سەپتىكتەر حاندىعى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ وتكەن ساباقتاردا العان بىلىمدەرىن قورىتىندىلاۋ، تاقىرىپقا بايلانىستى تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، باعالاۋ.
دامىتۋشىلىق: جەكە تۇلعانىڭ بويىندا تالداۋ، سالىستىرا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، دۇرىس سەپتىك جالعاۋلارىن جالعاپ ۇيرەتۋ. اۋىزشا، جازباشا جاتتىعۋلار جۇرگىزە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتىلىعىن، ءتىلىن دامىتۋ، لوگيكالىق ويلاۋ جانە سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى مەملەكەتتىك تىلگە قۇرمەتپەن قاراپ، ءتىل يگەرۋدى سانالى دا ەرىكتى تۇردە مەڭگەرۋگە، قازاق ءتىلىنىڭ قازىرگى كۇندەلىگىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى ءتىل ۇيرەنۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ءار ءتۇرلى سۋرەتتەر، ءتۇرلى تاپسىرمالار، ماقال – ماتەلدەر، ءسوزجۇمباق.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، سۇراق – جاۋاپ، تالداۋ، جۇپتىق، ويىن.
ساباقتىڭ تەحنولوگياسى: ويىن تەحنولوگياسى، دەنساۋلىقتى ساقتاۋ تەحنولوگياسى.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
2. ساباقتىڭ تاقىرىبى جانە ماقساتىمەن تانىستىرۋ
ءا) ساباققا كىرىسپە.
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى:
- بۇگىن قازاق ءتىلى ساباعىندا سەپتىكتەردى قايتالايمىز، ءار وقۋشى ءوز ءبىلىمىنىڭ دارەجەسىن كورسەتۋى ءتيىس.
- ءقازىر وسى سەپتىكتەر تۋرالى ەرتەگىنى تىڭداپ كورىڭدەر.
- ەرتە – ەرتە ەرتەدە سەپتىك دەگەن حان تۇرادى ەكەن. ونىڭ جەتى ۇلى بار ەكەن.
بارلىعى وسى سارايدا تۇرادى. ءار ۇلىنىڭ ءوز قىزمەتى بار. سەپتىك حاننىڭ ءار ۇلىنا بەرگەن مۇراسى بار ەكەن.
- سەپتىك حان مىناداي جارلىقتارىن جىبەرىپتى. حاننىڭ جارلىقتارىن دۇرىس شاپشاڭ ورىنداعان وقۋشىعا حاننىڭ سىيلىق باعاسى بار ەكەن.
1 - جارلىعى: ۇلدارىمنىڭ اتىن اتاپ، رەتىمەن قويىڭدار دەيدى.
2 - جارلىعى: ۇلدارىمنىڭ قىزمەتىن تابىڭدار (سۇراقتارىن تاۋىپ قويۋ).
3 - جارلىعى: ولاردىڭ مۇرالارىن اتاڭدار. (جالعاۋلارىن تاۋىپ قويۋ).
وقۋشىلار رەت – رەتىمەن سەپتىك اتاۋلارىن، سۇراقتارىن جانە جالعاۋلارىن ايتادى.
2 - تاپسىرما.
بەرىلگەن سوزدەردى سەپتەپ جالعاۋلارىنىڭ استىن سىزۋ.
1 - توپ حان ءسوزىن سەپتەيدى؛ 2 - توپ مۇرا ءسوزىن سەپتەيدى؛ 3 - توپ جارلىق ءسوزىن سەپتەيدى.
- بالالار، قازاق حالقىندا جەتى سانى قاسيەتتى سان.
جەتى سانىنا بايلانىستى كوپتەگەن ۇعىمدار بار. مىسالى 7 عالامات - 7 چۋدەس سۆەتا، 7 قازىنا - 7 بوگاتستۆ، 7 اتا – 7 كولەن رودوسلوۆنوي، «ناۋرىز كوجە»دە جەتى تاعامنان جاسالادى. كەمپىرقوساقتىڭ دا جەتى ءتۇسى بار، اپتا كۇندەرى. قازاق تىلىندە دە جەتى سەپتىك، 7 ۇياڭ داۋىسسىز، 7 ءۇندى داۋىسسىز بار.
ەندەشە، كەلەسى ءبىزدىڭ تاپسىرمامىز دا وسى سانمەن بايلانىستى.
سەپتىكتەر حاندىعىندا ناۋرىز مەيرامىنا دايىندالىپ جاتىر، سوندىقتان حان وسىنداي تاپسىرما بەرىپتى. ناۋرىز كوجە قانداي جەتى تاعامداردان جاسالادى ەكەنىن، ايتىپ بەرىڭىزشى دەيدى.
سلايد «ناۋرىز كوجە».
3 - تاپسىرما.
- كەلەسى حاننىڭ تاپسىرماسىن ورىندايىق.
1 – توپ سەپتىك اتاۋلارىن جينايدى، 2 - توپ اپتا كۇندەرىن رەتىمەن قويادى، 3 - توپ جەتى ۇرپاقتى رەتىمەن قويادى.
سەرگىتۋ ءساتى.
بىزدەر تاتۋ بولامىز،
گۇل – گۇل جايناپ بارامىز
جاتتىعۋلار جاساساق،
جاقسى سەرگىپ قالامىز!
ورنىمىزدان تۇرامىز،
قولدى بەلگە قويامىز.
بۇرىلامىز وڭعا ءبىر،
بۇرىلامىز سولعا ءبىر
ءبىر، ەكى، ءۇش، ءتورت
جوعارى قولدى سوعامىز.
- بالالار، ءبىز «ناۋرىز كوجە» جەتى تاعامنان جاسالادى دەپ ايتىپ كەتتىك.
ال ەندى ايتىڭدارشى، ناۋرىز كوجە دەگەندە ءسىزدىڭ ويلارىڭىزدا قانداي اسسوسياسيا كەلەدى.
- دۇرىس، مەيرام. ال مەيرامدا نە قۇرىلادى؟ كيىز ءۇي.
- حاننىڭ كەلەسى تاپسىرماسى كيىز ءۇيدى تىگۋ.
سوندىقتان كيىز ءۇيدى تىگۋ ءۇشىن حاننىڭ كەلەسى تاپسىرماسىن ورىنداۋعا تىرىسامىز.
1 - توپ. بەرىلگەن ديكتانت ماتىنىنەن سەپتىك جالعاۋلارى بار سوزدەردى تەرىپ جازۋ.
2 - توپ. ءماتىننىڭ ىشىنەن تەك قانا جۋان بۋىندى سوزدەردى تەرىپ جازۋ.
3 - توپ. «شاڭىراق» سوزىنە فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ.
كيىز ءۇيدى تىگۋ وڭاي ەمەس. الدىمەن كەرەگەنى جايادى. كەرەگەنىڭ بيىكتىگى ەكى مەتردەي بولادى. كەرەگەنىڭ ءار بولىگىن «قانات» دەپ اتايدى. كيىز ءۇي ءتورت، التى، سەگىز، ون ەكى قاناتتى بولادى. وسىدان كەيىن شاڭىراقتى كوتەرەدى. شاڭىراقتان كەيىن ەرەكشە قاستەرلەنەتىن بولشەگى – بوساعا. ول تابالدىرىق پەن ماڭدايشادان تۇرادى.
5 - تاپسىرما.
سلايدتار ارقىلى سويلەمدەر كورسەتىلەدى.
وقۋشىلار ونداعى كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى جالعاۋلاردى جالعاپ جازۋلارى كەرەك.
6 - تاپسىرما.
بالالار، كىم ءبىلىم جانە ونەر تۋرالى ماقال – ماتەلدەر بىلەدى.
(وقۋشىلار ماقال – ماتەل ايتادى).
قازاق حالقىندا ماقال – ماتەلدەر وتە كوپ. ولاردىڭ تاپقىرلىعى سان الۋان ءتۇرلى. بۇگىن ءبىز ءبىلىم مەن ونەر تاقىرىبىنا بەرىلگەن ماقال – ماتەلدەردى وقىپ، استى سىزىلعان سوزدەردىڭ قاي سەپتىكتە تۇرعانىن اۋىزشا ايتايىق.
(نە؟) وقۋ – ءبىلىم بۇلاعى،
(نە؟) ءبىلىم - ءومىر شىراعى.
(كىمنىڭ؟) ءبىلىمدىنىڭ – الدى جارىق،
(كىمنىڭ؟) ءبىلىمسىزدىڭ – كۇنى كارىپ.
(كىمگە؟) ونەرلىگە ءولىم جوق،
(كىمگە؟) جالقاۋعا جارىق جوق.
(نەنى؟) ونەردى ۇيرەن دە جيرەن.
وقۋ (نەمەن؟) ينەمەن قۇدىق قازعانداي.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ. ءسوزجۇمباقتى شەشۋ.
1. اپتانىڭ 3 - ءشى كۇنى.
2. زەمليا ءسوزى ىلىك سەپتىكتە.
3. نەدەليا ءسوزىنىڭ اۋدارماسى.
4. زيما ءسوزى جاتىس سەپتىكتە.
5. ودەجدا ءسوزىنىڭ اۋدارماسى.
6. جىل مەزگىلى.
ءسوزجۇمباقتان سەپتىك دەگەن جاسىرىلعان ءسوز شىعادى.
ق. مىرزالييەۆتىڭ «جەتى سەپتىك» اتتى ولەڭىن مانەرلەپ وقىپ، سەپتىك جالعاۋلارى مەن سۇراقتارىن قايتالاۋ.
جەتى سەپتىك - جەتى بالا،
جەتەۋىنىڭ اتىن اتا.
اتاۋ سەپتىك كىم؟ نە؟ دەسە،
اتىڭ مەنەن زاتىڭدى اتا.
كىمنىڭ؟ نەنىڭ؟ - دەپ انىقتاپ،
ىلىك سەپتىك ءىلىپ الار.
كىمدى؟ نەنى؟ كەرەك ەتسەڭ،
تابىس سۇراپ ءجۇرىپ تابار.
كىمگە؟ نەگە؟ قايدا؟ بارساڭ،
بارىس سەپتىك ءبىلىپ
كىمدە؟ نەدە؟ قايدا؟ دەسەڭ،
جاتىس سەپتىك سوندا جاتار.
شىعىس سەپتىك كىمنەن؟ نەدەن؟
قايدان شىقتىڭ سونى ايتار.
كىممەن؟ نەمەن؟ كەرەك بولسا،
كومەكتەس كومەك بەرىپ قايتار.
باعالاۋ.
ءۇي جۇمىسى. ق. مىرزالييەۆتىڭ «جەتى سەپتىك» اتتى ولەڭىن جاتتاۋ.
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ وتكەن ساباقتاردا العان بىلىمدەرىن قورىتىندىلاۋ، تاقىرىپقا بايلانىستى تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، باعالاۋ.
دامىتۋشىلىق: جەكە تۇلعانىڭ بويىندا تالداۋ، سالىستىرا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، دۇرىس سەپتىك جالعاۋلارىن جالعاپ ۇيرەتۋ. اۋىزشا، جازباشا جاتتىعۋلار جۇرگىزە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ساۋاتتىلىعىن، ءتىلىن دامىتۋ، لوگيكالىق ويلاۋ جانە سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى مەملەكەتتىك تىلگە قۇرمەتپەن قاراپ، ءتىل يگەرۋدى سانالى دا ەرىكتى تۇردە مەڭگەرۋگە، قازاق ءتىلىنىڭ قازىرگى كۇندەلىگىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى ءتىل ۇيرەنۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ءار ءتۇرلى سۋرەتتەر، ءتۇرلى تاپسىرمالار، ماقال – ماتەلدەر، ءسوزجۇمباق.
ساباقتىڭ ءتۇرى: قايتالاۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، سۇراق – جاۋاپ، تالداۋ، جۇپتىق، ويىن.
ساباقتىڭ تەحنولوگياسى: ويىن تەحنولوگياسى، دەنساۋلىقتى ساقتاۋ تەحنولوگياسى.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
2. ساباقتىڭ تاقىرىبى جانە ماقساتىمەن تانىستىرۋ
ءا) ساباققا كىرىسپە.
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى:
- بۇگىن قازاق ءتىلى ساباعىندا سەپتىكتەردى قايتالايمىز، ءار وقۋشى ءوز ءبىلىمىنىڭ دارەجەسىن كورسەتۋى ءتيىس.
- ءقازىر وسى سەپتىكتەر تۋرالى ەرتەگىنى تىڭداپ كورىڭدەر.
- ەرتە – ەرتە ەرتەدە سەپتىك دەگەن حان تۇرادى ەكەن. ونىڭ جەتى ۇلى بار ەكەن.
بارلىعى وسى سارايدا تۇرادى. ءار ۇلىنىڭ ءوز قىزمەتى بار. سەپتىك حاننىڭ ءار ۇلىنا بەرگەن مۇراسى بار ەكەن.
- سەپتىك حان مىناداي جارلىقتارىن جىبەرىپتى. حاننىڭ جارلىقتارىن دۇرىس شاپشاڭ ورىنداعان وقۋشىعا حاننىڭ سىيلىق باعاسى بار ەكەن.
1 - جارلىعى: ۇلدارىمنىڭ اتىن اتاپ، رەتىمەن قويىڭدار دەيدى.
2 - جارلىعى: ۇلدارىمنىڭ قىزمەتىن تابىڭدار (سۇراقتارىن تاۋىپ قويۋ).
3 - جارلىعى: ولاردىڭ مۇرالارىن اتاڭدار. (جالعاۋلارىن تاۋىپ قويۋ).
وقۋشىلار رەت – رەتىمەن سەپتىك اتاۋلارىن، سۇراقتارىن جانە جالعاۋلارىن ايتادى.
2 - تاپسىرما.
بەرىلگەن سوزدەردى سەپتەپ جالعاۋلارىنىڭ استىن سىزۋ.
1 - توپ حان ءسوزىن سەپتەيدى؛ 2 - توپ مۇرا ءسوزىن سەپتەيدى؛ 3 - توپ جارلىق ءسوزىن سەپتەيدى.
- بالالار، قازاق حالقىندا جەتى سانى قاسيەتتى سان.
جەتى سانىنا بايلانىستى كوپتەگەن ۇعىمدار بار. مىسالى 7 عالامات - 7 چۋدەس سۆەتا، 7 قازىنا - 7 بوگاتستۆ، 7 اتا – 7 كولەن رودوسلوۆنوي، «ناۋرىز كوجە»دە جەتى تاعامنان جاسالادى. كەمپىرقوساقتىڭ دا جەتى ءتۇسى بار، اپتا كۇندەرى. قازاق تىلىندە دە جەتى سەپتىك، 7 ۇياڭ داۋىسسىز، 7 ءۇندى داۋىسسىز بار.
ەندەشە، كەلەسى ءبىزدىڭ تاپسىرمامىز دا وسى سانمەن بايلانىستى.
سەپتىكتەر حاندىعىندا ناۋرىز مەيرامىنا دايىندالىپ جاتىر، سوندىقتان حان وسىنداي تاپسىرما بەرىپتى. ناۋرىز كوجە قانداي جەتى تاعامداردان جاسالادى ەكەنىن، ايتىپ بەرىڭىزشى دەيدى.
سلايد «ناۋرىز كوجە».
3 - تاپسىرما.
- كەلەسى حاننىڭ تاپسىرماسىن ورىندايىق.
1 – توپ سەپتىك اتاۋلارىن جينايدى، 2 - توپ اپتا كۇندەرىن رەتىمەن قويادى، 3 - توپ جەتى ۇرپاقتى رەتىمەن قويادى.
سەرگىتۋ ءساتى.
بىزدەر تاتۋ بولامىز،
گۇل – گۇل جايناپ بارامىز
جاتتىعۋلار جاساساق،
جاقسى سەرگىپ قالامىز!
ورنىمىزدان تۇرامىز،
قولدى بەلگە قويامىز.
بۇرىلامىز وڭعا ءبىر،
بۇرىلامىز سولعا ءبىر
ءبىر، ەكى، ءۇش، ءتورت
جوعارى قولدى سوعامىز.
- بالالار، ءبىز «ناۋرىز كوجە» جەتى تاعامنان جاسالادى دەپ ايتىپ كەتتىك.
ال ەندى ايتىڭدارشى، ناۋرىز كوجە دەگەندە ءسىزدىڭ ويلارىڭىزدا قانداي اسسوسياسيا كەلەدى.
- دۇرىس، مەيرام. ال مەيرامدا نە قۇرىلادى؟ كيىز ءۇي.
- حاننىڭ كەلەسى تاپسىرماسى كيىز ءۇيدى تىگۋ.
سوندىقتان كيىز ءۇيدى تىگۋ ءۇشىن حاننىڭ كەلەسى تاپسىرماسىن ورىنداۋعا تىرىسامىز.
1 - توپ. بەرىلگەن ديكتانت ماتىنىنەن سەپتىك جالعاۋلارى بار سوزدەردى تەرىپ جازۋ.
2 - توپ. ءماتىننىڭ ىشىنەن تەك قانا جۋان بۋىندى سوزدەردى تەرىپ جازۋ.
3 - توپ. «شاڭىراق» سوزىنە فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ.
كيىز ءۇيدى تىگۋ وڭاي ەمەس. الدىمەن كەرەگەنى جايادى. كەرەگەنىڭ بيىكتىگى ەكى مەتردەي بولادى. كەرەگەنىڭ ءار بولىگىن «قانات» دەپ اتايدى. كيىز ءۇي ءتورت، التى، سەگىز، ون ەكى قاناتتى بولادى. وسىدان كەيىن شاڭىراقتى كوتەرەدى. شاڭىراقتان كەيىن ەرەكشە قاستەرلەنەتىن بولشەگى – بوساعا. ول تابالدىرىق پەن ماڭدايشادان تۇرادى.
5 - تاپسىرما.
سلايدتار ارقىلى سويلەمدەر كورسەتىلەدى.
وقۋشىلار ونداعى كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى جالعاۋلاردى جالعاپ جازۋلارى كەرەك.
6 - تاپسىرما.
بالالار، كىم ءبىلىم جانە ونەر تۋرالى ماقال – ماتەلدەر بىلەدى.
(وقۋشىلار ماقال – ماتەل ايتادى).
قازاق حالقىندا ماقال – ماتەلدەر وتە كوپ. ولاردىڭ تاپقىرلىعى سان الۋان ءتۇرلى. بۇگىن ءبىز ءبىلىم مەن ونەر تاقىرىبىنا بەرىلگەن ماقال – ماتەلدەردى وقىپ، استى سىزىلعان سوزدەردىڭ قاي سەپتىكتە تۇرعانىن اۋىزشا ايتايىق.
(نە؟) وقۋ – ءبىلىم بۇلاعى،
(نە؟) ءبىلىم - ءومىر شىراعى.
(كىمنىڭ؟) ءبىلىمدىنىڭ – الدى جارىق،
(كىمنىڭ؟) ءبىلىمسىزدىڭ – كۇنى كارىپ.
(كىمگە؟) ونەرلىگە ءولىم جوق،
(كىمگە؟) جالقاۋعا جارىق جوق.
(نەنى؟) ونەردى ۇيرەن دە جيرەن.
وقۋ (نەمەن؟) ينەمەن قۇدىق قازعانداي.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ. ءسوزجۇمباقتى شەشۋ.
1. اپتانىڭ 3 - ءشى كۇنى.
2. زەمليا ءسوزى ىلىك سەپتىكتە.
3. نەدەليا ءسوزىنىڭ اۋدارماسى.
4. زيما ءسوزى جاتىس سەپتىكتە.
5. ودەجدا ءسوزىنىڭ اۋدارماسى.
6. جىل مەزگىلى.
ءسوزجۇمباقتان سەپتىك دەگەن جاسىرىلعان ءسوز شىعادى.
ق. مىرزالييەۆتىڭ «جەتى سەپتىك» اتتى ولەڭىن مانەرلەپ وقىپ، سەپتىك جالعاۋلارى مەن سۇراقتارىن قايتالاۋ.
جەتى سەپتىك - جەتى بالا،
جەتەۋىنىڭ اتىن اتا.
اتاۋ سەپتىك كىم؟ نە؟ دەسە،
اتىڭ مەنەن زاتىڭدى اتا.
كىمنىڭ؟ نەنىڭ؟ - دەپ انىقتاپ،
ىلىك سەپتىك ءىلىپ الار.
كىمدى؟ نەنى؟ كەرەك ەتسەڭ،
تابىس سۇراپ ءجۇرىپ تابار.
كىمگە؟ نەگە؟ قايدا؟ بارساڭ،
بارىس سەپتىك ءبىلىپ
كىمدە؟ نەدە؟ قايدا؟ دەسەڭ،
جاتىس سەپتىك سوندا جاتار.
شىعىس سەپتىك كىمنەن؟ نەدەن؟
قايدان شىقتىڭ سونى ايتار.
كىممەن؟ نەمەن؟ كەرەك بولسا،
كومەكتەس كومەك بەرىپ قايتار.
باعالاۋ.
ءۇي جۇمىسى. ق. مىرزالييەۆتىڭ «جەتى سەپتىك» اتتى ولەڭىن جاتتاۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءۇش تاڭبالى سانعا كوبەيتۋ جانە ءبولۋ
-
ۇلتتىق تاعامدار تۋرالى تەرەڭىرەك ماعلۇماتتار بەرۋ، «وي - قوزعاۋ» تاسىلدەرى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ تانىمدىلىقتارىن، ءوز بەتىمەن ارەكەتتەنۋ داعدىسىن دامىتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. ەسىمشەلەردىڭ...
