قۇراق – قيالدىڭ جەمىسى
تاقىرىبى: قۇراق – قيالدىڭ جەمىسى (8 - سىنىپ)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قۇراقتىڭ قۇرالۋى جانە ونى قولدانۋى جايلى مالىمەت بەرىپ، ونىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: تەوريالىق بىلىمدەرىن ءىس جۇزىندە شىعارماشىلىقپەن دامىتۋ، قۇراق قۇراۋ بارىسىندا العان بىلىمدەرىن، داعدىلارىن نىعايتۋ؛
تاربيەلىك: قۇراق قۇراۋ ونەرى ارقىلى قىز بالانى اسەمدىككە، توزىمدىلىككە، ۇقىپتىلىققا، ۇنەمدىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ، كورسەتۋ، ساراماندىق جۇمىس
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قۇراق تۇرلەرى بۋكلەت، دايىن بۇيىم، سلايد
ءپانارالىق بايلانىس: بەينەلەۋ، گەومەتريا، سىزۋ
ساباق بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
بۇگىن سىزدەردى كورگەنىمە وتە قۋانىشتىمىن. وتىرىڭىزدار. وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباققا قاجەتتى ماتەريالداردى تەكسەرۋ. (1 - توپ جۇلدىزشا، 2 - توپ ءتورتبۇرىش).
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى.
1. قۇراق قۇرۋ دەگەنىمىز نە؟
2. قۇراقتىڭ تاريحى قانداي؟
3. قۇراقتىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
4. قۇراق قۇراۋدا تۇستەر ۇيلەسىمدىلىگىنىڭ قانداي ماڭىزى بار؟
5. قۇراق جاساۋ ءۇشىن قانداي قۇرال - جابدىقتار قاجەت؟
6. قۇراقتىڭ تۇرمىستا الاتىن ورنى قانداي؟
7. قۇراق قانداي گەومەتريالىق فيگۋرالاردان تۇرادى؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
قۇراق قۇراۋ بۇل اسا شەبەرلىكتى، شىدامدىلىقتى قاجەت ەتەتىن قولونەر ءتۇرى.
ءبىزدىڭ قازاق تىلىندە قۇراق ءسوزىنىڭ ەكى ماعىناسى بار. ءبىرىنشىسى، كولدىڭ جاعاسىندا وسەتىن وسىمدىكتى قۇراق دەسە، ەكىنشىدەن، ماتا قيىندىسىنان جاسالاتىن بۇيىمدى قۇراق دەيمىز. ءبىزدىڭ بۇگىن ايتقالى وتىرعان قۇراعىمىز كول جاعاسىندا وسەتىن ءشوپ، وسىمدىك ەمەس، ماتا قيىندىسىنان قۇرالىپ جاسالاتىن كورپە-كوپشىك رەتىندە پايدالاناتىن قۇراق. قۇراق دەگەنىمىز شىعىنسىز ءونىم جاساۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. نەگىزىنەن قۇراقتىڭ 200 - دەن اسا ءتۇرى بار. سونىڭ ىشىندەگى ءبىزدىڭ تاڭداعانىمىز ءتورتبۇرىش پەن جۇلدىزشا قۇراعى.
ساراماندىق جۇمىس.
قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى
♦ ينەنى كيىمگە قىستىرۋعا بولمايدى.
♦ ينەنىڭ ءجىبىن تىسپەن ۇزۋگە بولمايدى.
♦ ينەنى ءجىپسىز تاستاۋعا بولمايدى.
♦ قايشىنى جولداسىڭا ۇشكىر ۇشىمەن بەرمە.
♦ قايشىنى ويىنشىق رەتىندە پايدالانۋعا بولمايدى.
♦ ۇتىكتى ءمۇعالىمنىڭ رۇقساتىنسىز توققا قوسۋعا بولمايدى.
♦ ۇتىكتى ماتا تۇرىنە قاراي قىزدىرۋ قاجەت.
♦ ۇتىكتى ارنايى تۇتقاسىنان ۇستا.
♦ ينەنى ينە قاداعىشقا شانشى.
♦ قايشىنى اشىق تاستاما.
قۇراق گەومەتريالىق فيگۋرالار ارقىلى قۇرىلادى. وسى فيگۋرالار ارقىلى ماتا بەتىنە ءتۇسىرىپ، قىرقىپ الامىز. ەكى بولىكتەرىن ءبىر - بىرىمەن بەتتەستىرىپ، تىگىلەدى. بولىكتەردى ەكى - ەكىدەن تىگىپ الۋ قاجەت. ەكى - ەكىدەن بولىكتەردى بەتتەستىرىپ تىككەن سوڭ، جان - جاعىنداعى بولىكتەرىن بىرىكتىرىپ تىگەمىز.
توپ باسشىلارىنا سۇراق؟
قازاق حالقىنىڭ داستۇرىندە شەبەرلىك قۇراق قۇراۋمەن عانا ەمەس ءسوز جارىسىندا دا بايقالادى. ولاي بولسا مىنا ماقال - ماتەلدەردى شەشەيىك. جالعاسىن تاپ.
1. «ونەرلى بولۋ – زەينەت
ونەرسىز بولۋ...». (بەينەت)
2. «اكە اسقار تاۋ
انا -... (باۋىرىنداعى بۇلاق)
بالا -...». (جاعاسىنداعى قۇراق)
3. «جەتى رەت ولشەپ،...». (ءبىر رەت كەس)
4. «راقاتتىڭ ءتۇبى كەڭىس،
ەڭبەكتىڭ ءتۇبى...». (جەڭىس)
5. «شەبەردىڭ ينەسى دە
كۇيمەسى دە -...». (التىن)
6. «اعاش كوركى جاپىراق،
ادام كوركى...». (شۇبەرەك)
7. «شەبەردىڭ قولى ورتاق،
شەشەننىڭ ءتىلى...». (ورتاق)
8. «شەشەننىڭ ءسوزى مەرگەن،
شەبەردىڭ... مەرگەن». (كوزى)
9. «بايلىقتىڭ اتاسى – ەڭبەك،
اناسى -...». (جەر)
10. «ىستەگەنىڭ ەلىڭە جاقسى،
ۇيرەنگەنىڭ... جاقسى». (وزىڭە)
11. «ەڭبەككە ۇيرەنەم دەسەڭ، ەرىنبە،
ونەرگە ۇيرەنەم دەسەڭ،...». (جەرىنبە)
12. «ەڭبەك قىلساڭ ەرىنبەي،
تويادى قارنىڭ...». (تىلەنبەي)
ماقال - ماتەلدەردى ايتىپ كەتتىك ەندى قۇراق دەگەنىمىز ءار ەلدە ءار قالاي ايتىلادى، سونى ايتىپ كەتسەك.
قازاق تىلىندە قۇراق قۇراۋ ونەرى –.... (قۇراق)
ورىس تىلىندە قۇراق قۇراۋ ونەرى –.... (لوسكۋتنوە شيتە)
اعىلشىن تىلىندە قۇراق قۇراۋ ونەرى –.... (پەچۆورك)
جاپون تىلىندە قۇراق قۇراۋ ونەرى –.... (ساشيكو)
جۇمىستارىن قورعاۋ.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
قۇراقتان قۇرالعان قيال.
بالالار ءوز قيالدارىنداعى قۇراقتى سالادى جانە ونى قورعايدى.
ءۇ. ساباقتى قورىتۋ.
قازاقتا انالار ءوز قولدارىمەن قىزدارىنا قۇراق كورپە جاساعان. بىرىنشىدەن قۇراق قۇراۋ قىزىنا قانداي دا ءبىر ۇنەمشىل بول، ءبىردى ەكىگە قۇراي ءبىل دەسە، ەكىنشىدەن الەم اقىل، سانا، مەيىرىمنەن قۇرالعانىن ءتۇيسىندىرۋ. بۇگىنگى بويجەتكەن، ەرتەڭگى انا ەندەشە حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىنىڭ قايماعىن بۇزباي كەلەر كەلەشەككە جەتكىزەتىن دە وزدەرىڭىز. قورىتا كەلەتىن بولساق، ءبىز سىزدەرمەن قۇراق قۇراۋدىڭ تۇرلەرىمەن، ءپىشىلۋىن، تىگىلۋىن ۇيرەندىڭىزدەر. ەندى وزدەرىڭىز قۇراقتىڭ ءتۇر - ءتۇرىن تىگە الاسىزدار.
ءۇى. ۇيگە تاپسىرما. قۇراقتى اياقتاپ تىگۋ، قيالدارىڭىزداعى قۇراق تۇرىنە ماتا، ينە - ءجىپ الىپ كەلۋ.
ءۇIءى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباققا بەلسەنە قاتىسىپ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋىنە جانە ساراماندىق جۇمىستارىنا قاراي بىلىمدەرىن باعالاۋ.
ءۇىىى. جۇمىس ورنىن رەتكە كەلتىرۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قۇراقتىڭ قۇرالۋى جانە ونى قولدانۋى جايلى مالىمەت بەرىپ، ونىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: تەوريالىق بىلىمدەرىن ءىس جۇزىندە شىعارماشىلىقپەن دامىتۋ، قۇراق قۇراۋ بارىسىندا العان بىلىمدەرىن، داعدىلارىن نىعايتۋ؛
تاربيەلىك: قۇراق قۇراۋ ونەرى ارقىلى قىز بالانى اسەمدىككە، توزىمدىلىككە، ۇقىپتىلىققا، ۇنەمدىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ، كورسەتۋ، ساراماندىق جۇمىس
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قۇراق تۇرلەرى بۋكلەت، دايىن بۇيىم، سلايد
ءپانارالىق بايلانىس: بەينەلەۋ، گەومەتريا، سىزۋ
ساباق بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
بۇگىن سىزدەردى كورگەنىمە وتە قۋانىشتىمىن. وتىرىڭىزدار. وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ساباققا قاجەتتى ماتەريالداردى تەكسەرۋ. (1 - توپ جۇلدىزشا، 2 - توپ ءتورتبۇرىش).
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى.
1. قۇراق قۇرۋ دەگەنىمىز نە؟
2. قۇراقتىڭ تاريحى قانداي؟
3. قۇراقتىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
4. قۇراق قۇراۋدا تۇستەر ۇيلەسىمدىلىگىنىڭ قانداي ماڭىزى بار؟
5. قۇراق جاساۋ ءۇشىن قانداي قۇرال - جابدىقتار قاجەت؟
6. قۇراقتىڭ تۇرمىستا الاتىن ورنى قانداي؟
7. قۇراق قانداي گەومەتريالىق فيگۋرالاردان تۇرادى؟
ءىىى. جاڭا ساباق.
قۇراق قۇراۋ بۇل اسا شەبەرلىكتى، شىدامدىلىقتى قاجەت ەتەتىن قولونەر ءتۇرى.
ءبىزدىڭ قازاق تىلىندە قۇراق ءسوزىنىڭ ەكى ماعىناسى بار. ءبىرىنشىسى، كولدىڭ جاعاسىندا وسەتىن وسىمدىكتى قۇراق دەسە، ەكىنشىدەن، ماتا قيىندىسىنان جاسالاتىن بۇيىمدى قۇراق دەيمىز. ءبىزدىڭ بۇگىن ايتقالى وتىرعان قۇراعىمىز كول جاعاسىندا وسەتىن ءشوپ، وسىمدىك ەمەس، ماتا قيىندىسىنان قۇرالىپ جاسالاتىن كورپە-كوپشىك رەتىندە پايدالاناتىن قۇراق. قۇراق دەگەنىمىز شىعىنسىز ءونىم جاساۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. نەگىزىنەن قۇراقتىڭ 200 - دەن اسا ءتۇرى بار. سونىڭ ىشىندەگى ءبىزدىڭ تاڭداعانىمىز ءتورتبۇرىش پەن جۇلدىزشا قۇراعى.
ساراماندىق جۇمىس.
قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى
♦ ينەنى كيىمگە قىستىرۋعا بولمايدى.
♦ ينەنىڭ ءجىبىن تىسپەن ۇزۋگە بولمايدى.
♦ ينەنى ءجىپسىز تاستاۋعا بولمايدى.
♦ قايشىنى جولداسىڭا ۇشكىر ۇشىمەن بەرمە.
♦ قايشىنى ويىنشىق رەتىندە پايدالانۋعا بولمايدى.
♦ ۇتىكتى ءمۇعالىمنىڭ رۇقساتىنسىز توققا قوسۋعا بولمايدى.
♦ ۇتىكتى ماتا تۇرىنە قاراي قىزدىرۋ قاجەت.
♦ ۇتىكتى ارنايى تۇتقاسىنان ۇستا.
♦ ينەنى ينە قاداعىشقا شانشى.
♦ قايشىنى اشىق تاستاما.
قۇراق گەومەتريالىق فيگۋرالار ارقىلى قۇرىلادى. وسى فيگۋرالار ارقىلى ماتا بەتىنە ءتۇسىرىپ، قىرقىپ الامىز. ەكى بولىكتەرىن ءبىر - بىرىمەن بەتتەستىرىپ، تىگىلەدى. بولىكتەردى ەكى - ەكىدەن تىگىپ الۋ قاجەت. ەكى - ەكىدەن بولىكتەردى بەتتەستىرىپ تىككەن سوڭ، جان - جاعىنداعى بولىكتەرىن بىرىكتىرىپ تىگەمىز.
توپ باسشىلارىنا سۇراق؟
قازاق حالقىنىڭ داستۇرىندە شەبەرلىك قۇراق قۇراۋمەن عانا ەمەس ءسوز جارىسىندا دا بايقالادى. ولاي بولسا مىنا ماقال - ماتەلدەردى شەشەيىك. جالعاسىن تاپ.
1. «ونەرلى بولۋ – زەينەت
ونەرسىز بولۋ...». (بەينەت)
2. «اكە اسقار تاۋ
انا -... (باۋىرىنداعى بۇلاق)
بالا -...». (جاعاسىنداعى قۇراق)
3. «جەتى رەت ولشەپ،...». (ءبىر رەت كەس)
4. «راقاتتىڭ ءتۇبى كەڭىس،
ەڭبەكتىڭ ءتۇبى...». (جەڭىس)
5. «شەبەردىڭ ينەسى دە
كۇيمەسى دە -...». (التىن)
6. «اعاش كوركى جاپىراق،
ادام كوركى...». (شۇبەرەك)
7. «شەبەردىڭ قولى ورتاق،
شەشەننىڭ ءتىلى...». (ورتاق)
8. «شەشەننىڭ ءسوزى مەرگەن،
شەبەردىڭ... مەرگەن». (كوزى)
9. «بايلىقتىڭ اتاسى – ەڭبەك،
اناسى -...». (جەر)
10. «ىستەگەنىڭ ەلىڭە جاقسى،
ۇيرەنگەنىڭ... جاقسى». (وزىڭە)
11. «ەڭبەككە ۇيرەنەم دەسەڭ، ەرىنبە،
ونەرگە ۇيرەنەم دەسەڭ،...». (جەرىنبە)
12. «ەڭبەك قىلساڭ ەرىنبەي،
تويادى قارنىڭ...». (تىلەنبەي)
ماقال - ماتەلدەردى ايتىپ كەتتىك ەندى قۇراق دەگەنىمىز ءار ەلدە ءار قالاي ايتىلادى، سونى ايتىپ كەتسەك.
قازاق تىلىندە قۇراق قۇراۋ ونەرى –.... (قۇراق)
ورىس تىلىندە قۇراق قۇراۋ ونەرى –.... (لوسكۋتنوە شيتە)
اعىلشىن تىلىندە قۇراق قۇراۋ ونەرى –.... (پەچۆورك)
جاپون تىلىندە قۇراق قۇراۋ ونەرى –.... (ساشيكو)
جۇمىستارىن قورعاۋ.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
قۇراقتان قۇرالعان قيال.
بالالار ءوز قيالدارىنداعى قۇراقتى سالادى جانە ونى قورعايدى.
ءۇ. ساباقتى قورىتۋ.
قازاقتا انالار ءوز قولدارىمەن قىزدارىنا قۇراق كورپە جاساعان. بىرىنشىدەن قۇراق قۇراۋ قىزىنا قانداي دا ءبىر ۇنەمشىل بول، ءبىردى ەكىگە قۇراي ءبىل دەسە، ەكىنشىدەن الەم اقىل، سانا، مەيىرىمنەن قۇرالعانىن ءتۇيسىندىرۋ. بۇگىنگى بويجەتكەن، ەرتەڭگى انا ەندەشە حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىنىڭ قايماعىن بۇزباي كەلەر كەلەشەككە جەتكىزەتىن دە وزدەرىڭىز. قورىتا كەلەتىن بولساق، ءبىز سىزدەرمەن قۇراق قۇراۋدىڭ تۇرلەرىمەن، ءپىشىلۋىن، تىگىلۋىن ۇيرەندىڭىزدەر. ەندى وزدەرىڭىز قۇراقتىڭ ءتۇر - ءتۇرىن تىگە الاسىزدار.
ءۇى. ۇيگە تاپسىرما. قۇراقتى اياقتاپ تىگۋ، قيالدارىڭىزداعى قۇراق تۇرىنە ماتا، ينە - ءجىپ الىپ كەلۋ.
ءۇIءى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباققا بەلسەنە قاتىسىپ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋىنە جانە ساراماندىق جۇمىستارىنا قاراي بىلىمدەرىن باعالاۋ.
ءۇىىى. جۇمىس ورنىن رەتكە كەلتىرۋ.
You Might Also Like
