قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا ورىس تىلىندە وقىتىلاتىن باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرىنە ارنالعان ويىن تۇرلەرىنىڭ جيناعى
«پاۆلودار قالاسى م.اۋەزوۆ اتىنداعى
№ 42 جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبى» مم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى: سماعۇلوۆا ز.ج.
قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا ورىس تىلىندە وقىتىلاتىن باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرىنە ارنالعان ويىن تۇرلەرىنىڭ جيناعى
تۇسىنىكتەمە
قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا ويىن تۇرلەرىنىڭ جيناعى وقۋ ورىس تىلىندە
وقىتىلاتىن مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە ارنالعان.
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىن، قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىن، سوزدىك قورلارىن، وي - ءورىس قابىلەتتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ساباقتى تارتىمدى، قىزىقتى، ساپالى وتكىزۋ ماقساتىندا قولدانىلاتىن قوسىمشا قۇرال.
ديداكتيكا سالاسىنداعى ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى - ءبىلىم بەرۋدە ويىن تەحنولوگياسىن پايدالانۋ بولىپ تابىلادى.
مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسىن قالاۋ باستاۋىش سىنىپتان باستالاتىنى انىق. ويتكەنى ورىس مەكتەپتەرىندە قازاق ءتىلىن وقىتۋ - باستاۋىش مەكتەپتەن باستاپ حالقىمىزدىڭ مادەنيەتىن، سالتىن، ءتىلىن ۇيرەنۋگە، قىزىعۋشىلىعىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. وقۋشىلارعا وقۋ ماتەريالىن جان - جاقتى تەرەڭ ۇعىندىرۋ ءۇشىن ءتۇرلى ءادىس - تاسىلدەر، ديداكتيكالىق ماتەريالداردى پايدالانا ءبىلۋ قاجەت. دۇرىس، ءتيىمدى قولدانىلعان ءادىس وقۋشىلاردىڭ نازارىن اۋدارۋمەن قاتار، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، زەيىنىن، ىنتاسىن دا ارتتىرادى.
قازاق ءتىلى ساباعىندا ويىن تۇرلەرىن قولدانۋ تيىمدىلىگى:
• ساباقتى جانداندىرىپ، وقۋشىلاردى ىنتالاندىرادى؛
• شىعارماشىلىق، ىزدەنۋشىلىك، ويلانعىشتىق قابىلەتتەرىن ارتتىرادى؛
• وزىنە دەگەن سەنىمدىلىك پايدا بولادى؛
• لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرى داميدى.
ديداكتيكالىق تاپسىرمالار جيناعىنىڭ ماقساتى – ساباقتى تارتىمدى، ءارى قىزىقتى وتكىزۋ ءۇشىن ويىن ەلەمەنتتەرىن قولدانۋ. ويىنمەن ۇيىمداستىرىلعان ساباق بالالارعا كوڭىلدى، جەڭىل كەلەدى. ويىن تۇرلەرىن ساباققا سالۋ ارقىلى بالانىڭ ويىن جەتىلدىرىپ، قىزىعۋشىلىعىن، ىنتاسىن ارتتىرادى. ويىن تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ارقىلى قازاقشا سويلەۋگە ۇيرەنۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، ءسوزدى ەركىن، ءوز ماعىناسىندا قولدانۋعا، دۇرىس سويلەۋگە جاتتىعادى، ءوز بەتتەرىمەن جۇمىس ىستەي بىلۋگە داعدىلانادى.
وقۋ ورىس تىلىندە وقىتىلاتىن مەكتەپتە قازاق ءتىلى ساباعىندا ويىندى ءتيىمدى قولدانۋ وقۋشىلاردىڭ سول تىلدە سويلەۋگە جاتتىقتىرادى. ساباقتا ءتيىمدى قولدانىلاتىن ويىن ەلەمەنتتەرى وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن ارتتىرىپ، ءبىلىم، بىلىك، داعدىلارىن، ىسكەرلىكتەرىن شىڭداۋعا سەبەبىن تيگىزەدى. ويىن بارىسىندا قولدانىلاتىن ديداكتيكالىق ماتەريالدار وقۋشىلارعا تۇسىنىكتى بولسا، ويىن جاقسى ناتيجە بەرەدى.
«مونشاق» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: جۋان جانە جىڭىشكە داۋىستى دىبىستاردى قايتالاۋ جانە اجىراتا ءبىلۋىن تەكسەرۋ.
ويىننىڭ شارتى: قاعازعا جۋان جانە جىڭىشكە ءتۇبىرلى سوزدەردى جازۋ. سىنىپتى ەكى توپقا ءبولىپ، قاعازعا جازىلعان سوزدەردى ارالاستىرىپ تاراتۋ. ۋاقىت اياقتالعان سوڭ ءار توپ ءبىر جۋان، ءبىر جىڭىشكە ءتۇبىرلى سوزدەردەن جىپكە مونشاق تىزۋلەرى ءتيىس. قاي توپتىڭ مونشاعى ءبىرىنشى تىزىلسە، سول توپ جەڭىمپاز اتانادى.
مىسالى: قالام، مەكتەپ، ويىنشىق، كەزەكشى، ءۇزىلىس، سىنىپ، وقۋشى، كۇندەلىك، تاقتا، ورىندىق، وشىرگىش، كويلەك، ت. ب.
«اداسقان ارىپتەر» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ.
ويىن شارتى: بەرىلگەن ارىپتەردىڭ ورنىن اۋىستىرا وتىرىپ، ءسوز قۇراۋ.
ت، ك، ءى، پ، ا -...........
ك، ە، م، ە، پ، ت -............
ۋ، و، ق، ى، ش -...............
ر، پ،، ءا، د، ە، ت -..................
«شاشىلعان دىبىستار» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: ويلاۋ قابىلەتتەرىن، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ
ويىن شارتى: سىنىپتى توپقا ءبولىپ، ويىندى جارىس تۇرىندە وتكىزۋ. شاشىلعان دىبىستاردان بىرنەشە سوزدەر قۇرۋ. مىسالى: ا، م، ل، ي، ن، ت، ا دىبىسترىنان مىنىنداي سوزدەر قۇرۋعا بولادى: انا، الما، اينا، ال، اتا، ات، ت. ب.
«سۇراق - جاۋاپ» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: سۇراقتارعا دۇرىس، ءارى شاپشاڭ جاۋاپ بەرۋگە
داعدىلاندىرۋ.
ويىننىڭ شارتى: سىنىپتى ەكى توپقا ءبولىپ، سۇراقتاردىڭ جاۋاپتارى جازىلعان كارتوچكالار تاراتۋ. سۇراق وقىلعاننان كەيىن وقۋشىلار دۇرىس جاۋابىن كورسەتەدى. قاي توپتىڭ جاۋاپتارى كوپ بولسا، سول توپ جەڭىمپاز اتانادى.
سۇراقتار:
1. قولدا نەشە ساۋساق بار؟
2. قىستا اۋا رايى؟
3. ءبىر اپتادا نەشە كۇن بار؟
4. نەشە جىل مەزگىلى بار؟
5. سومكەدە نە جاتىر؟
6. كۇزدە نە جاۋادى؟
7. اسحانادا كىم بار؟
8. سىنىپتا نەشە تەرەزە بار؟
كەرەكتى سوزدەر: بەس، سۋىق، جەتى، ءتورت، قالام، جاڭبىر، اسپاز، ەكى.
«جوعالعان ارىپتەر» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى ساۋاتتى جازۋعا داعدىلاندىرۋ. قازاق تىلىنە ءتان دىبىستاردى قايتالاۋ.
ويىننىڭ شارتى: وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولۋ. تاقتاعا 10 ءسوز جازۋ.
مىسالى:
ك... كتەم
ا... اش
و... ۋشى
ك... تاپ
... الام
الم... رت
كوكون... ءىس
قاي توپ كەرەكتى ارىپتەردى دۇرىس جازسا، سول توپ جەڭى شىعادى.
«جالعاسىن تاپ» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: ماقال - ماتەلدەردى ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
ويىن شارتى: وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولۋ. قاعازدارعا ماقالداردى ءبولىپ جازۋ. ءبىرىنشى توپ وقۋشىسى تاقتاعا شىعىپ ماقالدىڭ باسىن وقيدى، ەكىنشى توپ وقۋشىسى ماقالدىڭ جالعاسى بار وقۋشى قاسىنا بارىپ، جالعاسىن وقيدى.
№ 42 جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەبى» مم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى: سماعۇلوۆا ز.ج.
قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا ورىس تىلىندە وقىتىلاتىن باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرىنە ارنالعان ويىن تۇرلەرىنىڭ جيناعى
تۇسىنىكتەمە
قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا ويىن تۇرلەرىنىڭ جيناعى وقۋ ورىس تىلىندە
وقىتىلاتىن مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە ارنالعان.
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىن، قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىن، سوزدىك قورلارىن، وي - ءورىس قابىلەتتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ساباقتى تارتىمدى، قىزىقتى، ساپالى وتكىزۋ ماقساتىندا قولدانىلاتىن قوسىمشا قۇرال.
ديداكتيكا سالاسىنداعى ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى - ءبىلىم بەرۋدە ويىن تەحنولوگياسىن پايدالانۋ بولىپ تابىلادى.
مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسىن قالاۋ باستاۋىش سىنىپتان باستالاتىنى انىق. ويتكەنى ورىس مەكتەپتەرىندە قازاق ءتىلىن وقىتۋ - باستاۋىش مەكتەپتەن باستاپ حالقىمىزدىڭ مادەنيەتىن، سالتىن، ءتىلىن ۇيرەنۋگە، قىزىعۋشىلىعىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. وقۋشىلارعا وقۋ ماتەريالىن جان - جاقتى تەرەڭ ۇعىندىرۋ ءۇشىن ءتۇرلى ءادىس - تاسىلدەر، ديداكتيكالىق ماتەريالداردى پايدالانا ءبىلۋ قاجەت. دۇرىس، ءتيىمدى قولدانىلعان ءادىس وقۋشىلاردىڭ نازارىن اۋدارۋمەن قاتار، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، زەيىنىن، ىنتاسىن دا ارتتىرادى.
قازاق ءتىلى ساباعىندا ويىن تۇرلەرىن قولدانۋ تيىمدىلىگى:
• ساباقتى جانداندىرىپ، وقۋشىلاردى ىنتالاندىرادى؛
• شىعارماشىلىق، ىزدەنۋشىلىك، ويلانعىشتىق قابىلەتتەرىن ارتتىرادى؛
• وزىنە دەگەن سەنىمدىلىك پايدا بولادى؛
• لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرى داميدى.
ديداكتيكالىق تاپسىرمالار جيناعىنىڭ ماقساتى – ساباقتى تارتىمدى، ءارى قىزىقتى وتكىزۋ ءۇشىن ويىن ەلەمەنتتەرىن قولدانۋ. ويىنمەن ۇيىمداستىرىلعان ساباق بالالارعا كوڭىلدى، جەڭىل كەلەدى. ويىن تۇرلەرىن ساباققا سالۋ ارقىلى بالانىڭ ويىن جەتىلدىرىپ، قىزىعۋشىلىعىن، ىنتاسىن ارتتىرادى. ويىن تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ارقىلى قازاقشا سويلەۋگە ۇيرەنۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، ءسوزدى ەركىن، ءوز ماعىناسىندا قولدانۋعا، دۇرىس سويلەۋگە جاتتىعادى، ءوز بەتتەرىمەن جۇمىس ىستەي بىلۋگە داعدىلانادى.
وقۋ ورىس تىلىندە وقىتىلاتىن مەكتەپتە قازاق ءتىلى ساباعىندا ويىندى ءتيىمدى قولدانۋ وقۋشىلاردىڭ سول تىلدە سويلەۋگە جاتتىقتىرادى. ساباقتا ءتيىمدى قولدانىلاتىن ويىن ەلەمەنتتەرى وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن ارتتىرىپ، ءبىلىم، بىلىك، داعدىلارىن، ىسكەرلىكتەرىن شىڭداۋعا سەبەبىن تيگىزەدى. ويىن بارىسىندا قولدانىلاتىن ديداكتيكالىق ماتەريالدار وقۋشىلارعا تۇسىنىكتى بولسا، ويىن جاقسى ناتيجە بەرەدى.
«مونشاق» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: جۋان جانە جىڭىشكە داۋىستى دىبىستاردى قايتالاۋ جانە اجىراتا ءبىلۋىن تەكسەرۋ.
ويىننىڭ شارتى: قاعازعا جۋان جانە جىڭىشكە ءتۇبىرلى سوزدەردى جازۋ. سىنىپتى ەكى توپقا ءبولىپ، قاعازعا جازىلعان سوزدەردى ارالاستىرىپ تاراتۋ. ۋاقىت اياقتالعان سوڭ ءار توپ ءبىر جۋان، ءبىر جىڭىشكە ءتۇبىرلى سوزدەردەن جىپكە مونشاق تىزۋلەرى ءتيىس. قاي توپتىڭ مونشاعى ءبىرىنشى تىزىلسە، سول توپ جەڭىمپاز اتانادى.
مىسالى: قالام، مەكتەپ، ويىنشىق، كەزەكشى، ءۇزىلىس، سىنىپ، وقۋشى، كۇندەلىك، تاقتا، ورىندىق، وشىرگىش، كويلەك، ت. ب.
«اداسقان ارىپتەر» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ.
ويىن شارتى: بەرىلگەن ارىپتەردىڭ ورنىن اۋىستىرا وتىرىپ، ءسوز قۇراۋ.
ت، ك، ءى، پ، ا -...........
ك، ە، م، ە، پ، ت -............
ۋ، و، ق، ى، ش -...............
ر، پ،، ءا، د، ە، ت -..................
«شاشىلعان دىبىستار» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: ويلاۋ قابىلەتتەرىن، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ
ويىن شارتى: سىنىپتى توپقا ءبولىپ، ويىندى جارىس تۇرىندە وتكىزۋ. شاشىلعان دىبىستاردان بىرنەشە سوزدەر قۇرۋ. مىسالى: ا، م، ل، ي، ن، ت، ا دىبىسترىنان مىنىنداي سوزدەر قۇرۋعا بولادى: انا، الما، اينا، ال، اتا، ات، ت. ب.
«سۇراق - جاۋاپ» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: سۇراقتارعا دۇرىس، ءارى شاپشاڭ جاۋاپ بەرۋگە
داعدىلاندىرۋ.
ويىننىڭ شارتى: سىنىپتى ەكى توپقا ءبولىپ، سۇراقتاردىڭ جاۋاپتارى جازىلعان كارتوچكالار تاراتۋ. سۇراق وقىلعاننان كەيىن وقۋشىلار دۇرىس جاۋابىن كورسەتەدى. قاي توپتىڭ جاۋاپتارى كوپ بولسا، سول توپ جەڭىمپاز اتانادى.
سۇراقتار:
1. قولدا نەشە ساۋساق بار؟
2. قىستا اۋا رايى؟
3. ءبىر اپتادا نەشە كۇن بار؟
4. نەشە جىل مەزگىلى بار؟
5. سومكەدە نە جاتىر؟
6. كۇزدە نە جاۋادى؟
7. اسحانادا كىم بار؟
8. سىنىپتا نەشە تەرەزە بار؟
كەرەكتى سوزدەر: بەس، سۋىق، جەتى، ءتورت، قالام، جاڭبىر، اسپاز، ەكى.
«جوعالعان ارىپتەر» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى ساۋاتتى جازۋعا داعدىلاندىرۋ. قازاق تىلىنە ءتان دىبىستاردى قايتالاۋ.
ويىننىڭ شارتى: وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولۋ. تاقتاعا 10 ءسوز جازۋ.
مىسالى:
ك... كتەم
ا... اش
و... ۋشى
ك... تاپ
... الام
الم... رت
كوكون... ءىس
قاي توپ كەرەكتى ارىپتەردى دۇرىس جازسا، سول توپ جەڭى شىعادى.
«جالعاسىن تاپ» ويىنى
ويىننىڭ ماقساتى: ماقال - ماتەلدەردى ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
ويىن شارتى: وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولۋ. قاعازدارعا ماقالداردى ءبولىپ جازۋ. ءبىرىنشى توپ وقۋشىسى تاقتاعا شىعىپ ماقالدىڭ باسىن وقيدى، ەكىنشى توپ وقۋشىسى ماقالدىڭ جالعاسى بار وقۋشى قاسىنا بارىپ، جالعاسىن وقيدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
