قازاقستانداعى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنىڭ كۇشەيۋى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستانداعى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنىڭ كۇشەيۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
• بىلىمدىلىك: قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋىنىڭ سالدارى مەن ماڭىزى، قازاقستانداعى پاتشا اكىمشىلىگىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنىڭ كۇشەيۋى، قازاقستان اۋماعىنداعى (جايىقتىق، سىبىرلىك، ورىنبورلىق جانە جەتىسۋلىق) كازاك اسكەرلەرى، قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋىنىڭ تاريحي ماڭىزىنا توقتالۋ.
• دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وتكەن ساباقتان وتكەن تاقىرىپتارىمەن بايلانىس جاساي وتىرىپ، قورىتىندىلاۋ، وزىندىك پىكىرىن ءبىلدىرۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ.
• تاربيەلىك: پاتريوتتىق رۋحقا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تۇسىندىرمەلى - بايانداۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، اتلاس، ەلەكتروندى وقۋلىق
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋىنىڭ اياقتالۋى
1) ۇلى ءجۇزدىڭ رەسەيگە قوسىلۋىنا تۇرتكى بولعان نەگىزگى سەبەپتەردى اتاڭدار
2) ۇلى ءجۇز قازاقتارىنىڭ رەسەيدىڭ قول استىنا ءوتۋدى ءوز ەرىكتەرىمەن قابىلداۋ ءۇردىسى قالاي ءجۇردى؟ وعان نە سەبەپ بولدى؟
3) رەسەيگە قوسىلۋ بارىسىندا قانداي بەكىنىستەر سالىندى؟
4) تەست جۇمىسىن تەكسەرۋ
III. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ: قازاقستانداعى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنىڭ كۇشەيۋى.
رەسەي مەن قوقان اراسىنداعى قارىم - قاتىناستاردىڭ شيەلەنىسۋى (سەبەپ - جەتىسۋ مەن وڭتۇستىك قازاقستاننىڭ قالالارى ءىس جۇزىندە قوقان حاندىعىنىڭ بيلىگىندە بولۋى) ورتا ازياداعى مەملەكەتتەردىڭ - حيۋا، قوقان جانە بۇحار حاندىقتارىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن جويۋمەن اياقتالدى.
قوقانعا قارسى اسكەري ناۋقاننىڭ باستالۋى:
1859 ج. – ۇلى جۇزدە تۇرعىزىلعان قاستەك بەكىنىسى رەسەي تىرەگى سانالىپ، قوقان حاندىعىنىڭ شابۋىلىنا توسقاۋىل بولدى. شۋ القابىنان پولكوۆنيك سيممەرمان توبى شابۋىلداپ، 1860ج 26 تامىزدا توقماقتى، 4 قىركۇيەكتە پىشپەكتى (قوقاننىڭ جەتىسۋداعى تىرەگى) الدى. قوقان حانى ۆەرنىي بەكىنىسىنە مىڭدىق اسكەر جىبەردى(ورىستاردان ەسە كوپ). قازاق فەودالدارى – گە ءبولىندى:
- كەنەسارىنىڭ بالاسى سۇلتان سىزدىق (سادىق) توبى رەسەيگە قارسى شىقتى
- فەودالداردىڭ كوپشىلىگى قوقان حانىنا قارسى شىقتى.
1860ج. 19 - 21 قازان – الاتاۋ وكرۋگىنىڭ بيلەۋشىسى گ. ا. كولپاكوۆسكيي اسكەرى ۇزىناعاش شايقاسىندا قوقاندىقتاردى جەڭدى. قوقاندىقتار – 400 ادامنان، ورىستار – 2 ادامنان ايىرىلدى. ۇزىناعاش شايقاسىنىڭ ماڭىزى:
جەتىسۋدىڭ قوقان وزبىرلىعىنان قۇتىلۋىنا زور ىقپال ەتتى.
1864ج. كوكتەم - قوقان حاندىعىنا قارسى جىبەرىلگەن پاتشا اسكەرى شۋ القابىن، مەركە، اۋليەاتا، تۇركىستان بەكىنىستەرىن الدى.
1864ج. 22 - قىركۇيەك – تۇركىستان جاعىنا چەرنيايەۆ توبى، اۋليەاتا جاعىنان لاركە توبى شابۋىلداپ شىمكەنت الىندى.
1865ج. شىلدە – تاشكەنتتى 3 كۇندىك شايقاستان كەيىن الدى.
1866ج. بۇحار حاندىعىن ورىس اسكەرلەرى جاۋلاپ، 1867ج. حاندىق يەلىكتەرى تۇركىستان گەن.- گۋب - نا قۇرامىنا كىردى.
1868ج. قاڭتار – قوقان حاندىعىنا تاۋەلدى قازاق جەرلەرى رەسەي قۇرامىنا ەنىپ، تۇركىستان گەن - گۋب. قۇرامىنا باعىندىرىلدى.
1873ج. – حيۋا حاندىعىنىڭ جەڭىلىستەرى حيۋا حاندىعى بيلىگىنەن قازاقتاردىڭ تولىق ءبولىنىپ شىعۋىن تەزدەتتى.
1865ج. رەسەي اسكەري ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن تۇركىستان ايماعى قۇرىلدى. ول ورىنبور گەن - گۋب - نا باعىندىرىلدى. 1867ج. ورتالىعى – تاشكەنت قالاسىندا ورنالاسقان تۇركىستان گەن - گۋب. قۇرۋ تۋرالى جارلىق شىقتى.
پاتشا ۇكىمەتىنىڭ سوعىس قيمىلدارىنىڭ سالدارلارى:
كوپتەگەن قالالار قيرادى. (م.، تۇركىستان قالاسى قيراپ، ءورت شىقتى)
الەمدىك دەڭگەيدەگى مادەني ەسكەرتكىشتەرگە زاقىم كەلتىرىلدى. (م.، قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىن زەڭبىرەكپەن اتقىلادى. ەگەر شەيح - ەل يسلام ءوز باسىن ولىمگە تىگىپ، كەسەنەنىڭ ۇستىندە جەلبىرەپ تۇرعان اق تۋدى لاقتىرىپ تاستاماعاندا عيماراتتىڭ تۇگەل ورتەنىپ كەتۋى مۇمكىن ەدى)
تۇركىستان مەن شىمكەنت باسىپ العاننان كەيىن ورىنبور جانە ءسىبىر شەپتەرى ءبىر - بىرىمەن جالعاستى.
قازاقتاردىڭ ءداستۇرلى سوت جۇيەسىنە وزگەرىستەر ەنگىزىلدى.
ءدىنباسىلاردى ولكە حالقىنا ىقپالىن شەكتەۋ ءۇشىن پاتشا ۇكىمەتى قازىلاردى سايلاپ قويۋ ءتارتىبىن ەنگىزدى.
الىم - سالىق كۇشەيدى. (1/3 ازاماتتىق وكىمەت بيلىگىن ۇستاۋعا، ال 2/3 بولىگى تازا اسكەري ماقساتتارعا جۇمسالدى.)
تۇركىستان ولكەسىنىڭ باسشىسى گەنەرال گ. ا. كولپاكوۆسكيي قازاقستانعا رەسەيدەن قازاقتار مەن شارۋالاردى كوشىرىپ اكەلىپ، ورنالاستىرۋدى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ جۇزەگە اسىردى. 1867 ج. جەتىسۋ كازاكتارىنىڭ اسكەرلەرى قۇرىلدى.
IV. ساباقتى بەكىتۋ:
جۇپقا ءبولىنىپ، تاقىرىپ بويىنشا 10 سۇراق قۇراستىرۋ
V. ساباقتى قورىتىندىلاۋ
VI. باعالاۋ
VII. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
• بىلىمدىلىك: قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋىنىڭ سالدارى مەن ماڭىزى، قازاقستانداعى پاتشا اكىمشىلىگىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنىڭ كۇشەيۋى، قازاقستان اۋماعىنداعى (جايىقتىق، سىبىرلىك، ورىنبورلىق جانە جەتىسۋلىق) كازاك اسكەرلەرى، قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋىنىڭ تاريحي ماڭىزىنا توقتالۋ.
• دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وتكەن ساباقتان وتكەن تاقىرىپتارىمەن بايلانىس جاساي وتىرىپ، قورىتىندىلاۋ، وزىندىك پىكىرىن ءبىلدىرۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ.
• تاربيەلىك: پاتريوتتىق رۋحقا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تۇسىندىرمەلى - بايانداۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، اتلاس، ەلەكتروندى وقۋلىق
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋىنىڭ اياقتالۋى
1) ۇلى ءجۇزدىڭ رەسەيگە قوسىلۋىنا تۇرتكى بولعان نەگىزگى سەبەپتەردى اتاڭدار
2) ۇلى ءجۇز قازاقتارىنىڭ رەسەيدىڭ قول استىنا ءوتۋدى ءوز ەرىكتەرىمەن قابىلداۋ ءۇردىسى قالاي ءجۇردى؟ وعان نە سەبەپ بولدى؟
3) رەسەيگە قوسىلۋ بارىسىندا قانداي بەكىنىستەر سالىندى؟
4) تەست جۇمىسىن تەكسەرۋ
III. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ: قازاقستانداعى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنىڭ كۇشەيۋى.
رەسەي مەن قوقان اراسىنداعى قارىم - قاتىناستاردىڭ شيەلەنىسۋى (سەبەپ - جەتىسۋ مەن وڭتۇستىك قازاقستاننىڭ قالالارى ءىس جۇزىندە قوقان حاندىعىنىڭ بيلىگىندە بولۋى) ورتا ازياداعى مەملەكەتتەردىڭ - حيۋا، قوقان جانە بۇحار حاندىقتارىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن جويۋمەن اياقتالدى.
قوقانعا قارسى اسكەري ناۋقاننىڭ باستالۋى:
1859 ج. – ۇلى جۇزدە تۇرعىزىلعان قاستەك بەكىنىسى رەسەي تىرەگى سانالىپ، قوقان حاندىعىنىڭ شابۋىلىنا توسقاۋىل بولدى. شۋ القابىنان پولكوۆنيك سيممەرمان توبى شابۋىلداپ، 1860ج 26 تامىزدا توقماقتى، 4 قىركۇيەكتە پىشپەكتى (قوقاننىڭ جەتىسۋداعى تىرەگى) الدى. قوقان حانى ۆەرنىي بەكىنىسىنە مىڭدىق اسكەر جىبەردى(ورىستاردان ەسە كوپ). قازاق فەودالدارى – گە ءبولىندى:
- كەنەسارىنىڭ بالاسى سۇلتان سىزدىق (سادىق) توبى رەسەيگە قارسى شىقتى
- فەودالداردىڭ كوپشىلىگى قوقان حانىنا قارسى شىقتى.
1860ج. 19 - 21 قازان – الاتاۋ وكرۋگىنىڭ بيلەۋشىسى گ. ا. كولپاكوۆسكيي اسكەرى ۇزىناعاش شايقاسىندا قوقاندىقتاردى جەڭدى. قوقاندىقتار – 400 ادامنان، ورىستار – 2 ادامنان ايىرىلدى. ۇزىناعاش شايقاسىنىڭ ماڭىزى:
جەتىسۋدىڭ قوقان وزبىرلىعىنان قۇتىلۋىنا زور ىقپال ەتتى.
1864ج. كوكتەم - قوقان حاندىعىنا قارسى جىبەرىلگەن پاتشا اسكەرى شۋ القابىن، مەركە، اۋليەاتا، تۇركىستان بەكىنىستەرىن الدى.
1864ج. 22 - قىركۇيەك – تۇركىستان جاعىنا چەرنيايەۆ توبى، اۋليەاتا جاعىنان لاركە توبى شابۋىلداپ شىمكەنت الىندى.
1865ج. شىلدە – تاشكەنتتى 3 كۇندىك شايقاستان كەيىن الدى.
1866ج. بۇحار حاندىعىن ورىس اسكەرلەرى جاۋلاپ، 1867ج. حاندىق يەلىكتەرى تۇركىستان گەن.- گۋب - نا قۇرامىنا كىردى.
1868ج. قاڭتار – قوقان حاندىعىنا تاۋەلدى قازاق جەرلەرى رەسەي قۇرامىنا ەنىپ، تۇركىستان گەن - گۋب. قۇرامىنا باعىندىرىلدى.
1873ج. – حيۋا حاندىعىنىڭ جەڭىلىستەرى حيۋا حاندىعى بيلىگىنەن قازاقتاردىڭ تولىق ءبولىنىپ شىعۋىن تەزدەتتى.
1865ج. رەسەي اسكەري ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن تۇركىستان ايماعى قۇرىلدى. ول ورىنبور گەن - گۋب - نا باعىندىرىلدى. 1867ج. ورتالىعى – تاشكەنت قالاسىندا ورنالاسقان تۇركىستان گەن - گۋب. قۇرۋ تۋرالى جارلىق شىقتى.
پاتشا ۇكىمەتىنىڭ سوعىس قيمىلدارىنىڭ سالدارلارى:
كوپتەگەن قالالار قيرادى. (م.، تۇركىستان قالاسى قيراپ، ءورت شىقتى)
الەمدىك دەڭگەيدەگى مادەني ەسكەرتكىشتەرگە زاقىم كەلتىرىلدى. (م.، قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىن زەڭبىرەكپەن اتقىلادى. ەگەر شەيح - ەل يسلام ءوز باسىن ولىمگە تىگىپ، كەسەنەنىڭ ۇستىندە جەلبىرەپ تۇرعان اق تۋدى لاقتىرىپ تاستاماعاندا عيماراتتىڭ تۇگەل ورتەنىپ كەتۋى مۇمكىن ەدى)
تۇركىستان مەن شىمكەنت باسىپ العاننان كەيىن ورىنبور جانە ءسىبىر شەپتەرى ءبىر - بىرىمەن جالعاستى.
قازاقتاردىڭ ءداستۇرلى سوت جۇيەسىنە وزگەرىستەر ەنگىزىلدى.
ءدىنباسىلاردى ولكە حالقىنا ىقپالىن شەكتەۋ ءۇشىن پاتشا ۇكىمەتى قازىلاردى سايلاپ قويۋ ءتارتىبىن ەنگىزدى.
الىم - سالىق كۇشەيدى. (1/3 ازاماتتىق وكىمەت بيلىگىن ۇستاۋعا، ال 2/3 بولىگى تازا اسكەري ماقساتتارعا جۇمسالدى.)
تۇركىستان ولكەسىنىڭ باسشىسى گەنەرال گ. ا. كولپاكوۆسكيي قازاقستانعا رەسەيدەن قازاقتار مەن شارۋالاردى كوشىرىپ اكەلىپ، ورنالاستىرۋدى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ جۇزەگە اسىردى. 1867 ج. جەتىسۋ كازاكتارىنىڭ اسكەرلەرى قۇرىلدى.
IV. ساباقتى بەكىتۋ:
جۇپقا ءبولىنىپ، تاقىرىپ بويىنشا 10 سۇراق قۇراستىرۋ
V. ساباقتى قورىتىندىلاۋ
VI. باعالاۋ
VII. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
You Might Also Like
