قۇران جانە يسلام نەگىزدەرى
م. ماقاتايەۆ اتىنداعى №13 ورتا مەكتەپ مكم
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى كازەربايەۆا گۋلنار كۋلجابايەۆنا
تاقىرىبى: قۇران جانە يسلام نەگىزدەرى
ماقساتى: قۇران جانە يسلام نەگىزدەرى تۋرالى جان - جاقتى تالداپ، مەڭگەرتۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگى ارتادى، قورىتىندى جاساي الادى، ىزدەنىسپەن، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە ماشىقتانادى، ءوز ويىن قىسىلماي، ەركىن جەتكىزە الادى، كوماندادا جۇمىس ىستەۋگە داعدىلانادى.
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سىنىپتى ۇيىمداستىرىپ، وقۋشىلار زەيىنىن تۇراقتاندىرۋ.
ترەنينگ: «اياۋلى الاقان»
وقۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى، ءار قايسىسى ءوزىنىڭ سول جاعىندا تۇرعان وقۋشىعا اياۋلى الاقان ارقىلى، ءبىر جاقسى تىلەگىن ايتادى. (مەن ساعان.... تىلەيمىن!
توپقا ءبولۋ
توپقا ءبولۋ بارىسىندا ءۇش ءتۇستى سمايليكتەر پايدالانىلادى. وقۋشىلار تاڭداپ العان سمايليك ءتۇسى بويىنشا توپ قۇرايدى.
ساباقتىڭ باسى.
ءبىلۋ
“ميعا شابۋىل” وي قوزعاۋ.
“قۇران جانە يسلام” سوزدەرىن ايتقاندا ويىمىزعا نە كەلەدى؟
كىتاپ. ءدىن.”حافيز”. “قاري”. “ايات”. “ءمازحاب”. عالىمدار. تاريح. ادەبيەت. ادەت - عۇرىپ. سالت - سانا. شاريعات. تازالىق. شيپاگەرلىك. ادىلدىك. سۋنيتتەر. شييتتەر. يماندىلىق. ادامگەرشىلىك.
ءتۇسىنۋ «كىم جىلدام؟» دجيكسو ويىن ءادىسى
- يسلامدى جاقتاۋشىلار نەگە كوپ؟ ءدىن ازىق بولا الا ما؟
- قاسيەتتى كىتاپ؟
- يسلام ءسوزى نەنى بىلدىرەدى؟
- يسلام ءدىنىنىڭ باستى قاسيەتى نە؟
- يسلام ءدىنىنىڭ باستى ماقساتى نە؟
- اراب ەلدەرىندە قۇران كارىمدى مەملەكەتتىك زاڭ رەتىندە قولدانا ما؟
- «شاحيد» ءسوزى نەنى بىلدىرەدى؟
- ەتنوسارالىق، كونفەسسيالىق كەلىسىم سوزدەرىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- شقو - دا قانشا ءدىني بىرلەستىكتەر بار؟
- «رۋحاني كەلىسىم كۇنى» قاي كۇنى اتاپ وتىلەدى؟
- قازاقستاننىڭ باس ءمۇفتيى كىم؟
- قۇراندا نەشە سۇرە بار؟
- قۇراندا نەشە ايات بار؟
- قۇراندا نەشە ءسوز بار؟
- قۇراندا نەشە ءسوز بار؟
- ەلىمىزدە حالىقتار دوستىعى قالاي جۇزەگە اسادى؟ (قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى، كىشى اسسامبلەيالار، دوستىق ۇيلەرى، ۇلتتىق ورتالىقتار ارقىلى)
- تاۋەلسىزدىك جىلدارى قانشا مەشىت سالىندى؟
- مۇسىلمان ءۇشىن ۇلكەن سابىر مەكتەبى؟
ىستىق ورىندىق" سۇراقتارمەن جۇمىس جاساۋ
سوزدىكپەن جۇمىس:
اللا – يسلام ءدىنى ۇعىمىندا كۇللى عالامدى جاراتۋشى. ءبارى دە ءبىر اللانىڭ قۇدىرەتىمەن بولماق. ءبارىن وزىنە لايىقتى سيپاتپەن ءبىلۋشى.
ۋاھي – حابار (تەك جابىرەيىل پەرىشتە ارقىلى پايعامبارىمىز مۇحاممەدكە ايان بەرىپ، قۇلاعىنا سىبىرلاپ ايتۋى ناتيجەسىندە عانا ءتۇسىرىلدى).
ساحابا – پايعامبارىمىزدىڭ ءاردايىم قاسىندا ءجۇرىپ، ۋاعىزدارى مەن سوعىس جورىقتارىنا قاتىسىپ، يسلام دىنىنە ۇلەس قوسقان سەرىكتەرى.
حافيز – قۇراندى جاتتاپ، ۇنەمى ەسىندە ساقتاعان ادام.
قاريم – قۇراندى جاتتاپ، ونى جەتى ءتۇرلى قىراعاتقا (اۋەنگە) سالىپ سەزىنەتىن ادام.
عايىپ – كوزبەن كورمەسەك تە جۇرەكپەن، يمانمەن سەزىنەتىن الەم، ياعني، عايىپ الەمى. بۇل جەردە پەرىشتەلەرگە اللا تاعالا ادام اتانى جاراتپاي تۇرعاندا، ول عايىپ (بەيمالىم) بولىپ سانالاتىن ەدى.
ساپيوللا – ادام اتانىڭ شىن اتى.
ۋاسۋاسا - ازعىرۋ. «باتامەن ەر كوگەرەر، جاڭبىرمەن جەر كوگەرەر» دەيدى حالىق ماقالى.
دۇعا وقىپ، باتا جاساۋ قازاق حالقىنىڭ ەڭ ءبىر ماڭىزدى ءداستۇرى بولىپ تابىلادى. دۇعا ولىلەرگە دە، تىرىلەرگە دە اسا قاجەت. دۇعا وقىلىپ، باتا جاسالعاندا ىزگى تىلەككە كوپ بولىپ اتسالىسادى. اللا تاعالا دا «كوپتىڭ تىلەۋىن بەرەيىن» دەگەن.
وقۋشىلارعا كۇندەلىكتى ومىردە قاسيەتتى دۇعالار قاي ۋاقىتتا وقىلاتىنى ايتىلادى.
اتاپ ايتقاندا:
1. بەيىت باسىنا بارعاندا ءولى ارۋاقتارعا؛
2. قاسيەتتى جۇما كۇنى (شەلپەككە)؛
3. ادام قايتىس بولعاندا (جانازادا)؛
ساباقتىڭ سوڭى.
جيناقتاۋ. ساباقتا ۇيرەنگەندەرىن بەكىتەدى، بىلىمدەرىن جۇيەلەي الادى.
ش. قۇدايبەردى ۇلى: «ادام اتاۋلىنى ءبىر باۋىرداي قىلىپ ەكى ومىردە دە (بۇل دۇنيە مەن و دۇنيەدە) جاقسىلىقپەن ءومىر سۇرگىزەتىن جالعىز – وسى مۇسىلمان جولى».
«ءبىلىم تورى»ويىنى.
«يسلام ءدىنى – بەيبىتشىل ءدىن». يسلام – بەيبىتشىل ءدىن، يسلام سوعىستى قالامايدى، كۇش قولدانۋعا قارسى، لاڭكەستىكتى ايىپتايدى، ادالدىققا، ادامگەرشىلىككە، قايىرىمدىلىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە شاقىرادى.
الەمدىك دىندەرگە سەنۋ، سىيلاۋ – حالىقتاردىڭ بىرلىگىن نىعايتادى، حالقىمىزدىڭ ۇيىتقىسى، وتانشىل وي - ساناسىنىڭ اسىل ارقاۋى، ەلىمىزدىڭ كەلەشەگى.
ءتۇيىن سوزدەر: قۇران – يسلام ءدىنىنىڭ ەڭ نەگىزگى باستى كىتابى. ول ءدىننىڭ عانا ەمەس، اراب ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكالىق ۇلگىسى. دۇنيە كىلتى - قۇراندا. ىشىندە قازىنا جاتىر. كىلتتى ال دا، اشىپ قارا. قۇر سانگە قويعاننان پايداسى جوق. پايداسى – ىشىندەگى قاسيەتتى سوزىندە.
ءدىنتانۋ – ءدىن ءىلىمىن ناسيحاتتاۋ، تانۋ ارقىلى نانىمدى ۋاعىزداۋ.
قولدانۋ
«اكۆاريۋمداعى التىن بالىق» ويىنى:
1. وقۋلىق، ب ا ق ماتەريالدارى:
يسلام ءدىنىنىڭ ماڭىزى مەن تاربيەلىك ءمانىن الەمدىك دەڭگەيدە وي تولعاعان ۇلى تۇلعالاردىڭ وزدەرى دە مويىنداعان.
ليەۆ تولستوي قۇرانمەن تەرەڭ تانىسىپ، مۇحاممەدتىڭ شىن مانىندەگى پايعامبار ەكەنىن تۇسىنگەن، يسلام ءدىنىن مويىنداعان.
قۇران گەتە نەمىس تىلىندە، پۋشكين ورىس تىلىندە، اباي، شاكارىم قازاق تىلىندە جىرعا قوسقان.
شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى قاجىلىققا بارعان يمان جايلى جازعان قانداي تۋىندىسى بار؟ («يمانىم»)
مۇقاعالي ماقاتايەۆ
«ءبىزدى تۋرا جولعا باستا! ىزگىلىك بەرگەندەرىڭنىڭ جولىنا!
اشۋعا ۇشىراعاندار مەن اداسقانداردىڭ جولىنا ەمەس!» (فاتيحا سۇرەسى)
قورىتىندى.
ساباقتىڭ ماڭىزدىلىعى نە؟
- وقۋشىلار نە الادى؟
- بۇرىنعى ءبىلىمىن قالاي پايدالانا الادى؟
- ومىردەن العان تاجىريبەسىنىڭ اسەرى؟
- ساباقتىڭ بولاشاقتا وقۋشىعا قانداي پايداسى بار
ساباقتى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا «ءسوزجۇمباق» شەشەدى:
1. يسلام ءدىنىنىڭ قاسيەتتى، نەگىزگى باس كىتابى.
2. مەككەدە مەشىت سالدىرعان، ابايدىڭ اكەسى.
3. الەمدىك دىندەردىڭ ءبىرى.
4. مەككەدە سىيىناتىن قاسيەتتى تاس.
5. قۇران كىتابىنىڭ سۇرەلەرىنىڭ ءبىرى.
ق
ۇ
ر
ي س ل ا م
ن
“اداسقان ارىپتەر”تاپسىرماسى
ن ق ا ر ۇ
م ا س ي ل
م ا م ي
ۋ ن د ت ءى ا ن
ت ش ە ءى م
ز م ا ن ا
ز ر پ ى ا ە س ب
سلايدتى جۇكتەۋ
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى كازەربايەۆا گۋلنار كۋلجابايەۆنا
تاقىرىبى: قۇران جانە يسلام نەگىزدەرى
ماقساتى: قۇران جانە يسلام نەگىزدەرى تۋرالى جان - جاقتى تالداپ، مەڭگەرتۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگى ارتادى، قورىتىندى جاساي الادى، ىزدەنىسپەن، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە ماشىقتانادى، ءوز ويىن قىسىلماي، ەركىن جەتكىزە الادى، كوماندادا جۇمىس ىستەۋگە داعدىلانادى.
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سىنىپتى ۇيىمداستىرىپ، وقۋشىلار زەيىنىن تۇراقتاندىرۋ.
ترەنينگ: «اياۋلى الاقان»
وقۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى، ءار قايسىسى ءوزىنىڭ سول جاعىندا تۇرعان وقۋشىعا اياۋلى الاقان ارقىلى، ءبىر جاقسى تىلەگىن ايتادى. (مەن ساعان.... تىلەيمىن!
توپقا ءبولۋ
توپقا ءبولۋ بارىسىندا ءۇش ءتۇستى سمايليكتەر پايدالانىلادى. وقۋشىلار تاڭداپ العان سمايليك ءتۇسى بويىنشا توپ قۇرايدى.
ساباقتىڭ باسى.
ءبىلۋ
“ميعا شابۋىل” وي قوزعاۋ.
“قۇران جانە يسلام” سوزدەرىن ايتقاندا ويىمىزعا نە كەلەدى؟
كىتاپ. ءدىن.”حافيز”. “قاري”. “ايات”. “ءمازحاب”. عالىمدار. تاريح. ادەبيەت. ادەت - عۇرىپ. سالت - سانا. شاريعات. تازالىق. شيپاگەرلىك. ادىلدىك. سۋنيتتەر. شييتتەر. يماندىلىق. ادامگەرشىلىك.
ءتۇسىنۋ «كىم جىلدام؟» دجيكسو ويىن ءادىسى
- يسلامدى جاقتاۋشىلار نەگە كوپ؟ ءدىن ازىق بولا الا ما؟
- قاسيەتتى كىتاپ؟
- يسلام ءسوزى نەنى بىلدىرەدى؟
- يسلام ءدىنىنىڭ باستى قاسيەتى نە؟
- يسلام ءدىنىنىڭ باستى ماقساتى نە؟
- اراب ەلدەرىندە قۇران كارىمدى مەملەكەتتىك زاڭ رەتىندە قولدانا ما؟
- «شاحيد» ءسوزى نەنى بىلدىرەدى؟
- ەتنوسارالىق، كونفەسسيالىق كەلىسىم سوزدەرىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- شقو - دا قانشا ءدىني بىرلەستىكتەر بار؟
- «رۋحاني كەلىسىم كۇنى» قاي كۇنى اتاپ وتىلەدى؟
- قازاقستاننىڭ باس ءمۇفتيى كىم؟
- قۇراندا نەشە سۇرە بار؟
- قۇراندا نەشە ايات بار؟
- قۇراندا نەشە ءسوز بار؟
- قۇراندا نەشە ءسوز بار؟
- ەلىمىزدە حالىقتار دوستىعى قالاي جۇزەگە اسادى؟ (قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى، كىشى اسسامبلەيالار، دوستىق ۇيلەرى، ۇلتتىق ورتالىقتار ارقىلى)
- تاۋەلسىزدىك جىلدارى قانشا مەشىت سالىندى؟
- مۇسىلمان ءۇشىن ۇلكەن سابىر مەكتەبى؟
ىستىق ورىندىق" سۇراقتارمەن جۇمىس جاساۋ
سوزدىكپەن جۇمىس:
اللا – يسلام ءدىنى ۇعىمىندا كۇللى عالامدى جاراتۋشى. ءبارى دە ءبىر اللانىڭ قۇدىرەتىمەن بولماق. ءبارىن وزىنە لايىقتى سيپاتپەن ءبىلۋشى.
ۋاھي – حابار (تەك جابىرەيىل پەرىشتە ارقىلى پايعامبارىمىز مۇحاممەدكە ايان بەرىپ، قۇلاعىنا سىبىرلاپ ايتۋى ناتيجەسىندە عانا ءتۇسىرىلدى).
ساحابا – پايعامبارىمىزدىڭ ءاردايىم قاسىندا ءجۇرىپ، ۋاعىزدارى مەن سوعىس جورىقتارىنا قاتىسىپ، يسلام دىنىنە ۇلەس قوسقان سەرىكتەرى.
حافيز – قۇراندى جاتتاپ، ۇنەمى ەسىندە ساقتاعان ادام.
قاريم – قۇراندى جاتتاپ، ونى جەتى ءتۇرلى قىراعاتقا (اۋەنگە) سالىپ سەزىنەتىن ادام.
عايىپ – كوزبەن كورمەسەك تە جۇرەكپەن، يمانمەن سەزىنەتىن الەم، ياعني، عايىپ الەمى. بۇل جەردە پەرىشتەلەرگە اللا تاعالا ادام اتانى جاراتپاي تۇرعاندا، ول عايىپ (بەيمالىم) بولىپ سانالاتىن ەدى.
ساپيوللا – ادام اتانىڭ شىن اتى.
ۋاسۋاسا - ازعىرۋ. «باتامەن ەر كوگەرەر، جاڭبىرمەن جەر كوگەرەر» دەيدى حالىق ماقالى.
دۇعا وقىپ، باتا جاساۋ قازاق حالقىنىڭ ەڭ ءبىر ماڭىزدى ءداستۇرى بولىپ تابىلادى. دۇعا ولىلەرگە دە، تىرىلەرگە دە اسا قاجەت. دۇعا وقىلىپ، باتا جاسالعاندا ىزگى تىلەككە كوپ بولىپ اتسالىسادى. اللا تاعالا دا «كوپتىڭ تىلەۋىن بەرەيىن» دەگەن.
وقۋشىلارعا كۇندەلىكتى ومىردە قاسيەتتى دۇعالار قاي ۋاقىتتا وقىلاتىنى ايتىلادى.
اتاپ ايتقاندا:
1. بەيىت باسىنا بارعاندا ءولى ارۋاقتارعا؛
2. قاسيەتتى جۇما كۇنى (شەلپەككە)؛
3. ادام قايتىس بولعاندا (جانازادا)؛
ساباقتىڭ سوڭى.
جيناقتاۋ. ساباقتا ۇيرەنگەندەرىن بەكىتەدى، بىلىمدەرىن جۇيەلەي الادى.
ش. قۇدايبەردى ۇلى: «ادام اتاۋلىنى ءبىر باۋىرداي قىلىپ ەكى ومىردە دە (بۇل دۇنيە مەن و دۇنيەدە) جاقسىلىقپەن ءومىر سۇرگىزەتىن جالعىز – وسى مۇسىلمان جولى».
«ءبىلىم تورى»ويىنى.
«يسلام ءدىنى – بەيبىتشىل ءدىن». يسلام – بەيبىتشىل ءدىن، يسلام سوعىستى قالامايدى، كۇش قولدانۋعا قارسى، لاڭكەستىكتى ايىپتايدى، ادالدىققا، ادامگەرشىلىككە، قايىرىمدىلىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە شاقىرادى.
الەمدىك دىندەرگە سەنۋ، سىيلاۋ – حالىقتاردىڭ بىرلىگىن نىعايتادى، حالقىمىزدىڭ ۇيىتقىسى، وتانشىل وي - ساناسىنىڭ اسىل ارقاۋى، ەلىمىزدىڭ كەلەشەگى.
ءتۇيىن سوزدەر: قۇران – يسلام ءدىنىنىڭ ەڭ نەگىزگى باستى كىتابى. ول ءدىننىڭ عانا ەمەس، اراب ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكالىق ۇلگىسى. دۇنيە كىلتى - قۇراندا. ىشىندە قازىنا جاتىر. كىلتتى ال دا، اشىپ قارا. قۇر سانگە قويعاننان پايداسى جوق. پايداسى – ىشىندەگى قاسيەتتى سوزىندە.
ءدىنتانۋ – ءدىن ءىلىمىن ناسيحاتتاۋ، تانۋ ارقىلى نانىمدى ۋاعىزداۋ.
قولدانۋ
«اكۆاريۋمداعى التىن بالىق» ويىنى:
1. وقۋلىق، ب ا ق ماتەريالدارى:
يسلام ءدىنىنىڭ ماڭىزى مەن تاربيەلىك ءمانىن الەمدىك دەڭگەيدە وي تولعاعان ۇلى تۇلعالاردىڭ وزدەرى دە مويىنداعان.
ليەۆ تولستوي قۇرانمەن تەرەڭ تانىسىپ، مۇحاممەدتىڭ شىن مانىندەگى پايعامبار ەكەنىن تۇسىنگەن، يسلام ءدىنىن مويىنداعان.
قۇران گەتە نەمىس تىلىندە، پۋشكين ورىس تىلىندە، اباي، شاكارىم قازاق تىلىندە جىرعا قوسقان.
شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى قاجىلىققا بارعان يمان جايلى جازعان قانداي تۋىندىسى بار؟ («يمانىم»)
مۇقاعالي ماقاتايەۆ
«ءبىزدى تۋرا جولعا باستا! ىزگىلىك بەرگەندەرىڭنىڭ جولىنا!
اشۋعا ۇشىراعاندار مەن اداسقانداردىڭ جولىنا ەمەس!» (فاتيحا سۇرەسى)
قورىتىندى.
ساباقتىڭ ماڭىزدىلىعى نە؟
- وقۋشىلار نە الادى؟
- بۇرىنعى ءبىلىمىن قالاي پايدالانا الادى؟
- ومىردەن العان تاجىريبەسىنىڭ اسەرى؟
- ساباقتىڭ بولاشاقتا وقۋشىعا قانداي پايداسى بار
ساباقتى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا «ءسوزجۇمباق» شەشەدى:
1. يسلام ءدىنىنىڭ قاسيەتتى، نەگىزگى باس كىتابى.
2. مەككەدە مەشىت سالدىرعان، ابايدىڭ اكەسى.
3. الەمدىك دىندەردىڭ ءبىرى.
4. مەككەدە سىيىناتىن قاسيەتتى تاس.
5. قۇران كىتابىنىڭ سۇرەلەرىنىڭ ءبىرى.
ق
ۇ
ر
ي س ل ا م
ن
“اداسقان ارىپتەر”تاپسىرماسى
ن ق ا ر ۇ
م ا س ي ل
م ا م ي
ۋ ن د ت ءى ا ن
ت ش ە ءى م
ز م ا ن ا
ز ر پ ى ا ە س ب
سلايدتى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاراز قالاسى، يۋ. گاگارين اتىنداعى
