InfoHub Logo

جۋرناليستيكا – عىلىم. جۋرناليستيكا – تاريح. زەرتتەۋشىلەر جۋرناليستيكا تاريحىن تاس داۋىرىنەن باستالاتىنىن العا تارتادى. جالپى، “جۋرناليستيكا” دەگەن ۇعىمدى ەستىگەن حالىق، ول نەدەن باستاۋ الادى؟ قالاي پايدا بولدى؟ ونىڭ تاريحى قانداي؟ – دەگەن، سياقتى سۇراقتاردى ءجيى قويىپ جاتادى. بۇل عىلىم سالاسى سوناۋ عاسىرلاردا، ادام بالاسىنىڭ قارىم-قاتىناسى پايدا بولعان كەزدە-اق، دۇنيەگە كەلگەن دەسەدى. ال، قۇمەتتى وقىرمان، سىزدەردە قازاق دالاسىندا جۋرناليستيكا عىلىمى قاي ۋاقىتتان باستاپ ورلەدى؟ – دەگەن سۇراق تۋىندايدى ما؟ قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ كوش باسىندا وزىمىزگە بەلگىلى، ءىرى مايتالمان تۇلعالارىمىز جاتىر. بۇگىنگىنىڭ جاستارى، كەشەگىنىڭ ايناسى رەتىندە قالىپتاسقان. جۋرناليستيكا تاريحى – جالپى تاريحپەن بىردەي الەمدىك جانە بەلگىلى ءبىر ۇلتتىڭ تاريحىنداعى جۋرناليستيكانىڭ اعىمدارىن، تيپولوگياسىن، باعىتىن، تاسىلدەرىن، ءار كەزەڭدەگى ۇلگىلەرىن، ورلەۋى مەن قۇلدىراۋىنداعى زاڭدىلىقتارىن ۋاقىت ءرولى بويىنشا زەرتتەيدى. تاريحي دەرەكتەرگە كوز سالساق، قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق تاريحي-مادەني جەتىستىكتەرىنىڭ جەمىسىن، رۋحاني بايلىعىن، جانىنا بىتكەن ەڭبەكسۇيگىشتىك، ەلجاندىلىق، ەرلىك، يماندىلىق، باۋىرمالدىق قاسيەتتەرىن تانىتاتىن تالىمگەرلىك تاجىريبەسىن كوشپەندى حالىق كەزىڭىندەگى قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ ەلەۋلى تۇردە ىقپال ەتكەنى ءمالىم. بۇل نە دەگەن ءسوز؟ وسىدان سايىپ كەلىپ، كەڭەس ۇكىمەتى كەزەڭىندەگى قازاق جۋرناليستيكاسىندا وق پەن وتتىڭ ورتاسىندا ءجۇرىپ قالام تەربەگەن جاۋىنگەرلەر سونداي-اق مايدان دالاسىنان ەلگە جەتەتىن جاڭالىقتىڭ جارشىسى دا بولا ءبىلدى. ولاردىڭ قالامىنان توگىلگەن ءاربىر ءسوز، سويلەم مايدانگەرلەردى العا جەتەلەدى. وسى كەزەڭدەردەگى قازاق جۋرناليستيكاسىنا كەلەتىن بولساق، اڭگىمە مۇلدەم جان تەبىرەنتەرلىكتەي. 1990 جىلى قازاقستان جوعارعى كەڭەسى ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراسياسى قابىلدانعاننان كەيىن، بارلىعى جاڭا ءبىر رۋحاني سەزىمگە كوتەرىلدى. مۇندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ اتقارعان ءرولى زور ەكەندىگى ءمالىم. بۇرىن ءبىر عانا پارتيانىڭ نۇسقاۋىمەن جۇرگەن اقپارات قۇرالدارى بۇعاۋدان بوساعان كۇيىن سەزىنە باستادى. قازاق جۋرناليستيكاسى رۋحاني بوستاندىققا قول جەتكىزدى. تاقىرىپ تۇرعىسىندا اللاعا سانسىز شۇكىر ەتسەم دە، از بولمايدى. ويتكەنى، قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ تاريحى تەرەڭگە جايىلعان اعاش تامىرىمەن ىسپەتتەس. قۇرمەتتى وقىرمان، جۋرناليست بولعىڭىز كەلەدى مە؟ جۋرناليست بولۋ ارمانىڭىز با؟ – ەندەشە قۇر وتىرماڭىز، قارەكەت قىلىڭىز! ول – قوعامنىڭ ءۇنى، قوعامنىڭ كوزى. قوعامداعى جاقسىلىق اتاۋلىنى جاڭعىرتىپ، جاماندىق اتاۋلىنىڭ جەر-جەبىرىنە جەتەتىن قالامگەر، قايراتكەر. سول سەبەپتى دە، الداعى ۋاقىتتا سىزدەرمەن بىرگە قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ تاريحىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن قاراستىرىپ، تارماقتاپ زەردەلەيتىن بولامىن.

ابىلاي حان اتىنداعى قازاق حالىقارالىق قاتىناستار جانە الەم تىلدەرى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 2-كۋرس ستۋدەنتى كانالبايەۆا ايگۇل عافۋرجان قىزى

---