قىز جىبەك جىرىنىڭ ماڭىزى
بقو، اقجايىق اۋدانى، چاپايەۆ اۋىلى،
م. اۋەزوۆ اتىنداعى №2 وجببم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
دوسالييەۆا ءلاززات ابساتىر قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قىز جىبەك جىرىنىڭ ماڭىزى
ساباقتىڭ ماقساتى: 1) وقۋشىلاردى ادال ماحابباتقا، شىنايى سۇيىسپەنشىلىككە، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
2) حالقىمىزدىڭ ادەت عۇرپىن، سالت ساناسىن مەڭگەرتۋ.
تاربيەلىك ءمانى: ادەبيەتىمىزدى ءسۇيۋ، ادەت عۇرىپتاردى باعالاۋ، ادال ماحابباتقا، باۋىرمالدىققا باۋلۋ.
وقىتۋدى دامىتۋ: جىردا كەزدەسەتىن ادەت عۇرىپتاردى، كوركەمدىك ەرەكشەلىگىن زەرتتەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: ەۆريستيكالىق جانە رەپرودۋكتيۆتىك ءادىس.
ءپانارالىق بايلانىس: ەتنوگرافيا، گەوگرافيا، تاريح، كينو ونەرى.
ساباقتىڭ كورنەكتىلىگى: سىزبالار، گەوگرافيالىق كارتا،” قىز جىبەك” ءفيلمى.
ساباقتىڭ بارىسى.
بالالارعا ۇيگە توپپەن جۇمىس ىستەپ، جىر ماڭىزىن ايقىنداپ، زەرتتەپ كەلۋ (ەۆرەتيكالىق) تاپسىرىلعان. توپ جەتەكشىسى بۇرگەنوۆ جىگەر.
ءبىز بۇرىن زەرتتەۋ جۇمىستارىن ەكى توپقا ءبولىپ تالدايتىنبىز، “قىز جىبەك” جىرى كولەمدى تاقىرىپ بولعاندىقتان بۇكىل سىنىپ بولىپ زەرتتەدىك، ءقازىر سول زەرتتەۋ جۇمىسىن ورتاعا سالايىق.
“قىز جىبەك” جىرىنىڭ ماڭىزى حالقىمىز ءۇشىن ەرەكشە، بۇگىنگە دەيىن قۇنىن جويماعان قۇندى جىر. جىردىڭ باستى ماڭىزى - ادال ماحاببات، شىنايى سۇيىسپەنشىلىك، سەرتكە بەرىكتىلىك. ۇمىتىلا باستاعان كوپ ادەت عۇرىپتاردى وسى جىردان كەزدەستىرۋىمىزگە بولادى.
“قىز جىبەك” جىرى ءتىلىنىڭ كوركەمدىلىگىمەن دە ماڭىزدى.
وقۋشىلار ءوز زەرتتەۋلەرىندە ادەت - عۇرىپتىڭ تۇرلەرىنە جەكە-جەكە توقتالىپ، جىردان جاتقا ءۇزىندى وقىدى. قىز ادەبى تۋرالى ايتىلعاندا قازىرگى قىزدار وسى ادەپتى ساقتاي ما دەگەن سۇراق قويىلدى.
وماروۆ اسلان قازىرگى قىزداردىڭ بەتى تۇگىل كىندىگىن اشىپ جۇرەتىنىن رەنجي ايتتى.
“قىز جىبەك” فيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتىلدى. ءۇزىندى كورسەتىلەردە ونەردەن ونەر تۋادى، ونەر ونەردى قۋادى. “قىز جىبەك” جىرى بويىنشا “قىز جىبەك” ءفيلمى ءتۇسىرىلدى. قازاقستان كينوسىنىڭ التىن قورىنا قوسىلعان.
سۇلتانعالي سادىربايەۆتىڭ زەرتتەۋىنشە حح عاسىردىڭ وتىزىنشى جانە ەلۋىنشى جىلدارى قازاق حالىق ادەبيەتىن (فولكلورىن) جيناۋ، جاريالاۋ جانە زەرتتەۋ وتە ءقاۋىپتى بولدى. مىسالى، كىم “قوزى كورپەش بايان سۇلۋ” جىرىن زەرتتەسە، ول قازاقتىڭ ەجەقابىل (بولاشاق ۇل قىزدارى ىشتە جاتقاندا اتاستىرۋ) زاڭىن دارىپتەيدى، ال ەگەر كىم “قىز جىبەك” جىرىن زەرتتەسە، ول قازاقتىڭ كوشپەلى داۋىرىندەگى امەڭگەرلىك سالتتى ماداقتايدى. ايتەۋىر، ىلىك تابۋ. ۇلى فولكلوريست عالىمدار مۇحتار اۋەزوۆ پەن مالىك عابدۋللين اعالارىمىز سونداي ساياسي قىسىمعا قاراماستان قازاق اۋىز ادەبيەتىن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىكپەن قورعادى.
وقۋشىلار زەرتتەۋ جۇمىستارىن ۇسىنىپ، ۇزىندىلەرمەن جانە س. سادىربايەۆ پىكىرىمەن دالەلدەگەننەن كەيىن تاقىرىپتى تولىقتىرۋ ءۇشىن تومەندەگىدەي سۇراق قويدىم بالالار، جىردى تولىق زەرتتەدىڭدەر مە، زەرتتەلمەي قالعان سۇراق جوق پا
زەرتتەۋلەردى مىنا ماسەلەلەرمەن تولىقتىرۋعا بولادى 1) جىردىڭ تاريحي الەۋمەتتىك ماڭىزى 2) ءدىن تازالىعى 3) گەوگرافيالىق شەكارالىق ماڭىزى.
حالقىمىزدا سالت ءداستۇر مەن ادەت عۇرىپتىڭ ساقتالۋىنا ەرەكشە ءمان بەرۋ كەرەك دەي كەلە توپ باسشىسى جىگەر بۇرگەنوۆ جۇڭگو، جاپون ەلدەرىندەگى سالت سانا، ادەت عۇرىپتىڭ بەرىك ساقتالعاندىعى تۋرالى سالىستىرۋدى ۇسىندى. مۇنىڭ جىرقىن مىسالى رەتىندە شىعىستاعى كورشىلەرىمىز جۇڭگو مەن جاپون حالىقتارىن ايتساق تا جەتكىلىكتى. جۇڭگو حالقى ەلدىڭ حالىقتىق ءداستۇرى مەن مادەنيەتىن قالپىنا كەلتىرۋ ارقىلى الەمنىڭ ەڭ مىقتى ەلدەرىمەن يىق تىرەستىردى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ورتىنەن تۇرالاپ شىققان جاپونيانى الىڭىز. ولار باستارىنا قانداي قيىنشىلىقتار تۇسسە دە ۇلتتىق سالت داستۇرلەرىنەن ايىرىلماي، ونى قادىرلەي ءبىلدى، سوندىقتان دا الەۋمەتتىك ەكونوميكالىق جاعدايى جاعارى ەلدەردىڭ ءبىرى. وزىق مادەنيەتتى. ەندەشە، قىز جىبەك سياقتى جىرلار حالقىمىزدىڭ اسىل قازىناسى، ادەت - عۇرىپتار ەنسيكلوپەدياسى ءتارىزدى، ماڭىزدى زور ۇلتتىق قۇندىلىق.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
م. اۋەزوۆ اتىنداعى №2 وجببم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
دوسالييەۆا ءلاززات ابساتىر قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قىز جىبەك جىرىنىڭ ماڭىزى
ساباقتىڭ ماقساتى: 1) وقۋشىلاردى ادال ماحابباتقا، شىنايى سۇيىسپەنشىلىككە، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
2) حالقىمىزدىڭ ادەت عۇرپىن، سالت ساناسىن مەڭگەرتۋ.
تاربيەلىك ءمانى: ادەبيەتىمىزدى ءسۇيۋ، ادەت عۇرىپتاردى باعالاۋ، ادال ماحابباتقا، باۋىرمالدىققا باۋلۋ.
وقىتۋدى دامىتۋ: جىردا كەزدەسەتىن ادەت عۇرىپتاردى، كوركەمدىك ەرەكشەلىگىن زەرتتەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: ەۆريستيكالىق جانە رەپرودۋكتيۆتىك ءادىس.
ءپانارالىق بايلانىس: ەتنوگرافيا، گەوگرافيا، تاريح، كينو ونەرى.
ساباقتىڭ كورنەكتىلىگى: سىزبالار، گەوگرافيالىق كارتا،” قىز جىبەك” ءفيلمى.
ساباقتىڭ بارىسى.
بالالارعا ۇيگە توپپەن جۇمىس ىستەپ، جىر ماڭىزىن ايقىنداپ، زەرتتەپ كەلۋ (ەۆرەتيكالىق) تاپسىرىلعان. توپ جەتەكشىسى بۇرگەنوۆ جىگەر.
ءبىز بۇرىن زەرتتەۋ جۇمىستارىن ەكى توپقا ءبولىپ تالدايتىنبىز، “قىز جىبەك” جىرى كولەمدى تاقىرىپ بولعاندىقتان بۇكىل سىنىپ بولىپ زەرتتەدىك، ءقازىر سول زەرتتەۋ جۇمىسىن ورتاعا سالايىق.
“قىز جىبەك” جىرىنىڭ ماڭىزى حالقىمىز ءۇشىن ەرەكشە، بۇگىنگە دەيىن قۇنىن جويماعان قۇندى جىر. جىردىڭ باستى ماڭىزى - ادال ماحاببات، شىنايى سۇيىسپەنشىلىك، سەرتكە بەرىكتىلىك. ۇمىتىلا باستاعان كوپ ادەت عۇرىپتاردى وسى جىردان كەزدەستىرۋىمىزگە بولادى.
“قىز جىبەك” جىرى ءتىلىنىڭ كوركەمدىلىگىمەن دە ماڭىزدى.
وقۋشىلار ءوز زەرتتەۋلەرىندە ادەت - عۇرىپتىڭ تۇرلەرىنە جەكە-جەكە توقتالىپ، جىردان جاتقا ءۇزىندى وقىدى. قىز ادەبى تۋرالى ايتىلعاندا قازىرگى قىزدار وسى ادەپتى ساقتاي ما دەگەن سۇراق قويىلدى.
وماروۆ اسلان قازىرگى قىزداردىڭ بەتى تۇگىل كىندىگىن اشىپ جۇرەتىنىن رەنجي ايتتى.
“قىز جىبەك” فيلمىنەن ءۇزىندى كورسەتىلدى. ءۇزىندى كورسەتىلەردە ونەردەن ونەر تۋادى، ونەر ونەردى قۋادى. “قىز جىبەك” جىرى بويىنشا “قىز جىبەك” ءفيلمى ءتۇسىرىلدى. قازاقستان كينوسىنىڭ التىن قورىنا قوسىلعان.
سۇلتانعالي سادىربايەۆتىڭ زەرتتەۋىنشە حح عاسىردىڭ وتىزىنشى جانە ەلۋىنشى جىلدارى قازاق حالىق ادەبيەتىن (فولكلورىن) جيناۋ، جاريالاۋ جانە زەرتتەۋ وتە ءقاۋىپتى بولدى. مىسالى، كىم “قوزى كورپەش بايان سۇلۋ” جىرىن زەرتتەسە، ول قازاقتىڭ ەجەقابىل (بولاشاق ۇل قىزدارى ىشتە جاتقاندا اتاستىرۋ) زاڭىن دارىپتەيدى، ال ەگەر كىم “قىز جىبەك” جىرىن زەرتتەسە، ول قازاقتىڭ كوشپەلى داۋىرىندەگى امەڭگەرلىك سالتتى ماداقتايدى. ايتەۋىر، ىلىك تابۋ. ۇلى فولكلوريست عالىمدار مۇحتار اۋەزوۆ پەن مالىك عابدۋللين اعالارىمىز سونداي ساياسي قىسىمعا قاراماستان قازاق اۋىز ادەبيەتىن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىكپەن قورعادى.
وقۋشىلار زەرتتەۋ جۇمىستارىن ۇسىنىپ، ۇزىندىلەرمەن جانە س. سادىربايەۆ پىكىرىمەن دالەلدەگەننەن كەيىن تاقىرىپتى تولىقتىرۋ ءۇشىن تومەندەگىدەي سۇراق قويدىم بالالار، جىردى تولىق زەرتتەدىڭدەر مە، زەرتتەلمەي قالعان سۇراق جوق پا
زەرتتەۋلەردى مىنا ماسەلەلەرمەن تولىقتىرۋعا بولادى 1) جىردىڭ تاريحي الەۋمەتتىك ماڭىزى 2) ءدىن تازالىعى 3) گەوگرافيالىق شەكارالىق ماڭىزى.
حالقىمىزدا سالت ءداستۇر مەن ادەت عۇرىپتىڭ ساقتالۋىنا ەرەكشە ءمان بەرۋ كەرەك دەي كەلە توپ باسشىسى جىگەر بۇرگەنوۆ جۇڭگو، جاپون ەلدەرىندەگى سالت سانا، ادەت عۇرىپتىڭ بەرىك ساقتالعاندىعى تۋرالى سالىستىرۋدى ۇسىندى. مۇنىڭ جىرقىن مىسالى رەتىندە شىعىستاعى كورشىلەرىمىز جۇڭگو مەن جاپون حالىقتارىن ايتساق تا جەتكىلىكتى. جۇڭگو حالقى ەلدىڭ حالىقتىق ءداستۇرى مەن مادەنيەتىن قالپىنا كەلتىرۋ ارقىلى الەمنىڭ ەڭ مىقتى ەلدەرىمەن يىق تىرەستىردى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ورتىنەن تۇرالاپ شىققان جاپونيانى الىڭىز. ولار باستارىنا قانداي قيىنشىلىقتار تۇسسە دە ۇلتتىق سالت داستۇرلەرىنەن ايىرىلماي، ونى قادىرلەي ءبىلدى، سوندىقتان دا الەۋمەتتىك ەكونوميكالىق جاعدايى جاعارى ەلدەردىڭ ءبىرى. وزىق مادەنيەتتى. ەندەشە، قىز جىبەك سياقتى جىرلار حالقىمىزدىڭ اسىل قازىناسى، ادەت - عۇرىپتار ەنسيكلوپەدياسى ءتارىزدى، ماڭىزدى زور ۇلتتىق قۇندىلىق.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
