قيىن بالالاردىڭ مىنەز – قۇلقىن تۇزەتۋدىڭ پسيحولوگيالىق ماسەلەلەرى
«قيىن» بالالاردىڭ مىنەز – قۇلقىن تۇزەتۋدىڭ پسيحولوگيالىق ماسەلەلەرى
قوعامنىڭ مورادىق نورمالارى مەن تالاپتارىنا سايكەس كەلمەيتىن مىنەز - قۇلىقتىڭ ادەتتە الەۋمەتتىك جات دەگەن تەرميندەرمەن بەلگىلەۋ قابىلدانعان. مي پوتولوگياسىنا بايلانىستى بولاتىن بالالاردىڭ انومال (كەمىستى) مىنەز - قۇلقىنان ايىرماشىلىعى، الەۋمەتتىك جات مىنەز – قۇلىق الەۋمەتتىك جاعىنان نەگىزدەلگەن، جاعىمسىز شاعىن ورتانىڭ تەرىس ىقپالىمەن، سەمياداعى دۇرىس ەمەس، ءوزارا قارىم قاتىناستارىمەن، سەميا مەن مەكتەپ تاربيەسىنىڭ ولقىلىقتارىمەن، قاتەلىكتەرىمەن ساباقتاس.
«قيىن» دەگەن تەرمين قازىرگى پراكتيكادا جەكە باسىن تارتىپكە سالۋ قاجەت بالالاردىڭ كەڭ ورتاسىن بىلدىرەدى. بۇعان ەرەسەكتەردىڭ تالابىنا، كەڭەسىنە قارسىلىق كورسەتەتىن ءتىلازار، ەركە، قوڭىر بالالار دا جاتادى. مۇنداي اۋىتقۋدىڭ ءىس جونىندە سەبەبىن انىقتاۋ ولارعا قاتاڭ تالاپ قويا جانە ءىس ارەكەتتىڭ كوللەكتيۆتىك فورماسىنا ەنگىزە وتىرىپ، بالالاردىڭ قاجەتتىلىگى مەن ىنتاسىنا نازار اۋدارۋ – ەركەلىك، قىڭىرلىق، ءتىلازارلىقتى بولدىرماۋ مەن ونى جەڭۋدىڭ نەگىزگى جولى.
بالالاردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى سوتقارلىعىمەن، تارتىپسىزدىگىمەن، دورەكىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. مۇنداي وقۋشىلارعا جەكە جول تابۋ اسىرەسە قاجەت، الدىمەن ولاردىڭ تارتىپسىزدىگىنىڭ ءتۇپ - تامىرىن انىقتاۋ كەرەك. بۇل بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ ولاردىڭ بەلسەندىلىگىن، ينيسياتيۆاسىن ماقساتقا سايكەس ۇيىمداستىرۋدى، ولاردىڭ ادامگەرشىلىگىن، بەلگىلى دەربەستىگىن قۇرمەتتەۋدى كوزدەيدى.
بالالاردىڭ ەرەكشە توبىن مىنەز - قۇلقىندا ەڭبەككە قۇشتار ىقىلاسى مەن ادەتى جوق، جالقاۋ بالالار قۇرادى. تاربيەشىلەرگە مۇنداي بالانىڭ ۇمتىلىسىن، كۇش – جىگەر كورسەتۋىن اڭعارتۋ جانە ماداقتاۋ، ونىڭ، بويىندا ەڭبەككە دەگەن قاجەتسىنۋىن وياتۋ، سان الۋان ءىس - ارەكەتتەن قۋانىش تابۋدى ۇيرەتۋ وتە قاجەت.
ەڭ تەرىس قاسيەتى جالعان ايتۋ بولىپ تابىلاتىن بالالاردا بار. مۇنداي كەمشىلىكپەن كۇرەسە وتىرىپ، قيالداۋ (مەكتەپكە دەيىنگى كىشى شاكىرتتىك شاقتاعىلارعا ءتان) مەن شىندىقتى ادەيى بۇرمالاۋدى اجىراتۋ قاجەت. جالعان ايتۋ جازا الۋدان قورقۋدىڭ دا، جاعىمسىز قىلىقتارىن جاسىرۋعا ۇمتىلۋدىڭ دا، ءوزىن تانىتۋ، اينالاسىنداعىلاردىڭ نازارىن وزىنە اۋدارۋ تىلەگىنىڭ دە سالدارى بولۋى مۇمكىن. بالالاردىڭ جولداستىقتى وزىنشە ءبىر ءتۇسىنۋى، جولداستارىنىڭ تەرىس قىلىعىن جاسىرۋ امالى رەتىندە دە وتىرىك ايتۋ ءجيى كەزدەسەدى. بىرىنشىدەن، بالا وتىرىگىنىڭ ناقتى سەبەبىن انىقتاۋ، ەكىنشىدەن وتىرىكتىڭ بارلىق جاعىمسىز كورىنىستەرىن، ونىڭ قورقاقتىقپەن، ەكى جۇزدىلىكپەن ءوزارا بايلانىسىن سىپايى كورسەتە وتىرىپ، شىنشىلدىق سەنىم، ءوزارا قۇرمەت جانە تالاپ قويۋشىلىق جاعدايىن تۋعىزۋ ءۇشىن تاربيەشىگە كوپ تەر توگۋ قاجەت.
قيىن بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ:
1) بالاعا ىلتيپاتپەن، ىزگى تىلەكتەستىكپەن قاراۋ؛
2) oنىڭ جاعىمدى قاسيەتتەرىنە سۇيەنۋ؛
3) ونىڭ ادامگەرشىلىك كۇشىنە، پوتەنسيالدى مۇمكىندىكتەرىنە سەنۋ سياقتى وتە بيازىلىقپەن جەكە - دارا قاتىناستى قاجەت ەتەدى.
پەداگوگيكالىق جاعىنانان العاندا، بەتىمەن جىبەرىلگەن بالالارمەن – ءتارتىپ بۇزۋشى جەتەكشىلەرمەن تاربيە جۇمىسىن جۇرگىزۋ مەيلىنشە كۇردەلى. بۇل جەتەكشىلەرگە كوبىنە ىرىقسىز مىنەز – قۇلىق، جەكە باس قۇرىلىمىنىڭ بۇزىلۋى، ايقىن كورىنگەن الەۋمەتتىك جات، ونىڭ ىشىندە جاسىنا لايىق ەسەم قاجەتتىلىكتەردىڭ بولۋى، نەمدەنۋگە باعدارلانعان قالىپتان تىس، «تىكەلەي» تىلەكتەردىڭ بولۋى، دوستىق، جولداستىق، پارىز، ار - نامىس تۋرالى تەرىس تۇسىنىككە الىپ كەلەتىن قارىم – قاتىناستاعى قاجەتتىلىلىكتىڭ بۇرمالانعان باعىتتىلىعى ءتان. ءتارتىپ بۇزۋشى جەتكىنشەكتەردە رۋحاني، تانىمدىق، ەستەتيكالىق قاجەتتىلىكتەر دەفورماسيالانعان. اتاپ ايتقاندا، وقۋعا دەگەن ىنتا جويىلعان. سونىمەن بىرگە ءتارتىپ بۇزۋشى جەتكىنشەكتەر، زەرتتەۋلەر كورسەتكەنىندەي، قالىپتى ينتەللەكتۋالدىق مۇمكىندىكتەردى يگەرەدى، سوندىقتان كوپ سالالى ءىس - ارەكەتتىڭ بەرىلگەن جۇيەسىنە ولاردى ماقساتتى تۇردە تارتىپ وتىرۋ ينتەللەكتۋالدىق جۇگەنسىزدىك پەن ەنجارلىقتى جويۋعا كومەكتەسەدى.
«قيىن» بالالاردىڭ كوپشىلىگىندە تەرىس قىلىقتار ەرەسەكتىككە بوي ۇرۋدان، ءوزىنىڭ پراۆوسىن جەتە تۇسىنبەۋدەن، ەرەسەكتەردىڭ ولaردى مويىنداۋىنا جەتۋگە ۇمتىلۋىنىڭ سالدارى بولىپ تابىلادى.
جەكە ادامنىڭ ادامگەرشىلىك جاعىنان بۇزىلۋعا اكەپ سوقتىراتىن قاقتىعىستى سيتۋاسيانىڭ ءتۇپ تامىرى سەميا تاربيەسىنىڭ كەمشىلىكتەرىندە جاتىر.
«قيىن» بالالاردى وسىلاي تيپكە ءبولۋ تاربيە ىقپالى جۇيەسىن تۇتاسىمەن تۇزەتۋگە مۇمكىندىك بەرىپ قويماي، سونىمەن بىرگە، قيىن قاقتىعىس جاعدايىندا تۇرعان ءاربىر بالاعا جەكە دارا قاتىناس جاساۋدا جۇزەگە اسىرۋعا جول اشادى. مۇندا «قيىن» مەكتەپ وقۋشىلارىن جان - جاقتى قوعامدىق پايدالى ىسكە تارتۋ جۇمىسىنىڭ جۇيەسى وتە ماڭىزدى. بۇل قىزمەتتى ۇيىمداستىرعاندا ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرەدى، ونى كوپ سالالالى كوللەكتيۆتىڭ تارام - تارام جۇيەسى ارقىلى ىسكە اسىرادى.
«قيىن» وقۋشىنى زەرتتەۋ جانە قايتا تاربيەلەۋ جولدارى
ءجاسوسپىرىمنىڭ مىنەز - قۇلقى – جانۇياداعى قارىم - قاتىناس قالىپتاستىرۋىنىڭ ناتيجەسى. سوندىقتان تاربيەنى جانۇيادان باستاعان ءجون. جانۇياداعى ءوزارا قارىم - قاتىناستى تۇزەتۋ كەرەك. سىنىپ جەتەكشىسى ءاربىر جانۇيا ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى وزىنشە جول تابا ءبىلۋى قاجەت. ول ءۇشىن ءساتسىز جانۇيانىڭ پايدا بولۋى سەبەبىنە انىقتاۋ كەرەك ول ءار جانۇيادا ءار ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن. ونداي جانۇيانى بەس تۇرگە بولۋگە بولادى.
دايىنداعان: پەداگوگ – پسيحولوگ جاڭابايەۆا گ. م.
قيىن بالالاردىڭ مىنەز – قۇلقىن تۇزەتۋدىڭ پسيحولوگيالىق ماسەلەلەرى. جۇكتەۋ
قوعامنىڭ مورادىق نورمالارى مەن تالاپتارىنا سايكەس كەلمەيتىن مىنەز - قۇلىقتىڭ ادەتتە الەۋمەتتىك جات دەگەن تەرميندەرمەن بەلگىلەۋ قابىلدانعان. مي پوتولوگياسىنا بايلانىستى بولاتىن بالالاردىڭ انومال (كەمىستى) مىنەز - قۇلقىنان ايىرماشىلىعى، الەۋمەتتىك جات مىنەز – قۇلىق الەۋمەتتىك جاعىنان نەگىزدەلگەن، جاعىمسىز شاعىن ورتانىڭ تەرىس ىقپالىمەن، سەمياداعى دۇرىس ەمەس، ءوزارا قارىم قاتىناستارىمەن، سەميا مەن مەكتەپ تاربيەسىنىڭ ولقىلىقتارىمەن، قاتەلىكتەرىمەن ساباقتاس.
«قيىن» دەگەن تەرمين قازىرگى پراكتيكادا جەكە باسىن تارتىپكە سالۋ قاجەت بالالاردىڭ كەڭ ورتاسىن بىلدىرەدى. بۇعان ەرەسەكتەردىڭ تالابىنا، كەڭەسىنە قارسىلىق كورسەتەتىن ءتىلازار، ەركە، قوڭىر بالالار دا جاتادى. مۇنداي اۋىتقۋدىڭ ءىس جونىندە سەبەبىن انىقتاۋ ولارعا قاتاڭ تالاپ قويا جانە ءىس ارەكەتتىڭ كوللەكتيۆتىك فورماسىنا ەنگىزە وتىرىپ، بالالاردىڭ قاجەتتىلىگى مەن ىنتاسىنا نازار اۋدارۋ – ەركەلىك، قىڭىرلىق، ءتىلازارلىقتى بولدىرماۋ مەن ونى جەڭۋدىڭ نەگىزگى جولى.
بالالاردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى سوتقارلىعىمەن، تارتىپسىزدىگىمەن، دورەكىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. مۇنداي وقۋشىلارعا جەكە جول تابۋ اسىرەسە قاجەت، الدىمەن ولاردىڭ تارتىپسىزدىگىنىڭ ءتۇپ - تامىرىن انىقتاۋ كەرەك. بۇل بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ ولاردىڭ بەلسەندىلىگىن، ينيسياتيۆاسىن ماقساتقا سايكەس ۇيىمداستىرۋدى، ولاردىڭ ادامگەرشىلىگىن، بەلگىلى دەربەستىگىن قۇرمەتتەۋدى كوزدەيدى.
بالالاردىڭ ەرەكشە توبىن مىنەز - قۇلقىندا ەڭبەككە قۇشتار ىقىلاسى مەن ادەتى جوق، جالقاۋ بالالار قۇرادى. تاربيەشىلەرگە مۇنداي بالانىڭ ۇمتىلىسىن، كۇش – جىگەر كورسەتۋىن اڭعارتۋ جانە ماداقتاۋ، ونىڭ، بويىندا ەڭبەككە دەگەن قاجەتسىنۋىن وياتۋ، سان الۋان ءىس - ارەكەتتەن قۋانىش تابۋدى ۇيرەتۋ وتە قاجەت.
ەڭ تەرىس قاسيەتى جالعان ايتۋ بولىپ تابىلاتىن بالالاردا بار. مۇنداي كەمشىلىكپەن كۇرەسە وتىرىپ، قيالداۋ (مەكتەپكە دەيىنگى كىشى شاكىرتتىك شاقتاعىلارعا ءتان) مەن شىندىقتى ادەيى بۇرمالاۋدى اجىراتۋ قاجەت. جالعان ايتۋ جازا الۋدان قورقۋدىڭ دا، جاعىمسىز قىلىقتارىن جاسىرۋعا ۇمتىلۋدىڭ دا، ءوزىن تانىتۋ، اينالاسىنداعىلاردىڭ نازارىن وزىنە اۋدارۋ تىلەگىنىڭ دە سالدارى بولۋى مۇمكىن. بالالاردىڭ جولداستىقتى وزىنشە ءبىر ءتۇسىنۋى، جولداستارىنىڭ تەرىس قىلىعىن جاسىرۋ امالى رەتىندە دە وتىرىك ايتۋ ءجيى كەزدەسەدى. بىرىنشىدەن، بالا وتىرىگىنىڭ ناقتى سەبەبىن انىقتاۋ، ەكىنشىدەن وتىرىكتىڭ بارلىق جاعىمسىز كورىنىستەرىن، ونىڭ قورقاقتىقپەن، ەكى جۇزدىلىكپەن ءوزارا بايلانىسىن سىپايى كورسەتە وتىرىپ، شىنشىلدىق سەنىم، ءوزارا قۇرمەت جانە تالاپ قويۋشىلىق جاعدايىن تۋعىزۋ ءۇشىن تاربيەشىگە كوپ تەر توگۋ قاجەت.
قيىن بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ:
1) بالاعا ىلتيپاتپەن، ىزگى تىلەكتەستىكپەن قاراۋ؛
2) oنىڭ جاعىمدى قاسيەتتەرىنە سۇيەنۋ؛
3) ونىڭ ادامگەرشىلىك كۇشىنە، پوتەنسيالدى مۇمكىندىكتەرىنە سەنۋ سياقتى وتە بيازىلىقپەن جەكە - دارا قاتىناستى قاجەت ەتەدى.
پەداگوگيكالىق جاعىنانان العاندا، بەتىمەن جىبەرىلگەن بالالارمەن – ءتارتىپ بۇزۋشى جەتەكشىلەرمەن تاربيە جۇمىسىن جۇرگىزۋ مەيلىنشە كۇردەلى. بۇل جەتەكشىلەرگە كوبىنە ىرىقسىز مىنەز – قۇلىق، جەكە باس قۇرىلىمىنىڭ بۇزىلۋى، ايقىن كورىنگەن الەۋمەتتىك جات، ونىڭ ىشىندە جاسىنا لايىق ەسەم قاجەتتىلىكتەردىڭ بولۋى، نەمدەنۋگە باعدارلانعان قالىپتان تىس، «تىكەلەي» تىلەكتەردىڭ بولۋى، دوستىق، جولداستىق، پارىز، ار - نامىس تۋرالى تەرىس تۇسىنىككە الىپ كەلەتىن قارىم – قاتىناستاعى قاجەتتىلىلىكتىڭ بۇرمالانعان باعىتتىلىعى ءتان. ءتارتىپ بۇزۋشى جەتكىنشەكتەردە رۋحاني، تانىمدىق، ەستەتيكالىق قاجەتتىلىكتەر دەفورماسيالانعان. اتاپ ايتقاندا، وقۋعا دەگەن ىنتا جويىلعان. سونىمەن بىرگە ءتارتىپ بۇزۋشى جەتكىنشەكتەر، زەرتتەۋلەر كورسەتكەنىندەي، قالىپتى ينتەللەكتۋالدىق مۇمكىندىكتەردى يگەرەدى، سوندىقتان كوپ سالالى ءىس - ارەكەتتىڭ بەرىلگەن جۇيەسىنە ولاردى ماقساتتى تۇردە تارتىپ وتىرۋ ينتەللەكتۋالدىق جۇگەنسىزدىك پەن ەنجارلىقتى جويۋعا كومەكتەسەدى.
«قيىن» بالالاردىڭ كوپشىلىگىندە تەرىس قىلىقتار ەرەسەكتىككە بوي ۇرۋدان، ءوزىنىڭ پراۆوسىن جەتە تۇسىنبەۋدەن، ەرەسەكتەردىڭ ولaردى مويىنداۋىنا جەتۋگە ۇمتىلۋىنىڭ سالدارى بولىپ تابىلادى.
جەكە ادامنىڭ ادامگەرشىلىك جاعىنان بۇزىلۋعا اكەپ سوقتىراتىن قاقتىعىستى سيتۋاسيانىڭ ءتۇپ تامىرى سەميا تاربيەسىنىڭ كەمشىلىكتەرىندە جاتىر.
«قيىن» بالالاردى وسىلاي تيپكە ءبولۋ تاربيە ىقپالى جۇيەسىن تۇتاسىمەن تۇزەتۋگە مۇمكىندىك بەرىپ قويماي، سونىمەن بىرگە، قيىن قاقتىعىس جاعدايىندا تۇرعان ءاربىر بالاعا جەكە دارا قاتىناس جاساۋدا جۇزەگە اسىرۋعا جول اشادى. مۇندا «قيىن» مەكتەپ وقۋشىلارىن جان - جاقتى قوعامدىق پايدالى ىسكە تارتۋ جۇمىسىنىڭ جۇيەسى وتە ماڭىزدى. بۇل قىزمەتتى ۇيىمداستىرعاندا ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرەدى، ونى كوپ سالالالى كوللەكتيۆتىڭ تارام - تارام جۇيەسى ارقىلى ىسكە اسىرادى.
«قيىن» وقۋشىنى زەرتتەۋ جانە قايتا تاربيەلەۋ جولدارى
ءجاسوسپىرىمنىڭ مىنەز - قۇلقى – جانۇياداعى قارىم - قاتىناس قالىپتاستىرۋىنىڭ ناتيجەسى. سوندىقتان تاربيەنى جانۇيادان باستاعان ءجون. جانۇياداعى ءوزارا قارىم - قاتىناستى تۇزەتۋ كەرەك. سىنىپ جەتەكشىسى ءاربىر جانۇيا ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى وزىنشە جول تابا ءبىلۋى قاجەت. ول ءۇشىن ءساتسىز جانۇيانىڭ پايدا بولۋى سەبەبىنە انىقتاۋ كەرەك ول ءار جانۇيادا ءار ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن. ونداي جانۇيانى بەس تۇرگە بولۋگە بولادى.
دايىنداعان: پەداگوگ – پسيحولوگ جاڭابايەۆا گ. م.
قيىن بالالاردىڭ مىنەز – قۇلقىن تۇزەتۋدىڭ پسيحولوگيالىق ماسەلەلەرى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: §1. 1 حيميالىق ەلەمەنتتەر. اتومدار مەن مولەكۋلالار.
-
تاقىرىبى: كۇكىرت جانە ونىڭ وكسيدتەرى. كۇكىرت قىشقىلىنىڭ قاسيەتتەرى، سۋلفاتتار.
