتكەن جۇرگىنشىلەردىڭ اۋليە-باتىر بابالارىنا سىيىنىپ وتەتىن ورنىنا اينالعان ەكەن.

سول رەتكى كەڭەستە رايىمبەك باتىر ناعاشى جۇرتىم دەپ ەسەپتەيتىن قابانباي باتىردان:

— باتىر، ءوزىڭىز قايدا بولامىن دەپ مەجەلەيسىز؟ — دەپ سۇراپتى.

— ءبىزدىڭ قازاق تاۋ قۇمار حالىق قوي، — دەپتى ول رايىمبەككە ويلى كوزبەن تىگىلە قاراپ وتىرىپ، — ارمانىن دا، ارلانىن دا تاۋعا بالاپ، قۋاتى مەن سۋاتىن تاۋدان الادى عوي ءبىزدىڭ ەسىل ەلىمىز. بالالارىنا «تاۋداي بول، تاۋداي تالاپ بەرسىن!» دەپ باتا بەرەدى. ال قىسىلعاندا: «ەي، جەر انا! ءتاۋ-تاۋ! ەي، تاۋ اتا، ءتاۋ-تاۋ!» دەپ تاۋعا سىيىنىپ، سول ءبىر قايىسپاس قارا تاۋدان مەدەت كۇتەدى. بالكىم، «ءتاۋ-تاۋ» دەيتىن ءتاۋاپشىلىعىمىز دا سول تاۋعا سىيىنۋدان كەلگەن بولار. ءوز باسىم تالاي رەت قاتەرگە جولىققاندا وسى تاۋعا كەلىپ پانا تاپتىم. تارباعاتايداعى «باسپان اسۋى»، ىلەدەگى «قوي اسۋى» — مەنى جەڭىسكە جەتكىزگەن اسۋلار. دەمەك، مەنى جەڭىسكە جەتكىزگەن دە وسى — تاۋ. ەگەر وسىنداي الىپ تاۋدىڭ بىرىندە جاتسام، ارمانىم بولماس ەدى.

ءيا، قارت باتىردى ءقادىر تۇتقان حالىق بۇل كۇندەرى ءوزىنىڭ باتىر اتاسىن تاۋدا جاتىر دەپ قارايدى. جەتىسۋ ەلى: «قابانباي باتىر سارىتاۋدىڭ جوتاسىندا، بەلجايلاۋ دەگەن جەردە جاتىر» دەپ اڭىز ەتسە، كوكشەتاۋ ەلى: «قابانباي باتىر ءوزىنىڭ ۇزەڭگىلەس دوسى بوگەنباي باتىرمەن بىرگە ەرەيمەنتاۋ جوتاسىندا جاتىر» دەسەدى. بۇعان «اقمولاداعى قابانباي تاۋىندا جاتىر» دەگەندى قوسىپ ايتادى. ال ىلەنىڭ ەلى: «قابانباي باتىر ىلەدەگى قىزىلنۇر، قارانۇر وزەنىنىڭ بويىندا قۋىق اۋرۋىنان قازا تاۋىپ، ءوزى شايقاس جۇرگىزگەن بيىك شوقىعا قويىلعان، سونان باستاپ، سول شوقى «قابانباي شوقىسى اتانعان» دەپ اڭگىمەلەيدى.

تارباعاتايدا «تۇيەباسى» دەگەن جەر بار. بۇل قابانبايدىڭ اقباس اتانىنىڭ باسى قويىلعان جەر، جالاما جارتاس، بۇل جاقتىڭ ەلى باتىر باباسىنىڭ جورىقتاعى جولداسى ەسەپتەلگەن قاسيەتتى اتاننىڭ باسىن ءقادىر تۇتادى.

---