قازاقتىڭ داستارقانى. ەسىمشە
ساباقتىڭ ماقساتى:
ۇلتتىق تاعامدار تۋرالى تەرەڭىرەك ماعلۇماتتار بەرۋ، «وي - قوزعاۋ» تاسىلدەرى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىقتارىن، ءوز بەتىمەن ارەكەتتەنۋ داعدىسىن دامىتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. ەسىمشەلەردىڭ تۇرلەرىن مەڭگەرىپ، شاقتارىن اجىراتا ءبىلۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبالار.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1) امانداسۋ؛
3) ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ءىى. جاڭا تاقىرىپ.
قازاق حالقى ءۇشىن داستارقاننان، دامنەن ۇلكەن نارسە جوق. سوندىقتان تاماق ىشۋگە شاقىرعاندا تاماقتى كوپ كۇتتىرۋگە بولمايدى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق داستارقانىندا بولاتىن نەگىزگى تاماقتاردىڭ تۇرلەرى:
ەت تاعامدارى؛ ءسۇت تاعامدارى؛ نان تاعامدارى.
ەڭ نەگىزگى ۇلتتىق تاماق – قازاقشا ەت.
ەت تاعامدارى: ەتتەن جاسالعان – دايارلانعان تاعامدار: قۋىرداق، قازى، شۇجىق، جايا. نان تاعامدارى: باۋىرساق، جالپاق نان، تابا نان، سامسا، ءبالىش.
ءسۇت تاعامدارى: قىمىز، شۇبات، ايران، قۇرت، ىرىمشىك، سارىماي، قايماق، سۇزبە.
(تاقتادا سۋرەتتەر كورسەتىلەدى)
● ءسۇت تاعامدارى
● نان تاعامدارى
● ەت تاعامدارى
ءىىى. ماتىنمەن جۇمىس.
قازاقتىڭ داستارقانى
قازاق حالقى «اس – ادامنىڭ ارقاۋى» دەپ بەكەر ايتپاعان. قوناقجاي، باۋىرمال حالىق داستارقانىنا ەرەكشە ءمان بەرگەن. بار ءتاتتىسىن، جاقسىسىن قوناعىنا ارناپ، سىباعا ساقتاپ وتىرعان. سىيلى قوناققا ەت اسقان.
قازاق داستارقانىنىڭ ءسانى مەن ءمانى – قۇرت پەن ماي، باۋىرساق، ىرىمشىك پەن جەنت، قىمىز بەن شۇبات. قازاقتىڭ داستارقانى كىمدى دە تاڭعالدىراتىنى انىق.
قازاقتىڭ داستارقانى ولاردىڭ كەڭپەيىلدىگىن، جومارتتىعىن، قوناقجايلىعىن كورسەتەدى.
وقۋشىلار ءماتىندى وقىپ، مازمۇنىن ايتادى. سۇراقتار قۇراستىرادى.
IV. بەرىلگەن ەتىستىكتەردى ەسىمشەنىڭ ءۇش شاعىندا جازىڭدار. بارۋ، ءجۇرۋ، كورۋ، ويناۋ، ءپىسىرۋ، ارناۋ، ءىشۋ، ۇرلەۋ، تۇزداۋ.
اۋىسپالى شاق ەسىمشە ---- وتكەن شاق ەسىمشە ------ ماقساتتى كەلەر شاق ەسىمشە
بار...
ءجۇر...
كور
وينا...
ءپىسىر...
ارنا...
ءىش....
ۇرلە...
تۇزدا...
V. ماقالداردى وقىپ، ەسىمشەلەردى تابىڭدار.
بىلگەننەن بىلمەگەنىڭ كوپ.
بۇرىنعى قوناق سوڭعى قوناققا ورىن بەرەر.
وتانعا وپاسىزدىق ەتكەنىڭ - ءوز تۇبىنە جەتكەنىڭ.
بىلگەن ادام بىلەر، بىلمەگەن ادام كۇلەر.
جوقتى بار دەسەڭ – قۇت بولار،
باردى جوق دەسەڭ – جۇت بولار.
اس تۇرعان جەردە اۋرۋ تۇرمايدى.
ديقان ەككەنىن جەيدى، جىلقى تەپكەنىن جەيدى.
VI بەرىلگەن سينونيمدىك قاتارداعى ارتىق ءسوزدى ايتىڭدار.
1. اس، تاماق، اس - سۋ، جەر - سۋ، تاعام، ءدام؛
2. دامدەس، داستارقانداس، تاباقتاس، ارالاس، ءدام - تۇزداس.
3. دايىنداۋ، ءبىتىرۋ، ازىرلەۋ، دايارلاۋ، قامداۋ.
4. قۇمار، قىزىعۋ، قۇشتار، اۋەس، ىڭكار، ىنتىق..
VII. بەرىلگەن سىن ەسىمدەر مەن زات ەسىمدەردى ماعىناسىنا قاراي تىركەستىرىپ جازىڭدار
سىن ەسىمدەر: جۇمساق، ىستىق، سۇرلەنگەن، تۇزدى، جاس، قويۋ، مايلى، قاتتى، ءدامدى، قاتقان.
زات ەسىمدەر: ەت، نان، تاماق، قامىر، سورپا، شاي، قازى، شۇجىق، شەلپەك.
VIII. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا قاجەتتى ارىپتەردى قويىپ جازۋ. ەسىمشەلەردى انىقتاۋ.
ك.. ءڭىلىن اقتارىپ ساپ،
اشى.. عان ماقتاعا.. قساپ.
دالانى... مارجانى ما،
شاشىلعان اق باۋ... رساق.
ەي، مەنىڭ اس.. ار تاۋىم -
قازاقى داستار.. انىم!
ءوزى.. ءسىن ىرىس، قۋات.. م،
با.. ىتىم، باستاۋلارىم!
ءىح. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى: 98 بەت. داستارقان باتاسىن جاتتاپ كەلۋ.
ح. باعالاۋ.
ۇلتتىق تاعامدار تۋرالى تەرەڭىرەك ماعلۇماتتار بەرۋ، «وي - قوزعاۋ» تاسىلدەرى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىقتارىن، ءوز بەتىمەن ارەكەتتەنۋ داعدىسىن دامىتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. ەسىمشەلەردىڭ تۇرلەرىن مەڭگەرىپ، شاقتارىن اجىراتا ءبىلۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سىزبالار.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1) امانداسۋ؛
3) ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ءىى. جاڭا تاقىرىپ.
قازاق حالقى ءۇشىن داستارقاننان، دامنەن ۇلكەن نارسە جوق. سوندىقتان تاماق ىشۋگە شاقىرعاندا تاماقتى كوپ كۇتتىرۋگە بولمايدى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق داستارقانىندا بولاتىن نەگىزگى تاماقتاردىڭ تۇرلەرى:
ەت تاعامدارى؛ ءسۇت تاعامدارى؛ نان تاعامدارى.
ەڭ نەگىزگى ۇلتتىق تاماق – قازاقشا ەت.
ەت تاعامدارى: ەتتەن جاسالعان – دايارلانعان تاعامدار: قۋىرداق، قازى، شۇجىق، جايا. نان تاعامدارى: باۋىرساق، جالپاق نان، تابا نان، سامسا، ءبالىش.
ءسۇت تاعامدارى: قىمىز، شۇبات، ايران، قۇرت، ىرىمشىك، سارىماي، قايماق، سۇزبە.
(تاقتادا سۋرەتتەر كورسەتىلەدى)
● ءسۇت تاعامدارى
● نان تاعامدارى
● ەت تاعامدارى
ءىىى. ماتىنمەن جۇمىس.
قازاقتىڭ داستارقانى
قازاق حالقى «اس – ادامنىڭ ارقاۋى» دەپ بەكەر ايتپاعان. قوناقجاي، باۋىرمال حالىق داستارقانىنا ەرەكشە ءمان بەرگەن. بار ءتاتتىسىن، جاقسىسىن قوناعىنا ارناپ، سىباعا ساقتاپ وتىرعان. سىيلى قوناققا ەت اسقان.
قازاق داستارقانىنىڭ ءسانى مەن ءمانى – قۇرت پەن ماي، باۋىرساق، ىرىمشىك پەن جەنت، قىمىز بەن شۇبات. قازاقتىڭ داستارقانى كىمدى دە تاڭعالدىراتىنى انىق.
قازاقتىڭ داستارقانى ولاردىڭ كەڭپەيىلدىگىن، جومارتتىعىن، قوناقجايلىعىن كورسەتەدى.
وقۋشىلار ءماتىندى وقىپ، مازمۇنىن ايتادى. سۇراقتار قۇراستىرادى.
IV. بەرىلگەن ەتىستىكتەردى ەسىمشەنىڭ ءۇش شاعىندا جازىڭدار. بارۋ، ءجۇرۋ، كورۋ، ويناۋ، ءپىسىرۋ، ارناۋ، ءىشۋ، ۇرلەۋ، تۇزداۋ.
اۋىسپالى شاق ەسىمشە ---- وتكەن شاق ەسىمشە ------ ماقساتتى كەلەر شاق ەسىمشە
بار...
ءجۇر...
كور
وينا...
ءپىسىر...
ارنا...
ءىش....
ۇرلە...
تۇزدا...
V. ماقالداردى وقىپ، ەسىمشەلەردى تابىڭدار.
بىلگەننەن بىلمەگەنىڭ كوپ.
بۇرىنعى قوناق سوڭعى قوناققا ورىن بەرەر.
وتانعا وپاسىزدىق ەتكەنىڭ - ءوز تۇبىنە جەتكەنىڭ.
بىلگەن ادام بىلەر، بىلمەگەن ادام كۇلەر.
جوقتى بار دەسەڭ – قۇت بولار،
باردى جوق دەسەڭ – جۇت بولار.
اس تۇرعان جەردە اۋرۋ تۇرمايدى.
ديقان ەككەنىن جەيدى، جىلقى تەپكەنىن جەيدى.
VI بەرىلگەن سينونيمدىك قاتارداعى ارتىق ءسوزدى ايتىڭدار.
1. اس، تاماق، اس - سۋ، جەر - سۋ، تاعام، ءدام؛
2. دامدەس، داستارقانداس، تاباقتاس، ارالاس، ءدام - تۇزداس.
3. دايىنداۋ، ءبىتىرۋ، ازىرلەۋ، دايارلاۋ، قامداۋ.
4. قۇمار، قىزىعۋ، قۇشتار، اۋەس، ىڭكار، ىنتىق..
VII. بەرىلگەن سىن ەسىمدەر مەن زات ەسىمدەردى ماعىناسىنا قاراي تىركەستىرىپ جازىڭدار
سىن ەسىمدەر: جۇمساق، ىستىق، سۇرلەنگەن، تۇزدى، جاس، قويۋ، مايلى، قاتتى، ءدامدى، قاتقان.
زات ەسىمدەر: ەت، نان، تاماق، قامىر، سورپا، شاي، قازى، شۇجىق، شەلپەك.
VIII. كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا قاجەتتى ارىپتەردى قويىپ جازۋ. ەسىمشەلەردى انىقتاۋ.
ك.. ءڭىلىن اقتارىپ ساپ،
اشى.. عان ماقتاعا.. قساپ.
دالانى... مارجانى ما،
شاشىلعان اق باۋ... رساق.
ەي، مەنىڭ اس.. ار تاۋىم -
قازاقى داستار.. انىم!
ءوزى.. ءسىن ىرىس، قۋات.. م،
با.. ىتىم، باستاۋلارىم!
ءىح. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى: 98 بەت. داستارقان باتاسىن جاتتاپ كەلۋ.
ح. باعالاۋ.
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ وتكەن ساباقتاردا العان بىلىمدەرىن قورىتىندىلاۋ، تاقىرىپقا بايلانىستى تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، باعالاۋ.
