InfoHub Logo

قازاق حالقى قىز بالاسىن ەرەكشە قاستەرلەپ، ماپەلەپ وسىرگەن تەكتى حالىق. حالقىمىزدا نازىك جاندىلار جونىندە «قىز وسسە — ەلدىڭ كوركى» دەگەن ءسوز بەكەرگە ايتىلماسا كەرەك. سەبەبى، قىز بالاسى بويجەتىپ حالقىنا قالاۋلى، ەلىنە ەلەۋلى ۇلى تۇلعالاردى دۇنيەگە اكەلەتىن اناعا ءارى ءوزىنىڭ ايرانداي ۇيىپ وتىرعان وتباسىنىڭ ۇلگىلى كەلىنىنە اينالادى. وسى دارەجەگە ابىرويمەن جەتۋ ءۇشىن حالقىمىز قىز بالاسىن وتە مۇقيات تاربيەلەيدى. قازاق حالقى ەجەلدەن قىز بالاسىن قىرىق ۇيدەن تىيىپ ۇستاعان ءارى بوتەن بىرەۋدىڭ ۇيىنە قوندىرماعان. قىز بالاسىنا ارنالعان مۇنداي ءتۇرلى تىيىمداردىڭ ارقاسىندا قازاقتاردىڭ تەكتىلىگى ساقتالىپ، ءاربىر قىز-كەلىنشەكتەر باقىتتى اناعا، ۇلگىلى كەلىنگە اينالدى. الايدا مۇنىڭ بارلىعى ەجەلدەن قالىپتاسىپ كەلگەن ۇدەرىس ەكەنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون. ۋاقىت وتە كەلە، زامانمەن بىرگە ادام دا وزگەرەدى. قازىرگى زاماندا ومىردەگى ءتۇرلى وقيعالاردى كوگىلدىر ەكراننىڭ ارعى جاعىنان دارىپتەيتىن ءتۇرلى كينو مەن سەريالدار تولىپ جاتىر. ولاردىڭ ءارقايسىسى ءارتۇرلى باعىتتا تۇسىرىلگەن جانە قوعامنىڭ ساناسىنا جىلدام ءسىنىپ كەتەدى. وسىعان وراي، مەن بۇگىنگى ماقالامدا قازاق كينوسىنداعى كەلىن بەينەسىنىڭ كورىنىس تابۋ ەرەكشەلىگى جونىندە ايتا كەتەمىن.

جالپى، قازاقستان كينو سالاسىندا امەريكا سەكىلدى ۇلكەن ەكراندى جاۋلاپ الا الماسا دا، ءوزىنىڭ ءبىرتۋار ەرەكشەلىگىمەن، اتاپ ايتساق ءسالت-داستۇرى مەن مەنتاليتەتى ارقىلى كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىعا ءبىلدى. كينو ءتۇسىرۋ ءۇشىن ەلىمىزدەگى وزەكتى ماسەلەلەردى باقىلاپ وتىرۋ قاجەت. سولاردىڭ ءبىرى، قازاق كەلىندەرىنىڭ وبرازى، ەنە مەن كەلىن اراسىنداعى بىتىسپەس داۋعا اينالعان ماسەلەلەر – كوپتەگەن رەجيسسەرلاردىڭ باستى تاقىرىبىنا اينالىپ شىعا كەلدى. ونىڭ سەبەبى نەدە؟ وكىنىشكە وراي، تەلەديداردى قوسىپ قالساڭىز، ەنە مەن كەلىن اراسىنداعى وزەكتى ماسەلەلەردى كورسەتىپ جاتقان توك-شوۋلار، باعدارلامالار كوبەيىپ كەتتى. بۇل جەردە ەكى تاراپتان دا قاتەلىك بولارى ءسوزسىز. بىرىنشىدەن، اتا-ەنەمەن دۇرىس مامىلەدە بولمايتىن كەلىننىڭ قاتەلىگىنىڭ كوپ بولۋى. ال ەكىنشىسى، كەلىنگە كوپ تالاپ قوياتىن، كەلىنگە سۋىق كوزقاراستا بولاتىن ەنەنىڭ قاتەلىگى بولۋى دا عاجاپ ەمەس. جالپى، بۇنداي داۋلى ماسەلەلەر ورىن الماس ءۇشىن، قازاق كينوسىنىڭ جاناشىرلارى ەنە مەن كەلىن اراسىنداعى بايلانىس پەن قارىم-قاتىناستىڭ قانداي بولۋى كەرەكتىگىن كينو ارقىلى تايعا تاڭبا باسقانداي انىق كورسەتە ءبىلدى. ەنە مەن كەلىن اراسىنداعى وتاندىق تۋىندىلار وتە كوپ. ولاردى جالپىلاما ەكى كەزەڭگە: كەڭەس وداعى قۇرامىنداعى قازاق كينولارى مەن تاۋەلسىز قازاقستانداعى وتاندىق تۋىندىلار دەپ ەل تاريحىمەن بايلانىستىرىپ جىكتەيمىز. اتالمىش ەكى كەزەڭدەگى حالىقتىڭ قوعامدىق ساناسى ءارتۇرلى بولعاندىقتان ايرىقشا ەرەكشەلىكتى بايقايمىز. ماسەلەن، كەڭەس زامانىندا تۇسىرىلگەن «گاۋھارتاس» فيلمىندە سالتانات اتتى قىز تاستانعا تۇرمىسقا شىعىپ، سول اۋلەتتىڭ وتىمەن كىرىپ كۇلىمەن شىعاتىن پىسىق كەلىنىنە اينالادى. الايدا، كۇيەۋى سالتاناتقا سۋىق كوزقاراستا بولىپ، وعان دۇرىس قارامايدى. ول زامانداعى ادامدار تەك جۇمىس پەن اتاق ابىرويعا كەڭەلۋدى كوزدەيتىن. سوعان قاراماستان، سالتانات ءوزىنىڭ كەلىندىك قىزمەتىن بارىنشا جاقسى اتقارادى. تاستاننىڭ وتباسىنداعى بارلىق ادامدارمەن وڭاي ءتىل تابىسىپ كەتتى. دەگەنمەن، سالتانات بۇل فيلمدە باعالانباي قالعان گاۋھارتاستىڭ كەيپىنە ەنەدى. جالپى، بۇل فيلم نازىك جاندىلارعا قۇرمەتپەن قاراپ، ولاردى باعالاۋدى دارىپتەيدى. كەڭەس وداعىنداعى كەلىن بەينەسى تۋرالى وتاندىق تۋىندىلار سول زامانداعى قازاقتاردىڭ اۋىلداعى قيىن ءومىرى مەن جاڭا تۇسكەن كەلىنگە دەگەن ءتۇرلى كوزقاراستارىمەن ەرەكشەلەندى. ال تاۋەلسىز قازاقستانداعى كەلىن تۋرالى زامانۋي فيلمدەر بارىمىزگە بەلگىلى كومەديالىق جانر دا تۇسىرىلگەن. ماسەلەن، اتىشۋلى «كەلينكا سابينا» ءفيلمى زاماناۋي قالادان كەلگەن قىزدىڭ كاراپايىم اۋىلدىڭ جىگىتىنە تۇرمىسقا شىعىپ، ول مەكەننىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە بەيىمدەلۋى تۋرالى باياندالعان. بۇل فيلم جوعارىدا وتكەن كەڭەس وداعىنداعى فيلمدەردەن ايتارلىقتاي ەرەكشەلەنەدى. اتاپ ايتساق، كەلىننىڭ اۋىلدا تۇرعىسى كەلمەۋى، اتا-ەنەسىنە قارسى شىعۋى سىندى جاڭا قىرلارىمەن ەرەكشەلەنەدى.«كەلينكا سابينا» ءفيلمى ومىردەگى بارلىق وزگەرىستەرگە توتەپ بەرۋگە بولاتىنى جونىندە باياندايدى. قالادان كەلگەن قىز سابينا ءۇشىن اۋىلدا كەلىن بولىپ ءجۇرۋ مۇمكىن ەمەستەي كورىنەتىن. الايدا، فيلم سوڭىنا قاراي اۋىلداعى ومىرگە ۇيرەنىسىپ ناعىز باقىتتىڭ سول جەردەگى ايرانداي ۇيىپ وتىرعان وتباسىدا ەكەنىن تۇسىنەدى. توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن ايتساق، قازاق كينوسىنداعى كەلىن بەينەسى حالقىمىزدىڭ ەجەلدەن قالىپاسقان سالت-داستۇرىنە نەگىزدەلىپ كورىنىس تاپقان. قاي كەزەڭدە بولماسىن، قانداي فيلمدە بولماسىن كەلىندەر قازاقتىڭ سالت-داستۇرىمەن ۇزاتىلعان جانە ونىڭ كەلىندىك مىندەتتەرىنىڭ بارلىعى بىر-بىرىنە وتە ۇقساس. تەك فيلم اۆتورلارىنىڭ يدەيالىق ەرەكشەلىكتەرى ءارتۇرلى بولعاندىقتان، ءاربىر فيلمنەن كەلىندەرگە دەگەن ءارتۇرلى كوزقاراستىڭ بولعانىن بايقايمىز.

ناۋرازبەكوۆا اليما ەرمەك قىزى

---