اۋادا ءجۇزۋ
فيزيكا ساباعى
تاقىرىپتىڭ اتى: اۋادا ءجۇزۋ.
ديداكتيكالىق ماقساتى: فيزيكالىق زاڭداردى ءبىلۋدىڭ پراكتيكالىق باعىتتالعاندىعىن زەردەلەۋ جانە ونى زەرتتەۋ جۇمىستارى مەن ەسەپ شىعارۋعا قولدانۋعا بەيىمدىلىك قالىپتاستىرۋ.
ساباققا دايىندىق
• الماستىرىلمالى ستەند: زاتتاردىڭ تىعىزدىعى (كەستە)؛ جۇمىستىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىنە ارنالعان دۇرىس جاۋاپتار.
• سىنىپ تاقتاسىندا: «فيزيكا - 7» وقۋلىعىنىڭ §52تاقىرىبىنىڭ ماتىنىنە 7 سۇراق، جۇمىستىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىنە ارنالعان §52«اۋادا ءجۇزۋ».
• وقۋشىلاردىڭ ۇستەلىندە: ماتىنگە سۇراقتار (ءاربىر وقۋشىعا جەكە)؛ ساباقتىڭ جۇمىستىق كارتاسى (توپقا)؛ توپقا تاپسىرمالىق كارتوچكالار جانە جۇمىستىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە ارنالعان قاجەتتى قۇرالدار مەن ماتەريالدار (ءۇش ءارتۇرلى ۆاريانتقا).
• جۇمىستىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە ارنالعان كارتوچكا - سۋرەتتەر بويىنشا تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋىن تەكسەرەتىن ەكران مەن ەپيدياسكوپ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
وزدىك جۇمىس:
• سۇيىققا باتىرىلعان دەنەگە اسەر ەتۋشى كەرى يتەرۋشى كۇش تاۋەلدى:
ا) دەنەنىڭ تىعىزدىعىنا.
ب) دەنەنىڭ ماسساسىنا جانە ونىڭ كولەمىنە.
ۆ) دەنەنىڭ cۇيىقتىڭ تىعىزدىعىنا جانە دەنە كولەمىنە.
• سۋعا باتىرىلعان قۇرىش شارلاردىڭ قايسىسىنا ارحيمەد كۇشى كوبىرەك اسەر ەتەدى؟ سۋرەتتە سۋ قۇيىلعان ىدىس جانە ديامەترى ءارتۇرلى ءۇش شار: ءبىرىنشىسى - كىشكەنتاي، ەكىنشىسى - ورتاشا، ءۇشىنشىسى - ۇلكەن شار.
ا) 3.
ب) 2.
ۆ) 1.
گ) بارلىق جاعدايدا ارحيمەد كۇشتەرى بىردەي.
• رىچاگتى تارازىنىڭ ۇشتارىنا ەكى بىردەي قۇرىش شار ىلىنگەن. وسى ەكى شاردى ءارتۇرلى سۇيىقتارعا باتىرسا، تەپە - تەڭدىك ساقتالا ما؟ سۋرەتتە ەكى ىدىس، بىرەۋىندە كەروسين، ەكىنشىسىندە – سۋ، ەكى شاردىڭ ماسساسىنىڭ بىردەيلىگى رىچاگتى تارازىنىڭ تەپە - تەڭدىگىمەن كورسەتىلگەن. سول جاقتا كەروسين جانە شار №1، وڭ جاقتا سۋ جانە شار №2.
ا) جاۋاپ بەرۋگە مالىمەتتەر جەتىسپەيدى.
ب) تەپە - تەڭدىك بۇزىلمايدى.
ۆ) شار №1 شار №2 - ءنى باسىپ كەتەدى.
گ) شار №2 شار №1 - ءدى باسىپ كەتەدى.
• اتموسفەرالىق قىسىمنىڭ بيىكتىگىن ولشەۋگە ارنالعان قۇرال قالاي اتالادى؟
ا) بارومەتر.
ب) مانومەتر.
ۆ) التيمەتر.
گ) دينامومەتر.
5. اۋانىڭ قىسىمى مەترو ستانسياسىنىڭ پلاتفورماسىندا 756 مم. سىن. باع.، ال جەر بەتىندە – 750مم. سىن. باع. بولسا، وندا ونىڭ تەرەڭدىگى قانداي؟
ا) 600 م.
ب) 150، 6 م.
ۆ) 72 م.
گ) 87 م.
6. تەمىر قانداي سۇيىقتا جۇزەدى؟
ا) سۋدا.
ب) سىناپتا.
ۆ) مۇنايدا.
گ) گليسەريندە.
7. رىچاگتى تارازىنىڭ ۇشتارىنا ىلىنگەن ەكى كىرپىش تەڭگەرىلىپ تۇر. وسى ەكى كىرپىشتى بىردەي سۇيىقتارعا تولىعىمەن باتىرسا، تارازىنىڭ تەپە - تەڭدىگى ساقتالا ما؟ سۋرەتتەگى ەكى كىرپىش تارازىدا تەڭگەرىلگەن، ءبىرىنشىسى قىرىنان، ەكىنشىسى – كولدەنەڭىنەن بايلانعان، ولاردىڭ استارىندا ەكى سۋ قۇيىلعان ىدىستار.
ا) ءبىرىنشىسى ەكىنشىسىن باسىپ كەتەدى.
ب) انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس.
ۆ) ەكىنشى ءبىرىنشىنى باسىپ كەتەدى..
گ) تارازى تەپە - تەڭدىكتە قالادى.
8. وزىندىك باعالاۋ ناتيجەسى
2. شىعارماشىلىق جۇمىس.
تاپسىرمانىڭ ءۇش ۆاريانتى ورىندالادى: ءاربىر تاپسىرما ءار توپپەن جەكە ورىنداۋعا بەرىلەدى.
ءبىرىنشى تاپسىرما.
قۇرالدار مەن ماتەريالدار: سۋ قۇيىلعان ستاكان، جۇمىرتقا، تۇز، قاسىق. ستاكانعا تولتىرىلعان سۋ تۇبىنەن جۇمىرتقانى قولمەن ۇستاماي كوتەرىڭىز. ءوز ارەكەتىڭىزدى ءتۇسىندىرىڭىز.
ەكىنشى تاپسىرما.
قۇرالدار مەن ماتەريالدار: جۇك، سۋ، دينامومەتر.
سۋداعى دەنەگە اسەر ەتۋشى ارحيمەد كۇشىن انىقتاڭىزدار. ەگەر سۋدىڭ ورنىنا كەروسين الماستىرىلسا قانداي شامالار (ولشەنگەن نەمەسە ەسەپتەلگەن) وزگەرەدى؟ سۋرەتتە بەينەلەنگەن: سول جاقتا بولت جانە سۋى بار مەنزۋركا – 22مل، وڭ جاقتا ءدال سول مەنزۋركاعا بولت باتىرىلعان، سۋ 47مل بولىككە دەيىن كوتەرىلگەن. بولتقا اسەر ەتۋشى كەرى يتەرۋشى كۇشتى ەسەپتەڭىزدەر.
ءمۇعالىمنىڭ كريتەرييى بويىنشا وقۋشىلار وزدەرىنە باعا قويادى، توپ ءوز مۇشەلەرىنىڭ جۇمىسىنداعى ءاربىر وقۋشىنىڭ جەكەلەگەن ۇلەستەرىن دە باعالايدى:
3. جاڭا ماتەريالدى زەردەلەۋ (توپتىق جۇمىس).
1. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى: جالپى تاقىرىپتاعى وسى ماسەلەنىڭ الاتىن ماڭىزدى ورنى؛ وقىلىپ كەتكەن ماتەريالدارمەن بايلانىسى.
2. وزدىك جۇمىس. وقۋشىلار وقۋلىقتاعى §52تاقىرىپتى زەردەلەۋ.
3. مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ دايىنداۋ:
- اۋا شارىنا قانداي كۇشتەر اسەر ەتەدى؟ ولاردىڭ قايسىسى باسىمىراق؟
- اۋا شارلارىنا قانداي گازدار قولدانىلادى؟ نەلىكتەن؟
- قانداي جاعدايدا اۋا شارى ءىلىنىپ تۇرادى؟
- اۋا شارى نە ءۇشىن قولدانىلادى؟
- اۋا شارىنىڭ كوتەرۋ كۇشىن قالاي ەسەپتەيدى؟
- ىستىق اۋامەن تولتىرىلعان اۋا شارىن قالاي كوتەرۋگە نەمەسە تۇسىرۋگە بولادى؟
- زوند - شار دەگەنىمىز نە؟ ول نە ءۇشىن قاجەت؟
4. تەكسەرىس. ءمۇعالىم سۇراق ءنومىرىن اتايدى، جاۋاپ بەرەتىن توپتى بەلگىلەيدى، ال توپ كىم جاۋاپ بەرەتىنىن انىقتايدى. جاپپاي تاپسىرما: كوممەنتارييعا جانە باعالاۋعا دايار بولۋ كەرەك.
بۇل جۇمىستا وقۋشىلار وزدەرىن وزدەرى جانە ءبىرىن - ءبىرى باعالايدى.
4. ساباقتىڭ قورىتىندىسى. ءمۇعالىم: ءبىز ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەردىك، شىعارماشىلىق تاپسىرما ورىندادىق، جاڭا ماتەريال زەردەلەدىك. ساباق بويى اتقارىلعان ءوز جۇمىستارىڭدى جالپى باعالاڭىزدار. ەگەر سىزدەر ماتەريالدى تولىق تۇسىنسەڭىز، ونى ءتۇسىندىرىپ ايتىپ بەرە الساڭىز «بەس» باعاسىنا لايىقسىز. ەگەر ماتەريالدى ءتۇسىنىپ، ءبىراق كەيبىر جەرىن ايتىپ بەرۋگە ءالى سەنىمسىز بولساڭىز، وندا «ءتورت» الاسىز. ەگەر ماتەريال ناشار يگەرىلسە، وندا ءسىزدىڭ باعاڭىز «ءۇش».
ناتيجەسى: «بەس» – 10، «ءتورت» – 18، «ءۇش» – 1.
• رەفلەكسيا. ءمۇعالىم: كىم وزىنە ساباق ءۇشىن «بەس» قويدى؟ ءوزىڭىزدى دۇرىس باعالاعانىڭىزعا نەلىكتەن سەنىمدىسىز؟ جۇمىستا قانداي قيىنشىلىقتار بولدى؟ ەڭ كۇردەلى بولعان نە؟ نە نارسەگە قاناعاتتاندىڭىز، نەلىكتەن؟ نە نارسەگە قاناعاتتانبادىڭىز، نەلىكتەن؟
تاقىرىپتىڭ اتى: اۋادا ءجۇزۋ.
ديداكتيكالىق ماقساتى: فيزيكالىق زاڭداردى ءبىلۋدىڭ پراكتيكالىق باعىتتالعاندىعىن زەردەلەۋ جانە ونى زەرتتەۋ جۇمىستارى مەن ەسەپ شىعارۋعا قولدانۋعا بەيىمدىلىك قالىپتاستىرۋ.
ساباققا دايىندىق
• الماستىرىلمالى ستەند: زاتتاردىڭ تىعىزدىعى (كەستە)؛ جۇمىستىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىنە ارنالعان دۇرىس جاۋاپتار.
• سىنىپ تاقتاسىندا: «فيزيكا - 7» وقۋلىعىنىڭ §52تاقىرىبىنىڭ ماتىنىنە 7 سۇراق، جۇمىستىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىنە ارنالعان §52«اۋادا ءجۇزۋ».
• وقۋشىلاردىڭ ۇستەلىندە: ماتىنگە سۇراقتار (ءاربىر وقۋشىعا جەكە)؛ ساباقتىڭ جۇمىستىق كارتاسى (توپقا)؛ توپقا تاپسىرمالىق كارتوچكالار جانە جۇمىستىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە ارنالعان قاجەتتى قۇرالدار مەن ماتەريالدار (ءۇش ءارتۇرلى ۆاريانتقا).
• جۇمىستىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە ارنالعان كارتوچكا - سۋرەتتەر بويىنشا تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋىن تەكسەرەتىن ەكران مەن ەپيدياسكوپ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
وزدىك جۇمىس:
• سۇيىققا باتىرىلعان دەنەگە اسەر ەتۋشى كەرى يتەرۋشى كۇش تاۋەلدى:
ا) دەنەنىڭ تىعىزدىعىنا.
ب) دەنەنىڭ ماسساسىنا جانە ونىڭ كولەمىنە.
ۆ) دەنەنىڭ cۇيىقتىڭ تىعىزدىعىنا جانە دەنە كولەمىنە.
• سۋعا باتىرىلعان قۇرىش شارلاردىڭ قايسىسىنا ارحيمەد كۇشى كوبىرەك اسەر ەتەدى؟ سۋرەتتە سۋ قۇيىلعان ىدىس جانە ديامەترى ءارتۇرلى ءۇش شار: ءبىرىنشىسى - كىشكەنتاي، ەكىنشىسى - ورتاشا، ءۇشىنشىسى - ۇلكەن شار.
ا) 3.
ب) 2.
ۆ) 1.
گ) بارلىق جاعدايدا ارحيمەد كۇشتەرى بىردەي.
• رىچاگتى تارازىنىڭ ۇشتارىنا ەكى بىردەي قۇرىش شار ىلىنگەن. وسى ەكى شاردى ءارتۇرلى سۇيىقتارعا باتىرسا، تەپە - تەڭدىك ساقتالا ما؟ سۋرەتتە ەكى ىدىس، بىرەۋىندە كەروسين، ەكىنشىسىندە – سۋ، ەكى شاردىڭ ماسساسىنىڭ بىردەيلىگى رىچاگتى تارازىنىڭ تەپە - تەڭدىگىمەن كورسەتىلگەن. سول جاقتا كەروسين جانە شار №1، وڭ جاقتا سۋ جانە شار №2.
ا) جاۋاپ بەرۋگە مالىمەتتەر جەتىسپەيدى.
ب) تەپە - تەڭدىك بۇزىلمايدى.
ۆ) شار №1 شار №2 - ءنى باسىپ كەتەدى.
گ) شار №2 شار №1 - ءدى باسىپ كەتەدى.
• اتموسفەرالىق قىسىمنىڭ بيىكتىگىن ولشەۋگە ارنالعان قۇرال قالاي اتالادى؟
ا) بارومەتر.
ب) مانومەتر.
ۆ) التيمەتر.
گ) دينامومەتر.
5. اۋانىڭ قىسىمى مەترو ستانسياسىنىڭ پلاتفورماسىندا 756 مم. سىن. باع.، ال جەر بەتىندە – 750مم. سىن. باع. بولسا، وندا ونىڭ تەرەڭدىگى قانداي؟
ا) 600 م.
ب) 150، 6 م.
ۆ) 72 م.
گ) 87 م.
6. تەمىر قانداي سۇيىقتا جۇزەدى؟
ا) سۋدا.
ب) سىناپتا.
ۆ) مۇنايدا.
گ) گليسەريندە.
7. رىچاگتى تارازىنىڭ ۇشتارىنا ىلىنگەن ەكى كىرپىش تەڭگەرىلىپ تۇر. وسى ەكى كىرپىشتى بىردەي سۇيىقتارعا تولىعىمەن باتىرسا، تارازىنىڭ تەپە - تەڭدىگى ساقتالا ما؟ سۋرەتتەگى ەكى كىرپىش تارازىدا تەڭگەرىلگەن، ءبىرىنشىسى قىرىنان، ەكىنشىسى – كولدەنەڭىنەن بايلانعان، ولاردىڭ استارىندا ەكى سۋ قۇيىلعان ىدىستار.
ا) ءبىرىنشىسى ەكىنشىسىن باسىپ كەتەدى.
ب) انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس.
ۆ) ەكىنشى ءبىرىنشىنى باسىپ كەتەدى..
گ) تارازى تەپە - تەڭدىكتە قالادى.
8. وزىندىك باعالاۋ ناتيجەسى
2. شىعارماشىلىق جۇمىس.
تاپسىرمانىڭ ءۇش ۆاريانتى ورىندالادى: ءاربىر تاپسىرما ءار توپپەن جەكە ورىنداۋعا بەرىلەدى.
ءبىرىنشى تاپسىرما.
قۇرالدار مەن ماتەريالدار: سۋ قۇيىلعان ستاكان، جۇمىرتقا، تۇز، قاسىق. ستاكانعا تولتىرىلعان سۋ تۇبىنەن جۇمىرتقانى قولمەن ۇستاماي كوتەرىڭىز. ءوز ارەكەتىڭىزدى ءتۇسىندىرىڭىز.
ەكىنشى تاپسىرما.
قۇرالدار مەن ماتەريالدار: جۇك، سۋ، دينامومەتر.
سۋداعى دەنەگە اسەر ەتۋشى ارحيمەد كۇشىن انىقتاڭىزدار. ەگەر سۋدىڭ ورنىنا كەروسين الماستىرىلسا قانداي شامالار (ولشەنگەن نەمەسە ەسەپتەلگەن) وزگەرەدى؟ سۋرەتتە بەينەلەنگەن: سول جاقتا بولت جانە سۋى بار مەنزۋركا – 22مل، وڭ جاقتا ءدال سول مەنزۋركاعا بولت باتىرىلعان، سۋ 47مل بولىككە دەيىن كوتەرىلگەن. بولتقا اسەر ەتۋشى كەرى يتەرۋشى كۇشتى ەسەپتەڭىزدەر.
ءمۇعالىمنىڭ كريتەرييى بويىنشا وقۋشىلار وزدەرىنە باعا قويادى، توپ ءوز مۇشەلەرىنىڭ جۇمىسىنداعى ءاربىر وقۋشىنىڭ جەكەلەگەن ۇلەستەرىن دە باعالايدى:
3. جاڭا ماتەريالدى زەردەلەۋ (توپتىق جۇمىس).
1. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى: جالپى تاقىرىپتاعى وسى ماسەلەنىڭ الاتىن ماڭىزدى ورنى؛ وقىلىپ كەتكەن ماتەريالدارمەن بايلانىسى.
2. وزدىك جۇمىس. وقۋشىلار وقۋلىقتاعى §52تاقىرىپتى زەردەلەۋ.
3. مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ دايىنداۋ:
- اۋا شارىنا قانداي كۇشتەر اسەر ەتەدى؟ ولاردىڭ قايسىسى باسىمىراق؟
- اۋا شارلارىنا قانداي گازدار قولدانىلادى؟ نەلىكتەن؟
- قانداي جاعدايدا اۋا شارى ءىلىنىپ تۇرادى؟
- اۋا شارى نە ءۇشىن قولدانىلادى؟
- اۋا شارىنىڭ كوتەرۋ كۇشىن قالاي ەسەپتەيدى؟
- ىستىق اۋامەن تولتىرىلعان اۋا شارىن قالاي كوتەرۋگە نەمەسە تۇسىرۋگە بولادى؟
- زوند - شار دەگەنىمىز نە؟ ول نە ءۇشىن قاجەت؟
4. تەكسەرىس. ءمۇعالىم سۇراق ءنومىرىن اتايدى، جاۋاپ بەرەتىن توپتى بەلگىلەيدى، ال توپ كىم جاۋاپ بەرەتىنىن انىقتايدى. جاپپاي تاپسىرما: كوممەنتارييعا جانە باعالاۋعا دايار بولۋ كەرەك.
بۇل جۇمىستا وقۋشىلار وزدەرىن وزدەرى جانە ءبىرىن - ءبىرى باعالايدى.
4. ساباقتىڭ قورىتىندىسى. ءمۇعالىم: ءبىز ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەردىك، شىعارماشىلىق تاپسىرما ورىندادىق، جاڭا ماتەريال زەردەلەدىك. ساباق بويى اتقارىلعان ءوز جۇمىستارىڭدى جالپى باعالاڭىزدار. ەگەر سىزدەر ماتەريالدى تولىق تۇسىنسەڭىز، ونى ءتۇسىندىرىپ ايتىپ بەرە الساڭىز «بەس» باعاسىنا لايىقسىز. ەگەر ماتەريالدى ءتۇسىنىپ، ءبىراق كەيبىر جەرىن ايتىپ بەرۋگە ءالى سەنىمسىز بولساڭىز، وندا «ءتورت» الاسىز. ەگەر ماتەريال ناشار يگەرىلسە، وندا ءسىزدىڭ باعاڭىز «ءۇش».
ناتيجەسى: «بەس» – 10، «ءتورت» – 18، «ءۇش» – 1.
• رەفلەكسيا. ءمۇعالىم: كىم وزىنە ساباق ءۇشىن «بەس» قويدى؟ ءوزىڭىزدى دۇرىس باعالاعانىڭىزعا نەلىكتەن سەنىمدىسىز؟ جۇمىستا قانداي قيىنشىلىقتار بولدى؟ ەڭ كۇردەلى بولعان نە؟ نە نارسەگە قاناعاتتاندىڭىز، نەلىكتەن؟ نە نارسەگە قاناعاتتانبادىڭىز، نەلىكتەن؟
You Might Also Like
-
پوەزيا، مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟... (9 سىنىبىندا وتكەن پوەزيا كەشى)
