قازاق ءتىلى ساباعىندا دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى
قازاق ءتىلى ساباعىندا دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى
«بالا دامۋىنىڭ ەڭ شارىقتاۋ شەگى – بۇل ءتىل مەن ويدىڭ شىعارماشىلىعى» (ل. س. ۆىگوتسكيي)
دەڭگەيلەپ سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى 1998 وقۋ جىلىنان باستاپ مەكتەپتىڭ بارلىق ساتىسىنا، بارلىق پاندەرگە ەنىپ، وقۋ ءۇردىسىن جانداندىرۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسىپ كەلەدى.
پروفەسسور ج. قارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى جاڭاشا وزگەرگەن ماقساتپەن وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن تانىپ، ىزدەنۋ ءىس - ارەكەتتەرىن مەڭگەرتۋدى تالاپ ەتەدى. بۇل تەحنولوگيادا ءبىرىنشى ورىندا وقۋشى تۇرادى جانە ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋداعى بەلسەندىلىگىنە اسا نازار اۋدارىلدى.
دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسىندا جۇمىس مىندەتتى ءۇش دەڭگەيلىك، قوسىمشا شىعارماشىلىق دەڭگەي تالاپتارىنان تۇرادى. ونىڭ باستى ماقساتى – سىنىپ وقۋشىلارىن «قابىلەتتى»، «قابىلەتسىز» دەگەن جىكتەرگە ءبولۋدى بولدىرماۋ. بۇل تەحنولوگيا بويىنشا ساباقتا بارلىق وقۋشى تاپسىرمانى ءى دەڭگەيدەن باستاپ ورىندايدى.
I - رەپرودۋكتيۆتىك دەڭگەي. ءى دەڭگەي تاپسىرمالارىن ورىنداۋ مەملەكەتتىك ءبىلىم ستاندارتى تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىنا كەپىلدىك بەرەدى. بارلىق وقۋشى ءبىرىنشى دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا مىندەتتى، ال جوعارى دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى دا ورىنداي الۋى قاجەت. وقۋشىلار جۇمىستى ءبىر مەزگىلدە باستاپ، ءبىلىم يگەرۋدەگى ءوز قابىلەتتەرىن انىقتايدى.
II - الگوريتمدىك دەڭگەي. ۇيرەنۋشىلىك دەڭگەيدەگى ءبىلىمىن تولىقتىرا وتىرىپ، وقۋشىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋگە بەرىلەتىن ەكىنشى دەڭگەي تاپسىرمالارىن ورىنداۋ كەزىندە كۇردەلى ماتەريالداردى رەتتەۋى جانە جۇيەلەۋى كەرەك.
III - ىزدەنىس (ەۆريستيكالىق) دەڭگەيىندە وقۋشىلار تاقىرىپ بويىنشا مەڭگەرگەن بىلىمدەرىن جەتىلدىرىپ، تەرەڭدەتۋمەن قاتار، وي قورىتۋعا ارنالعان، داعدى قالىپتاستىراتىن، ءارتۇرلى ءادىس - تاسىلدەرمەن ورىندالاتىن تاپسىرمالار ورىندايدى. وقۋشى ءوزى ىزدەنىپ، ماتەريالدى سانالى تۇردە مەڭگەرۋى كەرەك.
IV - شىعارماشىلىق دەڭگەي. وقۋشى وزىندىك شىعارماشىلىق دەڭگەيىن كورسەتەدى. شىعارمالار، شىعارماشىلىق تاپسىرمالار - وقۋشىلاردىڭ بىلىكتىلىگى مەن داعدىسىن قالىپتاستىرۋ جانە ونى باعالاۋ دەڭگەيى بولادى. ءوز بەتىمەن تالداۋ جاساۋ ارقىلى شىعارماشىلىق تۇرعىدان زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋگە باۋلۋ.
وسىلاي ءبىر دەڭگەيدەن كەلەسى دەڭگەيگە ءوتۋ ءۇشىن ءوز ءبىلىمىن، بىلىك پەن داعدىسىن تولىقتىرىپ وتىرادى. ناتيجەسىندە جوعارى دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ورىنداۋ ءار وقۋشىنىڭ ماقساتىنا اينالادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار رەيتينگ - ۇپاي – بالل جيناۋ ادىسىمەن باعالاناتىنىن ەسكەرسەك، وقۋشىلاردىڭ دەڭگەيلىك ساباق وتكەننەن كەيىن دە سول تاپسىرمالاردا جىبەرگەن قاتەلىكتەرىنە، تاپسىرمالارىن ورىنداۋدا قولدانعان تاسىلدەرىنە اناليز جاساپ، قاتەلىكتەرى مەن كەمشىلىكتەرىن انىقتاي بىلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. كەلەسى تاپسىرمالاردا وقۋشى نەعۇرلىم كوبىرەك ۇپاي جيناۋ ءۇشىن ىزدەنىپ وقىتۋشىدان، جولداستارىنان، قوسىمشا ماتەريالداردان ءبىلىم جينايدى.
دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ماقساتى بولىپ ءبىلىم الۋشىنىڭ جەكە باسىنىڭ دارا جانە دەربەس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرىپ، ولاردىڭ ءوز بەتىنشە ىزدەنۋىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىعىن قالىپتاستىرۋ تابىلادى. ءاربىر ءبىلىم الۋشى ءوزىنىڭ دامۋ دەڭگەيىندە وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرگەنىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسى دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ارقىلى ىسكە اسادى. سەبەبى ساباقتىڭ ەرەكشەلىگى جانە ونىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزگى تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى - وقۋشىلارعا ارنالعان دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىنداۋ. ولاردى وزدىك جۇمىستار، ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار، تەستىك جانە ءۇي تاپسىرمالارى تۇرىندە بەرۋگە بولادى. ءار تاراۋ بويىنشا دۇرىس قۇراستىرىلعان دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ساپالى ءبىلىم نەگىزى بولا الادى، ويتكەنى ول وقۋشىنىڭ ءبىلىم ساپاسىنىڭ دامۋىن، لوگيكالىق ويلاۋىن، داعدىسىن قامتاماسىز ەتەدى. بۇل تەحنولوگيادا ءبىرىنشى ورىندا وقۋشى تۇرادى جانە ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋداعى وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىنە اسا نازار اۋدارىلدى. سوندىقتان ءوز ءىس - تاجىريبەمدە وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ وزدىگىنەن جۇمىس جاساۋعا داعدىلاندىرۋ بارىسىندا ىسكە اسىرىلاتىن دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ دا ەلەمەنتتەرىن قولدانامىن.
دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ وقۋشىلارعا تيىمدىلىگى:
• سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ بارلىعى دەڭگەيلىك تاپسىرما ورىنداۋى؛
• ءبىلىم كورسەتكىشىنىڭ ناقتى جانە ساپالى بولۋى؛
• وقۋشىنىڭ ءوز ءبىلىمىن ءوزى باعالاپ، ءبىلىم دەڭگەيىن دامىتا الۋى
• وقۋشىلاردىڭ وقۋعا ىنتاسى مەن پانگە قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتۋى؛
• وقۋشىنىڭ ىزدەنۋ داعدىسىنىڭ، ۇستامدىلىعىنىڭ قالىپتاسۋى؛
• وقۋشى بەلسەندىلىگىنىڭ ويانۋى؛
• العا قويعان ماقساتىنا جەتۋگە داعدىلانۋى، قيىندىقتاردى جەڭۋگە ۇمتىلۋى؛
• وقۋشىنىڭ وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋى مەن جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ ارتۋى؛
• وقۋشى مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق قارىم - قاتىناستىڭ ورناۋى.
دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ مۇعالىمدەرگە تيىمدىلىگى:
• دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋدا ءبىلىم يگەرۋدىڭ ءۇش دەڭگەيىنىڭ قاراستىرىلۋى؛
• وقۋشىلاردىڭ ساباق ۇستىندە بىرنەشە دەڭگەيدە جۇمىس جۇرگىزۋى؛
• ءبىلىم دارەجەسى بىردەي توپتاردى تەكسەرۋ ءىسىنىڭ جەڭىلدەۋى؛
• وقۋشىلاردىڭ جۇمىستارى ءادىل باعالانۋى؛
• وقۋشى مەن ءمۇعالىمنىڭ بەلسەندى شىعارماشىلىق قىزمەتىن دامىتۋى؛
• دارىندى وقۋشىلاردى انىقتاپ، ولارمەن تۇراقتى جانە جۇيەلى جۇمىس ىستەۋ مۇمكىندىگىنىڭ ورناۋى؛
• وليمپيادالىق، شىعارماشىلىق جۇمىس جەڭىمپازدارىنىڭ سانى ارتۋى.
جۇمىسىمداعى نەگىزگى باعىتىم: قازاق ءتىلى جانە كاسىپتىك قازاق ءتىلى ساباقتارىندا دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ، ال ماقساتىم: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن ىزدەنە جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتەرىن ناتيجەلى دامىتۋ.
جەتىستىكتەرگە جەتۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دارەجەسىن، ىنتاسىن، اقىل - وي، ەڭبەك داعدىسىن، ءوز جۇمىسىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىن ەسكەرۋ قاجەت. دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى قانداي دارەجەدە ورىنداي السا باعا بىلىمىنە قاراي قويىلادى.
ساباق بارىسىندا سىنىپتاعى بارلىق وقۋشىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيى انىقتالادى. بۇل ءادىستىڭ تاعى ءبىر ءتيىمدى جاعى – وقۋشى ءوزىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن، نەنى وقۋ كەرەكتىگىن انىقتاپ، ءوزىنىڭ ىزدەنۋىنە بولادى. ويتكەنى ول ءبىلىم ساپاسىنىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
ءبىلىم ساپاسى ءبىلىم، بىلىكتىلىك، داعدى جانە تۇلعانىڭ قاسيەتتەرى مەن قابىلەتتەرىمەن باعالانادى. ساباقتا وقۋشىلارعا ءوز ويلارىن تالداۋعا، ايتۋعا، قورىتىندىلاۋعا كوپ كوڭىل ءبولۋ قاجەت. ساباق بارىسىندا وزدىگىنەن ەڭبەكتەنۋگە، شىعارماشىلىقپەن ىزدەنۋگە، قورىتىندى جاساۋعا ماشىقتانادى. تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا جىبەرىلگەن قاتەلەر مەن كەمشىلىكتەردى ۋاقىتىندا انىقتاپ تۇزەتۋگە مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. ءمۇعالىم ءبىلىمى ناشارلارعا كومەك بەرىپ، قابىلەتتىلەرمەن جۇمىس ۇيىمداستىرىپ وتىرۋ ارقىلى ماتەماتيكا ءپانىن وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىگىن ارتتىرادى. تاقىرىپتى تولىق مەڭگەرە الماعان وقۋشىلارمەن قوسىمشا ساباقتار، سىنىپتان تىس جۇمىستار جۇرگىزۋى كەرەك.
جاڭا وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ قاي ءتۇرى بولسا دا، ول يگەرۋگە ءتيىمدى، وقىتۋشى مەن ءبىلىم الۋشىنىڭ اراسىندا قارىم - قاتىناس ورناتۋعا يكەمدى بولۋى ءتيىس. قازىرگى ءاربىر ىزدەنىمپاز وقىتۋشىنىڭ مىندەتى وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىن، ىسكەرلىگىن دامىتۋ. وسىعان وراي، وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىنىڭ ءبىرى وزىندىك جۇمىسپەن وزدىگىنەن ءبىلىم الۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق جانە ادىستەمەلىك تاسىلدەرىن قازىرگى زامان تالاپتارىنا سايكەس جەتىلدىرۋ بولىپ وتىر.
سوڭعى كەزدە ۋاقىت تالابىنا ساي ءوز تاجىريبەمدە مەن دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانىپ ءجۇرمىن. بۇل تەحنولوگيادا ءبىرىنشى ورىندا وقۋشى تۇرادى جانە ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋداعى بەلسەندىلىگىنە اسا نازار اۋدارىلادى.
ءوزىمنىڭ تاجىريبەمە كەلسەم، مەن ورىس تىلىندە ءبىلىم الاتىن توپتارداعى قازاق جانە كاسىپتىك قازاق تىلىندە دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگيانىڭ ەلەمەنتتەرىن ءجيى قولدانامىن.
وسى تەحنولوگيا بويىنشا ساباعىمدا مىنا باعىتتا جۇمىس جاسايمىن:
- ۇجىممەن جۇمىس؛
- توپپەن جۇمىس؛
- جەكە وقۋشىمەن جۇمىس؛
- دارىندى وقۋشى دايىنداۋ.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
كيىز ءۇي
كيىز ءۇي نەگىزگى ءتورت بولشەكتەن قۇرالادى. ول - كەرەگە، ۋىق، شاڭىراق، ەسىك. بۇلاردىڭ ءبىرى تالدان، قايىڭنان، تەرەكتەن جاسالادى. ەڭ جاقسىسى تال. كەرەگە، ۋىق، شاڭىراق، ەسىكتى شەبەر - ءۇيشى جاسايدى. ۇيشىلەر تالدى وزەندەر بويىنان الادى. ول وزەندەر: ەدىل، جايىق، سىرداريا.
ءۇيشى كيىز ءۇيدىڭ اعاشتان جاسايتىن بۇيىمدارىن كوكتەمدە باستاپ، كۇزدىڭ اياعىنا دەيىن ىستەيدى. كيىز ءۇيدىڭ اعاش بولشەكتەرىن جاساۋ ءۇشىن ۇيشىلەر مور، تەز، ۇسكى دەگەن ۇلتتىق قۇرال - سايمانداردى پايدالانعان.
كەرەگە قاناتتاردان تۇرادى. قانات ساعاناقتان قۇرالادى. كەرەگەنىڭ ەكى ءتۇرى بولادى: جەلكوز، توركوز. جەلكوز قاتتى جەلگە ءتوزىمدى، ال توركوز جاڭبىرلى كۇندەردە سۋ جىبەرمەيدى. ساعاناقتار قيعاش ورنالاسادى.
شاڭىراق ەكى بولشەكتەن تۇرادى: شەڭبەر جانە كۇلدىرەۋىشتەن. ەگەردە كيىز ءۇيدىڭ باسقا بولشەكتەرى تالدان جاسالسا، شاڭىراق قايىڭنان ءيىلىپ جاسالادى. ول ءۇشىن قايىڭدى جازدىڭ ورتاسىندا كەسىپ الادى. بۇل كەزدە قايىڭنىڭ شىرىنى مول، سوندىقتان ونى كەپتىرمەي، شەڭبەر يەدى.
ساعاناق - جەرد
قانات - رەشەتكا
قيعاش - پو دياگونالي
شەڭبەر - كرۋگ
I دەڭگەي
1. ماتىننەن زات ەسىمدەردى تەرىپ، جەكەشە جانە كوپشە تۇرىندە جازىڭىز.
2. ءماتىن بويىنشا سۇراقتار قۇراستىرىڭىز.
II دەڭگەي
2. بەرىلگەن سوزدەردى قازاق تىلىنە اۋدارىڭىز.
سيلنىي ۆەتەر، دوجدليۆىە دني؛ بولشايا سەتكا، ماسسيۆنايا جەرد، كوجانايا پولوسكا، كوجانىي ۋزەلوك، شەستيكاناتنايا يۋرتا، لەگكوە دەريەۆو، نە پروپۋستيت ۆەتەر.
III دەڭگەي
ءماتىندى ورىس تىلىنە اۋدارىڭىز.
IV دەڭگەي رەجيسسەر ا. قارساقبايەۆ «دالاداعى قۋعىن» (س. سەيفۋللين)
وقۋشىلار 1 - ءشى كورىنىستى كورەدى.
1. ءسوز تىركەستەرىن ەسىڭىزگە ساقتاپ قالىڭىز.
قوڭاق سىيلاۋ شاڭىراق سىيلاۋ
شاشتىڭ اعىن سىيلاۋ اقساقالدى سىيلاۋ
قاريالاردى سىيلاۋ اتا - انانى سىيلاۋ
امانداسۋ سالەمدەسۋ
2. شاڭىراق سىيلاۋ كوزقاراسى تۇرعىسىنان قوناقتىڭ ءىس - ارەكەتىنە مىنەزدەمە بەرىڭىز.
وحاراكتەريزۋيتە پوۆەدەنيە گوستيا س توچكي زرەنيا شاڭىراق سىيلاۋ.
ءتىل دامىتۋ
ا. قارساقبايەۆ «دالاداعى قۋعىن» (س. سەيفۋللين) “پوگونيا ۆ ستەپي”
ءتورتىنشى كورىنىس (چەتۆەرتىي فراگمەنت)
I دەڭگەي
بەرىلگەن ەتىستىكتەردىڭ بولىمسىز ءتۇرىن قۇرىڭىز.
وبرازۋيتە وتريساتەلنىە فورمى داننىح گلاگولوۆ پو وبرازسۋ
جاسىرۋ - جاسىرماۋ ۇندەۋ - __________
ساتۋ - __________ اسىراۋ - __________
قورعاۋ - __________ اۋرەلەۋ - __________
ساناۋ - __________ ايتۋ - __________
I دەڭگەي
سىن ەسىمدەردى ەستە ساقتاڭىز. زاپومنيتە پريلاگاتەلنىە.
1. قايىرىمدى - ميلوستيۆىي، ليۋبەزنىي، دوبرىي
ادىلەتتى - سپراۆەدليۆىي، پراۆديۆىي
ءادىل - سپراۆەدليۆىي، چەستنىي
ادىللەت - سپراۆەدليۆوست، چەستنوست
وقىڭىز، اۋدارىڭىز. پروچيتايتە ي پەريەۆەديتە:
«بالا دامۋىنىڭ ەڭ شارىقتاۋ شەگى – بۇل ءتىل مەن ويدىڭ شىعارماشىلىعى» (ل. س. ۆىگوتسكيي)
دەڭگەيلەپ سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى 1998 وقۋ جىلىنان باستاپ مەكتەپتىڭ بارلىق ساتىسىنا، بارلىق پاندەرگە ەنىپ، وقۋ ءۇردىسىن جانداندىرۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسىپ كەلەدى.
پروفەسسور ج. قارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى جاڭاشا وزگەرگەن ماقساتپەن وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن تانىپ، ىزدەنۋ ءىس - ارەكەتتەرىن مەڭگەرتۋدى تالاپ ەتەدى. بۇل تەحنولوگيادا ءبىرىنشى ورىندا وقۋشى تۇرادى جانە ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋداعى بەلسەندىلىگىنە اسا نازار اۋدارىلدى.
دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسىندا جۇمىس مىندەتتى ءۇش دەڭگەيلىك، قوسىمشا شىعارماشىلىق دەڭگەي تالاپتارىنان تۇرادى. ونىڭ باستى ماقساتى – سىنىپ وقۋشىلارىن «قابىلەتتى»، «قابىلەتسىز» دەگەن جىكتەرگە ءبولۋدى بولدىرماۋ. بۇل تەحنولوگيا بويىنشا ساباقتا بارلىق وقۋشى تاپسىرمانى ءى دەڭگەيدەن باستاپ ورىندايدى.
I - رەپرودۋكتيۆتىك دەڭگەي. ءى دەڭگەي تاپسىرمالارىن ورىنداۋ مەملەكەتتىك ءبىلىم ستاندارتى تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىنا كەپىلدىك بەرەدى. بارلىق وقۋشى ءبىرىنشى دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا مىندەتتى، ال جوعارى دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى دا ورىنداي الۋى قاجەت. وقۋشىلار جۇمىستى ءبىر مەزگىلدە باستاپ، ءبىلىم يگەرۋدەگى ءوز قابىلەتتەرىن انىقتايدى.
II - الگوريتمدىك دەڭگەي. ۇيرەنۋشىلىك دەڭگەيدەگى ءبىلىمىن تولىقتىرا وتىرىپ، وقۋشىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋگە بەرىلەتىن ەكىنشى دەڭگەي تاپسىرمالارىن ورىنداۋ كەزىندە كۇردەلى ماتەريالداردى رەتتەۋى جانە جۇيەلەۋى كەرەك.
III - ىزدەنىس (ەۆريستيكالىق) دەڭگەيىندە وقۋشىلار تاقىرىپ بويىنشا مەڭگەرگەن بىلىمدەرىن جەتىلدىرىپ، تەرەڭدەتۋمەن قاتار، وي قورىتۋعا ارنالعان، داعدى قالىپتاستىراتىن، ءارتۇرلى ءادىس - تاسىلدەرمەن ورىندالاتىن تاپسىرمالار ورىندايدى. وقۋشى ءوزى ىزدەنىپ، ماتەريالدى سانالى تۇردە مەڭگەرۋى كەرەك.
IV - شىعارماشىلىق دەڭگەي. وقۋشى وزىندىك شىعارماشىلىق دەڭگەيىن كورسەتەدى. شىعارمالار، شىعارماشىلىق تاپسىرمالار - وقۋشىلاردىڭ بىلىكتىلىگى مەن داعدىسىن قالىپتاستىرۋ جانە ونى باعالاۋ دەڭگەيى بولادى. ءوز بەتىمەن تالداۋ جاساۋ ارقىلى شىعارماشىلىق تۇرعىدان زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋگە باۋلۋ.
وسىلاي ءبىر دەڭگەيدەن كەلەسى دەڭگەيگە ءوتۋ ءۇشىن ءوز ءبىلىمىن، بىلىك پەن داعدىسىن تولىقتىرىپ وتىرادى. ناتيجەسىندە جوعارى دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ورىنداۋ ءار وقۋشىنىڭ ماقساتىنا اينالادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار رەيتينگ - ۇپاي – بالل جيناۋ ادىسىمەن باعالاناتىنىن ەسكەرسەك، وقۋشىلاردىڭ دەڭگەيلىك ساباق وتكەننەن كەيىن دە سول تاپسىرمالاردا جىبەرگەن قاتەلىكتەرىنە، تاپسىرمالارىن ورىنداۋدا قولدانعان تاسىلدەرىنە اناليز جاساپ، قاتەلىكتەرى مەن كەمشىلىكتەرىن انىقتاي بىلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. كەلەسى تاپسىرمالاردا وقۋشى نەعۇرلىم كوبىرەك ۇپاي جيناۋ ءۇشىن ىزدەنىپ وقىتۋشىدان، جولداستارىنان، قوسىمشا ماتەريالداردان ءبىلىم جينايدى.
دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ماقساتى بولىپ ءبىلىم الۋشىنىڭ جەكە باسىنىڭ دارا جانە دەربەس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرىپ، ولاردىڭ ءوز بەتىنشە ىزدەنۋىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىعىن قالىپتاستىرۋ تابىلادى. ءاربىر ءبىلىم الۋشى ءوزىنىڭ دامۋ دەڭگەيىندە وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرگەنىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسى دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ارقىلى ىسكە اسادى. سەبەبى ساباقتىڭ ەرەكشەلىگى جانە ونىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزگى تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى - وقۋشىلارعا ارنالعان دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىنداۋ. ولاردى وزدىك جۇمىستار، ۇلەستىرمەلى ماتەريالدار، تەستىك جانە ءۇي تاپسىرمالارى تۇرىندە بەرۋگە بولادى. ءار تاراۋ بويىنشا دۇرىس قۇراستىرىلعان دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ساپالى ءبىلىم نەگىزى بولا الادى، ويتكەنى ول وقۋشىنىڭ ءبىلىم ساپاسىنىڭ دامۋىن، لوگيكالىق ويلاۋىن، داعدىسىن قامتاماسىز ەتەدى. بۇل تەحنولوگيادا ءبىرىنشى ورىندا وقۋشى تۇرادى جانە ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋداعى وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىنە اسا نازار اۋدارىلدى. سوندىقتان ءوز ءىس - تاجىريبەمدە وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ وزدىگىنەن جۇمىس جاساۋعا داعدىلاندىرۋ بارىسىندا ىسكە اسىرىلاتىن دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ دا ەلەمەنتتەرىن قولدانامىن.
دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ وقۋشىلارعا تيىمدىلىگى:
• سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ بارلىعى دەڭگەيلىك تاپسىرما ورىنداۋى؛
• ءبىلىم كورسەتكىشىنىڭ ناقتى جانە ساپالى بولۋى؛
• وقۋشىنىڭ ءوز ءبىلىمىن ءوزى باعالاپ، ءبىلىم دەڭگەيىن دامىتا الۋى
• وقۋشىلاردىڭ وقۋعا ىنتاسى مەن پانگە قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتۋى؛
• وقۋشىنىڭ ىزدەنۋ داعدىسىنىڭ، ۇستامدىلىعىنىڭ قالىپتاسۋى؛
• وقۋشى بەلسەندىلىگىنىڭ ويانۋى؛
• العا قويعان ماقساتىنا جەتۋگە داعدىلانۋى، قيىندىقتاردى جەڭۋگە ۇمتىلۋى؛
• وقۋشىنىڭ وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋى مەن جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ ارتۋى؛
• وقۋشى مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق قارىم - قاتىناستىڭ ورناۋى.
دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ مۇعالىمدەرگە تيىمدىلىگى:
• دەڭگەيلەپ - سارالاپ وقىتۋدا ءبىلىم يگەرۋدىڭ ءۇش دەڭگەيىنىڭ قاراستىرىلۋى؛
• وقۋشىلاردىڭ ساباق ۇستىندە بىرنەشە دەڭگەيدە جۇمىس جۇرگىزۋى؛
• ءبىلىم دارەجەسى بىردەي توپتاردى تەكسەرۋ ءىسىنىڭ جەڭىلدەۋى؛
• وقۋشىلاردىڭ جۇمىستارى ءادىل باعالانۋى؛
• وقۋشى مەن ءمۇعالىمنىڭ بەلسەندى شىعارماشىلىق قىزمەتىن دامىتۋى؛
• دارىندى وقۋشىلاردى انىقتاپ، ولارمەن تۇراقتى جانە جۇيەلى جۇمىس ىستەۋ مۇمكىندىگىنىڭ ورناۋى؛
• وليمپيادالىق، شىعارماشىلىق جۇمىس جەڭىمپازدارىنىڭ سانى ارتۋى.
جۇمىسىمداعى نەگىزگى باعىتىم: قازاق ءتىلى جانە كاسىپتىك قازاق ءتىلى ساباقتارىندا دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ، ال ماقساتىم: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن ىزدەنە جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتەرىن ناتيجەلى دامىتۋ.
جەتىستىكتەرگە جەتۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دارەجەسىن، ىنتاسىن، اقىل - وي، ەڭبەك داعدىسىن، ءوز جۇمىسىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىن ەسكەرۋ قاجەت. دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى قانداي دارەجەدە ورىنداي السا باعا بىلىمىنە قاراي قويىلادى.
ساباق بارىسىندا سىنىپتاعى بارلىق وقۋشىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيى انىقتالادى. بۇل ءادىستىڭ تاعى ءبىر ءتيىمدى جاعى – وقۋشى ءوزىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن، نەنى وقۋ كەرەكتىگىن انىقتاپ، ءوزىنىڭ ىزدەنۋىنە بولادى. ويتكەنى ول ءبىلىم ساپاسىنىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
ءبىلىم ساپاسى ءبىلىم، بىلىكتىلىك، داعدى جانە تۇلعانىڭ قاسيەتتەرى مەن قابىلەتتەرىمەن باعالانادى. ساباقتا وقۋشىلارعا ءوز ويلارىن تالداۋعا، ايتۋعا، قورىتىندىلاۋعا كوپ كوڭىل ءبولۋ قاجەت. ساباق بارىسىندا وزدىگىنەن ەڭبەكتەنۋگە، شىعارماشىلىقپەن ىزدەنۋگە، قورىتىندى جاساۋعا ماشىقتانادى. تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا جىبەرىلگەن قاتەلەر مەن كەمشىلىكتەردى ۋاقىتىندا انىقتاپ تۇزەتۋگە مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. ءمۇعالىم ءبىلىمى ناشارلارعا كومەك بەرىپ، قابىلەتتىلەرمەن جۇمىس ۇيىمداستىرىپ وتىرۋ ارقىلى ماتەماتيكا ءپانىن وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىگىن ارتتىرادى. تاقىرىپتى تولىق مەڭگەرە الماعان وقۋشىلارمەن قوسىمشا ساباقتار، سىنىپتان تىس جۇمىستار جۇرگىزۋى كەرەك.
جاڭا وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ قاي ءتۇرى بولسا دا، ول يگەرۋگە ءتيىمدى، وقىتۋشى مەن ءبىلىم الۋشىنىڭ اراسىندا قارىم - قاتىناس ورناتۋعا يكەمدى بولۋى ءتيىس. قازىرگى ءاربىر ىزدەنىمپاز وقىتۋشىنىڭ مىندەتى وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىن، ىسكەرلىگىن دامىتۋ. وسىعان وراي، وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىنىڭ ءبىرى وزىندىك جۇمىسپەن وزدىگىنەن ءبىلىم الۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق جانە ادىستەمەلىك تاسىلدەرىن قازىرگى زامان تالاپتارىنا سايكەس جەتىلدىرۋ بولىپ وتىر.
سوڭعى كەزدە ۋاقىت تالابىنا ساي ءوز تاجىريبەمدە مەن دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانىپ ءجۇرمىن. بۇل تەحنولوگيادا ءبىرىنشى ورىندا وقۋشى تۇرادى جانە ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋداعى بەلسەندىلىگىنە اسا نازار اۋدارىلادى.
ءوزىمنىڭ تاجىريبەمە كەلسەم، مەن ورىس تىلىندە ءبىلىم الاتىن توپتارداعى قازاق جانە كاسىپتىك قازاق تىلىندە دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگيانىڭ ەلەمەنتتەرىن ءجيى قولدانامىن.
وسى تەحنولوگيا بويىنشا ساباعىمدا مىنا باعىتتا جۇمىس جاسايمىن:
- ۇجىممەن جۇمىس؛
- توپپەن جۇمىس؛
- جەكە وقۋشىمەن جۇمىس؛
- دارىندى وقۋشى دايىنداۋ.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار
كيىز ءۇي
كيىز ءۇي نەگىزگى ءتورت بولشەكتەن قۇرالادى. ول - كەرەگە، ۋىق، شاڭىراق، ەسىك. بۇلاردىڭ ءبىرى تالدان، قايىڭنان، تەرەكتەن جاسالادى. ەڭ جاقسىسى تال. كەرەگە، ۋىق، شاڭىراق، ەسىكتى شەبەر - ءۇيشى جاسايدى. ۇيشىلەر تالدى وزەندەر بويىنان الادى. ول وزەندەر: ەدىل، جايىق، سىرداريا.
ءۇيشى كيىز ءۇيدىڭ اعاشتان جاسايتىن بۇيىمدارىن كوكتەمدە باستاپ، كۇزدىڭ اياعىنا دەيىن ىستەيدى. كيىز ءۇيدىڭ اعاش بولشەكتەرىن جاساۋ ءۇشىن ۇيشىلەر مور، تەز، ۇسكى دەگەن ۇلتتىق قۇرال - سايمانداردى پايدالانعان.
كەرەگە قاناتتاردان تۇرادى. قانات ساعاناقتان قۇرالادى. كەرەگەنىڭ ەكى ءتۇرى بولادى: جەلكوز، توركوز. جەلكوز قاتتى جەلگە ءتوزىمدى، ال توركوز جاڭبىرلى كۇندەردە سۋ جىبەرمەيدى. ساعاناقتار قيعاش ورنالاسادى.
شاڭىراق ەكى بولشەكتەن تۇرادى: شەڭبەر جانە كۇلدىرەۋىشتەن. ەگەردە كيىز ءۇيدىڭ باسقا بولشەكتەرى تالدان جاسالسا، شاڭىراق قايىڭنان ءيىلىپ جاسالادى. ول ءۇشىن قايىڭدى جازدىڭ ورتاسىندا كەسىپ الادى. بۇل كەزدە قايىڭنىڭ شىرىنى مول، سوندىقتان ونى كەپتىرمەي، شەڭبەر يەدى.
ساعاناق - جەرد
قانات - رەشەتكا
قيعاش - پو دياگونالي
شەڭبەر - كرۋگ
I دەڭگەي
1. ماتىننەن زات ەسىمدەردى تەرىپ، جەكەشە جانە كوپشە تۇرىندە جازىڭىز.
2. ءماتىن بويىنشا سۇراقتار قۇراستىرىڭىز.
II دەڭگەي
2. بەرىلگەن سوزدەردى قازاق تىلىنە اۋدارىڭىز.
سيلنىي ۆەتەر، دوجدليۆىە دني؛ بولشايا سەتكا، ماسسيۆنايا جەرد، كوجانايا پولوسكا، كوجانىي ۋزەلوك، شەستيكاناتنايا يۋرتا، لەگكوە دەريەۆو، نە پروپۋستيت ۆەتەر.
III دەڭگەي
ءماتىندى ورىس تىلىنە اۋدارىڭىز.
IV دەڭگەي رەجيسسەر ا. قارساقبايەۆ «دالاداعى قۋعىن» (س. سەيفۋللين)
وقۋشىلار 1 - ءشى كورىنىستى كورەدى.
1. ءسوز تىركەستەرىن ەسىڭىزگە ساقتاپ قالىڭىز.
قوڭاق سىيلاۋ شاڭىراق سىيلاۋ
شاشتىڭ اعىن سىيلاۋ اقساقالدى سىيلاۋ
قاريالاردى سىيلاۋ اتا - انانى سىيلاۋ
امانداسۋ سالەمدەسۋ
2. شاڭىراق سىيلاۋ كوزقاراسى تۇرعىسىنان قوناقتىڭ ءىس - ارەكەتىنە مىنەزدەمە بەرىڭىز.
وحاراكتەريزۋيتە پوۆەدەنيە گوستيا س توچكي زرەنيا شاڭىراق سىيلاۋ.
ءتىل دامىتۋ
ا. قارساقبايەۆ «دالاداعى قۋعىن» (س. سەيفۋللين) “پوگونيا ۆ ستەپي”
ءتورتىنشى كورىنىس (چەتۆەرتىي فراگمەنت)
I دەڭگەي
بەرىلگەن ەتىستىكتەردىڭ بولىمسىز ءتۇرىن قۇرىڭىز.
وبرازۋيتە وتريساتەلنىە فورمى داننىح گلاگولوۆ پو وبرازسۋ
جاسىرۋ - جاسىرماۋ ۇندەۋ - __________
ساتۋ - __________ اسىراۋ - __________
قورعاۋ - __________ اۋرەلەۋ - __________
ساناۋ - __________ ايتۋ - __________
I دەڭگەي
سىن ەسىمدەردى ەستە ساقتاڭىز. زاپومنيتە پريلاگاتەلنىە.
1. قايىرىمدى - ميلوستيۆىي، ليۋبەزنىي، دوبرىي
ادىلەتتى - سپراۆەدليۆىي، پراۆديۆىي
ءادىل - سپراۆەدليۆىي، چەستنىي
ادىللەت - سپراۆەدليۆوست، چەستنوست
وقىڭىز، اۋدارىڭىز. پروچيتايتە ي پەريەۆەديتە:
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جەر – شار ءتارىزدى دەنە. گلوبۋس – جەردىڭ ءدال ۇلگىسى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ءوزىن - ءوزى تانۋ پانىندە قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەر»
