قازاق - قوناقجاي حالىق. ەتىستىك
قازاق ءتىلى 9 سىنىپ (ورىس سىنىبى)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق - قوناقجاي حالىق ەتىستىك
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك: تىڭداۋشىلارعا ەتىستىك جانە ونىڭ تۇرلەرى تۋرالى جالپى ماعلۇمات بەرۋ. «قازاق - قوناقجاي حالىق» دەگەن تاقىرىپتا تىڭداۋشىلارمەن وي ءبولىسۋ.
تاربيەلىك: قازاق حالقىنىڭ قوناق كۇتۋدەگى باسقا ەلدەردەن ايىرماشىلىعى، ەرەكشەلىكتەرى جونىندە تىڭداۋشىلارعا مالىمەت بەرە وتىرىپ، قوناقجايلىققا تاربيەلەۋ، ىزدەنىمپازدىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگىن، تانىمدىق دەربەستىگىن ارتتىرۋ، ءوز ويلارىن دۇرىس ايتا بىلۋگە جاتتىقتىرۋ. جازۋ ارقىلى ءسوز بايلىعىن مولايتا وتىرىپ، لوگيكالىق ويلاۋ، ىزدەنۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ويلارىن ەركىن جەتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ؛
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، تالداۋ
جۇمىس تۇرلەرى: توپپەن جۇمىس
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
امانداسۋ. وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ. وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ. كوشباسشى سايلاپ الۋ. ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ. باعالاۋ پاراعىن تاراتۋ. تاقتاعا تاپسىرمالار ءتىزىمىن ءىلىپ قويۋ.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
جۇمباق شەشۋ.
اياعى جوق جۇرەدى
سىلق – سىلق كۇلەدى. (سۋ)
ءسوز ۇيرەتسەڭ قايتالايدى،
وزدىگىنەن ايتا المايدى. (توتىقۇس)
تىلدەرىمەن جۇرەدى،
ۋاقىتتى بىلەدى. (ساعات)
قيمىلدى بىلدىرەتىن سوزدەر بار ما؟
ماقال – ماتەل
ءى توپ
قىنا تاسقا (بىتەدى)،
ءبىلىم باسقا (بىتەدى).
ءىى توپ
ءوز بىلمەگەنىڭدى كىسىدەن (سۇرا)،
ۇلكەن جوق بولسا كىشىدەن (سۇرا).
سويلەم مۇشەسىنە تالداۋ.
سىزبانى سويلەت
ءى توپ. ەتىستىك
ءىى توپ. ەتىستىك شاقتارى
توپ وقۋشىلارىنا 2 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى، توپ اتىنان ءبىر وقۋشى شىعىپ قورعايدى.
ماتىنمەن جۇمىس
قوناق كۇتۋ. قازاق حالقى – ەجەلدەن قوناق دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن حالىق. ءۇي يەسى بۇرىن تانىسىن، تانىماسىن «قۇدايى قوناقپىن» دەسە بولدى، جىلى شىرايمەن قارسى الىپ وتىرعان. جول ءجۇرىپ كەپ جاتقان جولاۋشى «بولىنبەگەن ەنشىسىن بار» دەپ، جالىنباي اۋىلدىڭ كەز كەلگەن ۇيىنە ءتۇسىپ، قوناق بەرگەن. ونىڭ ۇستىنە قازاقتا «قىرىقتىڭ ءبىرى قىدىر»، «قوناقتى قۋساڭ – قۇت، ىرىس، قاشادى»، «قوناقپەن ەرىپ قۇت، ىرىس كەلەدى» دەگەن ماتەلدەر بار. ءسويتىپ، بولىنبەيتىن ەنشىگە قيانات جاساۋعا بولمايدى. ءبىر قىزىعى، التى الاسى، بەس بەرەسى بولماسا دا قوناق ءۇي يەسى تويدىرماسا، كۇتپەسە، اشۋلانىپ جامانداپ كەتەتىن بولعان. قازاق ءۇشىن مۇنى ەستۋ ۇيات، بەتكە شىركەۋ بولعان. سوندىقتان حالقىمىز قوناقتى قارسى الۋ، شىعارىپ سالۋعا ەرەكشە ءمان بەرگەن. قوناقتى ءۇي يەسى، قارسى الىپ، ەسىكتى ءوزى اشىپ، ۇيگە ەنگىزىپ، سوڭىنان ءوزى كىرىپ ەسىكتى جابادى. بۇل – قوناقپەن ەرىپ كەلگەن «قۇت» بىرگە كىرسىن دەگەنى. ال قوناقتى شىعارىپ سالاردا، ەسىكتى قوناقتارعا اشتىرىپ، سوڭىنان ءوزى جاۋىپ شىعاتىن بولعان. وسى كۇنگىدەي قوناقتارعا ەسىكتى اشىپ، ىشتەن جاۋاپ الۋ دەگەن بولعان. قازاق حالقى قوناقتاردى «ارنايى قوناق» (قوناق) «قۇدايى قوناق» (جولاۋشىلار كەلە جاتىپ تۇستەنىپ نە ءبىر كۇن تۇنەپ شىعاتىن قوناق) «قىدىرما قوناق» (الىستان اعايىن، تۋعان تۋىستارىن ارنايى ىزدەپ كەلىپ، ءبىر نەمەسە بىرنەشە كۇن ولاردىڭ سىي - قۇرمەتىن كورىپ قايتاتىن قوناق)، «قىلعىما قوناق» (قاي ۇيدەن ءتۇتىن شىقسا، قاي ۇيگە قوناق كەلسە، سونى اڭدىپ ءجۇرىپ كەپ قالاتىن سۇيكىمسىز قوناق) دەپ بولگەن. كەلگەن قوناقتارمەن ءجون سۇراسقاننان كەيىن ءۇي يەسى قوناعىنا ەڭ جاقسى تاماقتارىن بەرىپ، ريزا ەتۋگە تىرىسادى.
ءى توپ. ءماتىندى مانەرلەپ وقۋ
ءىى توپ. ماتىنگە جوسپار قۇرۋ
قازاق قوناقجاي – حالىق جوبا قورعاۋ
«تەز تاۋىپ، بوگەلمەي ايت» ويىنى.
جەل... سپورتشى...
قوناق... تەلەديدار...
نايزاعاي... تاپسىرما...
ءمۇعالىم... جاڭبىر...
قوڭىراۋ... اقپارات...
سۋرەت بويىنشا جۇمىس
قازاق وتباسى تاقىرىبىندا سۋرەت بەرىلەدى، اڭگىمە قۇرۋ.
ولەڭدى قۇرۋ.
ءىىى توپقا
ولەڭدەگى ەتىستىكتى تاۋىپ، تولىقتىرۋ.
ونەر - ءبىلىم بار جۇرتتار
تاستان ساراي ...
ايشىلىق الىس جەرلەردەن،
كوزىڭدى ...،
جىلدام حابار ...
بۇل شۋماقتىڭ اۆتورى كىم؟ ولەڭ قالاي اتالادى؟
بەكىتۋ
قوناقجايلىلىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
قازاق حالقىن نەگە قوناقجاي حالىق دەيدى؟
قوناقتىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
ساباقتا نەنى بىلدىك؟
ءبىز بۇگىن سىزدەرمەن «قازاق - قوناقجاي حالىق» اتتى تاقىرىپتى قاراستىرىپ، قوناقجايلىق جايىندا ءبىراز نارسە بىلدىك. قوناقتىڭ تۇرلەرىنە توقتالىپ، قوناقجايلىق بەلگىسى نە ەكەنىن بىلدىك. حالقىمىزدىڭ وسىنداي قوناقجايلىعى، داستارقانىنىڭ كەڭدىگى، تانىس – ءبىلىسى تۇگىل، بەيساۋات جولاۋشىعا ەسىگىنىڭ اشىقتىعى، بارىن قۇدايى قوناعىنىڭ الدىنا توساتىن مىرزالىعى جايىندا سىر شەرتتىك. «قازاق - قوناقجاي حالىق» دەگەندەي، ءبىز دە قوناقجاي بولۋىمىز كەرەك.
ۇيگە تاپسىرما: «قوناقجاي قازاق» تاقىرىبىنا شاعىن شىعارما جازۋ.
باعالاۋ توپ باسشىلارى باعالاۋ پاراعىن تاپسىرادى. سول بويىنشا قورىتىندى باعا قويىلادى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاق - قوناقجاي حالىق ەتىستىك
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك: تىڭداۋشىلارعا ەتىستىك جانە ونىڭ تۇرلەرى تۋرالى جالپى ماعلۇمات بەرۋ. «قازاق - قوناقجاي حالىق» دەگەن تاقىرىپتا تىڭداۋشىلارمەن وي ءبولىسۋ.
تاربيەلىك: قازاق حالقىنىڭ قوناق كۇتۋدەگى باسقا ەلدەردەن ايىرماشىلىعى، ەرەكشەلىكتەرى جونىندە تىڭداۋشىلارعا مالىمەت بەرە وتىرىپ، قوناقجايلىققا تاربيەلەۋ، ىزدەنىمپازدىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگىن، تانىمدىق دەربەستىگىن ارتتىرۋ، ءوز ويلارىن دۇرىس ايتا بىلۋگە جاتتىقتىرۋ. جازۋ ارقىلى ءسوز بايلىعىن مولايتا وتىرىپ، لوگيكالىق ويلاۋ، ىزدەنۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ويلارىن ەركىن جەتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ؛
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، بايانداۋ، تالداۋ
جۇمىس تۇرلەرى: توپپەن جۇمىس
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
امانداسۋ. وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ. وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ. كوشباسشى سايلاپ الۋ. ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ. باعالاۋ پاراعىن تاراتۋ. تاقتاعا تاپسىرمالار ءتىزىمىن ءىلىپ قويۋ.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
جۇمباق شەشۋ.
اياعى جوق جۇرەدى
سىلق – سىلق كۇلەدى. (سۋ)
ءسوز ۇيرەتسەڭ قايتالايدى،
وزدىگىنەن ايتا المايدى. (توتىقۇس)
تىلدەرىمەن جۇرەدى،
ۋاقىتتى بىلەدى. (ساعات)
قيمىلدى بىلدىرەتىن سوزدەر بار ما؟
ماقال – ماتەل
ءى توپ
قىنا تاسقا (بىتەدى)،
ءبىلىم باسقا (بىتەدى).
ءىى توپ
ءوز بىلمەگەنىڭدى كىسىدەن (سۇرا)،
ۇلكەن جوق بولسا كىشىدەن (سۇرا).
سويلەم مۇشەسىنە تالداۋ.
سىزبانى سويلەت
ءى توپ. ەتىستىك
ءىى توپ. ەتىستىك شاقتارى
توپ وقۋشىلارىنا 2 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى، توپ اتىنان ءبىر وقۋشى شىعىپ قورعايدى.
ماتىنمەن جۇمىس
قوناق كۇتۋ. قازاق حالقى – ەجەلدەن قوناق دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن حالىق. ءۇي يەسى بۇرىن تانىسىن، تانىماسىن «قۇدايى قوناقپىن» دەسە بولدى، جىلى شىرايمەن قارسى الىپ وتىرعان. جول ءجۇرىپ كەپ جاتقان جولاۋشى «بولىنبەگەن ەنشىسىن بار» دەپ، جالىنباي اۋىلدىڭ كەز كەلگەن ۇيىنە ءتۇسىپ، قوناق بەرگەن. ونىڭ ۇستىنە قازاقتا «قىرىقتىڭ ءبىرى قىدىر»، «قوناقتى قۋساڭ – قۇت، ىرىس، قاشادى»، «قوناقپەن ەرىپ قۇت، ىرىس كەلەدى» دەگەن ماتەلدەر بار. ءسويتىپ، بولىنبەيتىن ەنشىگە قيانات جاساۋعا بولمايدى. ءبىر قىزىعى، التى الاسى، بەس بەرەسى بولماسا دا قوناق ءۇي يەسى تويدىرماسا، كۇتپەسە، اشۋلانىپ جامانداپ كەتەتىن بولعان. قازاق ءۇشىن مۇنى ەستۋ ۇيات، بەتكە شىركەۋ بولعان. سوندىقتان حالقىمىز قوناقتى قارسى الۋ، شىعارىپ سالۋعا ەرەكشە ءمان بەرگەن. قوناقتى ءۇي يەسى، قارسى الىپ، ەسىكتى ءوزى اشىپ، ۇيگە ەنگىزىپ، سوڭىنان ءوزى كىرىپ ەسىكتى جابادى. بۇل – قوناقپەن ەرىپ كەلگەن «قۇت» بىرگە كىرسىن دەگەنى. ال قوناقتى شىعارىپ سالاردا، ەسىكتى قوناقتارعا اشتىرىپ، سوڭىنان ءوزى جاۋىپ شىعاتىن بولعان. وسى كۇنگىدەي قوناقتارعا ەسىكتى اشىپ، ىشتەن جاۋاپ الۋ دەگەن بولعان. قازاق حالقى قوناقتاردى «ارنايى قوناق» (قوناق) «قۇدايى قوناق» (جولاۋشىلار كەلە جاتىپ تۇستەنىپ نە ءبىر كۇن تۇنەپ شىعاتىن قوناق) «قىدىرما قوناق» (الىستان اعايىن، تۋعان تۋىستارىن ارنايى ىزدەپ كەلىپ، ءبىر نەمەسە بىرنەشە كۇن ولاردىڭ سىي - قۇرمەتىن كورىپ قايتاتىن قوناق)، «قىلعىما قوناق» (قاي ۇيدەن ءتۇتىن شىقسا، قاي ۇيگە قوناق كەلسە، سونى اڭدىپ ءجۇرىپ كەپ قالاتىن سۇيكىمسىز قوناق) دەپ بولگەن. كەلگەن قوناقتارمەن ءجون سۇراسقاننان كەيىن ءۇي يەسى قوناعىنا ەڭ جاقسى تاماقتارىن بەرىپ، ريزا ەتۋگە تىرىسادى.
ءى توپ. ءماتىندى مانەرلەپ وقۋ
ءىى توپ. ماتىنگە جوسپار قۇرۋ
قازاق قوناقجاي – حالىق جوبا قورعاۋ
«تەز تاۋىپ، بوگەلمەي ايت» ويىنى.
جەل... سپورتشى...
قوناق... تەلەديدار...
نايزاعاي... تاپسىرما...
ءمۇعالىم... جاڭبىر...
قوڭىراۋ... اقپارات...
سۋرەت بويىنشا جۇمىس
قازاق وتباسى تاقىرىبىندا سۋرەت بەرىلەدى، اڭگىمە قۇرۋ.
ولەڭدى قۇرۋ.
ءىىى توپقا
ولەڭدەگى ەتىستىكتى تاۋىپ، تولىقتىرۋ.
ونەر - ءبىلىم بار جۇرتتار
تاستان ساراي ...
ايشىلىق الىس جەرلەردەن،
كوزىڭدى ...،
جىلدام حابار ...
بۇل شۋماقتىڭ اۆتورى كىم؟ ولەڭ قالاي اتالادى؟
بەكىتۋ
قوناقجايلىلىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
قازاق حالقىن نەگە قوناقجاي حالىق دەيدى؟
قوناقتىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
ساباقتا نەنى بىلدىك؟
ءبىز بۇگىن سىزدەرمەن «قازاق - قوناقجاي حالىق» اتتى تاقىرىپتى قاراستىرىپ، قوناقجايلىق جايىندا ءبىراز نارسە بىلدىك. قوناقتىڭ تۇرلەرىنە توقتالىپ، قوناقجايلىق بەلگىسى نە ەكەنىن بىلدىك. حالقىمىزدىڭ وسىنداي قوناقجايلىعى، داستارقانىنىڭ كەڭدىگى، تانىس – ءبىلىسى تۇگىل، بەيساۋات جولاۋشىعا ەسىگىنىڭ اشىقتىعى، بارىن قۇدايى قوناعىنىڭ الدىنا توساتىن مىرزالىعى جايىندا سىر شەرتتىك. «قازاق - قوناقجاي حالىق» دەگەندەي، ءبىز دە قوناقجاي بولۋىمىز كەرەك.
ۇيگە تاپسىرما: «قوناقجاي قازاق» تاقىرىبىنا شاعىن شىعارما جازۋ.
باعالاۋ توپ باسشىلارى باعالاۋ پاراعىن تاپسىرادى. سول بويىنشا قورىتىندى باعا قويىلادى.
You Might Also Like
