قىرمىزى
قىرمىزى ۇزاقتى تۇنگە ءتۇس كورۋمەن بولدى. بارماعان جەرى، باسپاعان تاۋى، الەمەتى جوق. ءالسىن-السىن شوشىپ ويانعاندا قارا تەرگە باتىپ تۇلا بويى دەل-سال بولىپ قالادى... ۇزاقتى تۇندە شاتاسىپ ۇيىقتاي المادى. تاڭ قۇلا جيەكتەنىپ ساز بەرىپ كەلە جاتقاندا كوزى ىلىكتى. ادەمى تۇسكە كىردى: قىز-بوزبالا تەگىس جيىلعان ءبىر ءۇي. جۇرتتىڭ ءبارى قۋانىشتى... قىرمىزى ءبىر جەرگە تۇراقتاماي قالىڭ توپقا كوز جۇگىرتىپ الدەكىمدى ىزدەۋمەن بولدى.
— ونى ەندى ىزدەمە، ىزدەگەنمەن ساعان جوق، — دەيدى بىرەۋ. قىرمىزىنىڭ اشۋى كەلىپ قالتىراپ كەتتى. توقتاۋسىز جۇگىرىپ ىزدەدى.
ءبىر قارا كۇڭگىرت جەردە الدەنە كوزگە ەلەستەگەندەي بولدى. ادام سەكىلدى. تۇرعان تۇرىسى، كيىمى تانىس. جاقىنداپ كەلىپ ەدى، قامبار.
— قاراعىم-اۋ، مەن سەنى ىزدەپ ءجۇرمىن عوي، — دەي بەرگەندە:
— كەلمە، — دەپ قول سىلىكتى.
قىرمىزى شوشىنىپ، وكپەلەگەن ءتارىزدى بوپ تۇرا قالدى. قامبار جىميدى. جۇزىنە نۇر قۇيىلىپ ءبىر ءتۇرلى ساۋلە شاشقانداي بولدى. «مەن ساعان وكپەلەدىم، مەنى ۇمىتىپ كەتتىڭ» دەيدى. قىرمىزى بىردەڭە ايتايىن دەپ ەدى، ءتىلى تۇتىعىپ ايتا المادى.
Eكى كوزى قامباردا، قاتتى دا قالدى. قىرمىزىنىڭ ىنتىعىپ ساعىنىپ تۇرعانىن بىلگەندەي قامبار ورنىنان قوزعالىپ جاقىنداعانداي بولدى. كيگەن كيىمى قىپ-قىزىل، كوزگە شاعىلىسىپ قۇبىلىپ ءتۇر... قۇشاعىن جايدى. «كەل، قالقام!..» دەيدى... جاس جۇرەگى القىنىپ، سۇيگەن دوسىنىڭ، كوپتەن كورمەگەن قامبارىنىڭ جىلى قۇشاعىنا اتىلىپ كىرە بەرەيىن دەگەندە:
— اۋ، تۇرسايشى، كۇن ءتۇس بولدى عوي، دەگەن شەشەسىنىڭ سوزىنە قىرمىزى ويانىپ كەتتى. جۇرەگى دۇرسىلدەپ، القىنىپ، تۇلا بويى بۋسانىپ تەرلەپ قالعان ەكەن. جان-جاعىن سيپاندى. بىردەمە ىزدەگەن ادامشا كورپەسىنىڭ، جاستىعىنىڭ استىن قارادى.
جوق!..
كەنەت ويىنا ءتۇستى، جىلاعىسى كەلىپ كەتتى. مانادان بەرى كورگەنىنىڭ ءبارى ءتۇس ەكەنىن ءبىلدى. كوپتەن بەرى ساعىنىپ ءبىر اۋىز سوزىنە ىنتىق بولىپ جۇرگەن قامبارىنىڭ جىلى قۇشاعىنا كىرگىزبەي ءتاتتى جەرىندە ءتۇسىن بولگەن شەشەسىنە ىشىنەن نالەت وقىدى.
تۇلا بويى مەڭ-زەڭ... تۇرىپ كيىنىپ كۇيەنتە مەن شەلەگىن الىپ سۋعا جونەلدى...
قىرمىزى سۋعا جەتكەنشە ءتۇسىن ويلاۋمەن بولدى. قامباردىڭ كەتكەنىنە ءدال ءبىر جىل. ساعىنعان ۋاقىتتارىندا تۇسىندە كورەتىن. ءبىراق بۇگىنگى ءتۇسى بۇرىنعىعا قاراعاندا وزگەشەرەك. جۇرەگى سوعىپ، دۇرسىلدەپ بارادى.
— قۇداي-اي، جاقسىلىق بولعاي دا، — دەيدى. شەلەگىن جەرگە قويىپ سۋ الا بەرەيىن دەگەندە، الدەنەدەن سەسكەنگەندەي بۇرىلىپ ارتىنا قارادى. ەش نارسە دە جوق، قالىڭ تال... سەڭ جىرىپ تاستاعان قالىڭ شۇڭقىر قۇم... ەسىنە بىردەمە تۇسكەن ادام تارىزدەنىپ قالىڭ توعايدىڭ، ەكى وزەننىڭ ەكى اراسىنداعى شۇڭقىرعا كەلدى.. ولاي-بىلاي قارادى... وتكەن كۇن ەسىنە ءتۇستى... ەرىكسىز جىلاپ جىبەردى...
بىلتىر... ناق وسى كەز... وندا دا ساسكە كەزىندە سۋعا كەلگەن. شەلەگىن جەرگە قويىپ سۋ الا بەرگەندە ارت جاعىنان بىرەۋ كەلىپ:
— قىرمىزىمىسىڭ! — دەگەن. جالت قاراسا قامبار. مۇزداي كيىنىپ، قامشىسى سۇيرەتۋلى ءتونىپ تۇر. قىرمىزى ءوزىن-وزى ۇستاي الماي ەرىكسىز قۇشاقتاعان... ەركىن ءسۇيىسىپ ايرىلاردا: «قوش!» دەگەن قامبار: «مەن جول ءجۇرىپ بارامىن، ەلدى كازاچيي قاپتاپ كەتتى. مەن وتىرا الاتىن ەمەسپىن. دوس بار، دۇشپان بار، كۇنى ەرتەڭ «بولشيەۆيك» دەپ ولتىرەدى عوي؛ ەلدە ءجۇرىپ تەككە ولگەنشە ىلگەرگى جاقتاعى جولداستارعا قوسىلىپ تەڭدىگىمدى الا ولگىم كەلەدى... رەنجىمە، قىرمىزىجان، كۇنىم تۋسا كەلەر جىلى ناق وسى جەردە، وسى قۇم مەجە بولسىن، بۇگىنگىدەي ويناپ قوسىلارمىز،.. مەن سەنى سۇيەم، دۇنيەنىڭ قاي بۇرىشىندا جۇرسەم دە، سەن ويىمنان شىقپايسىڭ... مەندە ۇمىتپايىن، سەندە ۇمىتپا... دەپ ءسۇيىپ-سۇيىپ العان... سول قۇمى وسى. قامباردان ايرىلعانىنا ءازىر ءبىر جىل. قامبار بۇگىن ۇيىنە كەلىپ، سۋعا كەلگەن قىرمىزىنى ۇشىراتۋعا ىزدەپ ءجۇر مە جاس جۇرەك تولقىندانىپ لوبلىپ، دايەك تۇتىپ وتىرا الماستىق دارەجەگە كەلدى...
— قۇداي-اي، — دەدى قىرمىزى. — قۇداي-اي، جاس جۇرەكتىڭ تىلەگى قابىل دەيتىن ەدى. ءبىر تاۋلىكتەن بەرى زارلاعانىم جەتەرلىك بولىپ ەدى عوي... سۇيگەنىمەن كەزدەسىپ ويناپ كۇلگەن ادامنىڭ ارمانى بار ما ەكەن؟..
قالىڭ توعايدىڭ اراسى سىبدىرلاپ اشىلىپ الدەكىمگە جول بەرگەندەي بولدى. قىرمىزى شوشىعان دا، قۋانعاندا تارىزدەندى. «سول ما ەكەن» دەپ كوڭىلىن سەندىرگەن سەكىلدەندى. بولمادى.
قامبار دەگەنى كورشىلەس جەڭگەسى راقىش بولىپ شىقتى. قولىندا ۇزىن شىبىق، بۇزاۋ ايداپ ءجۇر.
— نە قىلىپ تۇرسىڭ، ەركەجان، — دەدى جاقىنداپ كەلىپ.
— اپىرىم-اي، قۇدايدىڭ كۇنىنىڭ ىزعىرىعى-اي، توڭدىرىپ بارادى عوي، — دەدى.
قىرمىزى مۇنى ءتاتتى ءتۇسىن بولگەن شەشەسىنەن بەتەر جەك كوردى. ۇندەمەي قالۋدى لايىق كورمەي:
— قىس بولعان سوڭ سۋىق بولماي ءقايتۋشى ەدى، — دەدى.
— قايداعى قىس. بوقىراۋ ءالى بىتكەن جوق. بىلتىر بۇل ۋاقىتتا كادىمگىدەي سۋىق ەدى توي، ەسىندە بار ما، اۋىلعا كوپ سولدات كەلىپ الگى قامبار قاشاتىندا...
— يا، — دەي سالدى قىرمىزى.
— سەن ەسىتتىڭ بە، ەركەجان، ايتپاقشى سول قامبار بىلتىر سوعىسقا بارىپ ءولىپتى عوي.
— قويشى، — دەدى قىرمىزى.
سۇپ-سۇر بولىپ كەتتى.
جاس جۇرەكتەن قايناپ شىققان ىستىق جاس ءمولت-مولت ەتىپ كوزىنىڭ جانارىنا تولىپ قالدى.
— ولگەن شىعار، — دەدى.
مولدىرەگەن جاس بەتىن جۋىپ كەتتى.
You Might Also Like
-
الماتىلىق پەداگوگتار جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىنا سايكەس بولۋ ءۇشىن بىلىكتىلىگىن كوتەرىپ جاتىر. مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىنە قاتىستى ماسەلەلەردى بۇگىن الماتى وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەت...
-
بوران. قار بورانى... قار بورانى ەمەس-اۋ، قان بورانى!.. جەلى، ۇيتقىپ سوققاندا، تۇنشىقتىرىپ دەم العىزبايدى. قارى مايدا جابىسقاق ەمەس، تىكەنەكتەي قاتتى؛ بەتكە تيسە قارىپ، قانى ءسولىڭدى سورىپ العانداي.
