قازاقتىڭ ۇلتتىق قولونەرى ارقىلى بالانىڭ شىعارماشىلىعىن، ىزدەنىمپازدىعىن دامىتۋ
قازاقتىڭ ۇلتتىق قولونەرى ارقىلى بالانىڭ شىعارماشىلىعىن، ىزدەنىمپازدىعىن دامىتۋ
«جاس بالا انادان تۋعاندا ەكى ءتۇرلى مىنەزبەن تۋادى. بىرەۋى – ىشسەم، جەسەم، ۇيىقتاسام دەپ تۇرادى. بىرەۋى بىلسەم ەكەن دەمەكىلىك. نە كورسە سوعان تالپىنىپ، “ول نەمەنە؟”، “بۇل نەمەنە؟” دەپ، “ول نەگە ۇيتەدى؟”، “بۇل نەگە بۇيتەدى؟” دەپ، كوزى كورگەن، قۇلاعى ەستىگەننىڭ ءبارىن سۇراپ، تىنىشتىق كورمەيدى. مۇنىڭ ءبارى – بىلسەم ەكەن، كورسەم ەكەن، ۇيرەنسەم ەكەن دەگەنى.»
(اباي. جەتىنشى ءسوز)
قازىرگى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ قارىشتاپ دامىعان زامانىندا وقۋشىلاردىڭ جالپى ءبىلىمىن كوتەرۋ، بىلىكتىلىگى مەن داعدىلارىن قالىپتاستىرىپ، بۇگىنگى وقۋشى، ەرتەڭگى جاس مامان ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ولارعا كاسىبي ءبىلىم بەرىپ، قابىلەتىن، دارىنىن اشا ءبىلۋ، شىعارماشىلىققا باعىت - باعدار بەرۋ ءار ءمۇعالىمنىڭ ماقساتى بولىپ تابىلادى
ءار وقۋ ءپانى وقۋشى الدىندا مۇمكىندىگىنشە ەڭبەك پەن ماماندىقتار الەمىن اشادى. سونداي پاندەردىڭ ءبىرى - تەحنولوگيا. تەحنولوگيا - شەبەرلىك، ىسكەرلىك، بىلگىرلىك مەكتەبى. تەحنولوگيا ساباقتارىندا وقۋشىلار جان - جاقتى دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، بولاشاقتا ومىرگە، وندىرىسكە قاجەتتى ماماندىق الىپ شىعادى، سانالى، سۇلۋلىق سەزىمىن تۇسىنەتىن، شەبەر، زامان تالابىنا ساي ومىرگە بەيىمدەلگەن، ەڭبەكتى باعالايتىن، ۇنەمشىل ۇرپاق تاربيەلەنەدى. ەڭبەك ساباعىندا ءىس جۇزىندە ناقتى جۇمىس جۇرگىزىلەدى.
شىعارماشىلىق - بۇل جەكەلەگەن موتيۆاسيالىق قۇرىلىم ارقىلى بەرىلەتىن اقىل - وي جەمىسى، ول جەكە تۇلعانىڭ بويىندا ءبىلىم مەن ەپتىلىك، قاجىرلى ەڭبەكتەنۋ مەن قىزىعۋشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ اسەرىمەن قوعامدىق ماڭىزدى ناتيجە. جازۋشى ل. ن. تولستوي، سۋرەتشى رەپين، كومپوزيتور گلينكا وزدەرىنىڭ ۇلى شىعارمالارىن «1% تالانت، 99% ەڭبەكتىڭ كۇشىمەن جاسادىق» دەگەن ەكەن. سوندىقتان وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ دا ۇلكەن قاجىرلى ەڭبەكتى تالاپ ەتەدى. وسى شىعارماشىلىق قاسيەتتەردى دامىتۋدىڭ نەگىزگى تاسىلدەرى:
وقۋشى ءبىلىمىنىڭ ومىرمەن بايلانىسى
عىلىمي نەگىزدەردىڭ زەرتحانالىق - ساراماندىق جۇمىستارمەن بايلانىسى
العان ءبىلىمىن ساپالى، جۇيەلى مەڭگەرۋ
تەوريا مەن ساراماندىق ادىستەردىڭ ءوزارا بايلانىسى
ىزدەنۋ جۇمىستارىنىڭ عىلىمي تۇرعىدا ورىندالۋى
ناتيجەگە جەتۋ ىنتاسىن قالىپتاستىرۋ
قولونەرگە ۇشتاستىرا ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدىڭ ءتۇرى - شىعارماشىلىققا باۋلۋ. ال قولونەرگە قىزىقتىرۋ ءۇشىن كەز كەلگەن بۇيىمنىڭ، تۋىندىنىڭ جاسالۋ قۇپياسىن، تاريحىن اشىپ كورسەتسەك، قوسىمشا ادەبيەتتەردەن ماعلۇماتتار بەرسەك، قايتالانباس ەرەكشەلىكتەرگە تولى جاسالۋ تەحنولوگياسىمەن تانىستىرساق، وقۋشى شىعارماشىلىقپەن ىسكە كىرىسەدى. ەڭبەك ۇستىندە شىعارماشىلىق ىزدەنۋدىڭ ناتيجەسىندە الۋان قولونەر تۋىندىلارى دۇنيەگە كەلەدى.
ءار ۇلتتىڭ وزىنە ت. حالىق قولونەرىنىڭ ءتۇپ تامىرى حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىمەن، شارۋاشىلىق داستۇرىمەن تىعىز بايلانىستى. قولونەردىڭ تاربيەلىك ءمانى ارقىلى وقىتۋ كەزەڭىندە ونەرگە، وزىنە دەگەن كوزقاراسىن، ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىققا باۋليمىز. ۇلتتىق قولونەر بابالاردان قالعان مادەني مۇرانىڭ ەڭ اسىل قۇندى قازىناسى. قولونەر - ورەسى بيىك، ءورىسى كەڭ ونەر. قازاق حالقى – كەڭ بايتاق ەلىمىزدە قالىپتاسقان كونە مادەنيەتتىڭ تىكەلەي مۇراگەرى جانە سول ءداستۇردى دامىتۋشى، جاڭعىرتىپ بايىتۋشى، ۇلتتىق قولونەردىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرىن اتادان بالاعا مۇرا ەتۋشى. ىسىراپقورلىق – قازاقتارعا جات قىلىق. ەجەلدەن - اق اتا - بابالارىمىز ۇنەمشىل بولىپ، قولداعى تەمىر، سۇيەك، اعاش، تەرى ءتارىزدى زاتتاردىڭ دا كەسىندىلەرىن قاجەتىنە ۇقساتىپ، اياق استى تاستاماعان. ولاي بولسا، ىزدەنىمپازدىقپەن اتقارعان ءار جۇمىس ىسىراپقورلىقتان تىيىپ، ۇنەمدىلىككە ۇيرەتەدى
«جاس بالا انادان تۋعاندا ەكى ءتۇرلى مىنەزبەن تۋادى. بىرەۋى – ىشسەم، جەسەم، ۇيىقتاسام دەپ تۇرادى. بىرەۋى بىلسەم ەكەن دەمەكىلىك. نە كورسە سوعان تالپىنىپ، “ول نەمەنە؟”، “بۇل نەمەنە؟” دەپ، “ول نەگە ۇيتەدى؟”، “بۇل نەگە بۇيتەدى؟” دەپ، كوزى كورگەن، قۇلاعى ەستىگەننىڭ ءبارىن سۇراپ، تىنىشتىق كورمەيدى. مۇنىڭ ءبارى – بىلسەم ەكەن، كورسەم ەكەن، ۇيرەنسەم ەكەن دەگەنى.»
(اباي. جەتىنشى ءسوز)
قازىرگى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ قارىشتاپ دامىعان زامانىندا وقۋشىلاردىڭ جالپى ءبىلىمىن كوتەرۋ، بىلىكتىلىگى مەن داعدىلارىن قالىپتاستىرىپ، بۇگىنگى وقۋشى، ەرتەڭگى جاس مامان ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ولارعا كاسىبي ءبىلىم بەرىپ، قابىلەتىن، دارىنىن اشا ءبىلۋ، شىعارماشىلىققا باعىت - باعدار بەرۋ ءار ءمۇعالىمنىڭ ماقساتى بولىپ تابىلادى
ءار وقۋ ءپانى وقۋشى الدىندا مۇمكىندىگىنشە ەڭبەك پەن ماماندىقتار الەمىن اشادى. سونداي پاندەردىڭ ءبىرى - تەحنولوگيا. تەحنولوگيا - شەبەرلىك، ىسكەرلىك، بىلگىرلىك مەكتەبى. تەحنولوگيا ساباقتارىندا وقۋشىلار جان - جاقتى دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، بولاشاقتا ومىرگە، وندىرىسكە قاجەتتى ماماندىق الىپ شىعادى، سانالى، سۇلۋلىق سەزىمىن تۇسىنەتىن، شەبەر، زامان تالابىنا ساي ومىرگە بەيىمدەلگەن، ەڭبەكتى باعالايتىن، ۇنەمشىل ۇرپاق تاربيەلەنەدى. ەڭبەك ساباعىندا ءىس جۇزىندە ناقتى جۇمىس جۇرگىزىلەدى.
شىعارماشىلىق - بۇل جەكەلەگەن موتيۆاسيالىق قۇرىلىم ارقىلى بەرىلەتىن اقىل - وي جەمىسى، ول جەكە تۇلعانىڭ بويىندا ءبىلىم مەن ەپتىلىك، قاجىرلى ەڭبەكتەنۋ مەن قىزىعۋشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ اسەرىمەن قوعامدىق ماڭىزدى ناتيجە. جازۋشى ل. ن. تولستوي، سۋرەتشى رەپين، كومپوزيتور گلينكا وزدەرىنىڭ ۇلى شىعارمالارىن «1% تالانت، 99% ەڭبەكتىڭ كۇشىمەن جاسادىق» دەگەن ەكەن. سوندىقتان وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ دا ۇلكەن قاجىرلى ەڭبەكتى تالاپ ەتەدى. وسى شىعارماشىلىق قاسيەتتەردى دامىتۋدىڭ نەگىزگى تاسىلدەرى:
وقۋشى ءبىلىمىنىڭ ومىرمەن بايلانىسى
عىلىمي نەگىزدەردىڭ زەرتحانالىق - ساراماندىق جۇمىستارمەن بايلانىسى
العان ءبىلىمىن ساپالى، جۇيەلى مەڭگەرۋ
تەوريا مەن ساراماندىق ادىستەردىڭ ءوزارا بايلانىسى
ىزدەنۋ جۇمىستارىنىڭ عىلىمي تۇرعىدا ورىندالۋى
ناتيجەگە جەتۋ ىنتاسىن قالىپتاستىرۋ
قولونەرگە ۇشتاستىرا ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدىڭ ءتۇرى - شىعارماشىلىققا باۋلۋ. ال قولونەرگە قىزىقتىرۋ ءۇشىن كەز كەلگەن بۇيىمنىڭ، تۋىندىنىڭ جاسالۋ قۇپياسىن، تاريحىن اشىپ كورسەتسەك، قوسىمشا ادەبيەتتەردەن ماعلۇماتتار بەرسەك، قايتالانباس ەرەكشەلىكتەرگە تولى جاسالۋ تەحنولوگياسىمەن تانىستىرساق، وقۋشى شىعارماشىلىقپەن ىسكە كىرىسەدى. ەڭبەك ۇستىندە شىعارماشىلىق ىزدەنۋدىڭ ناتيجەسىندە الۋان قولونەر تۋىندىلارى دۇنيەگە كەلەدى.
ءار ۇلتتىڭ وزىنە ت. حالىق قولونەرىنىڭ ءتۇپ تامىرى حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىمەن، شارۋاشىلىق داستۇرىمەن تىعىز بايلانىستى. قولونەردىڭ تاربيەلىك ءمانى ارقىلى وقىتۋ كەزەڭىندە ونەرگە، وزىنە دەگەن كوزقاراسىن، ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىققا باۋليمىز. ۇلتتىق قولونەر بابالاردان قالعان مادەني مۇرانىڭ ەڭ اسىل قۇندى قازىناسى. قولونەر - ورەسى بيىك، ءورىسى كەڭ ونەر. قازاق حالقى – كەڭ بايتاق ەلىمىزدە قالىپتاسقان كونە مادەنيەتتىڭ تىكەلەي مۇراگەرى جانە سول ءداستۇردى دامىتۋشى، جاڭعىرتىپ بايىتۋشى، ۇلتتىق قولونەردىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرىن اتادان بالاعا مۇرا ەتۋشى. ىسىراپقورلىق – قازاقتارعا جات قىلىق. ەجەلدەن - اق اتا - بابالارىمىز ۇنەمشىل بولىپ، قولداعى تەمىر، سۇيەك، اعاش، تەرى ءتارىزدى زاتتاردىڭ دا كەسىندىلەرىن قاجەتىنە ۇقساتىپ، اياق استى تاستاماعان. ولاي بولسا، ىزدەنىمپازدىقپەن اتقارعان ءار جۇمىس ىسىراپقورلىقتان تىيىپ، ۇنەمدىلىككە ۇيرەتەدى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
