InfoHub Logo

مەكتەپكە دايالىق توبىنىڭ ۇيىمداستىرىلاتىن وقۋ ءىس - ارەكەتى. (پرەزەنتاسياسىمەن)

ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «قاتىناس»
بولىمدەرى: قوركەم ادەبيەت.
تاقىرىبى: "ماقتا قىز بەن مىسىق" ىبىراي التىنسارين.
ماقساتى: ەرتەگىلەر تۋرالى بىلىمدەرىن كۇشەيتۋ، قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
سويلەۋ مادەنيەتىن، ەركىن سويلەپ، ءوز ويلارىن دۇرىس جەتكىزۋ.
بالانىڭ سوزدىك قورىن دامىتۋ، ءسوز ونەرىنە دەگەن قۇرمەت.
بالالاردى ەڭبەككە، تاتۋلىققا تاربيەلەۋ.
بالالاردى ەرتەگىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ەرتەگىنىڭ مازمۇنىن دۇرىس تىڭداۋعا ءمانىسىن ءتۇسىنىپ ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ەرتەگىدەگى كەيىپكەرلەردىڭ رەت - رەتىمەن شاتاستىرماي ايتۋعا ۇيرەتۋ.
ەرتەگىنى تىڭداۋلارىنا، زەيىن قويۋلارىنا ۇلكەن ءمان بەرۋ.
ءار كەيىپكەرلەردىڭ مىنەز - قۇلىعىن تولىق جەتكىزە بىلۋلەرىنە ياعني ينتوناسيا مەن ميميكا ارقىلى ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىكتەر: سلايد، ءۇنتاسپا، كەيىپكەرلەر سۋرەتتەرى.
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، وقۋ.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
بالالاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
پسيحولوگيالىق ءسات:
ەرتە، ەرتە، ەرتە دە،
ەشكى ءجۇنى بورتەدە...
«ەرتەگى» دەگەن حانىم بوپتى
بالالاردى جاقسى كورىپتى،
سيقىرلى ەرتەگىلەرى كوپ بوپتى،
قانە سونى تىڭدايىق،
اقىلىن توقىپ الايىق.

نەگىزگى كەزەڭ:
- بالالار، وسى انالارىمىز ءۇي جيناعاندا مەنىڭ اقىلدى وقۋشىلارىم سۇيىكتى انالارىنا كومەكتەسەدى دەپ ويلايمىن؟ سولاي ما؟
- تاماشا، ولاي بولسا بۇگىنگى ەرتەگىمىزدى ءبىزدىڭ قازاقتىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشى - پەداگوگى، جازۋشى، ەتنوگراف، فولكلورشى ىبىراي التىنسارين اتامىزدىڭ سىزدەرگە، كىشكەنتاي دوستارىنا ارناعان ەرتەگىسىن تىڭدايىق:«ماقتا قىز بەن مىسىق».
سلايد ارقىلى ەرتەگىنى كورسەتۋ، داۋىسىن وزگەرتىپ وتىرىپ ايتۋدى ۇمىتپاۋ.
*1 بەت
ەرتەدە ءبىر ماقتا قىز بولىپتى. ماقتا قىزدىڭ جاقسى كورەتىن مىسىعى بولعان ەكەن، ءبىر كۇنى ماقتا قىز ءۇيدى جيناپ جاتىپ ءبىر مەيىز تاۋىپ الادى. ءبولىسىپ جەمەك بولىپ ماقتا قىز مىسىعىن شاقىرادى:
- مىسىعىم، مىسىعىم! اۋ، مىسىعىم، مىسىعىم! – دەپ.
مىسىق كۇننىڭ كوزىندە ماۋجىراپ ۋيىقتاپ جاتقان ءتۇرى ماقتا قىزعا بارۋعا ەرىنەدى. ماقتا قىز مىسىعىن شاقىرعانعا كەلمەگەن سوڭ، مەيىزدى ءوزى جەپ قويادى. ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ ۇيقىسى قانعان مىسىق ماقتا قىزعا كەلەدى.
*2 بەت
يا، ماقتا قىز، مەنى نەگە شاقىردىڭ؟ – دەيدى.
ماقتا قىز:
- شاقىرعاندا كەلمەگەنسىڭ، ەندى ايتپايمىن! – دەيدى
مىسىق:
ايتپاساڭ، مەن سەنىڭ قاتىعىڭدى توگىپ تاستايمىن! – دەيدى
ماقتا قىز:
ال مەن سەنىڭ قۇيرىعىڭدى جۇلىپ الامىن! – دەيدى.
سونىمەن مىسىق قاتىقتى توگەدى، ماقتا قىز مىسىقتىڭ قۇيرىعىن جۇلىپ الادى.
*3 بەت
ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ مىسىق ماقتا قىزعا كەلىپ قۇيرىعىن سۇرايدى.
ماقتا قىز:
- مەنىڭ قاتىعىمدى تولە! – دەيدى.
مىسىق سيىرعا بارادى:
- سيىر، سيىر، ماعان قاتىق بەرشى! – دەيدى.
سيىر:
- مەنىڭ قارنىم اشىپ تۇر. ماعان جاپىراق اكەلىپ بەرشى! – دەيدى.
*4 بەت
مىسىق اعاشقا بارىپ:
- اعاش، اعاش، جاپىراعىڭدى بەرشى! – دەيدى.
اعاش:
- مەن شولدەپ تۇرمىن. سۋ اكەلسەڭ، جاپىراق بەرەمىن، - دەيدى.
*5 بەت
مىسىق سۋعا بارا جاتسا، سۋ اكەلە جاتقان قىزداردى كورەدى:
قىزدار، ماعان سۋ بەرىڭدەرشى! – دەيدى.
قىزدار وعان:
- بىزگە ساعىز اكەلىپ بەرسەڭ، ءبىز ساعان سۋ بەرەمىز، - دەيدى.
*6 بەت
مىسىق سۋعا بارا جاتسا، سۋ اكەلە جاتقان قىزداردى كورەدى:
قىزدار، ماعان سۋ بەرىڭدەرشى! – دەيدى.
قىزدار وعان:
- بىزگە ساعىز اكەلىپ بەرسەڭ، ءبىز ساعان سۋ بەرەمىز، - دەيدى.
*7 بەت
مىسىق دۇكەنگە بارادى:
- دۇكەنشى، دۇكەنشى، ماعان ساعىز بەرشى!- دەيدى
دۇكەنشى:
- ماعان جۇمىرتقا بەر، - دەيدى.
*8 بەت
مىسىق تاۋىققا بارادى:
- تاۋىق، تاۋىق، ماعان جۇمىرتقا بەرشى! – دەيدى
تاۋىقتار:
- بىزگە ءدان اكەلىپ بەرسەڭ، ءبىز ساعان جۇمىرتقا بەرەمىز، - دەيدى.
*9 بەت
مىسىق: “ەندى نە قىلامىن!” دەپ بارا جاتسا، ءىن قازىپ جاتقان ءبىر تىشقاندى كورەدى. مىسىق تىشقاندى باس سالادى:
- جانىڭنىڭ بارىندا ايت! ۇيىڭدە نە بار، - دەيدى.
- تىشقان قورىققانى سونشالىقتى:
- - ۇيىمدە ءبىر تاباق تارى بار، - دەيدى.
مىسىق:
- ماعان ءبىر ۋىس تارى بەر، - دەيدى.
تىشقان ۇيىنە بارىپ، ءبىر ۋىس تارى اكەلىپ بەرەدى.
*10 بەت
مىسىق تارىنى اپارىپ تاۋىققا بەرەدى. تاۋىق جۇمىرتقا بەرەدى. جۇمىرتقانى اپارىپ دۇكەنشىگە بەرەدى. دۇكەنشى ساعىز بەرەدى. ساعىزدى اپارىپ قىزدارعا بەرەدى. قىزدار سۋ بەرەدى. سۋدى اپارىپ اعاشقا بەرەدى. اعاش جاپىراق بەرەدى. جاپىراقتى سيىرعا بەرەدى. سيىر قاتىق بەرەدى. قاتىقتى اپارىپ ماقتا قىزعا بەرەدى. ماقتا قىز مىسىقتىڭ قۇيرىعىن قايتارىپ بەرەدى
*11 بەت
تىڭداعاندارىڭىزعا كوپ راحمەت!
ۇيىمداستىرۋشىلىق – ىزدەنۋشىلىك:
- بالالار، ەرتەگى ۇنادى ما؟
- نە تۋرالى ەرتەگى؟
- باستى كەيىپكەرى كىم دەپ ويلايسىزدار؟
- نە سەبەپتەن ماقتا قىز مىسىعىنىڭ قۇيرىعىن جۇلىپ الدى؟
- ال سەندەر ماقتا قىزدىڭ ورنىندا بولساڭىزدار قانداي ارەكەت جاسار ەدىڭىزدەر؟
- مىسىق قاتىقتى ماقتا قىزعا قايتارۋ ءۇشىن قانداي ءىس - ارەكەتكە باردى؟
- كىم - كىمدەرگە باردى رەت - رەتىمەن اتايىقشى؟
- قالاي ويلايسىزدار، مىسىق ىستەگەن ىسىنە وكىندى ما؟
ماقتا قىزعا مىسىق قۇيرىعىن بەرگەن سوڭ ەڭ سوڭىندا نە دەۋ كەرەك ەدى دەپ ويلايسىزدار؟
- ارينە، كەشىرىم سۇراۋدى ۇمىتىپ كەتتى دەپ ويلايمىن.
- ال ەندى بالالار، وسى ەرتەگىنى جالعاستىرۋعا بولار ما ەدى؟ قالاي؟
مىسالى:
«مىسىق ماقتا قىزعا قاتىعىن قايتارىپ بەرگەن سوڭ، كەشىرىم سۇرادى، ىستەگەن ىسىنە ۇيالىپ، كەلەشەكتە ونداي جامان قىلىق جاساماۋعا ۋادە بەرەدى. قۋانعان ماقتا قىز مىسىعىن قاتتى قۇشاقتاپ الىپ شىن جۇرەكتەن كەشىرگەنىن ايتادى. سودان كەيىن مىسىق تا ەڭبەكتى باعالاي ەكەندىگىن ءتۇسىندى جانە دە ەكەۋى سونان بەرى ەشقاشان رەنجىسپەپتى دەسەدى»
ياعني وسى ەرتەگىدەن ءتۇيىپ الاتىن اقىل ول:
ادام ەڭبەگىن ءارقاشاندا باعالاي ءبىلۋ كەرەكتىگىن، بارلىق جاقسى ناتيجە، جەمىسىڭ ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا كەلەتىنى تۋرالى ايتىلعان دەپ ايتۋعا بولادى، يا بالالار؟
جانەدە ءارقاشاندا كەشىرىمدى بولۋ كەرەك، ءبىر - بىرىنە تۇسىنۋشىلىكپەن قاراۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنۋگە بولادى دەپ تۇيىندەۋگە بولادى.

قورىتىندى:
- بالالار ەرتەگى ۇنادى ما؟
- وسى ەرتەگىنىڭ ۇناعان كەيىپكەرىن ۇيدە سۋرەتتەپ كەلەسىڭدەر.
كەلەسى ەرتەگىنى تىڭداعانعا دەيىن قوش ساۋ بولىڭدار. راحمەت!
كۇتىلەتىن ناتيجە:
نەنى ءبىلدى: بالالار ەرتەگىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرىمەن تانىستى، ەرتەگىنىڭ مازمۇنىن دۇرىس تىڭداۋعا ءمانىسىن ءتۇسىنىپ ايتا بىلۋگە ۇيرەندى.

نەنى مەڭگەردى: كەيىپكەردىڭ بەينەسىن ينتوناسيا ارقىلى كورسەتە وتىرىپ، ايتىپ مەڭگەردى. بالانىڭ بويىنداعى ادامگەرشىلىك، جاۋاپكەرشىلىك، يماندىلىق قاسيەتتەرى اشىلدى. مەيىرىمدىلىك ءسوزىنىڭ ءمانىن ءتۇسىندى.