قورعانسىز جان
تۇندە قۇياڭى قاتتى ۇستاپ، تۇلا بويى كوتەرتپەي تۇرسا دا، كيستۋنوۆ تاڭەرتەڭ قىزمەتىنە بارىپ، ارىزشىلار مەن بانك كليەنتتەرىن قابىلداي باستادى. ونىڭ رەڭىندە قاجىعان، قينالعان كىسىنىڭ سىڭايى بار ەدى، دەمىن زورعا الىپ، ارەڭ-ارەڭ سويلەپ وتىردى.
كونە سالوپ كيگەن، سىرت بەينەسى ساسىق قوڭىزعا ۇقساس ءبىر ارىزشى ايەلگە:
— نە كەرەك ەدى سىزگە؟ - دەدى. ارىزشى ايەل سۋدىراي جونەلدى:
— مارتەبەلى مىرزا، نازار اۋدارساڭىز ەكەن، مەنىڭ كۇيەۋىم كوللەجدىك اسەسسور شۋكين، بەس اي بويى اۋىرىپ، ءسويتىپ، ايىپ ەتە كورمەڭىز، ەمدەلىپ ۇيدە جاتقانىندا ونى سەبەپسىزدەن -سەبەپسىز وتستاۆكاعا شىعارىپتى، مارتەبەلى مىرزا، ال ونىڭ ايلىعىن العالى بارسام، ولار، نازار اۋدارساڭىز ەكەن، ونىڭ ايلىعىنان جيىرما ءتورت سوم وتىز التى تيىن ۇستاپ قالدى! "نە ءۇشىن؟" دەيمىن. "ول جولداستىق كاسسادان اقشا العان، وعان باسقا چينوۆنيكتەر كەپىل بولعان"، دەيدى. قالاي بولعانى بۇل؟ ول مەنىڭ ريزالىعىمسىز اقشا الا الاتىن با ەدى؟ بۇل بولمايتىن ءىس، مارتەبەلى مىرزا. مۇنىڭ ءوزى نەلىكتەن؟ ءوزىم بەيشارا جانمىن، پاتەر جالداپ قانا جان ساقتايمىن... ءالسىز، قورعانسىزبىن... جۇرتتىڭ ءبارى رەنجىتەدى مەنى، ەشكىمنەن جاقسى ءسوز ەستىمەيمىن... — دەدى.
ارىزشى كوزىن جىپىلىقتاتىپ، ورامالىن العالى سالوپىنىڭ جانقالتاسىن قارماندى. كيستۋنوۆ ونىڭ ارىزىن الىپ، وقي باستادى.
— كەشىرىڭىز مۇنىڭىز قالاي؟ — دەدى ول يىعىن كوتەرىپ. دانەڭە ءتۇسىنىپ وتىرعانىم جوق. حانىم، ءسىز جاڭساق كەلگەن بولساڭىز كەرەك. ءسىز ەرىڭىز قىزمەت ىستەگەن ۆەدومستۆوعا بارعانىڭىز ءجون، — دەدى ول
— ونسىز دا بەس جەرگە بارىپ شىقتىم، اكەم-اۋ ارىزىمدى دا المايدى! اقىلىمنان الجاسىپ ءبىتتىم. بوريس ماتۆەيچ - كۇيەۋ بالاما راقمەت، قۇداي قول-اياعىنا اۋرۋ - سىرقاۋ بەرمەسىن، سىزگە بار دەپ اقىل بەرگەنى. "شەشە، ءسىز كيستۋنوۆ مىرزاعا بارىڭىز، ول بەدەلدى كىسى، ءسىز ءۇشىن نە ىستەيمىن دەسە دە ىستەي الادى..." دەدى... ءبىر جاردەم كورسەتىڭىز، مارتەبەلى مىرزا! — دەدى شۋكينا.
— ءبىز ەش نارسە ىستەي المايمىز، شۋكينا حانىم... مەنىڭ تۇسىنۋىمشە، ءسىزدىڭ ەرىڭىز سوعىس -مەديسينا ۆەدومستۆوسىندا قىزمەت ىستەگەن، ال ءبىزدىڭ مەكەمەمىز جەكە مەنشىكتەگى كوممەرسيالىق مەكەمە، ياعني بانك. مۇنىڭ تۇسىنبەيتىن نەسى بار!
كيستۋنوۆ تاعى ءبىر يىعىن كوتەرە ءتۇسىپ، اسكەري كيىم كيگەن، جاعى ءىسىپ كەتكەن مىرزاعا قاراي بۇرىلدى.
— مارتەبەلى مىرزا، ەرىمنىڭ اۋرۋلىعىنا دارىگەردىڭ كۋالىگى بار! مىنە، سوعان كوز سالساڭىز ەكەن! - دەپ شۋكينا جالبارىنعان داۋىسپەن سويلەپ قويا بەردى.
— ءبارى ورىندى، مەن سىزگە سەنەمىن، ءبىراق بۇل بىزگە ءتيىستى جۇمىس ەمەس دەيمىن. ەرسى، ءتىپتى جۇرت كۇلەرلىك! قايدا بارۋىڭىز كەرەك ەكەنىن ەرىڭىزدىڭ بىلمەگەنى قالاي؟ - دەدى كيستۋنوۆ اشۋ شاقىرا.
— ول ەشتەمەنى دە بىلمەيدى، مارتەبەلى مىرزا. "سەنىڭ ءىسىڭ ەمەس كەت ءارى!" دەگەندى تاۋىپ الدى، بار بولعانى سول.. ال كىمنىڭ ءىسى ماسىل بولىپ مويىنىمدا وتىرعان جوق پا مەنىڭ! مەنىڭ!
كيستۋنوۆ شۋكيناعا قاراي تاعى بۇرىلىپ، وعان سوعىس - مەديسينا ۆەدومستۆوسى مەن جەكە مەنشىكتەگى بانكتىڭ جايىن تاعى تۇسىندىرە باستادى. ايەل ونىڭ ءسوزىن زەيىن قويا تىڭداپ، ماقۇلداعان كىسىشە باسىن يزەپ تە قويدى.
— سولاي، سولاي، سولاي... تۇسىنەمىن، اكەتايىم، ونداي بولسا، مارتەبەلى مىرزا، ماعان 15 سوم بولسا دا بەر دەپ بۇيىرساڭىز ەكەن! ءبىراق تۇگەل بەرىلمەسە دە كونەمىن، - دەدى.
كيستۋنوۆ شالقايا بەرىپ، ءبىر كۇرسىنىپ قويدى:
— ۋھ! ۇقتىرا المادىم سىزگە! تۇسىنسەڭىزشى، ايىرىلىسۋ تۋرالى ارىزبەن ءدارىحاناعا بارۋ نە التىن-كۇمىسكە تاڭبا سوعاتىن دۇكەنگە بارۋ قانداي ەرسى بولسا، بىزگە مىناداي ارىزبەن كەلۋ سونداي ەرسى عوي. سىزگە كەم تولەگەن بولسا، وعان ءبىزدىڭ قانداي جازىعىمىز بار؟ - دەدى.
شۋكينا جىلاپ قويا بەردى:
— مارتەبەلى مىرزا، ءومىر بويى قۇدايدان تىلەۋىڭىزدى تىلەپ وتەيىن، ەسىركەڭىز مەن سەكىلدى جەتىمدى. مەن ءبىر قورعانسىز، ءالسىز جانمىن... دىڭكەم قۇرىپ، ولەردەي بولدىم... ءارى پاتەرشىلەرمەن سوتتاس، ءارى ەرىڭنىڭ داۋىن قۋ، ءارى شارۋاڭا جۇگىر، ونىڭ ۇستىنە ورازا ۇستايمىن، ونىڭ ۇستىنە جەزدەم دە قىزمەتسىز... ىشىپ-جەمنىڭ اتى عانا بار، اياعىمدى ارەڭ باسىپ تۇرمىن... تۇنىمەن ۇيقى كورمەي شىقتىم، - دەدى.
كيستۋنوۆ جۇرەگى قاققانىن سەزدى. وڭىنە قاراعاندا جانى قينالعان ادام سياقتى بولىپ كەتتى، ءبىر قولىمەن جۇرەگىن باسىپ، شۋكيناعا تاعى تۇسىندىرە باستاپ ەدى، ءبىراق داۋسى شىقپاي قالدى...
— ايىپ ەتپەڭىز، سىزبەن سويلەسە المايمىن، — دەپ قولىن ءبىر-اق سەرمەدى. - ءتىپتى، باسىم دا اينالىپ كەتتى. ءسىز ءارى ءبىزدىڭ مازامىزدى الىپ، ءارى ۋاقىتىمىزدى بوسقا وتكىزىپ وتىرسىز. ۋھ!.. الەكسەي نيكولايچ، ءسىز ءتۇسىندىرىڭىزشى، شۋكينا حانىمعا! - دەدى قىزمەتشىلەردىڭ بىرىنە.
كيستۋنوۆ ارىزشىلاردىڭ بارىنە سوقپاستان، ءوز كابينەتىنە باردى دا ونشاقتى قاعازعا قول قويدى، ال الەكسەي نيكولايچ شۋكينامەن ءالى ارپالىسىپ جاتتى. كابينەتىندە وتىرعان كيستۋنوۆقا الەكسەي نيكولايچتىڭ ءبىر سارىندى، سابىرلى جۋان داۋسى مەن جىلامسىراپ، باي - بايلاعان شۋكينانىڭ داۋسى كوپكە شەيىن ەستىلىپ تۇردى...
— مەن ءبىر قورعانسىز، ءالسىز جانمىن، مەن ءبىر دەرتتى ايەلمىن. سىرت قاراعاندا دەنساۋلىعىم مىقتى ادام سياقتى كورىنەتىن شىعارمىن، ال انىقتاپ قاراساڭىزدار، تۇلا بويىمدا بىردە-بىر ساۋ تامىر-تارامىسىم جوق. اياعىمدى ارەڭ باسىپ تۇرمىن، اسقا دا زاۋقىم شاپپايتىن بولدى... بۇگىن كوفە ىشكەن بولىپ ەدىم، ءتىپتى دە سۇيسىنگەنىم جوق، - دەپ جاتتى شۋكينا.
ال الەكسەي نيكولايچ وعان ۆەدومستۆولاردىڭ جايىن، قاعازداردى جولداۋدىڭ ءتارتىبىن تۇسىندىرۋمەن بولىپ جاتتى. كوپ ۇزاماي ول دا قاجىپ، ورنىنا ەندى بۋحگالتەر كەلدى.
— تاڭعالارلىق جەكسۇرىن قاتىن ەكەن! توڭ مويىن كەششە ەكەن! مەنىڭ دە دىڭكەمدى قۇرتىپ ەدى، ەندى انالاردى دا تۇرالاتاتىن بولدى-اۋ، وڭباعان! ۋھ... جۇرەگىم قاعىپ كەتتى! - دەپ كىجىنىپ وتىردى. كيستۋنوۆ ءسويتىپ، كۇيگەلەكتەنە ساۋساعىن سىتىرلاتىپ، سۋ قۇيۋلى گرافينگە قايتا-كايتا ۇمتىلا بەردى.
جارتى ساعاتتان كەيىن ول قوڭىراۋ سىلدىرلاتتى. الەكسەي نيكولايچ كەلىپ كىردى.
— نە بولىپ جاتىر وندا؟ - دەدى كيستۋنوۆ شارشاعان تۇرمەن:
— قانشا ايتساق تا ۇقتىرا الماي جاتىرمىز، پەتر الەكساندرىچ! دىڭكەمىز قۇرىدى. ءبىز باس دەسەك، ول قۇلاق دەيدى...
— مەن... مەن ونىڭ داۋسىن ەستۋدەن ىعىر بولدىم... اۋىرىپ وتىرمىن... كوتەرە المايمىن.
— شۆەيساردى شاقىرتۋ كەرەك، پەتر الەكساندرىچ، شىعارىپ جىبەرسىن ءوزىن.
كيستۋنوۆ شوشىنىپ:
— جوق، جوق! ويبايلاپ توڭىرەكتى باسىنا كوتەرەدى، بۇل پاتەرى كوپ ءۇي، كىم بىلەدى، ءبىز تۋرالى نە دەپ ويلارىن... جارقىنىم، ءسىز وعان ءبىر ءجونىن تاۋىپ، تۇسىندىرۋگە تىرىسىڭىز.
ءبىر مينۋتتان كەيىن الەكسەي نيكولايچتىڭ گۇجىلدەگەن داۋسى تاعى ەستىلدى. شيرەك ساعات وتكەن كەزدە ونىڭ جۋان داۋسىنىڭ ورنىنا بۋحگالتەردىڭ جىڭىشكە، اششى داۋسى شاڭقىلداپ شىعا باستادى.
كيستۋنوۆتىڭ زىعىردانى قايناپ، ەكى يىعىن كۇيگەلەكتەنە سەلكىلدەتىپ:
— ناعىز وڭباعاننىڭ ءوزى ەكەن! كوكمي ەكەن بارىپ تۇرعان. تاعى دا قۇياڭىم كۇشەيىپ كەلە جاتىر-اۋ دەيمىن... ساقينام دا ۇستاپ كەلەدى-اۋ... - دەدى.
كورشى بولمەدە الەكسەي نيكولايچ ابدەن شارشاپ اقىر اياعىندا، ساۋساعىمەن ماڭدايىن كورسەتىپ ۇستەلدى تاقىلداتىپ قويدى.
— قىسقاسىن ايتقاندا، ءسىزدىڭ يىعىڭىزداعى باس ەمەس، مىنە مىناۋ... - دەدى ول
كەمپىر شامدانىپ:
— ءجا، ءجا، ءاي... ءوز ايەلىڭە كورسەت... سورايعان نەمە! قولىڭ جۇيرىك بولسا، بەتالدى ەربەڭدەتە بەرمە، - دەدى.
الەكسەي نيكولايچ اشۋلانىپ، جەپ قويارداي كىجىنە قاراپ، بۋلىققان اقىرىن داۋىسپەن:
— جوعال! — دەدى.
— نە دەيدى! قالايشا ايتىپ تۇرسىڭ سەن مۇنى؟ مەن ءبىر ءالسىز، قورعانسىز جانمىن، مۇنىڭا كونە قويماسپىن! مەنىڭ ەرىم كوللەجدىك اسەسسور! ۇڭىرەيگەن عانا نەمە! دميتريي كارلىچ ادۆوكاتقا بارامىن، سەنىڭ اتاق - لاۋازىمىڭنان جۇرداي قىلامىن. ءۇش پاتەرشىنى سوتتاتقانمىن مەن، ال سەن مىنا وكتەم سوزدەرىڭ ءۇشىن اياعىما تالاي جىعىلارسىڭ ءالى! مەن سەندەردىڭ گەنەرالدارىڭا بارامىن! مارتەبەلى مىرزا! مارتەبەلى مىرزا! - دەپ شۋكينا بايبالام سالىپ قويا بەردى.
— كەت ارمەن، جوعال، سۇمىراي! — دەدى الەكسەي نيكولايچ تىستەنىپ.
كيستۋنوۆ ەسىكتى اشىپ، ارىزشىلار وتىرعان بولمەگە قارادى.
— نەمەنە بۇل؟ — دەدى ول جىلامسىراعان داۋىسپەن.
شۋكينا بولمەنىڭ ورتاسىندا كوزدەرىن الاقتاتىپ، ساۋساعىن سۇيرەڭدەتىپ، قىزارا ءبورتىپ تۇر ەكەن. بانك قىزمەتشىلەرى دە قاجىسا كەرەك، بەتتەرى البىراپ نە ىستەرىن بىلمەي، بىر-بىرىنە قاراپ قالىپتى.
شۋكينا كيستۋنوۆقا تۇرا ۇمتىلىپ:
— مارتەبەلى مىرزا. مىناۋ، مىنانىڭ ءوزى... ءدال مىنانىڭ ءوزى... (الەكسەي نيكولايچتى نۇسقاپ) ساۋساعىمەن ماڭدايىن كورسەتىپ، ۇستەلدى تاقىلداتتى... ءسىز بۇعان مەنىڭ ءىسىمدى تەكسەر دەپ بۇيىرىپ ەدىڭىز، بۇل مەنى مازاق قىلدى! مەن ءبىر ءالسىز، قورعانسىز جانمىن... مەنىڭ ەرىم كوللەجدىك اسەسسور، ءوزىم دە مايوردىڭ قىزىمىن! - دەدى.
— جاقسى حانىم، مەن تەكسەرەيىن... شاراسىن ىستەيىن... بارىڭىز... كەيىن! — دەدى كيستۋنوۆ اھىلاپ-ۋھىلەپ.
— سونىمەن مەن قاشان الار ەكەنمىن، مارتەبەلى مىرزا؟ ماعان بۇگىن اقشا كەرەك!
كيستۋنوۆ قالتىراعان قولىمەن ماڭدايىن سيپاپ، ءبىر كۇرسىنىپ قويدى دا، تاعى تۇسىندىرە باستادى:
— حانىم، سىزگە ايتتىم عوي. بۇل جەر - بانك، جەكە مەنشىكتەگى كوممەرسيا مەكەمەسى... بىزگە نە ىستە دەيسىز ەندى؟ ءبىزدىڭ مازامىزدى بوسقا الىپ تۇرعانىڭىزدى تۇسىنسەڭىزشى، - دەدى.
شۋكينا ونىڭ ءسوزىن تىڭداپ بولىپ، ءبىر كۇرسىنىپ قويىپ.
— سولايى سولاي... - دەدى وعان كونىپ،- تەك، مارتەبەلى مىرزا، ءسىز ءبىر قايىرىمدىلىق ەتە كورىڭىز، ءومىر بويى قۇدايدان تىلەۋىڭىزدى تىلەپ وتەيىن، تۋعان اكەمدەي بولىپ، قورعان بولا كورىڭىز. ال دارىگەردىڭ كۋالىگىن از دەيتىن بولساڭىز، وندا ۋچاسكەدەن سەنىم قاعاز اكەپ تاپسىرۋىما بولادى... اقشا بەر دەپ بۇيىرساڭىز ەكەن! - دەدى ودان كەيىن.
كيستۋنوۆتىڭ ەكى كوزى قاراۋىتىپ كەتتى. بار دەمىن سارقا ءبىر كۇرسىندى دە، ءالى قۇرىپ، ورىندىققا وتىرا كەتتى.
— قانشا كەرەك ەدى سىزگە؟ — دەپ سۇرادى ول سولعىن داۋىسپەن.
— جيىرما ءتورت سوم، وتىز التى تيىن.
كيستۋنوۆ قالتاسىنان ءاميانىن الىپ، ودان بەس سومدىق بيلەتتى سۋىردى دا شۋكيناعا ۇسىندى.
— الىڭىز دا... جونەلىڭىز! — دەدى.
شۋكينا اقشانى ورامالىنا وراپ، تىعىپ قويدى دا قىلىمسي جىميىپ:
— مارتەبەلى مىرزا، ەندەشە ەرىمنىڭ قايتادان جۇمىسقا تۇرۋىنا بولماس پا ەكەن؟ — دەدى.
— مەن كەتەمىن... اۋرۋمىن... جۇرەگىم قاتتى قاعىپ تۇر، — دەدى كيستۋنوۆ تالىقسىعان ۇنمەن.
ول شىعىپ كەتكەننەن كەيىن الەكسەي نيكولايچ نيكيتانى جىبەرىپ، ءدارىسىن الدىردى دا، ءبارى جيىرما تامشىدان ءىشىپ الىپ، جۇمىستارىنا وتىردى، ال شۋكينا كيستۋنوۆتىڭ قايتا كەلۋىن كۇتىپ، اۋىز بولمەدە شۆەيسارمەن سويلەسىپ، تاعى ەكى ساعات وتىردى. كەلەسى كۇنى ول جانە كەلدى.
اۋدارعان ا.ەلشىبەكوۆ
You Might Also Like
-
تامىز ايىنىڭ تىنىق ءتۇنى. جەر بەتىنەن باياۋ عانا كوتەرىلگەن تۇمان كوز كورەر جەردەگىنىڭ بارىنە بۋالدىر پەردەسىن جاپقان. كولكىگەن تۇمان اي جارىعىندا، بىرەسە تىنىش جاتقان شالقار تەڭىز سياقتانىپ، بىرەسە ...
-
"اعايىندى كۋليكيندەر مانۋفاكتۋراسىنىڭ" قاراجاتىمەن اشىلعان فابريكا مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى فەدور لۋكيچ سىسويەۆ مەرەكەلى تۇستىككە ازىرلەنىپ جاتتى. جىل سايىن ەمتيحاننان كەيىن فابريكا ديرەكسياسى ...
