قۇتتىقتاۋ ءسوز
قازاق مادەنيەتىندە ىرگەسى ەرتەرەك قالانعان بەلگىلى ءبىر تۇلعالاردى، ەل ارداقتاعان ادامداردى ماداقتاۋ القاتوپ الدىندا ايتىلاتىن بولعان. بۇرىن بۇنداي سوزدەر ولەڭمەن، تولعاۋمەن ايتىلسا، ءقازىر قاراسوزبەن ايتىلعان ماداق ءسوز ءجيى كەزدەسەدى. انا ءتىلىمىزدىڭ ابىز اناسى، اكادەميك ءرابيعا سىزدىقتىڭ ءالقاسوزدى ارنايى زەرتتەگەن باعىتى ءبىز وقىعان "بۇقارالىق كوممۋنيكاسيانىڭ ءتىلى مەن ءستيلى" ءپانى ءۇشىن "باعدارشام" بولدى. وسى ءپان بويىنشا "تۇران" ۋنيۆەرسيتەتىندە تالاي جىل ءدارىس وقىپ جۇرگەن ۇستازىم فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور التايەۆا الماگۇل كارىسبەك قىزى ەرەكشە تاپسىرما بەرگەن ەدى. قازاقشا اتا-انامىزدىڭ مەرەيتويلارىن اتاپ ءوتۋ داستۇرىنە لايىقتاپ، كوركەم تىلمەن قۇتتىقتاۋ ءسوز جازۋعا اسىقتىق. ءارى قاراي كەلتىرگەن لەبىزىمىزدى پەرزەنتتىك پارىزىمىزدى ازداپ تا بولسا وتەۋگە دەگەن ۇمتىلىسىمىز دەپ قابىلدارسىزدار، قۇرمەتتى وقىرمان!
ماداق ءسوزدىڭ يەسى- ديۋسەبايەۆ مۇرات اۋبەل ۇلى. ياعني، مەنىڭ ومىرلىك ۇستازىم، جاناشىر، ءارى قامقورشى اكەم! قۇتتىقتاۋ ءسوزىم اكەمنىڭ 49 جاس تۋعان كۇنىنە ارنالادى. اۋبەل اتام ۇيىندەگى، جالپى اۋىلداعى سوعىسقا قاتىسپاعان، بىرەڭ-ساراڭ ساۋساقپەن سانارلىق عانا قالعان جىگىتتەر قاۋمىنىڭ ءبىرى بولعان. اتامنىڭ بۇكىل اعالارى سوعىسقا اتتانىپ، سول كۇيى ەس-تۇسسىز جوعالىپ، ولاردان حابار قايتپاعان. اتام اۋىلدىڭ تۇرعىندارى اش قالماسىن دەپ تراكتورمەن جەر جىرتىپ، بيداي، كۋكۋرۋز، ت.ب ءدان-داقىلدارىن ەگىپ ، اۋىلدىڭ جولدارىن تەگىستەپ، بار كومەگىن ايامايتىن. وسى ەڭبەگى ءۇشىن «ۆەتەران ترۋدا» مەدالىمەن ماراپاتتالعان. اۋبەل اتام كورشى اۋىلدىڭ ۇرىمدەي جاس ءماريام ەسىمدى قىزىن الىپ، وتاۋ تىگىپ، وتباسىن قۇرادى. اجەم 8 قۇرساقتى كوتەرىپ، جارىق دۇنيەگە الىپ كەلەدى. قيىن-قىستاۋ كەزەڭنىڭ وزىندە اپام قىسى-جازى قازان-وشاقتا عانا اس دايىندايتىن. مەنىڭ اكەم قايماعى قاتپاعان، قازاقتىڭ قارا شاڭىراعىندا ءتالىم مەن تاربيەنى بويىنا ءسىڭىرىپ، ەڭبەكقور بولىپ وسەدى. اكەشىم 1971 جىلى 21 ساۋىردە دۇنيەگە كەلگەن، ءارى ءۇيدىڭ كەنجەسى. ۇيدەگى جالپى بالا سانىن 4 قىز جانە 4 ۇل قۇرادى. ءقازىر دە اكەمنىڭ ەكى اعالارى ارامىزدا جوق. سارسەنباي ەسىمدى اعاسى تۋىلعان كۇننەن كەيىن قىرقىنان شىقپاي جاتىپ، كوز ءتيىپ كوز جۇماعان دەسەدى. ال، سەرىكپاي اعاسى چەرنوبىلدە بولعان اپاتتان كەيىن كومەك قولىن سوزۋعا بارىپ، ەلگە ورالعاننان كەيىن قاتتى اۋرىپ، 40 جاسقا كەلگەندە قايتىس بولادى. اكەم سەرىكباي اعاسىن ءومىرى كەۋدەسىن كوككە كوتەرىپ، ماقتانىشپەن ايتىپ وتىرادى. ءوز كەزەڭىندە سەرىكپاي اعاسى سونداي اقكوڭىل، ەڭبەكقور، ادال ءارى قولدارىنان بال تامعان ونەرلى جان بولاتىن. بايان دەگەن اسپاپتىڭ قۇلاعىندا ويناپ، ءدۇيىم جۇرتتى اۋىزىنا قاراتىپ، ءوز مۋزىكالىق اۋەنىنىڭ ىرعاعىمەن ونە بويدى ەلىكتىرىپ اكەتەتىن. بۇگىندە سەرىكپاي اتامىزدىڭ كوزى تىرىسىندە سەرىگىنە اينالعان بايانى ءبىزدىڭ قارا شاڭىراعىمىزدا. اكەم بۇل اسپاپتى اعاسىنىڭ اماناتى دەپ، كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قارايلايدى.
اكەم اۋىلداعى قازاق-ورىس مەكتەبىن 8 جىل وقىپ، كەيىننەن 3 جىلدىق «تراكتوريست-ماشينيست شيروكوگو پروفيليا» ماماندىعى بويىنشا ءىلىم-بىلىم الادى. بۇل ماماندىقتى تاڭداۋىنا تۇرتكى بولعان نەگىزگى سەبەپ: حالىققا جاردەمدەسىپ، اكەسىنىڭ سالعان سارا جولىمەن قىزمەت ەتۋ. ماعان اكەمنىڭ بويىنداعى وسى قاسيەتتەرى ۇنادى. ماسەلەن، حالىقتىڭ قامىن ويلاۋ، ءبىر ناندى ءبولىسىپ، ءوز ەركىڭمەن قالاعان ماماندىعىڭدى يگەرۋ. قايتپاس قايسار مىنەزدى بولۋ.
اكەمنىڭ جەتكەن جەتىستىگى تۋرالى اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن دۇنيە بولماسا دا، مەن بۇل جان تۋرالى ەڭسەمدى بيىك كوتەرىپ، يىعىمنان دەم الىپ، قۋانا ايتا الامىن. بۇل جان 100 مەكتەپتىڭ ءبىرى دە بەرە الماس ءتالىم مەن تاربيەنى بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، ءومىر دەگەن مەكتەپتىڭ قاعيدالارىن جەتىك مەڭگەرۋىمىزگە سەبەپشى بولعان جان. ەندى قالعان ماقتاۋ-ماداقتى «ماداق سوزىمدە» ايتىپ، باياندايتىن بولامىن.
قۇتتىقتاۋ ءسوز.
قادىرمەندى مۇرات اۋبەل ۇلى!
ەڭسەلى ەرلىكتى تۋ ەتە تىگىپ، اق تاڭداي ارايلاپ جەتكەن ءتول مەرەكەڭىز قۇتتى بولسىن!
«اكەدەن — اقىل،انادان — مەيىر»- دانا، ءارى دارا حالقىمىز اكە مەن انانىڭ تاربيەلىك ءمانىن، ءقادىرىن تىلگە تيەك ەتسە كەرەك. ءسىزدىڭ اعالارىڭىز، اتالارىڭىز ەرەۋىلدى اتقا ەر سالىپ، ەلى مەن جەرى، ۇلتى ءۇشىن ازاماتتىق بورىشىن وتەۋ ماقساتىندا، جايدىڭ اتقان تاسىنداي ەرلىكپەن جاندارىن قيدى. ءسىز اۋلەتىڭىزدەگى ساليقالى اقساقالعا پارا-پار كەلەتىن اعالارىڭىز تۋرالى ايدى اسپانعا شىعارىپ، ەڭسەڭىزدى بيىك كوتەرىپ، ماقتانىشپەن ايتا الاسىز. ءسىز انانىڭ مەيىرىمىن، اكەنىڭ قادىر-قاسيەتىن، شامنىڭ شىراعىنداي بەرگەن تالىم-تاربيەسىن بويىڭىزعا ءسىڭىرىپ، بۇگىن دە ءسىز ءدال اۋبەل اتامىزداي ۇستامى بەرىك، ايرىقشا اسىل قىراندى جاننىڭ ءوزىسىز.
«...اكە جاققان وتتى ۇلى سوندىرمەس» دەگەن ورالحان بوكەيدىڭ مارجاندى، ءارى ۇستامدى سوزدەرىنەن، ءسىزدىڭ بويىڭىزدان سول ءبىر الاۋ وتتى بايقايمىن. جۇرەگىڭىزدىڭ تۇكپىرىندە ورنالاسقان الاۋ وت، نۇرلى جۇزىڭىزدەن شاشقان شۋاقتان اينالاڭىزدى جىلۋلىق پەن باقىتقا بولەيسىز. قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەردە دىلگىر بولعان جاڭدارعا كومەك قولىن سوزىپ، ازۋىن ايعا بيلەيسىز. مەن ءسىزدىڭ اقكوڭىل، باۋىرماشىل سىندى ادامي قاسيەتتەرىڭىزگە قىزىعامىن. سامايىڭىزداعى شاشتارىڭىز اعارىپ، 49 جاسقا كەلسەڭىزدە جۇمىس ءتۇرىن تالعامايسىز. ءسىزدىڭ بويىڭىزدان مەن-مەنسىگەن قاسيەتتەردى مۇلدەم كورگەنىم جوق. بالكىم، ءسىز ءبىزدى ايدارىنان جەل ەسەتىن، ايدىڭ كۇنى اماندا ەش ۋايىمسىز، باياندى ءومىر سۇرگەنىمىزدى قالايتىن شىعارسىز.
اكەتايىم- ءسىز مەنىڭ ۇستازىمسىز! مەنىڭ بويىمنان سول ءبىر الاۋ وتتى تۇتاتىپ تۇرعان، ومىرگە دەگەن قۇلشىنىسىمدى ارتتىرىپ تۇرعان شام-شىراعىمسىز! قۇرعاقشىلىقتا- ءشولىمدى باسار ءمولدىر بۇلعىمسىز! ىستىقتان جۇرەگىم قىسىلعان دا – سالقىن سامال جەلدەي دەمىم بولار ءتۇسسىز اۋامسىز! ىزعارلى سۋىقتان ونە بويىم توڭعاندا-قورعانىشىم، قامقورشىم بولار ناعىز ءسان-سالتاناتىمسىز. بۇكىل دۇنيەجۇزى تەڭ كەلمەيتىن، التىن تاستاندا، جاقۇتتان دا قىمبات، يران تاستى مەرۋەرتىمسىز. ءسىز مەنىڭ بارىمسىز!
اكەتايىم ءسىز-بيت قابىعىنان بيالاي توقىعان، ونەرلى، ءار ىسكە يكەمى بار جگىتتەردىڭ سۇلتانىسىز. ون ساۋساعىڭىزعا عانا ەمەس، تىلىڭىزگە بال تامعان، شەشەن جانسىز. ءدۇيىم جۇرتشىلىق ءۇشىن الپىس ەكى تامىرىڭىز بوسانسىسىپ، ال-دال بولاسىز دا تۇراسىز. تۇيەدەي دۇربەلەڭ تۇيىندەردىڭ ۇرىس-كەرىسسىز، داۋ-دامايسىز شەشىمدەرىن تاباسىز. ءسىزدىڭ ۇستانىمىڭىز: «ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاماۋ» بولاتىن-دى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن، ءالى دە سول قالپىڭىزدان تايماعانسىز!
ءسىز ءوز بالالارىڭىزعا جۇرەگىنىڭ تۇگى بار، ادامي قاسيەتتەردى بويىنا سىڭىرگەن، ءجىبى ءتۇزۋ تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا ايرىقشا ۇلەس قوستىڭىز.ءالى دە قوسىپ كەلەسىز! وتباسىلىق قاسيەتتەردى، قازاقي ءسالت-داستۇردى، ادەبي جانە تاريحي مادەنيەتتەردى يگەرۋگە تۇرتكى بولدىڭىز. قىز بالاسىن جۇزىكتىڭ كوزىنەن وتكەندەي سۇلۋ، اقىلدى، يماندى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا كوز قيىعىمەن قاراۋدى ۇيرەتتىڭىز. ءسىز، كوزى الاقانداي بوزدالان قورقاق بولماي، سۋماڭداعان بىربەتكەي، دورەكى قاسيەتتەردەن اۋلاق بولۋدى، ءوز قالاعان دۇنيەڭدى شابىتتانا، ەڭبەكتەنە ءىس- جۇزىندە جاساپ، بار جۇرەگىڭمەن ءسۇيۋدى ۇيرەتىپ كەلەسىز. باسىمنان سيپاپ، ماڭدايىمنان ءسۇيىپ، «التىنىم، جاقۇتىم» دەپ ەركەلەتىپ وتىراسىز. بارلىعى ءۇشىن راحمەت!
قۇرمەتتى اكەشىم، اسقار تاۋىم!
تۋعان كۇنىڭىز قۇتتى بولسىن. ءجۇزىڭىز گۇلگە، جاسىڭىز جۇزگە تولسىن. قاجىماس قايرات، ت الماس قانات تىلەيمىن. ارامىزدا تەك باقىت پەن شاتتىققا تولىپ جۇرە بەرىڭىز!
«تۇران» ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا ماماندىعى 2 كۋرس ستۋدەنتى اۋبەل ءمولدىر مۇرات قىزى
جەتەكشىسى: «تۇران» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، ف.ع.د. التايەۆا ا.ك.
You Might Also Like
-
ەستەرىڭىزدە بولسا سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن ماقتاارال اۋدانىنداعى سۋ استىندا قالعان 5 اۋىلدىڭ تۇرعىندارى ەۆاكۋاسيالىق پۋنكتەردە جاتقان بولاتىن. ۇكىمەت تاراپىنان ارنايى كومەك كورسەتىلىپ، تۇركىستان...
-
ءبىلىم باسقارماسىنىڭ ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ يننوۆاسيالىق ورتالىعىنىڭ مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ءبولىمى بالاباقشالار مەن شاعىن ورتالىقتاردىڭ پەداگوگتارىنا ارنالعان «مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ...
