قازاقستان تەرريتورياسىنداعى تايپا وداقتارى مەن ەرتەدەگى مەملەكەتتەردىڭ قوعامدىق قۇرىلىسى
سىنىبى: 10
ءپانى: قازاقستان تاريحى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: § 7. قازاقستان تەرريتورياسىنداعى تايپا وداقتارى مەن ەرتەدەگى مەملەكەتتەردىڭ قوعامدىق قۇرىلىسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: ءداۋىر تاريحىنا سيپاتتاما بەرۋ، العاشقى تايپا وداقتارى تۋرالى مالىمەتتەردى عىلىمي جاعىنان تالداۋ. قازاقستان تەرريتورياسىنداعى ەرتەدەگى مەملەكەتتەردىڭ تاريحى تۋرالى مالىمەتتەر بەرۋ.
2) دامىتۋشىلىق: تاقىرىپتى اشۋ ءۇشىن وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ، تاقىرىپتىڭ عىلىميلىعىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ. تاريحي بىلىمدەرىن دامىتۋ.
3) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ەڭبەككە باۋلۋ، وتاندى سۇيە بىلۋگە ۇيرەتۋ. وتكەن تاريحي مۇرالاردى قورعاپ، قۇرمەتتەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ادىستەرى: بايانداۋ، تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكتى قۇرالدارى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ساياسي كارتا.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، بيولوگيا.
ساباقتىڭ بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ: 1 - 3 مين.
قازاقتىڭ بۇكىل تاريحى – بىرىگۋ تاريحى، تۇتاستانۋ تاريحى.
تاريح تەك عىلىم ءۇشىن زەرتتەلمەيدى. ول ەڭ الدىمەن تاريحتان تاعىلىم، ساباق الۋ ءۇشىن زەرتتەلەدى.
(ن. نازاربايەۆ.)
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: 10 - 15 مين.
1. §6. قازاقستاندا تەمىر داۋىرىندە ءومىر سۇرگەن تايپالاردىڭ زەرتتەلۋى.
ا) تەمىر داۋىرىنە سيپاتتاما
ءا) جازبا دەرەكتەر
ب) اناحارسيس - ساق داناسى
ۆ) ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرداڭ زەرتتەلۋى.
III. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ:
№1. ساقتاردىڭ اتالۋى:
گرەكتەر -
پارسىلار -
يراندىقتار -
№2. ساقتاردىڭ ءبولىنۋى: 1. تيگراحاۋدا؛
2. حاوماۆارگا؛
3. پاراداراييا.
№3. ءاناحارسيستىڭ ناقىل سوزدەرىن تالداۋ:
«باسقا پالە – تىلدەن»
«تاتىمسىز مىڭ دوستان – ادال ءبىر دوس ارتىق»
IV. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ:
جوسپار:
1. ساقتاردىڭ قوعامدىق قۇرىلىسى
2. ساق تايپالارىنىڭ شارۋاشىلىعى
3. قولونەر مەن زەرگەرلىكتىڭ دامۋى
4. بەينەلەۋ ونەرى
5. ءدىني نانىم – سەنىمدەرى
6. ساقتاردىڭ انتروپولوگيالىق وزگەرىستەرى
1. ساق قوعامىندا مۇلىك تەڭسىزدىگى پايدا بولدى.
مەنشىكتىك
------------------ قاۋىمدىق مەنشىك (جەرگە)
------------------ وتباسىلىق مەنشىك (مالعا)
ب. ز. د. 1 مىڭج. ورتاسىندا تايپالىق وداقتاردان قازاقستانداعى العاشقى مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار پايدا بولدى.
وڭتۇستىك، شىعىس، ورتالىق اۋداندار - ساق تايپالىق وداعىنا بىرىكسە، سولتۇستىك، باتىس ايماقتار - سارمات تايپا وداعىنا بىرىكتى.
2. ساقتاردىڭ شارۋاشىلىعى: 1. كوشپەلى مال؛
2. سۋارمالى ەگىنشىلىك.
قوسىمشا شارۋاشىلىعى - بالىق، اڭ اۋلاۋ.
كاسىبى - ايىرباس ساۋدا.
3. جىلقىنىڭ ەكى ءتۇرى: 1. جىلقىنىڭ تەز سەمىرەتىن ەتتى ءتۇرى؛
2. سۋىققا ءتوزىمدى جىلقى(كوپ تارادى).
4. ساقتار - ناعىز زەرگەر، تاماشا ءمۇسىنشى.
5.”اڭدىق ستيل”: 1. مازمۇنى جاعىنان - ميفولوگيالىق؛
2. ءتۇرى جاعىنان - شىن مانىندەگى اڭ بەينەسى.
عالىمدار جەتىسۋ ايماعىنان تابىلعان “اڭ ستيلىندەگى” اشەكەي بۇيىمداردىڭ جاسالۋ مەرزىمىن 3 كەزەڭگە ءبولدى:
1. كونە زامان: جانۋارلاردىڭ ءبىر ورىندا، قاز - قالپىندا جەكە تىك تۇرۋلارى.
2. گۇلدەنگەن كەزەڭى: جانۋارلاردىڭ ءار ءتۇرلى ارەكەت جاساپ تۇرعان كۇردەلى بەينەلەنۋى.
3. قۇلدىراۋ كەزەڭى: بۇل كەزەڭدە اڭ ءستيلى ويۋ - ورنەككە اينالا باستاعان. ب. ز. د. V - Ivع. ع. پوليحرومدىق تۋىندىلارى شىقتى.
ويۋ - ورنەك ءتۇرى: 1. گەومەتريالىق؛
2. زوومورفتىق(وسىمدىككە ۇقساس)؛
3. رامىزدىك(تاڭبالىق).
5.”كوسەمگە تابىنۋ”
انيميزم، توتەميزم.
6. مونگولويدتىك ءۇردىس تەمىر داۋىرىندە جۇرە باستادى.
V. بەكىتۋ تاپسىرمالارى: 5 مين.
تەست تۇرلەرىن قولدانۋ.
1. بالامالى تەست جاۋابى: “ءيا” نەمەسە “جوق” سوزدەرى ارقىلى بەلگىلەنەدى.
1. ساق تايپالارى تاس داۋىرىنەن باستاپ ءومىر سۇرە باستادى. (جوق)
2. تاسمولا مادەنيەتى قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاستى (جوق)
3. ب. ز. ب. VII ع. “اڭدىق ستيل” دامىدى (ءيا)
2. ارالاس تەست ورىن ورنىنا قويۋ.
التىن ادام، قولا ءداۋىرى، ۇيسىندەر، مىستى تاس ءداۋىرى، تۇرىك قاعاناتى.
(جاۋابى: مىستى تاس، قولا ءداۋىرى، التىن ادام، ۇيسىندەر، تۇرىك قاعاناتى).
№3. “سيقىرلى ءسوز” (تاريحي تەرميندەردى ەستە ساقتاۋ). “ا” ءارپى
1. ارحەولوگيا؛
2. انتروپولوگيا؛
3. اڭدىق ستيل؛
4. التىن ادام؛
5. اناحارسيس.
№4.
حرونولوگيا ------------------------------------ اتاۋلار -------------------- اتتار
ب. ز. ب. VII عاسىرلار -------------------------- سكيف ------------------------ اناحارسيس
ب. ز. ب. 484 - 425 جىلدار ارالىعى ------ تۋر --------------------------- گەرودوت
----------------------------------------------------- تيگراحاۋدا ---------------- توميريس
№5. ارىپتەردى شەشۋ
ستمويير --------------------- رەگجاۋىن ------------------- سەمكو
(توميريس) ------------------ (جاۋىنگەر) ---------------- (كوسەم)
VI. ۇيگە تاپسىرما: 1. §7 وقۋ 1 - 2 مين
2.؟! جاۋاپ بەرۋ.
VII. باعالاۋ. 1 - 3 مين.
ءپانى: قازاقستان تاريحى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: § 7. قازاقستان تەرريتورياسىنداعى تايپا وداقتارى مەن ەرتەدەگى مەملەكەتتەردىڭ قوعامدىق قۇرىلىسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: ءداۋىر تاريحىنا سيپاتتاما بەرۋ، العاشقى تايپا وداقتارى تۋرالى مالىمەتتەردى عىلىمي جاعىنان تالداۋ. قازاقستان تەرريتورياسىنداعى ەرتەدەگى مەملەكەتتەردىڭ تاريحى تۋرالى مالىمەتتەر بەرۋ.
2) دامىتۋشىلىق: تاقىرىپتى اشۋ ءۇشىن وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ، تاقىرىپتىڭ عىلىميلىعىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ. تاريحي بىلىمدەرىن دامىتۋ.
3) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ەڭبەككە باۋلۋ، وتاندى سۇيە بىلۋگە ۇيرەتۋ. وتكەن تاريحي مۇرالاردى قورعاپ، قۇرمەتتەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ادىستەرى: بايانداۋ، تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكتى قۇرالدارى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ساياسي كارتا.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، بيولوگيا.
ساباقتىڭ بارىسى
I. ۇيىمداستىرۋ: 1 - 3 مين.
قازاقتىڭ بۇكىل تاريحى – بىرىگۋ تاريحى، تۇتاستانۋ تاريحى.
تاريح تەك عىلىم ءۇشىن زەرتتەلمەيدى. ول ەڭ الدىمەن تاريحتان تاعىلىم، ساباق الۋ ءۇشىن زەرتتەلەدى.
(ن. نازاربايەۆ.)
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: 10 - 15 مين.
1. §6. قازاقستاندا تەمىر داۋىرىندە ءومىر سۇرگەن تايپالاردىڭ زەرتتەلۋى.
ا) تەمىر داۋىرىنە سيپاتتاما
ءا) جازبا دەرەكتەر
ب) اناحارسيس - ساق داناسى
ۆ) ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرداڭ زەرتتەلۋى.
III. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ:
№1. ساقتاردىڭ اتالۋى:
گرەكتەر -
پارسىلار -
يراندىقتار -
№2. ساقتاردىڭ ءبولىنۋى: 1. تيگراحاۋدا؛
2. حاوماۆارگا؛
3. پاراداراييا.
№3. ءاناحارسيستىڭ ناقىل سوزدەرىن تالداۋ:
«باسقا پالە – تىلدەن»
«تاتىمسىز مىڭ دوستان – ادال ءبىر دوس ارتىق»
IV. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ:
جوسپار:
1. ساقتاردىڭ قوعامدىق قۇرىلىسى
2. ساق تايپالارىنىڭ شارۋاشىلىعى
3. قولونەر مەن زەرگەرلىكتىڭ دامۋى
4. بەينەلەۋ ونەرى
5. ءدىني نانىم – سەنىمدەرى
6. ساقتاردىڭ انتروپولوگيالىق وزگەرىستەرى
1. ساق قوعامىندا مۇلىك تەڭسىزدىگى پايدا بولدى.
مەنشىكتىك
------------------ قاۋىمدىق مەنشىك (جەرگە)
------------------ وتباسىلىق مەنشىك (مالعا)
ب. ز. د. 1 مىڭج. ورتاسىندا تايپالىق وداقتاردان قازاقستانداعى العاشقى مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار پايدا بولدى.
وڭتۇستىك، شىعىس، ورتالىق اۋداندار - ساق تايپالىق وداعىنا بىرىكسە، سولتۇستىك، باتىس ايماقتار - سارمات تايپا وداعىنا بىرىكتى.
2. ساقتاردىڭ شارۋاشىلىعى: 1. كوشپەلى مال؛
2. سۋارمالى ەگىنشىلىك.
قوسىمشا شارۋاشىلىعى - بالىق، اڭ اۋلاۋ.
كاسىبى - ايىرباس ساۋدا.
3. جىلقىنىڭ ەكى ءتۇرى: 1. جىلقىنىڭ تەز سەمىرەتىن ەتتى ءتۇرى؛
2. سۋىققا ءتوزىمدى جىلقى(كوپ تارادى).
4. ساقتار - ناعىز زەرگەر، تاماشا ءمۇسىنشى.
5.”اڭدىق ستيل”: 1. مازمۇنى جاعىنان - ميفولوگيالىق؛
2. ءتۇرى جاعىنان - شىن مانىندەگى اڭ بەينەسى.
عالىمدار جەتىسۋ ايماعىنان تابىلعان “اڭ ستيلىندەگى” اشەكەي بۇيىمداردىڭ جاسالۋ مەرزىمىن 3 كەزەڭگە ءبولدى:
1. كونە زامان: جانۋارلاردىڭ ءبىر ورىندا، قاز - قالپىندا جەكە تىك تۇرۋلارى.
2. گۇلدەنگەن كەزەڭى: جانۋارلاردىڭ ءار ءتۇرلى ارەكەت جاساپ تۇرعان كۇردەلى بەينەلەنۋى.
3. قۇلدىراۋ كەزەڭى: بۇل كەزەڭدە اڭ ءستيلى ويۋ - ورنەككە اينالا باستاعان. ب. ز. د. V - Ivع. ع. پوليحرومدىق تۋىندىلارى شىقتى.
ويۋ - ورنەك ءتۇرى: 1. گەومەتريالىق؛
2. زوومورفتىق(وسىمدىككە ۇقساس)؛
3. رامىزدىك(تاڭبالىق).
5.”كوسەمگە تابىنۋ”
انيميزم، توتەميزم.
6. مونگولويدتىك ءۇردىس تەمىر داۋىرىندە جۇرە باستادى.
V. بەكىتۋ تاپسىرمالارى: 5 مين.
تەست تۇرلەرىن قولدانۋ.
1. بالامالى تەست جاۋابى: “ءيا” نەمەسە “جوق” سوزدەرى ارقىلى بەلگىلەنەدى.
1. ساق تايپالارى تاس داۋىرىنەن باستاپ ءومىر سۇرە باستادى. (جوق)
2. تاسمولا مادەنيەتى قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاستى (جوق)
3. ب. ز. ب. VII ع. “اڭدىق ستيل” دامىدى (ءيا)
2. ارالاس تەست ورىن ورنىنا قويۋ.
التىن ادام، قولا ءداۋىرى، ۇيسىندەر، مىستى تاس ءداۋىرى، تۇرىك قاعاناتى.
(جاۋابى: مىستى تاس، قولا ءداۋىرى، التىن ادام، ۇيسىندەر، تۇرىك قاعاناتى).
№3. “سيقىرلى ءسوز” (تاريحي تەرميندەردى ەستە ساقتاۋ). “ا” ءارپى
1. ارحەولوگيا؛
2. انتروپولوگيا؛
3. اڭدىق ستيل؛
4. التىن ادام؛
5. اناحارسيس.
№4.
حرونولوگيا ------------------------------------ اتاۋلار -------------------- اتتار
ب. ز. ب. VII عاسىرلار -------------------------- سكيف ------------------------ اناحارسيس
ب. ز. ب. 484 - 425 جىلدار ارالىعى ------ تۋر --------------------------- گەرودوت
----------------------------------------------------- تيگراحاۋدا ---------------- توميريس
№5. ارىپتەردى شەشۋ
ستمويير --------------------- رەگجاۋىن ------------------- سەمكو
(توميريس) ------------------ (جاۋىنگەر) ---------------- (كوسەم)
VI. ۇيگە تاپسىرما: 1. §7 وقۋ 1 - 2 مين
2.؟! جاۋاپ بەرۋ.
VII. باعالاۋ. 1 - 3 مين.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
جازبا جۇمىسىنا بايلانىستى قاتەمەن جۇمىس جۇرگىزۋ جولدارى
